Bestuur van Jabikspaad bijeen in Sint-Jacobiparochie

Dinsdag 11 juni 2013 

Van routepaal naar routepaal door het veld van Jorwert naar Leons

Beraad in de Jacobshoeve
Vanavond komen we als bestuur van de Stichting Jabikspaad Fryslân weer bijeen in de Jacobshoeve van Douwe & Klaske Wijbenga in Sint-Jacobiparochie. In de voorkamer van deze pelgrimsherberg blikken we terug op wat in de afgelopen twee maanden is gedaan en gebeurd, en kijken we vooruit naar wat we de komende zomermaanden gaan doen.

Heraldiek
Een aantal onderwerpen die vanavond worden besproken zijn: pelgrimsstempels en stempelposten van het Jabikspaad, de heraldiek van het Jabikspaad in het algemeen en van onze pelgrimsstempels in het bijzonder. Het thema 'heraldiek' bespreken we ook in het kader van de Zomerexpositie die we samen met de Stichting De Groate Kerk en het Nederlands Genootschap van Sint Jacob in de zomermaanden van het jaar 2014 gaan organiseren. Ook aan de Zomerexpositie van 2013 werken weer mee, waarbij we hoogstwaarschijnlijk 'Sint Jacob in graan' als werkthema gebruiken.

Communicatie
Ook enkele contacten en briefwisselingen worden besproken. Zo hebben we bijvoorbeeld onlangs alle boekwinkeliers langs het Jabikspaad erop geattendeerd dat we inmiddels een nieuwe druk van onze routegids hebben uitgegeven, in de hoop en verwachting dat deze boekwinkels langs het Jabikspaad in elk geval één routegids van het Jabikspaad in hun winkel in de verkoop hebben.

Goed beheer van het Jabikspaad
Verder kijken we aan de hand van ingekomen stukken, notulen, besluitenlijst en actielijst welke zaken inmiddels zijn afgewikkeld, en wat ons in de komende weken vóór en in de zomervakantie nog te doen staat ten behoeve van een optimaal beheer van ons mooie pelgrimspad van Sint-Jacobiparochie naar Hasselt.
Aan het eind van onze vergadering bespreken we nog enkele routezaken betreffende het Jabikspaad. In de afgelopen weken zijn hier en daar de nodige reparaties van de bewegwijzering langs het Jabikspaad verricht, om erin te voorzien dat wandelaars en fietsers door goede richtingwijzers comfortabel voortbewegen over het Jabikspaad.

Friesland voor lanterfanters - Deel 1

Woensdag 22 mei 2013 

Cover van Friesland voor lanterfanters deel 1

Wandelen is populair
Langeafstandswandelen is momenteel in. Wandeltochten als de Slachtemarathon, de Kennedymars, het Nijkleaster Pinksterpaad, de Pink Ribbonwandeltocht van de Stichting Bewegen voor Overleven en de Friese wandel-Elfstedentocht trekken grote aantallen wandelaars. De wandelroutes van de bekende wandelpaden zoals het Pieterpad en het Fries-Overijsselse Jabikspaad genieten een grote naamsbekendheid en bieden steeds meer wandelaars aangename wandelingen. Wandelen in groepen, in tweetallen en individueel wint aan populariteit.

Wandelserie voor lanterfanters
Op die golf beweegt natuurjournalist Fokko Bosker mee. Bosker schreef inmiddels vier wandelgidsen voor gevarieerde wandelroutes door de provincie Fryslân. De serie van de eerste drie wandelrouteboekjes is uitgegeven met als titel: 'Friesland voor lanterfanters; een voetreis door natuurlijk Friesland in dertig dagen'. De daaraan toegevoegde vierde routegids kreeg als ondertitel: 'een voetreis rond natuurlijk Leeuwarden in 10 dagen'. Dit vierde deel verscheen in 2010. De eerste drie deeltjes kwamen in het jaar 2007 uit.

Deel 1
Inmiddels hebben Durkje en ik de tien wandelingen van het eerste deel van deze wandelserie gelopen. Het eerste deel van 'Friesland voor lanterfanters' biedt tien dagmarsen door mooie dorpen en landschappen in de Friese Waddenregio van noord-Fryslân. Je dwaalt over de Friese Klei en over alle vier Friese Waddeneilanden. Je gaat over wandelpaden door het voormalige Westergo, door de voormalige Middelzee, door het voormalige Oostergo en door de duinen en over het strand van de Waddeneilanden; en krijgt zo de gelegenheid om wandelend kennis te maken met de noordkant van de provincie Fryslân, waaronder ook een deel van de noordoostelijke Friese Wouden.

Achtergrondinformatie
Elke dagwandeling heeft een thema. De routes worden beknopt beschreven en in grote lijnen met een globale wegenkaart ondersteund. De wandelroutes zijn helaas niet bewegwijzerd, hetgeen het niet gemakkelijk maakt om de route exact volgens beschrijving en kaart te bewandelen. Fokko heeft bij elke wandelroute ook enige achtergrondinformatie geschreven, met informatie over bijvoorbeeld natuur & landschap, flora & fauna, cultuur & geschiedenis, gehuchten & dorpen, wonen & werken, bewoners en toeristen, waterwegen en monumenten; nu eens kritisch, dan weer lyrisch.

Noord-Fryslân
Deel één laat je een slingerend kustpad en een grillige lus door noord-Fryslân lopen, tussen Buitenpost, Kollum, Anjum, Holwerd, Hallum, Sint-Jacobiparochie, Franeker en Harlingen en tussen Buitenpost, Dokkum en Holwerd. En als kroon op die route wandel je ook nog over Schiermonnikoog, Ameland, Terschelling en Vlieland. De wandelingen hebben een gemiddelde afstand van 24,4 kilometer, variërend van 21 tot 28 kilometer per dag, in totaal dus 244 kilometer.

Tien wandelroutes
Op onderstaande data bewandelden en beschreven (zie onderstaande weblinks) Durkje en ik de volgende tien routes van deze wandelgids:
1. Op 1 juni 2009 van Buitenpost naar Anjum, 28 kilometer;
2. Op 2 april 2011 op Schiermonnikoog, 24 kilometer;
3. Op 5 mei 2013 van Anjum naar Holwerd, 27 kilometer;
4. Op 21 mei 2009 op Ameland, 21 kilometer;
5. Op 5 april 2010 op Terschelling, 22 kilometer;
6. Op 26 juni 2009 op Vlieland, 21 kilometer;
7. Op 30 september 2012 van Harlingen naar Sint-Jacobiparochie, 27 kilometer;
8. Op 14 april 2013 van Sint-Jacobiparochie naar Hallum, 26 kilometer;
9. Op 12 juni 2011 van Hallum naar Dokkum, 27 kilometer;
10. Op 12 oktober 2008 van Dokkum naar Buitenpost, 21 kilometer.

Routebeheerders en Stempelhouders van het Jabikspaad

Vrijdag 18 januari 2013 

Jelle Terluin vertelt over de stempels van het Jabikspaad

Jaarlijkse informatieavond
De Stichting Jabikspaad Fryslân wordt in haar werk ondersteund door een groot aantal vrijwilligers. Twee groepen vrijwilligers zijn door het stichtingsbestuur uitgenodigd om vanavond de jaarlijkse informatieavond bij te wonen in ons Pelgrimsinformatiecentrum in De Groate Kerk te Sint-Jacobiparochie. We hebben voor vanavond de Routebeheerders en de Stempelposthouders uitgenodigd voor een wederzijdse informatie-uitwisseling en om elkaar informeel te ontmoeten.

Routebeheerders en stempelposthouders
De Routebeheerders dragen zorg voor een kwalitatief goede bewegwijzering. Zij houden toezicht op de route van ons pelgrimspad voor fietsers en voor wandelaars. Zij zorgen bijvoorbeeld voor duidelijk zichtbare wegwijzers en houden in de gaten of de route niet tijdelijk of permanent wordt onderbroken. Zo nodig stellen ze omleidingen voor, die op de website van de Stichting Jabikspaad Fryslân worden vermeld, voor zolang dat nodig of wenselijk is.
Stempelposthouders beheren een pelgrimsstempel van het Jabikspaad, om zo'n stempel op verzoek van passerende fietsers of wandelaars in het pelgrimspaspoort van die voorbijtrekkende fietser of wandelaar te zetten.

Route en stempels van het Jabikspaad
Bestuurslid Peet Luehof heet alle routebeheerders en stempelposthouders welkom en presenteert een aantal actuele ontwikkelingen rondom het Jabikspaad. Hij vertelt bijvoorbeeld over de dit jaar gepubliceerde nieuwe uitgave van onze wandelgids van het Jabikspaad, waarin ook een aantal routewijzigingen zijn opgenomen. Ook de nieuwe bewegwijzering met routepaaltjes langs het Jabikspaad in de provincie Overijssel en de fietsknooppunten langs het Jabikspaad komen aan de orde.
Bestuurslid Elly Koopman vertelt het een en ander over de pelgrimsstempels van het Jabikspaad. Langs dit Fries-Overijsselse pelgrimspad hebben we momenteel 74 stempelposten. Ze vertelt ook over de nieuwe stempelposten langs de route, waarvan een aantal nieuwe stempelposthouders vanavond aanwezig zijn.

Friese heraldiek voor pelgrims
Daarna volgt een Powerpoint-presentatie van Jelle Terluin over alle verschillende stempels die hij in de afgelopen jaren voor het Jabikspaad heeft ontworpen. Jelle Terluin is lid van de 'Fryske Rie foar Heraldyk' en heeft in de afgelopen jaren een groot aantal unieke pelgrimsstempels ontworpen. Deze stempels zijn door  hem in zwart-wit getekend ten behoeve van de stempels, en in kleur uitgewerkt ten behoeve van bijvoorbeeld stickers, die als souvernir kunnen worden verkocht.

Voorstellingen, plaatsen en symbolen
Aan de hand van zijn stempels volgen we de oostroute en de westroute van het Jabikspaad, van Sint-Jacobiparochie via Jirnsum tot Hasselt. De stempels worden in beide uitvoering op het scherm geprojecteerd en heraldicus Terluin vertelt daarbij wat de symbolen, vormen en kleuren van deze pelgrimsstempels betekenen.
Zo passeren bijvoorbeeld de Slikwerker van Zwarte Haan, het Klooster Mariëngaarde van Hallum, Dekemastate van Jelsum en de Jirnsumer Moeting van Jirnsum. Ook de Overijsselse pelgrimsplaatsen van het Jabikspaad zoals Oldemarkt, Kalenberg en Blokzijl passeren de revue. Jelle Terluin vertelt ons over de symbolen van ons pelgrimspad, over bijvoorbeeld de Jacobsschelp, de wulk, de kloosters, kruisen en sterren.

Beeldverslag van een pelgrimage
Het wordt een uitermate boeiende avond, waarin prachtige stempels worden getoond, met daarbij een duidelijke uitleg van de maker van al deze door fietsers en wandelaars zo gewaardeerde doorgangsbewijzen, die in je pelgrimspaspoort zo'n mooi beeldverslag geven van de pelgrimsroute van onze Fries-Overijselse aanlooproute naar Santiago de Compostela.

De pelgrims zijn weer thuis

Zondag 18 november 2012

Inleiding op het Heilig Avondmaal voor pelgrims

Thuiskomen in je kerkelijke gemeente

In de afgelopen jaren hebben Durkje en ik regelmatig met elkaar gedeeld hoe het voor ons zou zijn als de pelgrimage naar Santiago de Compostela voorbij zou zijn. We hebben daarover gelezen en er met andere pelgrims onderweg ook over gesproken. We konden ons er geen voorstelling van maken en hadden geen idee welk impact dat voor ons zou hebben.

Eenmaal thuisgekomen hebben we ervaren dat deze pelgrimsreis voor ons nog niet voorbij was. Wat voor ons gevoel ontbrak, was het delen van de spirituele beleving van de pelgrimsreis in onze kerkelijke gemeente van Stiens. Daarover zijn we in gesprek gegaan met onze predikant ds. Jaap Overeem.

Pelgrimsavondmaal

Vanmorgen hebben we tijdens de kerkdienst - waarin ook het lopend avondmaal werd gevierd - samen met de gemeente gedeeld hoe de pelgrimage een plek heeft gekregen in ons geloofsleven, en wat we daarover aan de gemeente mee willen geven.

Het is een bijzondere dienst geworden, waarin we het volgende met de gemeente hebben gedeeld:

“Als wij samen op reis zijn per vliegtuig en aankomen op een vliegveld, sturen we vaak een sms-bericht naar onze kinderen met de korte tekst: “Landed at …, bijvoorbeeld Schiphol”, als teken dat we de bestemming hebben bereikt, dat we zijn geland.

Afgelopen herfstvakantie hebben we in Santiago de Compostela, èn aan de kust bij Cabo Fisterra, de eindbestemming van onze 7 jaren durende pelgrimage bereikt.

Behouden thuisgekomen in Stiens hebben we ervaren dat we hier thuis nog niet echt zijn geland.

Er ontstond een leegte, na alles wat we hebben beleefd.

Mede daarom staan we nu hier bij u en bij jou, bij de tafel van brood & wijn, om thuis te komen.

Als wandelaars zijn wij 7 jaar geleden op weg gegaan vanuit Sint-Jacobiparochie.

Na de eerste 7 dagen wandelen over het Jabikspaad werd het wandelen voor ons pelgrimeren, met als einddoel de Spaanse oceaankust, 90 km voorbij Santiago de Compostela.

We wilden van het Friese Sint Jacob naar het Spaanse Sint Jacob, en van zee naar zee lopen.

Daarbij heeft God als Metgezel ons nooit losgelaten, ook niet wanneer wij de moed verloren.

Wij waren geborgen onder zijn hoede.

Als pelgrim leer je dat je een voorbijganger op doortocht bent, die gastvrij wordt opgevangen, waar anderen zich als gastvrouw/gastheer over ontfermen.

Afgelopen jaren hebben we onderweg door Nederland, België, Frankrijk en Spanje - als getuigen van Gods nabijheid - heel veel mensen ontmoet, die ons tot vrienden werden.

• We hebben ons daarbij altijd welkom gevoeld als gast en voorbijganger. We zijn gastvrij opgevangen door mensen ‘die ons hebben ondersteund en die achterbleven’, om gastvrij te zijn voor volgende pelgrims. Zij toonden ons hun verbondenheid en zij hielpen ons daarmee vooruit.
• We zijn langs veel kapellen, kerken, basilieken en kathedralen gewandeld en zijn daar vaak naar binnen gegaan, op zoek naar een droge plek, verkoeling, stilte en inkeer.
• We hebben onderweg van een priester de pelgrimszegen ontvangen. We zijn in Santiago de Compostela gezegend en bewierookt door de aartsbisschop van Spanje, en hebben met parochianen en medepelgrims communie gevierd in verschillende kerken.

Nu onze indrukwekkende pelgrimage voorbij is, komen we weer thuis in Stiens, tijdens het vieren van één van onze sacramenten: het Heilig Avondmaal.

Wij willen graag weer het brood delen en de wijn drinken, in onze eigen gemeente.

Deze pelgrimage heeft ons geleerd te ‘gaan met God’, en dàt is wat we onze gemeente vandaag graag mee willen geven: ‘Ga met God, die ons de weg wijst, en die onze bestemming is.

Wij gaan u en jullie na het zingen van het volgende Iona-lied graag vóór tijdens dit lopend avondmaal, nu niet meer als pelgrim - zoals bij onze aankomst in Santiago - maar als uw mede-gemeentelid, weer thuis!

• God, die ons begeleidt op al onze wegen, wij danken U.
• Pelgrims, landed in De Hege Stins”.

Een geloofsgemeenschap van pelgrims

Na deze presentatie hebben we als gemeente samen het Heilig Avondmaal gevierd. Ons was gevraagd om tijdens dit lopend avondmaal voorop te lopen, om zo samen met de andere kerkgangers een lange stoet van pelgrims te vormen, die samen optrekken naar het avondmaal.

De muziek van het gelegenheidsensemble van de zogenoemde ‘Muziekfabriek’ verzorgde vandaag de perfect bijpassende muzikale begeleiding.

We voelen ons bevoorrecht dat we op zo’n mooie manier terug mochten keren in onze kerkelijke gemeente.

De warme reacties na afloop van deze avondmaalsviering hebben ons duidelijk gemaakt dat niet alleen wij als teruggekeerden een waarde(n)volle viering hebben beleefd, maar dat ook veel aanwezige gemeenteleden met ons deelden in de verdieping van ons geloofsleven en van onze geloofsgemeenschap hier in Stiens.

Modern pelgrimeren en moderne devotie

Zaterdag 3 november 2012

Dr. Gert van Klinken in de Zwolse Dominicanenkloosterkerk

We gaan naar Zwolle
Honderden pelgrims reizen vandaag naar Zwolle. Het Nederlands Genootschap van Sint Jacob houdt hier vandaag haar Najaarsbijeenkomst 2012 in het mooie Dominicanenklooster. Thema van deze Najaarsbijeenkomst is: 'Modern pelgrimeren en Moderne Devotie'.
Tegen 10.00 uur opent voorzitter Joost Bol de bijeenkomst en daarna volgen achtereenvolgens vier programmablokken. Daarnaast zijn er gedurende de hele dag diverse inloopactiviteiten, zoals een Creatieve zaal en een Dagboekruimte.
In het eerste programmablok dat tot 11.30 uur duurt, wordt de Algemene Ledenvergadering gehouden, en voor wie liever wat anders doet, is er de mogelijkheid om naar informatiesessies te gaan voor wandelende of fietsende pelgrims, of om te wandelen door Zwolle of te fietsen naar het Bergklooster.

Moderne Devotie als innerlijke reis
In het tweede programmablok woon ik de lezing bij van kerkhistoricus dr. Gert van Klinken. In zijn lezing 'Moderne Devotie als innerlijke reis' geeft hij voorbeelden uit de kerkhistorie met betrekking tot de volgende drie bekende historische figuren, die in hun spiritualiteit werden gedreven door een zekere innerlijke onrust:

1. De heilige Bonifatius noemt hij het eerste prototype van de 'heilige onrust', en daardoor ook het eerste prototype van de 'trekker'. Van Klinken vertelt dat het Bonifatius was die vanwege zijn innerlijke onrust begon met wandelend pelgrimeren, en dat Bonifatius in zijn ogen daarom als de allereerste pelgrim mag worden beschouwd. Bonifatius was altijd al de perfectionist, voor wie alles altijd beter moest. Hij was altijd op zoek naar een bepaald rustpunt, hetgeen hem een kracht zou geven. Bonifatius voelde het permanent als zijn taak, als opdracht, als verplichting om de verantwoordelijkheid te nemen in èn voor de wereld. Hij schoot daarin door, tot aan het zwaarmoedige toe. Die drijfveer bracht hem tot het uiterste, ook tot het uiterste van de wereld, tot aan het Friese Dokkum toe.
2. De abt Emo uit het Groninger klooster van Wittewierum kennen we van het reisverslag van zijn pelgrimage naar Rome. Emo voelde een hang naar een beschouwend leven. Emo wilde afstand nemen van de de dagelijkse dingen, van het gedoe van het leven, zich daarbij daartegenover wel een taak stellend. Ook dit was ontstaan uit een gevoel van innerlijke onrust. Abt Emo kende het gevoel dat wij ook wel kennen: het gevoel dat we in deze wereld stuiten op onze eigen onvolmaaktheid. Emo vond dat hij het beste met dat gevoel om kon gaan als hij in beweging was, als hij actief was.
3. De mysticus Thomas à Kempis is voor ons als pelgrims een vreemde eend in de bijt, zeker in vergelijking met de reeds genoemde Bonifatius en Emo. Hij was namelijk het tegendeel van die bewegende pelgrims; meer het prototype van de 'stabilitas loci' (plaatsgebonden). Thomas à Kempis had wel iets van een noordelijke hang naar het zuiden, naar het volle licht, maar dan wilde dan toch altijd wel weer terugkeren naar dat noorden. Hij vond het het mooiste als je als christen in beweging was, op pad was, actief bent, en werkt, want dan raakt je menselijke inzet iets aan van de eeuwigheid. 

Waar bij Bonifatius en bij Emo dus meer sprake is van een lineaire beweging als pelgrim naar buiten (bijvoorbeeld Rome), is bij Thomas à Kempis veel meer sprake van een cyclische, middelpuntzoekende beweging, een reis naar je binnenste. Als pelgrim kun je dus naar buiten trekken, zoals naar Santiago de Compostela, maar je zou ook naar je binnenste kunnen gaan pelgrimeren, om in jezelf de innerlijke rust te vinden, weg van die innerlijke onrust.

• Wij zouden ons als pelgrims van de 21e eeuw nu de vraag kunnen stellen wat deze benaderingen voor ons zouden kunnen betekenen in de onrustige tijd waarin wij leven.

Wandelaars vragen pelgrims
Na de lunch ga ik in het derde programmablok naar de Informatiesessie voor wandelaars. Daar krijgen wandelaars de gelegenheid hun vragen te stellen aan (pelgrimerende) wandelaars en pelgrims. In deze sessie komen onderwerpen aan de orde als: wat is het beste moment van het jaar om je pelgrimage te beginnen, hoe verbind ik de Nederlandse pelgrimspaden tot één Nederlands pelgrimstraject, wat is het verschil tussen de Camino del Norte en de Camino Primitivo, welke wandelgids kan ik het beste gebruiken, hoe en waar vind ik slaapplaatsen onderweg, wat neem ik mee in mijn rugzak en hoe voorkom ik blessures.
Het is mooi om te zien, te horen, te ervaren hoe graag en hoe goed ervaren pelgrims beginnende wandelaars en pelgrims in spe willen helpen.

Paradoxen in modern pelgrimeren
In het laatste programmablok woon ik de lezing bij van ons medegenootschapslid en religiewetenschapsbeoefenaar Inge van der Zande. In haar presentatie gaat ze in op enkele paradoxen van het modern pelgrimeren; over zingeving en spiritualiteit. Daarmee wil ze ons inzicht geven in de gangbare dubbele boodschappen omtrent pelgrimeren. Dat doet ze aan de hand van de techniek van Parsons, aan de hand van items als: structuur, persoon, cultuur en natuur.

• Van der Zande constateert bijvoorbeeld dat de solidariteit onder pelgrims toeneemt, naarmate de pelgrims verder op de camino vorderen. Dat herken ik inderdaad uit eigen ervaring. 
• Inge vindt ook dat op het bijzondere en het religieuze van het pelgrimeren meer de nadruk zou moeten komen te liggen. Die religieuze en andere bijzondere pelgrimservaringen zouden meer in relatie moeten komen te staan met jouw leven na je pelgrimage. 
• Pelgrimeren biedt je een unieke kans om los te komen van (je) vaste structuren.
• Het psychische proces van het pelgrimeren, daar gaat het uiteindelijk om bij waarlijk pelgrimeren. 
• In de rust, in de stilte van de weg kun je onderweg als pelgrim naar God zoeken; daar kun je God dan van binnen horen spreken.

Groei en bloei van ons pelgrimsgenootschap
De dag vliegt om, want er is vandaag zoveel te doen, zoveel te zien, zoveel medepelgrims te ontmoeten. Juist die ontmoeting is ook zo belangrijk op zulke genootschapsdagen. Elkaar ontmoeten kan ook heel goed op de Informatiemarkt, die in de rondgang van de Kloostergang plaatsvindt. Een groot aantal informatiekramen staan in de Kloostergang, waaronder ook onze informatiekraam van de Stichting Jabikspaad Fryslân, die vandaag prima wordt bemand door Janneke & Gerlof, twee ervaren pelgrims, die graag tekst en uitleg geven over ons mooie Fries-Overijsselse pelgrimspad van Sint-Jacobiparochie naar Hasselt.
En dan heb ik nog niet eens de tijd gehad om de Pelgrimsparade bij te wonen, of informatie te krijgen over hospitaleren in Roncesvalles, of het optreden van het koor Carmina Ludens bij te wonen, of de discussiesessie met de genootschapsbestuurders bij te wonen.
De Kloostergang, de Refter, de Kapittelzaal, de Aula, het Auditorium, het Studium en de Kloosterkerk zijn de hele dag goed gevuld met genootschapsleden. We hebben een bloeiende vereniging, die ertoe doet; en dat in een tijd dat veel verenigingen een zieltogend bestaan leiden.
Maar wij hebben de tijd mee.
Pelgrimeren is in, is hot; het wordt steeds drukker op de camino, en onze vereniging groeit flink.

Jabikspaadbestuur bijeen in Sint Jabik

Dinsdag 16 oktober 2012 

De wulk, symbool van Jabikspaad-bewegwijzering

Pelgrimeren is in
Een uitgebreide agenda ligt vóór ons op tafel als we vanavond om 20.00 uur onze bestuursvergadering van de Stichting Jabikspaad Fryslân aanvangen. Pelgrimeren in momenteel 'in'; rond en op het Jabikspaad gebeurt veel en er zijn volop ideeën en plannen om de doorontwikkeling van dit Fries-Overijsselse pelgrimspad vorm en inhoud te geven.
Voordat we een aantal vaste agendapunten afwikkelen, passeren eerst een aantal korte zaken de revue. We spreken bijvoorbeeld over contacten met enkele Friezen die hun pelgrimstocht naar Santiago de Compostela recent afrondden, voorts over een lopende subsidieaanvraag, de samenwerking met een leerbedrijf van het Friesland College, pelgrimeren met kinderen en over activiteiten in ons Pelgrimsinformatiecentrum in De Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie.

Routezaken
Na de bespreking van enkele ingekomen stukken en de diverse verslaglegging van de vorige bestuursvergadering bespreken we onze medewerking aan een publicatie van de ANWB in hun magazine Touractief, waarin binnenkort aandacht zal worden geschonken aan de nieuwe routegids van het Jabikspaad.
Daarna volgt de bespreking van enkele routezaken aangaande het Jabikspaad, waaronder het vervangen en nieuw vormgegeven en de bestaande bewegwijzering, en de verkrijging van de vergunningen, die als onderlegger fungeren voor het recht van overpad over alle tracé's van het Jabikspaad.

Routebeheer en stempelposten
Tevens komt de bijeenkomst ter tafel, die wij aanvang 2013 beleggen met en voor alle routebeheerders en stempelposthouders van het Jabikspaad. Ook twee verzoeken van horeca-ondernemers om stempelposthouder te kunnen worden van het Jabikspaad worden besproken en getoetst aan het huidige bestuursbeleid inzake de exploitatie van onze bijzondere Jabikspaadstempels, die wandelende en fietsende pelgrims in hun stempelkaart van het Jabikspaad kunnen verkrijgen als zij wandelend, fietsend en/of pelgrimerend over het Jabikspaad voortgaan.

Via Mosana

Zondag 3 juni 2012

Cover van de wandelgids Via Mosana

Van St. Jacob naar St. Jacob

Wie vanuit Nederland als wandelaar of fietser wil vertrekken voor de meer dan 3.000 kilometer lange tocht naar het Spaanse pelgrimsoord Santiago de Compostela kan zijn/haar pelgrimstocht starten in het Friese Sint-Jacobiparochie. Je pelgrimeert dan van het Nederlandse Sint Jacob (Sint-Jacobiparochie) naar het Spaanse Sint Jacob (Sant-iago de Compostela). 

Je zou ook kunnen zeggen dat je dan van zee tot zee pelgrimeert, als je vanuit Sint-Jacobiparochie via Zwarte Haan aan de Waddenzee loopt (of fietst) via Santiago de Compostela naar Cap Finisterre aan de Atlantische Oceaan. Tussen vertrek en aankomst ligt een buitengewoon indrukwekkend pelgrimspad, dat in de loop der eeuwen miljoenen mensen bewandelden en dat op elke pelgrim een onuitwisbare indruk heeft gemaakt.

Het pelgrimspad heeft mensen veranderd.

Mensen veranderden op het pelgrimspad.

Wandelaars worden op dit pad pelgrims voor het leven.

Pelgrimsroute voor Nederlandse pelgrims

• Met Durkje heb ik in het jaar 2005 het Fries-Overijsselse Jabikspaad vanuit Sint-Jacobiparochie gelopen.
• In 2005 en 2006 bewandelden we het daarop aansluitende Hanzestedenpad.
• In 2006 en 2007 gingen we verder zuidwaarts over de zuidelijke helft van het Pieterpad.
• In 2007 hebben we vanuit Maastricht de hele Belgische Via Mosana gelopen tot in Namen.
• En vanaf 2007 tot en met 2011 volgde aansluitend de lange Belgisch-Franse pelgrimsroute van de Grande Randonnée (GR654 & GR6542) tot over de Frans-Spaanse Pyreneeën.
• Sinds mei 2012 gaan we verder over de Spaanse Camino richting Santiago de Compostela, waar we wellicht volgend jaar arriveren.

Al zeven jaar genieten Durkje en ik van nagenoeg elke kilometer pelgrimspad. Onze teller staat inmiddels op 2.669 kilometer, met nog zo’n 650 kilometer te gaan.

De twee aanlooproutes van de Via Mosana

De Via Mosana (de weg langs de Belgische Maas) staat beschreven in de Franstalige wandelgids “Topo-Guide du Sentier ‘Via Mosana’ – Chemin de Saint-Jacques”. Er bestaat ook een Nederlandstalig katern, waarin de routebeschrijving is vertaald. De originele route begint in het Duitse Aken en brengt je via het Belgische Luik naar het Belgische Namen, over een afstand van 142,5 kilometer.

• Omdat Durkje en ik vanaf het Nederlandse Pieterpad vanuit Maastricht wilden aansluiten op de Belgische Via Mosana, liepen we in mei 2007 vanuit Maastricht de 30,5 kilometer lange alternatieve aanlooproute van de Via Mosana naar Luik; op 18 mei 2007 het eerste traject van 15,5 kilometer van Maastricht naar Visé.
• Op 19 mei 2007 liepen we vanuit Visé over een afstand van 15 kilometer naar Place Havart in Jupille-sur-Meuse, en daarna nog door naar het centrum van Luik.
• Een dag later – op 20 mei 2007 - gingen we over de originele route van de Via Mosana over een afstand van 18 kilometer van Luik naar Esneux.
• Op 3 augustus 2007 wandelden we 21 kilometer van Esneux naar Villers-le-Temple.
• Op 4 augustus 2007 wandelden we 12,5 kilometer van Villers-le-Temple naar Huy.
• Op 5 augustus 2007 wandelden we 17,5 kilometer van Huy naar Andenne.
• Op 6 augustus 2007 wandelden we 23 kilometer van Andenne naar het eindpunt van de Via Mosana, in Namen.
• Omdat we daarmee nog niet de originele route van de Via Mosana geheel hadden gelopen, hebben we op 18 mei 2012 het eerste traject gewandeld vanuit het Duitse Aken naar het Belgische Thimister-Clermont, over een afstand van 24,5 kilometer.
• Op 19 mei 2012 - de tweede dag van deze tweedaagse pelgrimage - liepen we de 20 kilometer van Thimister-Clermont naar Place Havart in Jupille-sur Meuse. Op Place Havart sloten we in 2012 dus exact vijf jaar later  aan op de route van de Via Mosana die we in 2007 bewandelden vanuit Maastricht.

Op deze wijze hebben we de gehele Via Mosana dus inclusief haar Duitse en haar Nederlandse aanlooproute bewandeld; totaal 173 kilometer.

Pelgrimeren van Viana via Logroño naar Navarrete

Onze achtdaagse mei-pelgrimage eindigt in Navarrete

Van Sint-Jacobiparochie naar Santiago de Compostela

Camino Santiago > Roncesvalles – Santiago de Compostela

Van Viana via Logroño naar Navarrete
Zondag 6 mei 2012 – 23 km.
Dag 125: 2646,5 – 2669,5 km.

Het is stil op de camino

Om 6.15 uur gaat de wekker: opstaan, wassen en aankleden en vervolgens ontbijten in de eetkeuken van het gasthuis in Viana, waar Durkje en ik vannacht hebben overnacht. Als we gaan ontbijten, zien we dat de vier Amerikaanse medepelgrims die hier vannacht ook overnachtten inmiddels zijn vertrokken. Een uur later, dus om 7.15 uur staan we buiten, klaar voor onze laatste pelgrimsdag van deze serie van acht wandeldagen in de meivakantie. We willen vandaag 23 kilometer wandelen vanuit Viana via de stad Logroño naar Navarrete. Buiten is het droog, lekker ochtendfris en in het oosten zien we de zon heel miniem tussen de wolken door schijnen. Het is tamelijk bewolkt, maar hier en daar is de blauwe lucht zichtbaar. We schatten in dat we vandaag mooi wandelweer krijgen.

Door een lager gelegen nieuwbouwwijk en over een pad tussen achtertuinen door verlaten we Viana. We steken de N111 over. Het is stil op het pelgrimspad. Het duurt lang voordat we een eerste stel pelgrims passeren. Ver voor ons uit loopt nòg een tweetal.

Virgen de las Cuevas

Langs akkers waar voornamelijk graan wordt verbouwd en waar lange rijen lage druivenranken staan, wandelen we naar de hermitage Virgen de las Cuevas, ofwel: Onze Lieve Vrouwe van de Grotten. Een grote picknickplaats ligt aan de voorzijde van deze hermitage.

Voorbij de hermitage gaan we over een breed en steenachtig pad verder. Na een scherpe bocht krijgen we een prachtig uitzicht. Vóór ons zien we het kleine stuwmeer Laguna de las Cañas, verderop aan de overzijde van de rivier de Ebro de bergen van de Rioja en daar tussenin zien we de Cerro Cantabria, een brede tafelberg, die hoog boven het omringende landschap uitsteekt.

Die zwei Bayerische Pilger

We gaan over een slingerend en opgehoogd pad door een dennenbos en steken even later de N111 weer over, nu over een vrij nieuwe houten brug, die hoog over de N111 is gebouwd. Aan de overzijde van de N111 gaan we verder door een dennenbos, over een pad dat parallel aan de N111 loopt. Hier passeren we dan ook het tweede pelgrimsduo. Het is het echtpaar uit het Duitse Bayern, dat we inmiddels vele malen passeerden, dat gisteravond tegelijk met ons in hetzelfde restaurant de pelgrimsmaaltijd at en dat daarna - evenals wij - de mis heeft bijgewoond in de Santa Maríakerk van Viana. Hij vertelt dat het hem tegenviel dat alleen wij vieren met nog een andere Duitser en een Nederland de mis bijwoonden en aansluitend de pelgrimszegen van de pastoor ontvingen. Hij had veel meer pelgrims bij de mis verwacht, gezien het grote aantal dat vannacht hier in Viana overnachtte. Tot aan de plaats waar een groot bord ons duidelijk maakt dat we nu de provincie Rioja binnenwandelen, lopen we gevieren richting Logroño.

Cerro Cantabria

Voorbij dit bord lopen wij voor hen uit. Zij doen het rustiger aan. Omdat ze inmiddels gepensioneerd zijn, willen ze er alle tijd voor nemen om in een ontspannen tempo in de loop van de komende weken naar Santiago de Compostela te wandelen. Wij passeren de rotonde Logroño Norte door drie kleine tunnels. Daarna lopen we naar de voet van de tafelberg. We gaan stijgend de zogenoemde schouder van deze Cerro Cantabria op. Aan de overzijde van de top van die tafelbergschouder krijgen we een mooi uitzicht over de stad Logroño, de hoofdstad van de Spaanse provincie Rioja. Behalve de stad zien we vanaf hier ook het dal van de rivier de Ebro en de bergen in het zuiden.

De wijngaarden van de Rioja

In de afdaling komen we in en door het wijngebied van de Rioja. De wandelgids die wij gebruiken, heeft als thema aan deze wandeldag meegegeven: ‘De wijngaarden van de Rioja’. De Rioja is het bekendste Spaanse wijnbouwgebied, waar de voortreffelijke Rioja-wijnen vandaan komen. Vlak voordat we Logroño binnenlopen, komen we nog langs een aantal kleine huisjes langs de weg. Bij het eerste huisje ontmoeten we de Duitse pelgrims, met wie we in Obanos afgelopem woensdagavond samen hebben gedineerd. Ze vertellen dat hier een oude vrouw woont, die binnen koffie en allerlei andere spulletjes verkoopt en dat we hier ook een dagstempel in ons pelgrimspaspoort kunnen krijgen. Zij gaan verder en wij gaan naar binnen.

Pelgrimspaspoort stempelen

We vragen om een stempel op onze pelgrimspaspoorten en we kopen van haar enkele pelgrimsansichtkaarten die we nog niet in onze verzameling hebben.

De huisjes zien er wat vervallen uit en het is een rommeltje op de erven. Vóór de huizen aan de doorgaande weg liggen enkele honden aan kettingen en er zit een hond in een grote kennel achter tralies. Geen van de honden blaft als we passeren; ze blijven rustig kijken als we passeren.

Logroño

Bij het crematorium en de daarachter liggende begraafplaats wandelen we de stad Logroño binnen. Juist op dat moment komt van links een rouwauto, die bij de ingang van het crematorium stopt. Vijf volgauto’s rijden het parkeerterrein op. De inzittenden wandelen naar de ingang van het crematorium. Als we binnen de bebouwde kom wandelen, zien we in het wegdek een Camino-wegwijzer van de stad Logroño.

Enkele honderden meters verder lopen we langs een kunstmatige waterloop, een lange waterstroombak, gemaakt van natuursteen. Op de bodem van deze waterbak is om de (ongeveer) tien meter in de betegeling een mooi gestileerde zwart-witte Jacobsschelp ingelegd.

Ebro

Verderop zien we dezelfde vier Duitse pelgrims bij het begin van de stadsbrug staan. Ook wij steken deze 19^e-eeuwse stadsbrug over om aan de overzijde van de rivier de Ebro de oude stad Logroño binnen te wandelen.

Aan de overzijde van de Ebro zien we aan de rand van de stad een hoog gebouw staan. Op de drie dakpunten van de zijgevel staan ooievaars. Op de twee lage dakpunten bij de uiteinden van de dakgoten liggen grote ooievaarsnesten. De ene ooievaar blijft op het nest staan, maar de andere stijgt op en vliegt in de richting van de rivier.

Sint-Jacobsschelpen voor pelgrims

We lopen door de smalle straten in de richting van het stadscentrum. Rechts hangt een mooie, zwierige tekening van een pelgrim aan één van de muren van een oud gebouw.

Verderop passeren we een pelgrimsbron met een gestileerde metalen Sint-Jacobsschelp erboven aan de muur bevestigd.

Rechtsboven deze waterbron hangt een wit natuurstenen wapen aan de muur, met in een Sint-Jacobsschelpvorm zeven kleinere Sint-Jacobsschelpen.

Daarna komen we bij de splitsing met de Calle de Santiago.

De kerk van Sint Jacob

Tegenover deze straat staat de grote Kerk van Santiago.

Bovenin de ingangspartij van deze kerk staan twee grote standbeelden van Sint Jacob. Het onderste beeld is de voorstelling van Sint Jacob in de gedaante van een pelgrim. Het bovenste – grootste – beeld stelt de apostel Sint Jacob voor als de ‘matamoros’, ofwel de Morendoder, met hoog geheven zwaard en te paard.

We gaan de kerk binnen. Het is er nogal donker. Desalniettemin ontdekken we in de kerk nog een standbeeld van Sint Jacob, als pelgrim met staf.

Koffie voor 4 Amerikanen, 2 Nederlanders en 1 Oostenrijker

We lopen verder door de stad. Het is hier betrekkelijk stil op deze vroege zondagmorgen even na 9.00 uur. Onze planning is om hier in Logroño een kop koffie in een café te drinken, maar het vinden van een geopend café lukt in de aanloop naar het centrum niet. Voorbij de oude stadskern vinden we aan een brede uitvalsweg een gezellig café op een hoek van de straat. Op het moment dat we naar binnen gaan, komen ook de vier Amerikaanse pelgrims uit Arizona naar dit café lopen. Het zijn de vier mannen die vannacht bij ons in het gasthuis in Viana sliepen. Als we binnen zitten, komt ook de pelgrim naar binnen, die gisteravond tegelijk met ons in het pelgrimsrestaurant in Viana at. We maken kennis met elkaar. Hij komt uit Oostenrijk, is begonnen in Saint-Jean-Pied-de-Port en heeft tot 30 mei aanstaande de tijd om naar Santiago de Compostela te lopen. Na deze koffiepauze gaan we door de buitenwijken de stad uit. We gaan over de spoorbaan heen en komen dan in een langwerpig, smal parkgebied dat tussen hoge huizenblokken door loopt. Er staan prachtige bomen langs de kant van het wandelpad.

Parque San Miguel

We lopen verder door dit Parque San Miguel. Hier en daar zitten pelgrims op bankjes te rusten. We passeren ook weer het Duitse pelgrimsechtpaar uit Bayern, dat hier even pauzeert. Dan moeten we een eindje verder door een tunneltje, onder de N232 door.

In de tunnelwand zijn grote figuren van de Sint-Jacobsschelpen in reliëf verwerkt. Je moet wel goed kijken om ze te vinden, want ze zijn met graffiti bespoten, wat op zich wel mooie figuren oplevert.

Voorbij de tunnel komen we op een met beton verhard voet- en fietspad, dat het belangrijkste recreatiegebied van Logroño in voert. Het is hier – evenals in het Parque San Miguel - gezellig druk. Hier en daar een enkele pelgrim en groepjes pelgrims en daartussen door wandelen, joggen en mountainbiken grote aantallen Spanjaarden. Wat ons hier, maar ook elders in Spanje, opvalt, is het feit dat een groot deel van de Spanjaarden ons met hun ‘Buen Camino’-groet een goede pelgrimstocht wenst.

Parque de la Grajera y la Baranca

Even later wandelen we het Parque de la Grajera y la Baranca binnen. Op het moment dat Durkje bij het toegangsbord een foto van me gaat maken, rent een mooi glanzend eekhoorntje achter me langs, om in de boom achter me te verdwijnen tussen de bladeren.

Embalse de la Grajera

Vervolgens komen we aan bij de stuwdam van het stuwmeer Embalse de la Grajera.

We lopen over de stuwdam. Achter het kniehoge muurtjes staan enkele sportvissers met lange werphengels. Juist op het moment dat wij op een bankje plaatsnemen vlakbij één van die sportvissers, heeft hij beet en haalt hij na enkele minuten voorzichtig binnenhalen een flinke karper uit het water. Achter het muurtje zie ik nòg een zestal hele dikke karpers liggen, die hij eerder al ving.

Na deze visvangst nemen we een rustpauze op een zitbank met uitzicht op het stuwmeer.

Ruim twintig minuten later hebben we gegeten en gedronken en zitten we klaar voor het vervolg van deze wandeling. Het is schitterend weer geworden. Heerlijk zonnig, een aangename temperatuur en een zacht briesje. Perfect wandelweer voor ons.

Een half uur hebben we nodig om langs het meer te lopen – onder andere langs het educatief centrum van dit natuurgebied – en om over het gecombineerde voet- en fietspad de helling aan de overzijde van het meer te beklimmen. Als we daar achterom kijken, krijgen we een mooi uitzicht over het stuwmeer in dit grote recreatiegebied en over de daarachter liggende stad Logroño.

In de wijngaarden van de Rioja

We wandelen nu weer een wijnbouwgebied in van de Riojawijnen.

Durkje en ik dragen inmiddels beiden een hoed om ons te beschermen tegen de zon. De brede rand van de hoed zorgt ervoor dat er minder licht op de ogen valt en aan alle zijden beschermt het ons ook voor verbranding van hoofd, hals en nek.

We komen langs wijnbouwvelden waar de wijnranken hoog zijn opgebonden langs lange metaaldraden. Op andere velden staan lage wijnstokken, waarvan ook de bladeren inmiddels zijn uitgebot.

Kruisweg langs de A12

We gaan tussen de wijnbouwvelden door nog hoger bij de helling op. Dan buigt het pad naar links en lopen we geruime tijd langs de A12. Tussen ons pad en de A12 is een hoog gaashek geplaatst. In de gaten van het gaas hangen honderden, zo niet duizenden grote en kleine kruisen, die voorbijgangers van onder andere takjes, plastic, textiel en stengels in het gaas hebben gevlochten. Verderop gaan we weer een dal in. Dan zien we onze bestemming voor vandaag en voor deze achtdaagse liggen; het Spaanse dorpje Navarrete.

Antiguo Hospital de Peregrinos

Via een brug steken we een autoweg over en dan komen we spoedig langs de ruïne van de kerk van het voormalige hospitaal van Don Juan de Acre, daterend van het jaar 1185. Vier pelgrims zitten hier met elkaar te praten.

Tussen deze ruïne en Navarrete halen we nog een Aziatische pelgrim in en vlak voordat we Navarrete binnenwandelen, passeren we ook nog een Duitse camper, die als volgwagen twee Duitse pelgrims begeleidt. De camperchauffeur loopt vóór de camper. Na een wandeling van vijf uren en 23 kilometer wandelen we om 12.15 uur Navarrete binnen. We lopen de refugio voorbij. Daar zitten zo’n tien pelgrims te wachten om zich ruim een uur later bij de opening van de refugio te kunnen inschrijven. Wij lopen door naar het kerkplein. Ook hier zien we – evenals in Logroño – op een hoog gebouw enkele ooievaarsnesten; in dit geval boven op de kerktoren.

Tapas in Navarrete

We gaan deze kerk binnen. We vinden hoog in de zijmuur van het kerkkoor een beeldje van Sint Jacob, maar omdat het hier zo donker is in deze kerk, is succesvol fotograferen over die grote afstand bijkans onmogelijk.

Voordat we hier in Navarrete in de auto stappen, willen we eerst onze behouden aankomst vieren. In één van de plaatselijke café’s naast de kerk vinden we op de bar een divers aanbod van veel soorten Spaanse tapas. Dat ziet er lekker uit.

We zoeken van dit diverse aanbod enkele tapas-soorten uit en gaan op het terras heerlijk in de zon zitten genieten van al deze Spaanse lekkernijen. Een kop koffie ‘Americano’ – zoals ze een grote kop zwarte koffie alhier noemen - erbij.

Aan de muur van dit restaurant hangt een mooi reliëf van een soepkom, een gekruiste vork met lepel en daarboven een Sint-Jacobsschelp. De stijlvolle muurdecoratie draagt als datering het jaar 1950.

Einde van acht dagen pelgrimeren

Meerdere pelgrims en enkele Spanjaarden zitten hier met ons op het terras en in het café. De kerkklokken luiden om de haverklap. Een groot aantal ouders met basisschoolkinderen gaat de kerk binnen. Tussen het luiden van de klok door is er net voldoende tijd om even naar Nederland te bellen om te melden dat we ons eindpunt van deze achtdaagse succesvol hebben volbracht. Direct daarna begint het luide luiden opnieuw. Hier eindigt onze pelgrimstocht van vandaag. Hier eindigt ook onze pelgrimstocht van deze meivakantie.

Door de Pyreneeën naar Biarritz

Als we hebben gegeten en gedronken, gaan we naar de ene huurauto. Daarmee halen we de andere huurauto via Logroño uit Viana en dan rijden we met beide auto’s via Pamplona en San Sebastian in een schitterende autorit door de Pyreneeën naar de Spaans-Franse grens. Voorbij deze landengrens rijden we in noordelijke richting verder naar Biarritz, waar we een hotelkamer zoeken en vinden nabij het vliegveld van Biarritz. We dineren in het restaurant van het hotel en overnachten hier in Biarritz. Morgenmiddag gaan we met het vliegtuig weer terug naar Nederland.

Terugblik en vooruitzicht

Met dit laatste dagtraject is een eind gekomen aan onze eerste 8 dagen pelgrimeren over de Spaanse camino. In deze acht dagen hebben we totaal 152,5 kilometer gelopen, bij een gemiddelde afstand van 19,1 kilometer per wandeldag; iets lager dan ons reguliere daggemiddelde, rekening houdend met de recente schaatsblessure van Durkje. Desalniettemin is het wandelen voor ons beiden prima verlopen.
We beëindigen hiermee onze 125e pelgrimsdag, waarbij de totaalstand van het afgelegde pelgrimspad vandaag op 2.669,5 kilometer is komen te staan. Na deze acht dagen hebben we het traject van Roncesvalles tot Navarrete achter de rug. Dit betekent dat we zo’n 80% van onze gehele pelgrimage achter de rug hebben en dat we nog ongeveer 650 kilometer Spaanse camino vóór ons hebben liggen alvorens we in Santiago de Compostela arriveren.

Pelgrimeren van Los Arcos naar Viana

Vroege ochtendwandeling van Los Arcos naar Sansol

Van Sint-Jacobiparochie naar Santiago de Compostela

Camino Santiago > Roncesvalles – Santiago de Compostela

Van Los Arcos naar Viana
Zaterdag 5 mei 2012 – 18,5 km.
Dag 124: 2628 – 2646,5 km.

Los Arcos voorbij

Als Durkje en ik vanmorgen om 6.30 uur wakker worden, regent het behoorlijk in Los Arcos. We blijven nog maar even liggen, want het is niet aantrekkelijk om straks in de regen te vertrekken voor onze volgende wandeldag. We willen vandaag van Los Arcos naar Viana wandelen, over een afstand van 18,5 kilometer. Door vandaag een betrekkelijk korte afstand te lopen en morgen een iets langere tocht te maken, komen we vandaag en morgen qua wandelbestemmingen uit in geschikte plaatsen om te overnachten en om onze wandeling te beëindigen.

We ontbijten in onze kamer en vertrekken om 7.20 uur. Het is inmiddels droog geworden en de zon probeert hier en daar tussen de wolken door te schijnen. Nabij ons overnachtingsadres lopen we Los Arcos uit en vlak buiten deze plaats krijgen we een schilderachtig uitzicht over de laaghangende wolken, die als een deken over de bergen van de bergketen van Codès liggen, aan de noordzijde van de camino. Deze bergketen is de natuurlijke grens tussen Navarra en Baskenland. Een kerk steekt nog maar net, maar wel goed te zien, boven deze laaghangende bewolking uit. Een sprookjesachtig tafereel is het resultaat.

Het sprookjestafereel van Codès

We gaan met een groot aantal andere pelgrims vóór en achter ons over het brede steenachtige pad in westelijke richting. We klimmen en dalen regelmatig, maar niet al te steil. De zon komt achter ons op en vóór ons zien we een prachtige wolkenlucht.

In de berm langs het pad zie je een mooie, gevarieerde vegetatie van onder andere klaprozen en verschillende grassoorten.

We wandelen tussen weiden, akkers en olijfboomgaarden door. Hier en daar zien we een oude stenen hut, die hier door boeren zijn gebouwd als bescherming tegen zwaar weer.

Na een uur wandelen over de mooie brede paden komen we op een asfaltweg. We gaan dan linksaf over het asfalt naar het dorpje Sansol.

Sansol

Een kwartiertje later wandelen we Sansol binnen.

Links van deze toegangsweg staat een fotograaf. Hij maakt van ons een foto en geeft ons tijdens het passeren een briefje. Hij vertelt erbij dat wij de foto van ons kunnen bekijken op internet. Wij wandelen Sansol binnen. Bij en in een speeltuintje staan enkele zitbanken. We stoppen hier even om onze jassen uit te doen. Het wordt al te warm om met de jas aan te lopen. Enkele pelgrims blijven hier zitten om wat langer te pauzeren. In de volgende bocht in de weg ontmoeten we de Duitse pelgrim Silvia weer, die vannacht in de kamer naast ons sliep in Los Arcos. Silvia zit heerlijk in de zon te pauzeren. Enkele Spaanse vrouwen die hier op de bus staan te wachten, hebben enkele bananendozen met bagage bij zich. Na enkele woorden te hebben gewisseld met Silvia wandelen we door in de richting van Torres del Río, het volgende dorpje dat we vanuit Sansol al in het naastgelegen dal zien liggen.

Torres del Río

Vijf minuten later, na een geplaveid wandelpad bergafwaarts, wandelen we Torres del Río al binnen.

In een plaatselijke bar/kruidenierswinkel/herberg kopen we binnen twee grote koppen koffie. Buiten staan enkele stoelen op het terras. We gaan zitten en smeren het meegenomen brood, om dat hier te eten. Eén van de drie hier werkende jongens ziet het en brengt ons direct een tafel om ons brood daarop klaar te kunnen maken. In Nederland zou je doorgaans direct duidelijk worden gemaakt dat meegenomen brood op het terras niet mag worden gegeten; hier in Spanje helpen ze je als klant daarentegen om je een aangenaam verblijf te bieden. Het is hier en nu een komen en gaan van pelgrims. Dat is voor ons gezellig en voor de barkeepers een mooie handel, want nagenoeg iedereen koopt iets en gaat even zitten rusten op de stoelen en banken die hier rondom de bar staan. We hebben koffie en fruit gekocht en laten ons dat goed smaken met enkele broodjes erbij.

Na deze koffiepauze willen we graag de dorpskerk bezichtigen, want die heeft volgens onze wandelroutegids een mooie Moorse koepel. Onze wandelroute van vandaag ontleent ook haar titel aan deze bijzondere kerkkoepel: ‘Een Moorse koepel’. De kerk is echter gesloten, dus we gaan zonder bezichtiging verder. Bij de plaatselijke ommuurde begraafplaats verlaten we Torres del Río en dan volgt een lange route over mooie, stijgende en dalende paden door dit prachtige berglandschap.

Nuestra Señora del Poyo

We genieten onderweg van de mooie vergezichten.

Even vóór 10.00 uur wandelen we langs de hermitage Nuestra Señora del Poyo, een op eenzame hoogte liggende kerk. Twee vrouwen pauzeren hier achter het kerkje aan de doorgaande weg. De ene pelgrim leest de andere pelgrim voor uit haar routegids.

De natuur is hier een lappendeken van frisgroene percelen en tamelijk dorre stukken land met hier en daar enkele bloeiende planten. De paden waarover we voortgaan, zijn prima bewandelbaar. Door de verschillende soorten ondergrond zijn de paden hier wisselend wit, geel en oranjerood gekleurd.

Barranco Matabarros

Na een stijgend pad steken we een asfaltweg over en gaan we aan de overzijde over een hooggelegen pad verder. Vanaf hier hebben we een prachtig uitzicht over het brede dal van de Barranco Matabarros.

We dalen af in dit dal en komen dan door een heel mooi natuurgebied met een grote verscheidenheid aan bomen, struiken en kruiden.

Langs het pad passeren we af en toe weer zo’n schuilhut, zoals we die vanmorgen even buiten Los Arcos ook aantroffen. In deze stenen schuilhutten – die de vorm hebben van een iglo – zijn lage stenen bankjes rondom aangebracht, waarop je kunt zitten of liggen. Deze schuilhutten bieden prima bescherming tegen kou, hitte en regen.

Een eindje verderop passeren we een ruïne van een ander stenen bouwwerkje. Iets verderop staat nog een langgerekt gebouw. Het zou een stal kunnen zijn, waarin bijvoorbeeld ’s nachts de schapen worden gehuisvest.

Viana

Een half uur later krijgen we onze bestemming – het dorp Viana – al in het vizier. Viana is een hooggelegen dorp, dat ligt te schitteren in de volle zon. De temperatuur is vandaag al opgelopen naar zo’n 18 graden Celsius en met de aangename koele wind is het vandaag prima wandelweer.

Tegen 11.30 uur wandelen we Viana binnen.

In vier uren hebben we de afstand van 18,5 kilometer van Los Arcos naar Viana overbrugd. We wandelen door de smalle straatjes Viana binnen en komen al spoedig boven in het dorp bij de Santa María kerk aan de Plaza de los Fueros.

We lopen deze kerk voorbij door de Calle Navarra Villoslada. We hebben in onze wandelgids gelezen dat je in deze straat voor een geschikte prijs een kamer kunt huren. Maar vlak voordat we Viana binnen wandelden, hingen hier en daar foto’s van andere gasthuizen, met informatie over de prijzen en de ligging in Viana. We selecteren uit dit aanbod het gastenverblijf van de ‘Vrienden van de Camino de Santiago’ in Viana. Voor 30 euro kunnen we hier een tweepersoons kamer met douche en toilet huren. Daarom lopen we van de ene kant van het dorp naar de andere kant om daar het gastenverblijf te zoeken en te vinden.

Onderweg komen we langs het klooster van San Pedro.

De kloosterkerk van San Pedro is een immense ruïne met hoogopgaande kerkmuren zonder dak.

Amigos del Camino de Santiago

Bij het pelgrimshuis worden we geholpen door een jonge man, die ons de gastenkamers toont en aanbiedt. We schrijven ons hier in, krijgen het pelgrimsstempel van het huis in ons pelgrimspaspoort en we betalen voor de nacht. Daarna halen we de huurauto op uit Los Arcos en brengen we de andere huurauto naar Navarrete, waar we morgen heen willen lopen. We zijn mooi op tijd binnen na onze wandeling, want als we het gastenverblijf weer verlaten, begint het te regenen. Even later op de middag schijnt de zon al weer aangenaam. We hebben in elk geval weer mooi weer gehad gedurende deze pelgrimsdag.

Ontvang de pelgrimszegen

Nadat we vanavond de pelgrimsmaaltijd hebben genuttigd, lopen we naar de Santa Maríakerk. Daar worden de avondgebeden uitgesproken. Tegen het moment dat de laatste gebeden worden gesproken en nagezegd, komen veel kerkgangers de grote kerk van Viana binnen. We blijven zitten om de avondmis bij te wonen. Bij de afsluiting van de mis nodigt de voorganger ons als pelgrims uit om voorin de kerk te komen om de pelgrimszegen in ontvangst te nemen. Met zijn zessen staan we in een halve cirkel in het koor van de kerk. De pastoor vraagt ons allen eerst waar we vandaan komen. We zijn met drie Nederlanders en drie Duitsers, waaronder ook een ouder echtpaar uit Bayern en twee jongere mannen. In de tweede rondgang worden we besprenkeld met wijwater en in de derde ronde krijgen we door handoplegging van de pastoor allen afzonderlijk de pelgrimszegen mee. Daarna verlaten we de kerk, om morgen als gezegende mensen ons pelgrimspad te vervolgen.

Pelgrimeren van Estella naar Los Arcos

Hoogopgaande rotspartijen tussen Iraxe en Azqueta

 
Van Sint-Jacobiparochie naar Santiago de Compostela

Camino Santiago > Roncesvalles – Santiago de Compostela
Van Estella naar Los Arcos
Vrijdag 4 mei 2012 – 22 km.
Dag 123: 2606 – 2628 km.

Door de Portal de Castilla
Omdat we in ons overnachtingsadres van afgelopen nacht geen ontbijt kunnen krijgen, maken we ons eigen ontbijt klaar in de hotelkamer van het pension, waarin Durkje en ik vannacht in Estella hebben overnacht aan het Plaza de Santiago. Tegen 8.00 uur staan we weer bij het koninklijk paleis van de voormalige koningen van Navarra. Op het moment dat we de eerste stappen zetten op de camino, die door deze stad loopt, slaan de kerkklokken van de links van ons staande stadskerk van San Pedro de la Rúa acht uur. Door de stadspoort Portal de Castilla verlaten we het oude stadscentrum, om vervolgens via de nieuwere stadswijken de stad Estella uit te wandelen. Op de hoek van een woning staat een gele Caminopijl als richtingwijzer, en daarbij een samengestelde figuur van Jacobsschelpen en een geschilderde voorstelling van Sint Jacob aan de muur erbij. 

Ayegui
Het eerste dorpje dat we passeren, is Ayegui, dat eigenlijk al één geheel vormt met Estella. We gaan dan in de richting van Irache, dat aan de overzijde van de N111 ligt. Eerst komen we bij het Wijnhuis Irache. Veel pelgrims blijven hier even staan, want hier bevindt zich een bijzondere bron, namelijk een water- en wijnbron.

De wijnbron van Irache
Dit wijnhuis heeft in de muur twee kranen bevestigd. Met de ene kraan kun je water tappen en met de andere kraan kun je wijn tappen. Niemand tapt hier water; bijna iedereen tapt hier wijn. De wijn kun je in een plastic beker tappen, of in een zelf meegenomen beker, mok of – zoals sommigen doen – in een dop van bijvoorbeeld een veldfles. Het is hier een vrolijke boel, want de meesten drinken een half glaasje wijn en moeten dan uiteraard bij deze wonderbaarlijke wijnbron ook even op de foto. Rustig wacht iedere pelgrim tot hij of zij ook aan de beurt is om van dit geestrijke vocht te drinken.

Twee wegen leiden naar Los Arcos
Nadat we iets verderop ook het kloostercomplex Irache zijn gepasseerd, komen we op een splitsing van paden. Er staat een wegwijzer bij deze splitsing, die duidelijk maakt dat je hier twee verschillende routes kunt nemen naar Los Arcos. Iedereen die hier langs komt, houdt even halt om even goed te beoordelen of hij of zij hier nu linksaf of rechtsaf verder moet gaan. Een Aziatische pelgrim staat stil en wacht en kijk wat de anderen gaan doen. Bij de andere pelgrims ontstaat een gesprek wat we hier nu het beste zouden kunnen doen. Onze routebeschrijvingen bieden namelijk die duidelijkheid niet. Een Amerikaanse pelgrim weet te vertellen dat de kortste route de route is met de hoogste klimpartijen en dat de langste route minder zwaar stijgen en dalen kent. Een Nederlandse pelgrim komt er ook bij staan. Als we goed op de borden kijken en dat vergelijken met onze routekaarten, zien we dat beide wegen wel naar Los Arcos leiden, en dat op het linker bord een plaatsnaam staat, die niet op onze routekaart voorkomt, en dat op het rechterbord wel twee plaatsnamen zijn vermeld die op onze routekaarten staan. We kiezen derhalve voor de rechter route, want die gaat in elk geval door het dorpje Villamayor de Monjardín en dat is één van de beroemde plaatsen langs de camino die we in elk geval niet willen missen. Wij gaan dus rechtsaf verder.

Monjardín
We lopen dan langs Hotel Iraxe en verlaten Iraxe door een buitenwijk, langs een recreatiepark met een camping. We gaan door een tunnel en zien dan in de verte al de berg Monjardín met op de top van deze spitse berg een oud bouwwerk.
Ook wandelen we over mooie bospaden door een schitterend bos van steeneiken. Het is mooi fris weer; al voldoende warm genoeg om zonder jas te lopen. De uitzichten vanaf deze hoogte zijn mooi, vooral ook het prachtige uitzicht op de grote rotspartij in de verte aan onze rechterhand.

Azqueta
Als we het bosperceel uit wandelen, zien we na een dubbele bocht het volgende dorp in de verte al liggen: Azqueta.
Als we dichtbij Azqueta komen, halen we drie Duitse pelgrims in, een oudere vrouw met twee mannen. De beide heren kennen we, want daarmee hebben we afgelopen woensdag in Obanos een avond aan tafel gedineerd. Met zijn vijven wandelen we even later het dorpje Azqueta in.
In Azqueta is alles gesloten, dus voor een welverdiende kop koffie moeten we nog even doorlopen naar het volgende dorp. Stijgend en dalend gaan we verder door dit mooie landschap. Al snel ligt Azqueta ver achter ons.
Tussen akkers, velden en wijngaarden door komen we steeds dichter aan de voet van de berg Monjardín.

Villamayor de Monjardín
Om 10.00 uur wandelen we Villamayor de Monjardín binnen.
Grote reclameborden wijzen ons de weg naar de horecagelegenheid waar pelgrims kunnen rusten en genieten van een koude of warme consumptie. Hoog ten opzichte van de kerk staat de refugio van dit dorp en daarbij ligt een groot plein. Op dat plein is een hele grote scheef aflopende overkapping gebouwd, waaronder terrastafels en tientallen stoelen staan vóór het plaatselijke café. Het is er druk, maar we vinden nog wel een zitplaats op het terras. We bestellen twee grote koppen koffie en eten een paar stukken brood om voldoende gevoed aan een volgend stuk van de route te kunnen beginnen.

Dodenherdenking
We hebben nu twee uren gelopen, dus het is een mooi moment voor een koffiepauze, althans zo denken wij. Ook de andere Nederlanders zitten aan een kop koffie en eten hun brood, al dan niet hier in de bar gekocht. Het merendeel van de Duitse pelgrims heeft duidelijk een andere drinkcultuur dan de Nederlanders, want de meeste Duitsers zitten nu al achter een groot glas bier. Nu wonen we als Nederlanders en als Duitsers in Europa zo dicht bij elkaar, toch is er tientallen jaren geleden een afschuwelijke kloof geweest tussen de Duitsers en de Nederlanders (het is vandaag voor ons immers ook niet voor niets Dodenherdenking) en toch zijn we hier als Nederlanders en Duitser zo kameraadschappelijk met elkaar op stap; maar op die kleine momenten van zo’n koffiepauze zie je dat er zich in grote lijnen toch een verschil aftekent in cultuur tussen beide buurlanden, ook al is het hier en nu alleen al het verschil tussen koffie en bier om 10.00 uur in de ochtend. Als wij de koffie op hebben, gaan we verder. Onderaan het dorpsplein tappen we nog wat water bij de waterbron tegenover de kerk.

De schaapherder en de pelgrim
We weten dat we vandaag na Villemayor de Monjardín tot aan onze bestemming Los Arcos geen steden, dorpjes en gehuchten meer door zullen komen. Een route van ruim 12,5 kilometer door open landschap zal nu nog volgen. Onderweg passeren we een schaapherder met zijn kudde schapen bij een grote schuur. De actieve hond van de herder houdt de schapen keurig bijeen.
Een lange weg volgt over steenachtige paden tussen weiden en akkers door. Ver vóór je en ver achter je zie je de pelgrims gaan en komen.

Natuur en landschap
Het is prachtig weer met af en toe lichte zonneschijn. Het is nog wel behoorlijk bewolkt, maar het waait nauwelijks en de temperatuur loopt op tot 20 graden Celsius. Lopen in ons wandelshirt is een genoegen bij dit mooie weer. Aan de rechterzijde van ons pad vinden we op een gegeven moment een prachtige plantengroei. Onze wandelgids geeft aan dat hier nog de oorspronkelijke vegetatie van deze streek wordt aangetroffen. Landschap en vegetatie zijn een lust voor het oog.
Als je af en toe weer even een stukje hoger bent geklommen, verkrijg je schitterende uitzichten over dit weidse landschap. De frisse voorjaarskleuren, het mooie ochtendzonlicht en de vrij donkere luchten met wolkenpartijen maken dat het uitzicht doorgaans magnifiek is.
Op een gegeven moment krijgen we schitterend roze gekleurde hoge struiken langs het pad.
Ook als we met een kleine houten brug de Arroya de Riomayor oversteken, vinden we links en rechts van het pad die mooie roze gekleurde struiken.

Komen en gaan
Ergens midden in het bergachtig gebied vinden we een passende zitplaats op een muurtje van een lage stenen brug. Rustend, etend en drinkend kunnen we zo de vele voorbijgaande pelgrims groeten. De meesten hebben we in de afgelopen dagen al eens of enkele malen gezien. De een loopt groetend door, de ander blijft even zittend of staand een praatje maken en daarna gaat het weer verder. Contacten zijn hier heel ongedwongen. Je praat even met elkaar en daarna gaat ieder weer verder, alleen of in een groepje.

Sint Jacob in Los Arcos
Als we de 22 kilometer van vandaag achter onze rug hebben, wandelen we onze bestemming voor vandaag binnen, het dorpje Los Arcos.
Hier en daar zien we dat pelgrims al hun intrek hebben genomen in de pelgrimsherbergen. Sommigen zitten al lekker aan een hapje en een drankje op de terrassen van de plaatselijke bars.
Het interieur van de kerk van Santa María is fraai versierd, in een combinatie van gotiek en barok, de zogenoemde churriguereske stijl, ofwel uitbundige Spaanse barok. Wij vinden er ook een beeld van Sint Jacob.
Wij wandelen voorbij de Santa Maríakerk door dit oude dorpscentrum, op zoek naar een geschikte slaapplaats voor de komende nacht. We wandelen door de stadspoort het oude centrum uit.

Albergue Casa Alberdi
Zoekend naar een slaapplaats bezoeken we onder andere de gemeentelijke refugio. Daar is het al erg vol en bovendien moet je hier slapen op plastic matrassen, wat niet bijzonder aangenaam ligt. Achter de gemeentelijke herberg, is een particulier overnachtingsadres. Een groot standbeeld van een pelgrim staat naast het huis.
Als we aanbellen, roept de gastvrouw boven ons vanaf het balkon dat we even moeten wachten. Ze hangt op het balkon juist de laatste was op. Als ze na zo’n 5 minuten bij ons beneden komt, laat ze ons een gastenverblijf zien. Het ligt bovenop een achter het grote gasthuis staand gebouw. Onder in dat bijgebouw is een grote slaapzaal. Boven zijn twee gescheiden gastenkamers met een gemeenschappelijke douche en toilet. Het ziet er goed uit en bovendien hebben we dan ook een heel dakterras tot onze beschikking, en het is bovendien mooi weer om daar te zitten. De andere kamer is nog niet bezet, maar die zal allicht wel vol komen, want het is nu al druk op de camino. We schrijven ons in, krijgen een stempel in ons pelgrimspaspoort en we betalen voor de nacht. Dan krijgen we de kamer toegewezen.

Buurvrouw Silvia
Als we enige tijd later onze grote rugzakken uit Estella hebben gehaald en weer terug komen bij ons nachtverblijf, ontmoeten we tot onze verrassing de Duitse pelgrim Silvia weer, die enkele nachten geleden bij ons in een refugio sliep in Larrasoaine. Silvia heeft de kamer naast ons genomen. Daarmee is ons dakterras ook al direct weer een stuk gezelliger geworden. Als ik het verslag van de dag type, zitten Durkje en Silvia gezellig met elkaar op het dakterras in de zon.

Pelgrimeren van Obanos naar Estella

Villatuerta in zicht

Van Sint-Jacobiparochie naar Santiago de Compostela

Camino Santiago > Roncesvalles – Santiago de Compostela
Van Obanos naar Estella
Donderdag 3 mei 2012 – 24,5 km.
Dag 122: 2581,5 – 2606 km.

Wakker worden!
Rond 5.30 uur beginnen de eerste pelgrims in onze slaapzaal op te staan en hun spullen in te pakken. Tegen 6.00 uur gaat in de verste helft van onze grote slaapzaal het licht aan. Om 6.00 uur horen we de grote kerkklok van Obanos het hele uur luiden. Bijna alle 36 bedden zijn vannacht in gebruik geweest. Om ongeveer 6.15 uur is nagenoeg iedereen bezig zich klaar te maken voor de volgende pelgrimsdag. Vanaf 6.30 uur zal ons ontbijt klaar staan in de eetzaal en we weten dat we om uiterlijk 8.00 uur allemaal de refugio uit moeten zijn. Er is geen pardon, iedereen moet eruit, want dan wordt de refugio schoongemaakt voor de groep pelgrims, die later vandaag hier intrek zal nemen.

Begin met ontbijt
Ongeveer de helft van de overnachtende pelgrims heeft gisteren bij aankomst al voor vanmorgen ontbijt gereserveerd, dus zo rond 6.45 uur zitten we met bijna twintig pelgrims uit verschillende landen aan het ontbijt, in de eetzaal van de refugio. De herbergier zet en serveert koffie, zoveel als nodig; de rest van de tafel met ontbijt-spullen staat al voor ons klaar op twee lange tafels. Direct na het ontbijt zullen we Obanos weer verlaten.

Obanos
Het gaat goed met ons wandelen. We hebben in de afgelopen vier dagen de wandelafstand langzaam opgevoerd, om voorzichtig te ervaren of de schaatsblessure van Durkje een steeds grotere inspanning kan verdragen. Dat ging tot nu toe heel goed, dus we hebben gisteren besloten dat we vandaag een wat grotere afstand zullen wandelen, over een lengte van 24,5 kilometer, van Obanos naar Estella. Om ongeveer 7.15 uur verlaten we de refugio en gaan we op pad. Het is mooi weer en nog behoorlijk fris zo vroeg in de ochtend. We lopen langs de neogotische dorpskerk en wandelen dan in zuidoostelijke richting onder de oude toegangspoort het dorp Obanos uit. Voorbij de kapel van San Salvador aan de Calle San Salvador staat een Cortex-stalen kunstwerk, waar je als pelgrim in de uitgespaarde vorm van een pelgrim doorheen kunt lopen.

Puente la Reina
Voorbij Obanos gaat een steenachtig pad naar beneden. We lopen langs volkstuinen richting Puente la Reina. De vroege ochtendzon kleurt het landschap schilderachtig, in zachte kleuren.
Na 2,5 kilometer arriveren we in Puente la Reina.
We gaan het eeuwenoude pelgrimsstadje binnen via de hoofdstraat. Omdat de zon recht en nog laag achter ons staat, worden onze lange schaduwen voor ons uitgeworpen over de straat.
Vóór èn achter ons lopen medepelgrims. De meesten kennen we inmiddels van gezicht; enkelen ook al van herkomst en naam. In een klein winkeltje kopen we enkele ansichtkaarten voor onze verzameling pelgrimsansichtkaarten. Vanuit een nis in de muur van een oud huis kijkt een beeldje van Sint Jacob vanaf grote hoogte achter glas op ons neer, als groet deze beschermheer van de pelgrims alle binnenkomende pelgrims die hier het stadje binnentreden.

Brug over Rio Arga
Aan het eind van de hoofdstraat – de Calle Major – komen we aan bij de rivier de Rio Arga. Hier ligt de zo beroemde middeleeuwse brug, waarmee Durkje en ik - in navolging van miljoenen voor(t)gaande pelgrims - deze brede rivier moeten oversteken.
Samen met enkele andere pelgrims steken we deze bijzondere en hoge stenen brug over.
Aan de overzijde van de brug bloeien de klaprozen, die het idyllische plaatje de welkome extra kleur geven.
Aan de overzijde gaan we langs de rivier verder, maar voordat we het stadje achter ons laten, gaan we nog even naar het midden van de moderne brug, die iets verderop ligt. Vanaf deze nieuwe verkeersbrug kun je prachtige foto’s maken van de eeuwenoude stenen brug. De zon schijnt deze ochtend mooi op de brug en zorgt ervoor dat de schaduw van de ronde bogen onder de brug gave grote cirkels op het wateroppervlakte van de rivier ‘tekenen’; een heel mooi gezicht is dat.

Mañeru
Vlak buiten Punte la Reine is het al zo warm geworden dat de jas uit kan. Als we verderop over een sterk stijgend pad verder moeten, krijgen we het tijdens de lange en steile klim toch nog zo warm, dat ook de trui uit gaat. Fris in onze wandelshirts gaan we verder bergopwaarts en bergafwaarts, genietend van de zon, de prima temperatuur en de gezelligheid van de medepelgrims die we onderweg regelmatig ontmoeten. Na bijna twee uren wandelen, arriveren we in het dorpje Mañeru, aan de kant waar wordt gewerkt aan de nieuwbouw van enkele woningen.

Volg de Caminopijlen
Voorbij Mañeru volgt een steenachtig pad. Al spoedig zien we in de verte het volgende dorp liggen. Het is Cirauqui.
Het wandelt hier schitterend tussen de akkers en velden door. De gele Caminopijlen wijzen onmiskenbaar de weg. De zon in de rug en een prachtige lucht en een buitengewoon mooi Cirauqui vóór ons; alle ingrediënten voor een hele mooie wandeldag.
Langs het wandelpad lopen we onder enkele amandelbomen door. De vruchten hangen al aan de boom.

Menhirs
Ter hoogte van de ommuurde begraafplaats van Cirauqui naderen we het dorp. Twee hele grote, hoge stenen rotsblokken (menhirs) zijn vóór de begraafplaats opgericht op een bergrug. Ze steken door de ochtendzonneschijn scherp af tegen de blauwe lucht.
Langs een wijngaard arriveren we bij Cirauqui. Links van het pad wordt een nieuw woonblok gebouwd. Het ontsiert de er tot op grote hoogte achterliggende veel oudere bebouwing, maar ook zo’n dorp moet natuurlijk mee in de vernieuwing, zoals dat hier in dit dorp toch ook al in vele eeuwen is gebeurd, getuige de verschillende bouwstijlen van boven naar beneden.

Cirauqui
In Cirauqui komen we langs een dorpswinkeltje, waar ze ook vers brood verkopen. Het is er een drukte van belang, want voor veel pelgrims is dit een mooie plek om hun brood voor vandaag te kopen. Vóór de winkel staan enkele stoelen, waarop de wandelaars plaats hebben genomen om te rusten en om wat te eten en te drinken. Ook wij kopen hier heerlijk vers brood met beleg en nemen plaats op de stoelen.
Het zijn op dit moment vooral Duitse pelgrims, die hier pauzeren. Ook enkele Aziatische pelgrims staan verderop om een Duitse pelgrims te helpen met een pijnstillende zalf; en verder passeren en staan en zitten hier enkele Britten, een Canadese, een Amerikaanse met een bagagewagentje dat ze aan de heup heeft bevestigd en verderop staan enkele van de Zweedse pelgrims met wie we afgelopen maandag in Larrasoaina ‘s avonds hebben gegeten. De wereld trekt hier in voorbijgaande mensen aan ons voorbij.
Iets verderop zien we een witte Jacobsschelp aan de muur bevestigd, gezet op het restant van een kleine oude zuil. Een blauwe achtergrond op een roodbruine muur en een frisgroene klimop eronder; het is een prachtig gezicht.

Naar Lorca
Even later hebben we Cirauqui al weer ver achter ons gelaten; op weg naar Lorca, het dorp dat vijf kwartier gaans verderop ligt.
We bewandelen een schitterend pad tussen de akkers door met aan onze rechterhand olijfboomgaarden.
Iets verderop gaat het pad langs een oud stenen muurtje, dat de afscheiding vormt tussen het pad en de achter het muurtje liggende olijfboomgaard.
We zijn inmiddels de N111 en de A12 al overgestoken en liepen over een oud muildierenpad.  Als het pad smaller wordt, gaan we over een houten bruggetje over een beek. We lopen onder het aquaduct van Canal de Alzo door en komen dan bij de oude stenen brug over de Rio Salado.

Pompeblêden op it pylgerpaad
Na enkele malen weer behoorlijk stijgen en dalen, zien we vóór ons een oudere vrouw wandelen met een Friese vlag achter op haar rugzak. Deze pelgrim halen we al spoedig in. Het is mevrouw Turkstra, die samen met haar echtgenoot enkele dagen geleden in Saint-Jean-Pied-de-Port hun pelgrimsweg is begonnen. Na een zware overtocht over de Pyreneeën zijn ze inmiddels met hun zware bepakking tot hier gekomen. Ze wonen in Noord-Holland, maar zij is indertijd in het Friese Gerkesklooster geboren. We wandelen fleurig Fries sprekend samen naar het volgende dorp: Lorca.

Lorca
Eén van de bewoners aan het begin van de toegangsweg van Lorca heeft een mooie pelgrimsdecoratie van bloemen, Jacobsschelpen en een pelgrimspoppetje gemaakt. Een leuke binnenkomer is dat in Lorca.
Bij de twee tegenover elkaar liggende dorpsherbergen pauzeren we even. Een mooi tegeltableau van Sint Jacob hangt hier aan de muur van één van de refugio’s.
We nemen afscheid van de Friese pelgrim en haar echtgenoot en gaan weer verder in de richting van Villatuerta, dat we al van ver zien liggen.

Villatuerta
We gaan via een voetgangerstunnel weer onder de A12 door en wandelen dan al vrij spoedig Villatuerta binnen. In het wegdek zijn hier als routewijzers grote, fel blauw- en  geelgekleurde tegels gelegd. Zo kun je al op grote afstand zien waar je langs moet lopen door Villatuerta.
We passeren een broodjeshuis, waar we op een klein terras aan de doorgaande weg een kop koffie drinken. Af en toe passeren andere pelgrims. De één gaat door, de ander stopt hier ook om te pauzeren. We zitten heerlijk op het terras in de zon. De temperatuur is vandaag opgelopen tot 25 graden Celsius en niet alleen de anderen, maar ook wij zijn ongemerkt al behoorlijk verbrand door deze felle voorjaarszon. Als we verder wandelen, passeren we de oude stenen brug van Villatuerta, waarmee we hier ter plekke de rivier de Riu Iranzu oversteken.

Rio Ega
Over een steenachtig pad na de dorpskerk en na de Calle Camino de Estella gaan we buiten de bebouwde kom van Villatuerta verder. Links in het veld en rechts in de berm staan prachtige rode klaprozen in bloei tussen de vele, overwegend gele, bloemen.
We passeren de afgelegen hermitage San Miguel, een gotisch bouwwerk dat zo’n honderd meter van het wandelpad af staat. Het pad daalt af naar de rivier de Rio Ega. Over een moderne stalen brug steken we deze rivier over. Dan volgt nog een lang stuk naar onze bestemming voor vandaag: Estella. Bij de wateroverloop van de rivier wandelen we vier kilometer voorbij Villatuerta het stadje Estella binnen.

Estella
Jacobsschelpen in het wegdek wijzen ons de weg.
We passeren een oude, gesloten kerk en een oud gebouw met een houten deur, die bijna helemaal vol zit met smeedijzeren deurbeslag, waaronder ook een Jacobsschelp.
We wandelen Estella binnen aan de kant waar vroeger het hospitaal voor voorbijtrekkende pelgrims was. Een mooi kunstwerk dat Sint Jacob voorstelt, hangt er aan de muur.

Plaza de Santiago
Bij het plaatselijke VVV-kantoor naast het voormalige koninklijk paleis van de koningen van Navarra vragen we naar een lijst met overnachtingsadressen in Estella. We zoeken en vinden een klein hotelletje in de binnenstad van Estella, gelegen aan het Plaza de Santiago. Een oude Spaanse vrouw verhuurt hier in haar grote woonhuis kamers, die zijn ingericht als hotelkamer.
Het verslag van deze dag zit ik te typen naast de openstaande balkondeuren, waardoor ik uitzicht heb op dit Plein van Sint Jacob. Mooier kun je het toch niet krijgen? En het was ook al zo’n mooie wandeldag.
Straks gaan we op zoek naar een gelegenheid waar we lekker kunnen eten. Dat hebben we wel weer verdiend na ruim 24 kilometers berg op, berg af.