maandag 30 juni 2025

Avondgebed met Hongaarse gasten in de Sint-Vituskerk van Stiens

Maandag 30 juni 2025
 
Psalmgebed in het Hongaars uitgesproken door Patricia

















Avondgebed
Ter afsluiting van het meerdaags bezoek van onze gasten van de protestantse gemeente in het Hongaarse Debrecen, zijn we vanavond als kerkelijke gemeente met hen bijeen in de Sint-Vituskerk van de Protestantse Gemeente van Stiens.
Voorganger van dit Avondgebed is de Stienser dominee Jaap Overeem, en organist is onze gemeente-organist Auke de Boer.
In deze avondkerkdienst vieren we als gemeente samen met onze afscheidnemende Hongaarse gasten ook het heilig Avondmaal.

Psalmen en Romeinen
Met klokgelui komen we de kerk binnen, en de kerkdienst vangt aan met het samen zingen van Psalm 150, eerst in het Nederlands en dan in het Hongaars.
Het psalmgebed wordt eerst uitgesproken in het Hongaars door Patricia, gevolgd door de Nederlandstalige versie, die wordt uitgesproken door dominee Overeem. 
Daarna volgt de schriftlezing uit het bijbelboek Romeinen 16, en ook nu eerst weer in het Hongaars, voorgelezen door Sándor, en daarna in de Nederlandse vertaling, voorgelezen door dominee Overeem.
Aansluitend zingen we met z'n allen het lied 'U kennen, uit en tot U leven'.

Verkondiging 
Dan luisteren we naar de verkondiging van dominee Overeem, die aangeeft dat hij tijdens een eerder tegenbezoek in onze Hongaarse zustergemeente al eens heeft mogen preken over de vanavond ook voorgelezen Psalm 84. Die tekst verbindt hij in deze preek aan de tweede schriftlezing van vanavond, uit Romeinen 16: 21-26.
Na deze preek luisteren we naar een muzikaal intermezzo van organist Auke de Boer, waarbij tijdens zijn orgelspel de registers van het orgel ten volle worden benut.
Dan zingen we samen het lied 'Gij zijt tot herder ons gegeven'.

Viering van het heilig Avondmaal 
Vervolgens wordt tijdens de collecte voor onze zustergemeente de tafel gereed gemaakt voor de viering van het heilig Avondmaal. Dat vieren we in de kring in het midden van de kerkzaal. 
Na het uitspreken van het tafelgebed en het samen bidden van 'Het Onze Vader', delen we tijdens de rondgang brood & wijn.
De slotpsalm 121 zingen we eerst in het Nederlands en dan ook samen in het Hongaars.
De heenzendingszegen wordt vervolgens in het Hongaars uitgesproken door de Hongaarse dominee Endre Iszlai en vervolgens in het Nederlands door dominee Jaap Overeem. Tijdens deze viering, in de preek en bij de zegen wordt duidelijk dat onze band als Hongaars-Nederlandse zustergemeentes en de activiteiten die we in het kader daarvan voor elkaar en met elkaar ontplooien en beleven niet alleen maar voor de 'fun' zijn, maar dat het er daadwerkelijk toe doet wat we ook tijdens dit uitwisselingsbezoek weer beleven, onder andere omdat wij als Hongaars-Nederlandse zusters en broeder in het samen delen van ons geloof in ontmoeten en vieren tot onze ware bestemming komen.
Het fantastische orgelspel van organist Auke de Boer tot slot onderstreept de grote betekenis van deze viering zo sterk, dat niemand het in zijn hoofd haalt om de kerkzaal te verlaten. We luisteren en beleven eerst, en bedanken onze organist voor zijn indrukwekkend orgelspel, als waardig slot van ons Hongaars-Nederlands uitwisselingsweekend.

zondag 29 juni 2025

Gemeenteavond met Hongaarse zustergemeente van Debrecen in Stiens

Zondagavond 29 juni 2025
 
Introductie voor Hongaarse & Friese gasten van het Geloof en Gesprek Café

















Zondag voor Hongaren en Friezen in drie dagdelen
Vanmorgen hebben we met de gasten van onze Hongaarse zustergemeente de kerkdienst gehad in De Hege Stins van Stiens.
Vanmiddag heeft de delegatie van deze protestantse gemeente uit het Hongaarse Debrecen een excursie gehad naar de Friese Elfstedenstad Dokkum, waar ook een bezoek werd gebracht aan de Bonifatiuskapel in het Bonifatiuspark van Dokkum, waar de groep Hongaren en Stiensers werd rondgeleid door Lammert de Hoop van het Bisdom Groningen.
En vanavond komen we met enkele tientallen gemeenteleden van de Protestantse Gemeente van Stiens bijeen in de grote bijzaal van De Hege Stins voor de Gemeenteavond van onze Stienser gemeente met alle gasten van de Hongaarse zustergemeente.

Hongaars-Nederlands Geloof en Gesprek Café
Deze avond is gegoten in de vorm van het zogenoemde 'Geloof en Gesprek Café', zoals we dat in maart 2025 in interne kring al eens hebben georganiseerd.
Deze keer gaat het geloofsgesprek gepaard met een avondmaaltijd, waarvan de menu-componenten zijn gemaakt door één van de Hongaarse gastechtparen en door enkele gemeenteleden van Stiens.
Bij elke ronde van Voorgerecht & Hoofdgerecht & Toetje zijn een tweetal gespreksvragen geformuleerd, waarover de tafelgasten in kleine groepen met elkaar in gesprek kunnen gaan tijdens de drie maaltijdgangen
Vragen gaan bijvoorbeeld over welke bijbeltekst of welk personage in de Bijbel je aanspreekt of inspireert, wat de kracht van je eigen protestantse gemeente is en hoe je die kunt benutten, wat onze roeping als christenen is in de moeilijke tijd waarin we momenteel leven, wat we als kerkelijke gemeenten van elkaar kunnen leren en welke wijsheden we elkaar vanavond kunnen meegeven. Kortom, volop gespreksstof voor een goede ontmoetingsavond. En natuurlijk is er ook volop tijd om met elkaar over allerlei andere zaken te spreken, teneinde elkaar nog beter te leren kennen van Nederlandse en Hongaarse zijde. 
Resultaat is dat we een buitengewoon aangename avond hebben met onze Hongaarse gasten, waarin we veel van elkaar horen en veel van elkaar leren als geloofsgemeenschappen in beide landen. De ontmoetingsavond wordt afgesloten met vriendelijke woorden van waardering & dank, en met samenzang bij de piano.

Laat de 'paidia' tot Mij komen

Zondag 29 juni 2025
 
Ds. Jaap Overeem met onze gasten uit het Hongaarse Debrecen in De Hege Stins


















Hongaars-Nederlandse ochtendkerkdienst in Stiens
Afgelopen vrijdag hebben we als Protestantse Gemeente van Stiens de gasten van onze protestantse zustergemeente in het Hongaarse Debrecen verwelkomd in De Hege Stins.
In het kader van dit periodieke uitwisselingsbezoek vieren we vanmorgen in De Hege Stins van Stiens de gezamenlijke Hongaars-Nederlandse ochtendviering. Voorgangers vanmorgen zijn de Hongaarse predikant Endre Iszlai en de Stienser predikant Jaap Overeem. Organist is Henk Havenga en pianist is Jaap Overeem. We zingen in het Nederlands, het Engels en in het Hongaars.
Trienke Sikkes verzorgt als lector de bijbellezing vanmorgen uit het bijbelboek Mattheus.
De verkondiging van vanmorgen gaat dan over de bijbeltekst 
"Laat de kinderen tot Mij komen, 
en verhinder hen niet,
want het Koninkrijk van de hemel behoort toe aan wie is zoals zij."

Laat de kinderen tot Mij komen
Dat de kinderen in deze dienst en in deze preek centraal staan, heeft voor een belangrijk deel te maken met de visie van waaruit onze Hongaarse zustergemeente werkt. Een belangrijk onderdeel van deze protestantse gemeente van Debrecen is dat zij ook een christelijke kinderopvang en christelijke kleuterschool hebben georganiseerd vanuit hun kerkelijke gemeente. Kinderen zijn daar cruciaal, en dat klinkt onmiskenbaar door in deze kerkdienst.
Dominee Endre Iszlai bespreekt de ontmoeting (uit het gelezen bijbelverhaal) van de kinderen met Jezus vanuit de volgende vier perspectieven, namelijk:
  • 1. Dat hun ouders gelovige joden waren, die hun kinderen - zoals te doen gebruikelijk in die tijd - naar een rabbi brachten voor een kinderzegen en gebed;
  • 2. Dat het Griekse woord 'paidia' uit de Bijbel wijst op 'zeer jonge kinderen'. Jonge kinderen zijn van nature afgestemd op God, en die jonge levens zijn voor Jezus belangrijk;
  • 3. Dat de discipelen die kinderen helaas als een onderbreking zagen van in hun ogen veel belangrijker werk van Jezus (wij kunnen daarvan leren dat wij als gelovigen wellicht uit het oog verliezen wie en wat belangrijk is in Gods ogen);
  • 4. Dat Jezus in dit verhaal zijn diepe hart voor kinderen toont, en duidelijk maakt dat zij altijd welkom zijn in Zijn nabijheid.
Verhinder hen niet, 
want van zulke mensen is het Koninkrijk van de hemel 
Dominee Iszlai beklemtoont in zijn uitleg dat wij de taak hebben om het natuurlijke verlangen van kinderen naar God te voeden. 
Niet aan kinderen over Jezus vertellen, zou dan ook de grootste belemmering zijn. 
Dus, ouders, grootouders, anderen, vertel kinderen vanaf jonge leeftijd de bijbelverhalen; vertel over en leer hen wie Jezus, en leer kinderen te bidden.
Ook voor ons als volwassenen zit hier lering in, immers bovenstaande bijbeltekst maakt duidelijk dat Jezus aangeeft dat het Koninkrijk van de hemel is voor wie 'is als een kind', ofwel: eenvoudig en zuiver van geloof.
In de Joodse traditie staat de kinderzegen met fysieke aanraking voor 'aanvaarding', voor 'bescherming' en voor 'overdracht van genade'. 
Dominee Endre Iszlai sluit af met nadruk:
  • a. Kinderen zijn een geschenk van God, die we moeten leren over Jezus. Er kan nooit teveel Jezus in je opvoeding zitten!
  • b. Wees als een kind in je eigen geloof, zelfs als je trots of ego je daarbij in de weg staan.
Geschenken over en weer
Aan het eind van de dienst is er gelegenheid om geschenken uit te wisselen als wederzijdse zustergemeentes. Het grootste geschenk is uiteraard elkaars nabijheid en de goede omgang met elkaar, en dat benadrukken de kinderen van de kindernevendienst met de door hen gemaakte werkstukken, die aan de Hongaarse dominee worden aangeboden. 
Nadat we voor de jarige Hongaarse gast Sándor hebben gezongen, krijgt hij uit naam van onze gemeente de geschenken overhandigd, die wij als kerkelijke gemeente aanbieden aan de crèche & kleuterschool van onze Hongaarse zustergemeente in Debrecen.  
Daarna bieden onze Hongaarse gasten een prachtig en ingelijst figuur aan namens hun kerk, de crèche en de kleuterschool, waarin het thema van deze kerkdienst over het grote belang van kinderen in de gemeente centraal staat. Wij nemen dat - en de boodschap daarvan - in grote dank van hen aan.

Familiedag De Jong in 't Binnenhof van Paasloo

Zaterdag 28 juni 2025
 

Verjaardagstoespraak van Durkje voor Eelke (70)













Jaarlijkse familiedag

Onze jaarlijkse familiedag van Durkje haar familiezijde De Jong vindt - evenals vorig jaar - vandaag plaats in 't Binnenhof in het Overijsselse Paasloo.
De ontvangst vindt vanmorgen plaats tussen half elf en half één, waarbij iedereen vanuit nagenoeg alle delen van het land en vanuit Duitsland wordt ontvangen met koffie, thee- en ranja-varianten.
Als nagenoeg iedereen aanwezig is, vieren we met zijn allen de tweede verjaardag van Mats, die vandaag jarig is, en alvast de zeventigste verjaardag van dag-organisator Eelke, die morgen jarig is. Dat wordt feestelijk aangekleed met zang, hoera! en verjaardagsgebak.

Ontmoeting en vertier voor jong & oud binnen & buiten
Om 12:30 uur vangt de lunch aan in de vorm van een uitgebreide koffietafel, en vanmiddag kunnen we onder het motto van 'Vrijheid/Blijheid' kiezen uit allerlei faciliteiten en activiteiten, zodat iedereen in groepjes van gedeelde keuze een mooie middag heeft.  
Kinderen kunnen volop buiten spelen en binnen zwemmen, volwassenen kunnen spelen en wandelen, en ook voor wie op zijn plek blijft, is er volop tijd voor ontmoeting en gesprek.
Na het borreluurtje kunnen we dan binnen en buiten genieten van een barbecue-maaltijd, die wordt afgesloten met een warme consumptie of met ijs, al naar gelang men wenst. 
Rond 19:30 uur zijn de eersten al huiswaarts gekeerd, en sluiten we deze gezellige familiedag buiten af in de aangename avondzon. De bewolking van vanmorgen is halverwege de middag nagenoeg weggetrokken, met als resultaat dat jong & oud in de range van ruim negentig levensjaren deze familiedag zonnig afsluit.

Welkom in Stiens voor onze gasten uit het Hongaarse Debrecen

Vrijdag 27 juni 2025
 
Ontvangst van onze Hongaarse gasten in De Hege Stins van Stiens

















Periodieke uitwisseling tussen Stiens en Debrecen
Rond het avonduur komen we bijeen in de ontvangsthal van De Hege Stins in Stiens. 
Onze Protestantse Gemeente te Stiens heeft al vele jaren een hechte band met een protestantse gemeente van de stad Debrecen in Hongarije. Periodiek organiseren we als beide kerkelijke gemeenschappen uitwisselingsbezoeken heen en weer tussen Stiens en Debrecen.
Dit jaar was een groep van twaalf Hongaarse gemeenteleden aangekondigd, waarvan een gezin van vijf personen bij Durkje en mij in Feinsum zou logeren. Omdat het niet haalbaar bleek voor hen om af te reizen naar Nederland, komen er geen twaalf maar zeven gemeenteleden uit Hongarije in Stiens. Samen met deze Hongaarse gemeenteleden komt ook hun voorganger mee, dominee Endre Iszlai, die een deel van zijn theologiestudie in het Nederlandse Kampen volgde, en die gedurende zijn inmiddels dertien jaar predikantschap in Hongarije al meerder malen onze kerkelijke gemeente in Stiens heeft bezocht.

Avondmaaltijd als ontvangst
Als aan het begin van de avond iedereen is gearriveerd in De Hege Stins, worden alle gasten en overige aanwezigen van harte welkom geheten door dominee Jaap Overeem, die ook deel uitmaakt van de Stienser Debrecen-werkgroep.
We verwelkomen onze Hongaarse gasten met een heerlijk warm buffet van onze Pakistaanse gemeenteleden Shabanna & Nasir, maar voordat we met zijn allen aan tafel gaan, wordt deze avondmaaltijd geopend met het lezen van een korte bijbeltekst uit het bijbelboek Ruth, waarbij we stilstaan bij de waarde die het heeft dat wij allen - hier aanwezig en rond ons - een naam hebben, dat dat op zich al van betekenis en waarde is. 
Eerst leest de Hongaarse tiener Panna de korte tekst uit Ruth 4 voor, waarna mij wordt gevraagd om dezelfde tekst ook in het Nederlands voor te lezen. Daarop volgt een korte uitleg van dominee Jaap Overeem over deze tekst en over het geven van namen. Daarna vangt de maaltijd aan, en volgt een aangename, gezellige avond van welkom en verbinding. 
Na de maaltijd ontstaat een spontane zangsessie, niet bij het harmonium zoals men dat vroeger in huiskamers gewend was, maar rond de vleugel in de kerkzaal, waarin we onder begeleiding van Jaap Overeem een aantal bekende liederen zingen, in meerdere talen, ondermeer uit de traditie van Taize', en ook Psalm 150 in het Nederlands en in het Hongaars.

In bij Friesland College en uit bij Firda

Woensdag 26 juni 2025
 
Afscheidstoespraak van Carlo Segers

















Afscheid van Carlo Segers als bestuurder van Firda
Vanmiddag zijn Durkje en ik als genodigden aanwezig bij het afscheid van Carlo Segers van Firda, aangezien Carlo na vandaag gaat overstappen als lid van het College van Bestuur van Firda (MBO) naar NHL Stenden Hogeschool (HBO), dus van de school waar Durkje werkte naar de school waar ik werkte. 
Daartoe komen we vandaag met collega’s van nu, met relaties uit de regio èn met oud-collega’s van het Friesland College bijeen in Firda Plaza op de Firda-MBO-locatie aan het Stadionplein te Leeuwarden, waar deze Firda-onderwijslocatie onlosmakelijk is verbonden met het Cambuur-stadion van Leeuwarden. Deze afscheidsbijeenkomst vindt plaats in de zaal van waaruit we het zicht hebben op het nieuwe voetbalstadion van Leeuwarden.
De muziek wordt tussen de bedrijven door verzorgd door de band Teach Out, die geheel bestaat uit medewerkers van Firda.  

Waarderende woorden
Jaren geleden was Carlo Segers eerder al werkzaam geweest binnen de rechtsvoorganger van Firda, namelijk bij het Friesland College, en in 2017 kwam hij - na enkele jaren elders gewerkt te hebben - terug naar Fryslân als lid van het College van Bestuur van het Friesland College, waar hij later voorzitter van het College van Bestuur werd, en in die hoedanigheid mede vorm en inhoud gaf aan de fusie met het ROC Friese Poort, tot wat momenteel Firda heet.
Uit de toespraken van Rita Landeweerd (lid van de Raad van Toezicht), Alice Mulder (lid van het College van Bestuur) en Remco Meijerink (voorzitter van het College van Bestuur) kun je halen dat Firda met dit afscheid een bevlogen bestuurder verliest, die hart heeft voor middelbaar beroepsonderwijs, met daarbij een scherp oog voor detail, die zijn mening data-gedreven weet te onderbouwen. 
Carlo Segers wordt vanmiddag een stoere bestuurder genoemd, die niet terugschrikt voor ingrijpende veranderingen; een bestuurder met oog voor de menselijke maat, en dus ook met daadkracht. Er wordt dan ook gesteld dat de fusieschool Firda zonder de inzet van Carlo nog niet had gestaan waar Firda nu staat.
Als bestuurder heeft hij de stijl van een musicus, dus niet de man die met grote streken verft en daar dan zijn forse handtekening onder zet, maar als een musicus die leunt op samenwerking, structuur en orde. 
Het gaat hem niet om ego of positie, maar om het geloof dat goed onderwijs voor veel mensen het verschil kan maken, en het besef dat je daar als MBO-instelling een essentiële rol in kunnen spelen.’ 

Over verleden, heden en toekomst 
In Carlo Segers zijn afscheidsspeech blikt hij onder andere terug op zijn voorgaande werkzame jaren bij het Friesland College, waar hij beoogde de studenten op te laten leiden tot praktische wereldburgers, die meer leren dan een vak. Want, zo zegt hij, leren doe je met je hoofd, je handen èn vooral: met je hart! 
Dan vertelt Carlo over de jaren vanaf 2020, waarin de fusie van het Friesland College met het ROC Friese Poort werd voorbereid en gerealiseerd. Wat vanuit concurrentie begon als samenwerking, groeide uit tot iets dat groter, dieper en krachtiger is dan de som der delen, namelijk: een organisatie met impact, verankerd in de regio èn gericht op de toekomst. Firda zou een plek moeten worden en zijn waar studenten niet alleen leren wat ze willen worden, maar ook wie ze willen zijn. 
Dit afscheid van vandaag hoeft geen punt te zijn, maar mag later ook een komma blijken te zijn, want Firda mag dan wel zonder Carlo verder gaan, er zullen vast en zeker ook veel kansen zijn en komen om in zijn nieuwe rol als lid van het College van Bestuur van NHL Stenden Hogeschool op te trekken met oud-collega’s van Firda, teneinde samen aan ambitieus en goed beroepsonderwijs te blijven werken in de toekomst van het MBO en het HBO binnen en buiten Fryslân.

dinsdag 24 juni 2025

De Turfroute voor Fietsers wandelen van Rotstergaast naar Driewegsluis

Dinsdag 24 juni 2025
 
Over het Voetpad langs de begraafplaats met klokkenstoel van Spanga

















Wandelen & fietsen vanaf de Turfroute in Zuidoost-Friesland
De turfvaarten in Zuidoost-Fryslân zijn eeuwenoud en vaak met de hand gegraven. 
De zogenoemde 'Turfroute' verbindt sinds 1974 al die vaarten met elkaar. De kanalen met haaks daarop sloten, bossen, elzensingels, heide, weiden en beekdalen geven het gebied een eigen charme. 
In twintig pakkende verhalen en routes slaan de journaliste Janneke Donkerlo en de schrijver van routegidsen Fokko Bosker als het ware bruggen tussen de vaart en het omliggende landschap. Zij nemen het water als vertrekpunt voor hun rondwandelingen en fietstochten door dit rijk geschakeerde landschap van coulissen van elzen- en eikensingels, in een fijnmazig patroon van vaarten en wijken.
Resultaat van hun werk is de in 2024 uitgegeven routegids 'Wandelen & fietsen vanaf de Turfroute in Zuidoost-Friesland'.

23 tochten met een totale lengte van 746,9 kilometer
Deze routegids bestaat uit 11 fietstochten en 12 wandeltochten, die Durkje en ik van plan zijn om alle te gaan wandelen. 
  • Tien fietstochten hebben een totale lengte van 387,4 kilometer, waarvan de kortste 13,7 km en de langste 63,4 km lang is.
  • De twaalf wandeltochten hebben een totale lengte van 134,5 kilometer, waarvan de kortste 4,6 km en de langste 15,9 km lang is.
  • De veel langere 'Fiets-Turfroute' door Zuidoost-Fryslân heeft een totale lengte van 225 kilometer.
De 23 tochten hebben derhalve een totale lengte van 746,9 kilometer. We zijn van plan die afstand te bewandelen in 36 dagetappes, variërend tussen de 15 en 33 kilometer per dag, zo mogelijk in combinaties van (delen) van die wandeletappes en fietsetappes.

Eerst van Driewegsluis naar Rotstergaast
Vandaag zijn we van plan om onze vierde etappe van de 225 kilometer lange 'Turfroute voor Fietsers' te bewandelen, van Rotstergaast naar Driewegsluis, met een lengte van 18,9 kilometer.
We vertrekken daartoe vanuit Feinsum om 7:30 uur, en rijden dan met de auto - met achterop het fietsrek onze beide fietsen - naar Driewegsluis.
Onze auto laten we daar bij het Paviljoen & Jachthaven staan, en dan fietsen we door Brandemeer en gaan met de zelfbedieningspont 'Fietspont Oldelamer' de Tjonger over, naar Rotstergaast, waar we de fietsen stallen bij een boerderij aan de Schoterweg.
Bij vertrek vanmorgen in Feinsum was het 17 graden Celsius, en in Driewegsluis is de temperatuur bij aankomst om 14:00 uur inmiddels opgelopen naar 19 graden Celsius.
Het weer is vandaag onstuimig. Het is de hele dag bewolkt met veel stapelwolken, en alleen aan het begin en aan het eind van deze etappe voelen we heel even en heel licht enkele regendruppels, maar echt regenen doet niet niet. Wel is het zo dat de wind in de loop van deze uren steeds harder wordt, tot behoorlijk krachtig vanuit het westen. Al met al is het vandaag dus toch wel goed wandelweer.

Over de Tjonger van Rotstergaast naar Brandemeer
Onze etappe begint om 9:30 uur in Rotstergaast op de T-splitsing van de Schoterweg en de Gaasterweg. 
We lopen over de Schoterweg naar de Broeresleat (ofwel Fjouwerhústerfeart) en buigen dan naar rechts, naar de Fietspont Oldelamer.  
Zojuist zijn we met beide fietsen al overgestoken van de oostoever naar de westoever, en bij terugkomst op de westoever zien we dat de zelfbedieningspont gelukkig nog steeds aan onze westzijde ligt, dus die hoeven we eerst niet naar ons toe te draaien met de zwengel. We stappen op de fietspont en met behulp van de zwengel op de zelfbedieningspont draaien en trekken we ons over de rivier de Tjonger naar de oostoever, waar we onze voettocht vervolgen op de Tjongerweg in zuidelijke richting, alsmaar langs de Tjonger (ofwel Kuunder).
Voor ons gaat de Tjongerweg over in het Bokploegpad, het schelpenpad naar en door het natuurgebied Brandemeer, bestaande uit veel petgaten en legakkers.
Op het Bokploegpad passeren we twee Amerikaanse windmolens. 
Dieper gelegen in het Brandemeer is ook nog een sluis en het oorlogsmonument van de Verzetsschuit De Bok, maar die beide objecten kunnen we vanaf het schelpenpad niet zien.
Bij de parkeerplaats op de hoek van het Bokploegpad en de Oude Maden staat de Infohut Brandemeer van Staatsbosbeheer. De deur is open, dus we gaan naar binnen om kennis te nemen van de informatie over dit waterrijke natuurgebied.

Over de Helomavaart de Rottige Meente in
Over de Oude Maden lopen we richting Munnekeburen. Op de Hogeweg aangekomen, moeten we even voor de brug over de Helomavaart (ofwel Jonkersvaart) wachten, aangezien enkele toeristische plezierboten deze Oldelamerbrug moeten passeren.
Aan de overzijde van de Helomavaart willen we gaan koffiedrinken in de theetuin Snoek aan de vaart, maar ondanks de aankondiging op internet dat die vanaf half twaalf open zou zijn, blijkt er niemand aanwezig, dus houden we onze koffiepauze hier op het terras van de door ons meegenomen koffie en broodjes. Zo kan het ook, en bovendien kunnen we hier toch even in de luwte, beschut tegen de harde wind, zitten.
Daarna gaan we de Veendijk op langs de Helomavaart, om al vrij snel rechtsaf te gaan, het Voetpad op, het natuurgebied van de Rottige Meente in.
Bij Voetpad nummer 13 staat een prachtig beschilderde brievenbus langs het schelpenpad.
Over het Voetpad gaat het voort naar Munnekeburen.
Het Voetpad gaat achter langs de dorpskerk van Munnekeburen. Van de kerk staat de kerktoren deels in de steiger.

Van Scherpenzeel langs Pieter Stuyvesant naar Spanga
Het voetpad gaat verder langs Munnekezeel richting Scherpenzeel.
In Scherpenzeel verlaten we het Voetpad even, om dan over de Grindweg door het dorp te lopen, langs de dorpskerk van Scherpenzeel.
Aan het eind van de Grindweg komen we bij het eind van de bebouwde kom op het kruispunt met de Pieter Stuyvesantweg. 
Daar, bij de Gedenknaald voor Peter Stuyvesant, ontmoeten we vier fietsers, met in dat fietsgroepje tot onze verrassing het echtpaar Alie & Jelte Veld, zo'n dertig jaar geleden respectievelijk de oppas van onze drie kinderen, en de basisschooldirecteur van de christelijke basisschool van Britsum, in de tijd dat ik bestuurslid was van de vereniging voor de christelijke basisscholen van Stiens en Britsum.
Wij lopen daarna een klein eindje langs de Pieter Stuyvesantweg (N351), om die al direct over te steken, teneinde onze wandelroute te vervolgen over het Voetpad richting Spanga.
Op dit Voetpad passeren we de zogenoemde 'Kijkhut voor de niet bestaande vogels van de Rottige Meenthe', het product van de plaatselijke kunstenaar O.C. Hooymeijer, bedoeld als een ontdekkingsreis op het snijvlak van kunst, natuur, educatie en humor. 
Wij beklimmen de ladder en gaan de hoogstaande vogelkijkhut in, en krijgen dan het overzicht over een waterplas.
Tussen de groene waterplanten zwemt een meerkoetenpaar met twee jongen. Verder is er geen vogel te zien, ook geen niet-bestaande vogel.
Net buiten Spanga passeren we de begraafplaats met daarop de klokkenstoel van Spanga.

Dan gaat het verder over de Spangahoekweg en de Marktweg naar de Lindedijk.
De Lindedijk loopt hoog langs de rivier de Lende. Van rechts komt de Ossenzijlersloot vanuit Ossenzijl. Die wordt op dit moment druk bevaren. 
We blijven op de Lindedijk alsmaar de rivier de Lende volgen, met links van de hoge polderdijk de provincie Fryslân, en rechts van de polderdijk en rivier de provincie Overijssel. 
Vanaf de hoge dijk krijgen we een mooi uitzicht over de petgaten en de legakkers van de Rottige Meente aan onze linkerhand.
Achter ons verschijnen dreigende regenwolken, en omdat het er naar uitziet dat het op niet al te lange tijd zal gaan regenen, lopen we stevig door over de Lindedijk naar Driewegsluis, waar we om 13:45 uur arriveren bij de sluis en de brug over De Lende.
Langs de Jachthaven en de Camperparkeerplaats van Driewegsluis lopen we naar onze auto bij Paviljoen Driewegsluis.
Dan rijden we van Driewegsluis terug naar Rotstergaast, waar we onze beide fietsen afhalen, waarna we doorrijden naar Drachten voor een bezoek aan mim; en aan het eind van de middag rijden we terug naar huis in Feinsum.

zondag 22 juni 2025

Kaarten maken voor de Ma'laap-leerlingen in Pakistaans Lahore

Zondag 22 juni 2025
 
Met zijn allen kaarten maken voor kinderen in Pakistan

















Kerkdienst met Heilig Avondmaal
Vanmorgen staan er twee activiteiten op de agenda van de Protestantse Gemeente te Stiens. 
De eerste activiteit is de ochtendkerkdienst in De Hege Stins van Stiens. Voorganger van deze ochtendviering is dominee Riemer Praamsma, de classispredikant van de Protestantse Kerk in Nederland voor onze provincie Fryslân. Vanmorgen vieren we in deze dienst ook het Heilig Avondmaal.
In deze kerkdienst wordt onder andere vanuit het gedachtegoed van de vroegchristelijke gemeenten gewezen op het feit dat wij als leden van een kerkelijke gemeente met zijn allen één lichaam vormen, waarin ieder van ons zijn unieke functie en eigen waarde heeft. Daarbij wordt ook aandacht gevraagd voor het vraagstuk welke geest er door zo'n - en vandaag de dag door onze - gemeente waait. Kortom, stof tot nadenken, ter zelfreflectie, en woorden & daden.

Debrecen-werkgroep voor Hongaarse protestantse zustergemeente
Voorafgaand aan de viering van het Heilig Avondmaal krijgen twee werkgroepen van onze protestantse gemeente het podium.
Eerst wordt het woord gegeven aan Hille, die namens onze Debrecen-werkgroep de kerkgangers informeert over het bezoek van een delegatie van onze Hongaarse zustergemeente uit Debrecen, die rond komend weekend samen met onze gemeenteleden allerlei gezamenlijke activiteiten zullen gaan beleven. De kerkgangers worden van harte uitgenodigd om bij de gemeenschappelijke activiteiten aanwezig te zijn, zoals maaltijden, geloofsgesprek en vieringen, opdat we het volgend weekend goed met elkaar zullen hebben.

Ma'laap-werkgroep voor Pakistaanse christelijke basisschool
De tweede groep die vervolgens het woord krijgt, is onze Ma'laap-werkgroep, die zorgdraagt voor het sponsoren, bekostigen en begeleiden van een christelijke basisschool in de Pakistaanse stad Lahore.  
Nasir & Pieter voeren het woord, waarbij ze nog even kort vertellen wat de diaconale kerntaak is van Ma'laap (betekent: verbinding) en wat nu na de eerste sponsorjaren al de eerste waardevolle resultaten zijn van het sponsoren van deze kinderen van de christelijke basisschool en daarna bij hun studie in het vervolgonderwijs. Zo vertellen Nasir & Pieter bij wijze van voorbeeld over drie jongvolwassenen die met hulp van onze Ma'laap-werkgroep inmiddels zijn afgestudeerd en een prima baan hebben gevonden in de verpleging en in de ICT-sector. Er rust duidelijk zegen op dit werk van Ma'laap.

Post uit Nederland voor de 80 kinderen van de Ma'laap-school in Lahore
Het sponsorproject van de christelijke basisschool in het Pakistaanse Lahore wordt financieel gedragen door allerlei sponsoren vanuit onze kerkelijke gemeente, en van anderen daar tot ver om heen. Ook onze diaconie steunt dit christelijk onderwijsproject en incidenteel komen er ook giften binnen van andere partijen die dit waarde(n)volle project graag willen ondersteunen. Met al die hulp hebben we bijvoorbeeld de hele school onlangs kunnen verhuizen naar een ander, veiliger schoolgebouw in de stad Lahore.
Met zijn allen maken we het mogelijk om een school van 80 kinderen christelijk basisonderwijs te geven en daarna door te laten studeren voor een beroep en goede baan. 
Ongeveer de helft van deze kinderen onderhoudt periodiek een briefwisseling met de Nederlandse sponsoren van Ma'laap, maar we willen natuurlijk ook iets extra's doen voor de kinderen die nog geen correspondent in Nederland hebben. Nieuwe sponsoren en nieuwe correspondenten zijn van harte welkom om mee te doen.
Daarom komen we na het koffiedrinken aansluitend op de kerkdienst vanmorgen als sponsoren bijeen in een bijzaal van de kerk, om met zijn allen zo'n veertig vrolijke kaarten te maken, die komende maand als groet van onze Ma'laap-sponsoren zullen worden verzonden naar deze kinderen. Onder de bezielende leiding van Martje gaan alle aanwezigen aan de slag om al die wenskaarten met de nodige creativiteit en met het kleurrijk materiaal zelf te maken.
Rond het middaguur krijgen alle deelnemers een warme lunch aangeboden van de Stienser Lahore Catering, en daarna gaan we nog even gezellig door om die tientallen wenskaarten voor al die Pakistaanse kinderen klaar te maken voor verzending naar de school in Lahore. En zo wordt het behalve een nuttige bijeenkomst ook een hele gezellige creatieve sessie in De Hege Stins van Stiens.

zaterdag 21 juni 2025

Doe-dag 2025 in Feinsum

Zaterdag 21 juni 2025 

Jaarlijkse Doe-dag door en voor Feinsumers
Op deze zomers warme zaterdag organiseert onze vereniging Dorpsbelang Feinsum haar jaarlijkse Doe-dag. 
Het beheer en onderhoud van de openbare ruimte in en rond ons dorp mag dan wel de reguliere taak zijn van de burgerlijke gemeente, maar als dorp vinden we dat we in het verlengde van dat werk ook ons steentje kunnen bijdragen als dorpsgemeenschap. Dat wordt het hele jaar rond wel door de meeste dorpelingen gedaan, maar vandaag is dan weer de jaarlijkse Doe-dag, waarop we gelijktijdig en met velen de handen uit de mouwen steken om ons dorp samen te verfraaien, en om bovenal gezamenlijk een gezellige dag te beleven, want natuurlijk zijn ook de onderlinge contacten belangrijk. 

To do
De dorps-bewoners komen vanmorgen rond koffietijd bijeen bij de speeltuin op It Spoardok van Feinsum. Daar zorgen de eerste dorpelingen voor koffie en thee met iets lekkers erbij.
Ter voorbereiding op deze dorpswerkdag zijn Jitze & Simon het dorp al door geweest om te inventariseren wat er vandaag zoal gedaan kan worden ('to do').
Afgesproken wordt dan wie wat gaat doen, en dan gaat de hele groep uiteen om al die uiteenlopende klussen af te wikkelen. Zo worden alle verkeersborden en de brugleuningen schoongemaakt. Waar de gemeente kortgeleden zwarte grond heeft aangebracht over de nieuwe graskeien wordt nu door het hele dorp die zwarte aarde aangeharkt en ingezaaid met graszaad, en wordt het wegdek bezemschoon opgeleverd. Waar van het asfalteerwerk en van het verbreden van de bermen nog stenen en steentjes op het wegdek en in de berm liggen, wordt die steenslag verwijderd, en ook de perkplanten in de bloembakken in het dorp krijgen een grondige opknapbeurt. Waar dat bij bovenstaande werkzaamheden vanwege de aanhoudende droogte nodig is, wordt de bewerkte grond van water voorzien. En zo krijgt het hele dorp een goede onderhoudsbeurt, met zichtbaar goed resultaat voor iedereen die hier woont en die Feinsum doorkruist.

Pypskoft 
Zo rond twaalf uur vanmiddag komen de bewoners voor de pauze ('pypskoft') bijeen in de tuin van familie Grijpstra. Durkje heeft twee grote pannen soep gekookt, en van andere zijden worden de overige lunch-componenten aangedragen zoals belegde broodjes en salades.  
Met zijn allen lunchen we dan in de schaduw en genieten van een voedzame lunch.
Daarna wordt de werkzaam-heden hervat en rond halverwege de middag zijn de meeste dorpelingen wel klaar met hun taak, hetgeen het einde betekent van een nogal warme, en bovenal geslaagde Doe-dag in Feinsum.

vrijdag 20 juni 2025

Muziekfestival 2025 van De Wegwijzer in Westerbork

Donderdag 19 juni 2025
 
Daverend startoptreden van alle kinderen met muziekmeester Pieter

















Zonovergoten Muziekfestival
De christelijke basisschool 'De Wegwijzer', gevestigd in de multifunctionele accommodatie 'Groene Borg' te Westerbork organiseert vandaag voor haar basisschoolkinderen, voor hun ouders en broers & zussen, opa's & oma's, en andere familieleden en belangstellenden het jaarlijkse Muziekfestival op het schoolplein van deze basisschool.
Omdat onze kleinzonen Nolan & Elwin leerlingen zijn van deze basisschool zijn wij als 'pake & beppe' uitgenodigd om vanuit Fryslân bij dit muzikale evenement in de buitenlucht aanwezig te zijn.
Het is hoogzomers weer, met nog volop zon, en behoorlijk warm om nog buiten te zijn. En wie niet in de volle zon wil staan, kan een schaduwplekje vinden bij de school, onder de boom op het plein, of onder de doeken die hier en daar hangen.
Muziekvakleerkracht Pieter de Jong heet alle kinderen en het publiek bij het podium op het schoolplein van harte welkom bij de opening van dit muziekfestival.

Vrolijke muziek van alle groepen
In de binnenhoek van het schoolgebouw is op het schoolplein een podium gebouwd, waarop de kinderen van de opeenvolgende basisschoolgroepen per groep enkele liedjes op de bühne brengen. Daarbij wordt onder aanstekelijk enthousiasmerende begeleiding van meester Pieter naar hartenlust gezongen, en ook nog knap gemusiceerd met verschillende instrumenten. 
Het muziekfestival begint met een daverend optreden van alle kinderen tegelijk op het muziekpodium. 
Onze kleinzoon Nolan is met zijn groep als eerste aan de beurt om de ingestudeerde liedjes met de bijbehorende bewegingen ten tonele te brengen. En dat gaat prima; prachtig om te zien en te horen.
De kinderen zetten hun beste beentjes voor om de ingestudeerde liedjes met verve ten gehore te brengen, met af en toe een grapje tussendoor, en ze oogsten na elk lied een welverdiend hartelijk applaus van het publiek op het schoolplein. 
Bij het optreden van enkele groepen wordt het publiek uitgenodigd om vooral mee te doen met de bijbehorende dansjes.  
Later in het programma komt ook kleinzoon Elwin aan de beurt, om net als alle andere basisschool-groepen een optreden van enkele muziekstukken ten tonele te brengen.

Muziek, zang en dans op het schoolplein
Tussen 17:00 uur en 19:00 uur genieten alle aanwezigen van de vrolijke schoolmuziek en van elkaars gezellige aanwezigheid. En dat niet alleen. Rondom het schoolplein staan namelijk allerhande kramen, waar de gasten onder andere lekkere etenswaren, drinken, fruitmix en ijs kunnen kopen, zodat ook die culinaire faciliteiten ertoe bijdragen dat dit muziekfestival in de openlucht een groot succes wordt. 
Op het plein zit ook 'Het Orkest Westerbork', en dat orkest speelt samen met afzonderlijke groepen kinderen prachtige muziek. En ook tussen de optredens door genieten we van de vrolijke orkestmuziek van deze enthousiaste muziekgroep.
Na het gezamenlijk slotoptreden van alle basisschoolkinderen komt de basisschooldirectrice op de bühne om alle kinderen, de enthousiast begeleidende leerkrachten, Het Orkest, en al die andere medewerkers en ook de gasten te bedanken voor hun komst en hun gewaardeerde bijdrage aan dit vrolijke muziekfestival.

woensdag 18 juni 2025

Hünenweg van Ankum naar Restruper hunebed

Dinsdag 17 juni 2025
 
Bij de Waldkindergarten nabij Bippen in het bos van Maiburg

















Eerst Hondsrugpad heen
De Duitse ‘Hünenweg’ en het Nederlandse ‘Hondsrugpad’ werden in 2021 gecombineerd tot een langeafstandswandelpad tussen het Nederlandse Groningen en het Duitse Osnabrück van 324 kilometer.
De Nederlandse versie van het Hondsrugpad is beschreven in de Nederlandstalige versie van de wandelgids ‘Hondsrugpad – Wandelen door de prehistorie, esdorpen en grenzeloze natuur’ (2021) van Fokko Bosker. Die wandelgids beschrijft de route zuidoostwaarts vanuit Groningen naar het Duitse Meppen, en gaat dus niet verder naar het Duitse Osnabrück. Dat traject van de 9 etappes van het ‘Hondsrugpad’ hebben Durkje en ik al gelopen in de periode van 16 april 2023 tot en met 10 juni 2023, inclusief de bijbehorende 2 Verbindingsroutes, de 2 Trajecten en de 7 Rondwandelingen.

Dan Hünenweg terug
De Duitse versie van de Hünenweg is beschreven in de Nederlandstalige versie van de wandelgids ‘Hünenweg - Hondsrugpad’ (2023) van Idhuna Barelds. Die wandelgids beschrijft de route noordwestwaarts vanuit het Duitse Osnabrück via het Duitse Meppen naar het Nederlandse Groningen, dus – in tegengestelde tot de hierboven genoemde wandelgids – wèl het hele traject van de Hünenweg/Hondsrugpad. 
Omdat Durkje en ik de heenweg-route van Groningen naar Meppen al hebben gelopen, gaan we aansluitend de 150 kilometer lange terugweg-route van Osnabrück naar Meppen lopen, opdat we – eenmaal aangekomen in Meppen de 324 kilometer lange route van de Hünenweg/Hondsrugpad geheel wandelend hebben voltooid.
Deze route wordt gemarkeerd met een blauw schrift op gele achtergrond.

Van Ankum naar het Restruper hunebed
Vandaag lopen we de vijfde etappe van de Duitse Hünenweg, over een afstand van 19,1 kilometer, van Ankum naar het Restruper hunebed.
We verblijven deze vijfdaagse op Camping Waldoase nabij het Duitse Merzen, dat ongeveer op de helft van de eerste vijf etappes ligt.
We vertrekken vanmorgen om 7:20 uur vanaf de camping, en rijden dan met de auto - met op het fietsenrek onze beide fietsen - naar het Restruper hunebed, waar we onze auto parkeren in de buurt van dat hunebed op de kruising van de Suddenfeldstrasse en de Bippener Strasse. Dan fietsen we van dit Restruper hunebed de 8,6 kilometers naar Ankum, waar we onze fietsen stallen nabij het See- & Sporthotel van Ankum.
Bij vertrek is het 16 graden Celsius, en bij aankomst om 13:40 uur bij het Restruper hunebed is het 26 graden Celsius.
Het is en blijft vandaag droog, en voortdurend zonnig, met een licht verkoelende wind; kortom, heel mooi wandelweer.
Vandaag wandelen we over de grotendeels beboste eindmorenenheuvels van de Ankumer Höhen, onder andere langs de heksendansplaats, en door het Tangendal, op weg naar het Restruper hunebed nabij Bippen.

In en buiten Ankum
Als we om 8:30 uur onze fietsen hebben gestald bij het See- & Sporthotel van Ankum, gaan we van start.
Aan de achterzijde van het hotel komen we langs de grote vijver in het park van Ankum.
Daar passeren we ook een etappebord van de Hünenweg.
Bij de gerestaureerde watermolen zijn werklui druk in de weer met het heraanleggen van dit deel van het waterrijke park.
Over een breed halfverhard pad lopen we Ankum uit. In de berm langs het pad zien we een haas zitten, die lang blijft zitten. 
Pas als we heel dichtbij komen, kiest hij het hazenpad, de aanliggende maïsakker op, waar de haas voor ons uit het zicht verdwijnt.
Tegen tien uur krijgen we een mooie overgang, als we vanuit een bosperceel het open veld weer op gaan, over een veldpad te midden van maïsakkers.

Van de Krippenfeldberg via Klein Bokern naar de Stappenberghut
In de buurt van de Krippenfeldberg steken we bij de opslag van houtkap een asfaltweggetje over.
Vlak voordat we de B214 naderen, zien we alweer een haas in het veld. En ook deze haas heeft bepaald geen haast om op de vlucht te gaan. 
Maar als we dan toch te dichtbij komen, verdwijnt de haas in het hoge gras verderop.
Na de oversteek over de B214 gaan we in een rechte lijn over asfalt naar het hoger gelegen Klein Bokern. 
Voorbij Klein Bokern volgen we enkele veldpaden heuvelopwaarts naar de Stappenberghut.
Daar is volgens onze routegids een hunebed, maar die zien we niet. Het grootste deel van dit hunebed met zeven dekstenen is namelijk met aarde bedekt. 
We gaan deze grote boshut binnen voor onze koffiepauze van vanmorgen. Vanuit de houten hut hebben we een prachtig vergezicht over de gele en groene akkers van het heuvelland vóór ons.

Bos van Maiburg
Na deze koffiepauze gaan we het uitgestrekte bosgebied van Maiburg in.
Een mooi traject van smalle en brede bospaden door een dicht bos en door meer open delen volgt nu.
We komen dan ook langs de Deuvels Brotschapp en de Hexentanzplatz, waarvan onze wandelgids aangeeft dat niet duidelijk is of de hier verspreid liggende keien een toevallige verzameling van zwerfstenen is, of dat dit de resten zijn van een hunebed.
Hier en daar bloeien prachtige hoog opgaande witte en paarse lupinen.
We halen een stel wandelaars in, die niet de Hünenweg bewandelen, maar vertellen dat zij hier in het bos een wandelroute van Komoot lopen.
We steken de L102 over, en gaan verder door het bos, parallel lopend aan de L102. Een wandelaar staat bij een bosvijver met een lang geel lint het water in. Aan het eind van de lijn zien we een Duitse herder in het water staan. De begeleidende man vertelt dat de hond hier al heel lang stilstaat in het water, zich waarschijnlijk verkoelend verkwikkend vanwege de betrekkelijk hoge omgevingstemperatuur in het bos.

Waldkindergarten
Waar onze bosroute de L102 nadert, gaat de route onder een houten wandelportaal door.
Daar ontmoeten we twee begeleidsters met een groepje kleuters. Eén van de meisjes roept ons toe dat ze padvinder is. We raken met het groepje in gesprek, en horen dat het twee begeleidsters zijn met een groepje kinderen van de Waldkindergarten verderop in het bos. Twee meisjes vertellen dat ze al eens in Nederland zijn geweest, onder andere bij de tulpenvelden, en een jongetje die nog niet zo goed kan aansluiten bij onze gespreksonderwerpen, gooit zomaar een ander onderwerp in de groep, vertellend dat ze thuis zelf worst hebben gemaakt. Eén van de leidsters vertelt ons dat haar moeder enkele jaren geleden de Camino heeft gelopen in Spanje, tot aan Santiago de Compostela.
Daarna lopen we verder het bos in, en komen we langs een grote speelplaats van deze Waldkindergarten.
Bij het bosschooltje ontmoeten we een derde leidster, die vertelt dat ze hier de zorg hebben voor zo’n vijftien kinderen, die hier altijd in het bos verblijven, en dan nagenoeg de hele dag buiten zijn, het hele jaar door. Best wel bijzonder, zo’n Waldschule voor kleuters.

Langs en door het kerfdal van de Tangenschlucht
Maar ons avontuur is ook tijdens de laatste kilometers van deze etappe en van deze wandelvijfdaagse nog niet voorbij, want eerst komen we nog langs een bosvijver.
En toch wel veel meer bijzonder is dat we op een gegeven moment tamelijk hoog langs een afgrond in het bos lopen.
We zijn namelijk aangekomen bij de zogenoemde Tangenschlucht in dit bos.
Dat is een toch wel spectaculair diep kerfdal in het bos, dat heel lang geleden ooit is ontstaan door oude waterlopen uit de Maiburg. 
Die vroegere waterlopen hebben een diep klovensysteem door het bos gekerfd, die als een tang door de eindmorenes dringt. Vandaar ook de naam Tangenschlucht. 
En we moeten dwars door zo diepe boskloof naar de overzijde.
Houten trappen maken het gemakkelijk om af te dalen in de kloof, om een bosbeek over te steken, en om aan de overzijde weer uit de kloof te klimmen.
Aan de overzijde van deze boskloof gaat de route dan verder over mooie bospaden.
 
Restruper Schalen- of Näpfchenstein & hunebed
Verderop komen we in dit bos langs een informatiepaneel van de Hünenweg, waarop een aftakking van de Hünenweg staat afgebeeld in noordelijke richting tot aan Papenburg, een aftakkingsroute die niet in onze wandelgids staat, en die wij tot op heden ook nog niet kenden.
Kennelijk kun je dus ook in noordelijke richting naar Papenburg, in plaats van in westelijke richting naar Meppen en Nederland.
We verlaten het bos, en steken even later de L73 over. Dan zien we links van ons veldpad de boerderij staan, waarbij deze etappe eindigt.
Waar we linksaf kunnen gaan naar de grote zwerfkei en het hunebed, staat een informatiepaneel van de Hünenweg.
Omdat hier ook een houten bank staat, nemen we daarop plaats om eerst onze lunchpauze te houden, alvorens we deze vijfde etappe beëindigen.
Na deze pauze lopen we naar de boerderij, waar we op de rand van het boerenerf arriveren bij de Restruper Schalen- of Näpfchenstein. 
Deze 1,75 meter lange granieten zwerfkei telt nota bene 66 ongeveer 2 centimeter diepe schaalachtige holtes, waarvan niet duidelijk is wat daarvan de bedoeling ooit is geweest.
Deze grote zwerfkei – ook wel de Schälchenstein of Deuvelstain genoemd - is elders in de buurt gevonden, en met behulp van het leger naar deze plek verhuisd, waar die nu de achterliggende hunebed markeert.
Langs deze zwerfkei lopen we naar het grote hunebed dat achter deze kei te vinden is.
Over het boerenerf lopen we vervolgens naar de doorgaande verkeersweg, waar we vanmorgen iets verderop onze auto hebben geparkeerd. Met de auto halen we op de terugweg onze fietsen op uit Ankum, en dan rijden we vanuit Ankum terug naar onze Camping Waldoase bij Merzen. Hiermee beëindigen we vandaag onze prachtige vijfdaagse wandeltocht op de Duitse Hünenweg, van Osnabrück naar Bippen.

Hünenweg van Ueffeln naar Ankum

Maandag 16 juni 2025
 
Akkerpad met varens aan de rand van het Rüsseler Holz

















Eerst Hondsrugpad heen
De Duitse ‘Hünenweg’ en het Nederlandse ‘Hondsrugpad’ werden in 2021 gecombineerd tot een langeafstandswandelpad tussen het Nederlandse Groningen en het Duitse Osnabrück van 324 kilometer.
De Nederlandse versie van het Hondsrugpad is beschreven in de Nederlandstalige versie van de wandelgids ‘Hondsrugpad – Wandelen door de prehistorie, esdorpen en grenzeloze natuur’ (2021) van Fokko Bosker. Die wandelgids beschrijft de route zuidoostwaarts vanuit Groningen naar het Duitse Meppen, en gaat dus niet verder naar het Duitse Osnabrück. Dat traject van de 9 etappes van het ‘Hondsrugpad’ hebben Durkje en ik al gelopen in de periode van 16 april 2023 tot en met 10 juni 2023, inclusief de bijbehorende 2 Verbindingsroutes, de 2 Trajecten en de 7 Rondwandelingen.

Dan Hünenweg terug
De Duitse versie van de Hünenweg is beschreven in de Nederlandstalige versie van de wandelgids ‘Hünenweg - Hondsrugpad’ (2023) van Idhuna Barelds. Die wandelgids beschrijft de route noordwestwaarts vanuit het Duitse Osnabrück via het Duitse Meppen naar het Nederlandse Groningen, dus – in tegengestelde tot de hierboven genoemde wandelgids – wèl het hele traject van de Hünenweg/Hondsrugpad. 
Omdat Durkje en ik de heenweg-route van Groningen naar Meppen al hebben gelopen, gaan we aansluitend de 150 kilometer lange terugweg-route van Osnabrück naar Meppen lopen, opdat we – eenmaal aangekomen in Meppen de 324 kilometer lange route van de Hünenweg/Hondsrugpad geheel wandelend hebben voltooid.
Deze route wordt gemarkeerd met een blauw schrift op gele achtergrond.

Van Ueffeln naar Ankum
Vandaag lopen we de vierde etappe van de Duitse Hünenweg, over een afstand van 17,2 kilometer, van Ueffeln naar Ankum.
We verblijven deze vijfdaagse op Camping Waldoase nabij het Duitse Merzen, dat ongeveer op de helft van de eerste vijf etappes ligt.
We vertrekken vanmorgen om 7:30 uur vanaf de camping, en rijden dan met de auto - met op het fietsenrek onze beide fietsen - naar Ankum, waar we onze auto parkeren bij het See- & Sporthotel. Dan fietsen we van Ankum de 10,7 kilometers naar Ueffeln, waar we onze fietsen stallen nabij de Sankt-Marienkirche.
Bij vertrek is het 13 graden Celsius, en bij aankomst in Ankum is het 21 graden Celsius.
Het is en blijft vandaag droog, met af en toe een zonnige periode en een licht verkoelende zachte wind; kortom, heel mooi wandelweer, en zeker beter dan de hitte van eergisteren en de regen van gisteren.
Vandaag wandelen we langs een grote verzameling prehistorische grafheuvels, naar het zogenoemde Giersfelder grafveld, dat bestaat uit negen grafheuvels uit het neolithicum en de bronstijd. Daarna lopen we door naar het Rüsseler Holz, en tot slot naar de parkvijver van Ankum.

Oorlogsmonument en hunebed van Ueffeln
Als we om 8:40 uur onze fietsen hebben gestald nabij de Sankt-Marienkirche, gaan we van start aan de Dorfstrasse van Ueffeln.
Voordat we de Dorfstrasse verlaten, komen we op de T-kruising langs een oorlogsmonument dat in 1921 is opgericht ter nagedachtenis van de gesneuvelde dorpsbewoners ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. 
Hun namen staan op plaquettes aan beide zijkanten, met de vermelding dat ze zijn overleden, gevallen of vermist. Voor de gesneuvelden van de Tweede Wereldoorlog zijn later nog extra plaquettes eronder gehangen. 
Dit monument herdenkt ook hen die zijn vervolgd, gevlucht en verdreven.
Aan de rand van het dorp wijst een richtingbord met opschrift ‘Zum Steingrab Wiemelsberg’ ons de vervolgweg het dorp uit. 
Over een veldweg tussen de boszoom links en akkers rechts lopen we naar het bospad dat zo’n honderd meter het bos in gaat, naar het grote hunebed Wiemelsberg, dat 9,5 meter lang en 1,8 meter breed is.
Dit prachtige hunebed geldt als één van de best behouden neolitische overblijfselen in het Osnabrücker Land. 
 
Naar het Giersfelder grafveld in het Bührener Wald
Langs en tussen akkers lopen we naar de verkeersweg B218, die we oversteken om dan verder te lopen over het karrenspoor in noordelijke richting. Hier hebben we vorig jaar in november 2024 de afslag linksaf richting Merzen genomen, maar vandaag op de Hünenweg gaan we verder in noordelijke richting naar de L70. Daar zouden we moeten oversteken, maar de plek waar we aan de andere zijde van de L70 het bosperceel in zouden moeten gaan, treffen we niet aan. Daarom volgen we zo’n honderd meter de L70, het gehucht Bottum in.
Daarna kunnen we al snel weer de juiste route oppakken, het Bührener Wald in.
De bospaden gaan kriskras door het Bührener Wald naar het Giersfelder grafveld, met haar negen grafheuvels uit het neolithicum en de bronstijd, daterend van circa 2800 tot 1200 vóór Christus. Om die grafheuvels te bezoeken zouden we hier en daar het bos één tot drie kilometer dieper in moeten gaan, waarbij je dan zou gaan afwijken van de reguliere route van de Hünenweg. Wij blijven de met wegwijzers aangegeven route van de Hünenweg door het bos volgen.

Na de Pausenbank het Rüsseler Holt in
Vervolgens lopen we in een tamelijk rechte lijn over het brede bospad van de Steingräberweg door het bos in noordelijke richting.
Iets oostelijker komen we bij de al lang vooraangekondigde Pausenbank op een kruispunt van brede bospaden. Hier genieten we na zo’n tien kilometer lopen van onze koffiepauze, op één van de twee bankjes vóór de schuilhut van Pausenbank. 
Direct na deze pauze steken we de asfaltweg Am Langen Esch over, waarna we op een brede halfverharde weg komen langs een door de zon beschenen prachtig geel wuivend graanveld. 
Dit brede pad voert ons het bosgebied van het Rüsseler Holt in, waar we van een breed pad af moeten, om een smal bospaadje heuvelopwaarts te nemen.
Na een niet al te zware klim gaat het dan voort over een hellingpad aan de binnenkant van twee parallel liggende heuvelruggen, wellicht ontstaan doordat het landijs in de IJstijd de aarden wallen naar links en naar rechts heeft geperst. We lopen hier door prachtig groene varens.
Ook als we aan de bosrand komen, blijven we over een akkerpad lopen tussen hoog opgaande frisgroene varens, langs een koolzaadveld. Zo verlaten we het Rüsseler Holt.

Naar Ankum
Even later bereiken we de eerste visvijver, waar een groep ganzen rustig rondzwemt.
Voorbij de volgende visvijvers komen we op een bospad langs een tamelijk hoog opgaande aarden wal.
Na een eindje over het wandel- en fietspad langs de Alfhausener Strasse (L76) gelopen te hebben, gaan we ter hoogte van Rüssel een eindje in zuidwestelijke richting over de Fürstenauer Weg, om even later over de Alte Ziegelei af te buigen naar Ankum. Vlak voordat we Ankum in lopen, komen we langs een rijkelijk bloeiende aardappelakker.
Om 12:30 uur lopen we de bebouwde kom van Ankum binnen.
Maar dan zijn we er nog niet, want we moeten nog een heel eind door de zuidelijke woonwijken van Ankum lopen, in de richting van de plaatselijke parkvijver.
Als we zo’n twintig minuten later daar zijn, beëindigen we deze vierde etappe nabij het See- & Sporthotel van Ankum.
We stappen in de auto, halen in Ankum eerst nog enkele boodschappen, en rijden dan met de auto terug naar Ueffeln, waar we de beide fietsen afhalen.
Vanuit Ueffeln rijden we tot slot terug naar de camping Waldoase te Merzen, waar onze caravan staat.