Het Jacobspad van Wittewierum naar Groningen

Zondag 16 juni 2013

Vlak vóór de bebouwde kom van Garmerwolde

Noar stad tou
Vanmorgen om 7.30 uur rijden Durkje en ik Stiens uit, richting Wittewierum, een dorpje achter de stad Groningen. Om 8.30 uur parkeren we onze auto bij de kerk van Wittewierum en wandelen we verder over het Groningse Jacobspad, vanaf de plaats waar we de vorige keer onze dagtocht stopten. We zijn van plan vandaag van Wittewierum naar het centrum van de stad Groningen te lopen, over een afstand van 23,5 kilometer.
Het blijft de hele dag bewolkt, met af en toe een straaltje zon en een lichte regenbui, bij een temperatuur van 14-17 graden Celsius, en bovendien de hele dag een stevige noordwestenwind. Deze tweede wandeldag over het Jacobspad is minder spectaculair dan de eerste wandeldag, maar toch komen we ook door een aantal kleine dorpjes met mooie kerken en molens, en hier en daar loopt deze wandelroute door een bosperceeltje. Voor de rest zien we veel boerderijen te midden van grasland, hier eens het weiland met gier geïnjecteerd en daar eens met pas gemaaid gras. Gestaag wandelen we "noar 'stad' tou", zoals de Groningers hun hoofdstad 'Grunnen' noemen.

Van Wittewierum via Woltersum naar Ten Boer
Over de Kollerijweg lopen we tussen de weilanden door naar het dorpje Woltersum. Door de Bijbelgang en over het Kerkpad lopen we om de dorpskerk heen.
Via de Bouwerschapweg en door de Boltjerpolder wandelen we van Woltersum naar Ten Boer. Vlak vóór Ten Boer passeren we een boerderij met een gastenaccommodatie. We besluiten nog even door te lopen om in Ten Boer bij één van de café's aan de Rijksweg tegenover de brug over het Damsterdiep koffie te drinken. Maar dat is ijdele hoop, want beide café's zijn daar gesloten.

Hadden we nu toch maar ....., 

één van de lessen die je als pelgrim leert: 

doe het nu, want je weet niet of het straks nog kan.

In Ten Boer loop ik even de Kloosterkerk binnen, want over 20 minuten vangt hier de zondagochtendkerkdienst aan. Direct bij binnenkomst duwt de gastvrouw bij de ingang in de kerkzaal me een orde van dienst in handen. Ze vertelt dat de kerkelijke gemeente om de week hun kerkdiensten hebben in Ten Boer en in Woltersum. Vandaag gaan hier lectoren voor in de kerkdienst; een predikant is er niet.

Aandacht voor pelgrims in Thesinge
Door een bosperceel langs de Lange Bovenrijgsterpolder en Bovenrijge lopen we naar de koren- en pelmolen Germania in Thesinge. Bij de molen nemen we een eerste rustpauze op een picknickbank.
In het centrum van Thesinge passeren we de Kloosterkerk Heilige Felicitas, althans wat er van dit 12e eeuwse benedictijner dubbelklooster qua verlaagd koor nog van resteert Anno 2013.
In het jaar 1644 verwees men met een tekst op een spanbalk in deze kerk al naar het Jacobus-pelgrimeren als boetedoening, met de tekst:

Verheft uwe stemme als een basune,

en vercondicht minen volcke hare overtredinge

en den huijse Iacobs har sonden.

Dat men in Thesinge ook in 2013 nog steeds oog heeft voor de hier passerende pelgrims richting Hasselt, blijkt als we verderop in Thesinge een bord in een boom zien hangen, waarop staat:

Jacobspad

Santiago de Compostela

2960 km

845 uur gaans

Van Garmerwolde via Noorddijk naar Kardinge bij Lewenborg
Voorbij Thesinge gaan we vlak vóór Garmerwolde rechtsaf om over de Stadsweg en door het Bevrijdingsbos naar het dorpje Noorddijk te lopen. Als we de Sint-Stefanuskerk van Noorddijk voorbij zijn, passeert ons een hele lange stoet van tientallen motorrijders, die als een lang lint door het Groningse landschap toeren.
We komen dan in het recreatiegebied Kardinge. Op een gegeven moment mogen we niet verder. Een verkeersregelaar vertelt dat we een eindje om moeten lopen, omdat we om het parcours van de triathlon moeten lopen. Die kleine omweg brengt ons enig geluk, want daardoor komen we langs de kinderboerderij van de Groninger woonwijk Lewenborg, waar we genieten van onze welverdiende kop koffie met cake.

Stadswandeling naar het centrum van Groningen
Daarna gaan we langs de oever van het Kardingermeer en langs het Transferium over de Groninger Ring van de N46 heen. Aan de overzijde van het Van Starkenborghkanaal lopen we voorbij de kanaalbrug over de Korreweg het centrum van de stad Groningen binnen. Eerst langs de Sionskerk en daarna in de lengterichting door het Noorderplantsoen naar de Plantsoenbrug.
In oostelijke richting lopen we dan door het oude stadscentrum langs het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen naar de Prinsentuin aan de Turfsingel.

Groningen verbindt de tweede en de derde wandeldag
Hier eindigt onze dagtocht over het Jacobspad vandaag. We steken bij de Prinsentuin de stadsgracht over en lopen naar de woning van Jan Wijbe & Gaby. Als we daar zijn gearriveerd, komen ook Baukje & Rauke daar. Na ruim een uur samenzijn brengen Baukje & Rauke ons met de auto weer terug naar Wittewierum, waarna wij beiden weer richting Fryslân gaan.
De tweede wandeldag over dit Gronings-Drents-Overijsselse pelgrimspad zit erop. Totaal hebben we in de eerste twee dagen nu de eerste 45 van de 208 kilometers gelopen. We zijn nu in Groningen en zullen op de derde dag de stad weer uit wandelen, om dan al vrij snel ten zuiden van de stad Groningen de provincie Drenthe binnen te wandelen.

Start op het Jacobspad van Uithuizen naar Wittewierum

Zondag 26 mei 2013 

De kerk van Eenum staat op de hoogste terp van de provincie Groningen

Pelgrim

Je verlangen is groot

Je weg is lang

Je bent gedragen

Je bent geborgen

Vraag

Pelgrimsmonument
Dat is de tekst die Durkje en ik vanmorgen lezen op het pelgrimsmonument bij de Rooms-katholieke Sint Jacobus de Meerdere-kerk in Uithuizen. Het is 9.00 uur en we staan klaar om vanmorgen te beginnen aan een nieuw pelgrimspad. We starten hier en nu met het Jacobspad, het Gronings-Drents-Overijsselse pelgrimspad van Uithuizen naar Hasselt, totaal 208,5 kilometer lang. Vandaag lopen we de eerste 21,5 kilometer, van Uithuizen naar Wittewierum.

Uithuizen
Om 7.15 uur zijn we vanmorgen met de auto vanuit Stiens vertrokken, om hier op de vroege zondagochtend van start te gaan. Vóór de Jacobuskerk staat het pelgrimsmonument, dat twee Jacobsschelpen, de pelgrimsstaf en een ransel voorstelt. Het uit twee draaidelen bestaande ijzeren hek aan de straatzijde vormt samen ook een Jacobsschelp.
Van de 19e eeuwse Jacobus de Meerdere-kerk lopen we door Uithuizen naar de 13e eeuwse Jacobikerk, waarvan de kerkklokken luiden. Deze vroegere Rooms-katholieke Jacobikerk kwam in 1594 in handen van de protestanten en was eeuwenlang de Hervormde kerk van Uithuizen. Pas in 1860 kregen de Rooms-katholieken weer een eigen kerk, die zij óók naar de heilige Jacobus noemden.
Aan de rand van Uithuizen lopen we over het landgoed om de Menkemaborg heen, waarna we ter hoogte van de Menkemaheerd over de Heerdweg in zuidelijke richting naar het Meedstermaarpad lopen.

Oldenzijl en Paapstil
Als we via een bruggetje de Meedstermaar zijn overgestoken, arriveren we in Oldenzijl, en iets verderop in het dorpje Paapstil. Ten zuiden van Paapstil steken we de N46 over en dan lopen we in de richting van Zeerijp. Nadat we via een brug de Garsthuizermaar zijn overgestoken, passeren we tot onze verrassing hier midden in het polderlandschap van het Groninger Hogeland de 17e eeuwse boerderij 'De Diek'n', die is verbouwd tot een sfeervolle verblijfsaccommodatie, waar je kunt kamperen, vergaderen, feesten kunt vieren, kunt dineren, maar ook zo even naar binnen kunt wandelen om er een kop koffie te drinken. We worden hartelijk welkom geheten en even later zitten we aan een heerlijke kop koffie met wat lekkers erbij.
De temperatuur schommelt vandaag rond de 9 à 10 graden Celsius en er waait een behoorlijk frisse en harde noordwestenwind. Na een uur en drie kwartier zonder pauze wandelen, is het aangenaam vertoeven, hier binnen in het restaurant van De Diek'n.

Bij Jacobus in Zeerijp en op den Bergh van Eenum
Zo'n twee kilometer verderop wandelen we Zeerijp binnen. We bezoeken hier de imposante Jacobuskerk van Zeerijp, ook genoemd naar Jacobus de Meerdere. De kerk is open, dus we bezichtigen ook het bijzondere interieur van deze majestueuze Groninger dorpskerk.
Van Zeerijp lopen we door naar het dorpje Eenum, met ook al weer een bijzondere kerk, want deze dorpskerk torent hoog uit boven de omliggende landerijen, omdat deze kerk is gebouwd op de hoogste terp van de provincie Groningen. Een tegemoetkomende jogger roept ons toe dat de kerk geopend is, dus ook hier gaan we even naar binnen. Op het Psalmenbord staat met krijt geschreven: "Blied dat joe der binn'n". Ik herinner me de tekst van de opwekkingssteen van de kerk van Oldenzijl, die we zojuist ook passeerden, waarop de tekst van de profeet Jesaja staat:

Komt laet ons opgaen tot den Bergh des Heeren

tot den Huyse des Godts Jacobs

opdat hij ons Leere van Syne Wegen

ende dat wy Wandelen in Syne Paden.

Na Wirdum een draai naar Garrelsweer

Na een schitterend voetpaadje door 'Kosters Toen' verlaten we Eenum in zuidoostelijke richting. In Wirdum proberen we een zitplaats in de luwte te vinden voor een lunchpauze, maar dat lukt niet. Wel vinden we op de kinderspeelplaats een zitbank vol op wind. Aan de harde wind zijn we nu zo langzamerhand wel gewend, dus we pauzeren hier toch in Wirdum, vlakbij de dorpskerk. 

In Wirdum steken we de N360 over en dan gaan we vanuit Wirdumerdraai parallel aan de brede vaart richting Garrelsweer.

Hogeland of toch Meseta?

Vanuit Garrelsweer lopen we door het oude kweldergebied Fivelingo naar het meest zuidoostelijke punt van deze dagroute: Hoeksmeer, ter hoogte van de in deze polder oudste poldermolen, de uit 1801 stammende Meervogel, die op de noordpunt van het natuurgebied Hoeksmeer staat.

Over de Meedenweg gaan we tenslotte richting Wittewierum. In onze routegids hadden we vanmorgen al glimlachtend gelezen dat het Groninger Hogeland in deze gids wordt vergeleken met de Meseta, de Spaanse hoogvlakte van het Iberisch schiereiland, waar het ook zo vaak en hard kan waaien. Nu we echter hier op de Meedenweg op de bijna stormachtige zijwind lopen en iets verderop pal tegen de harde wind in moeten lopen, gaan onze gedachten weer even terug naar die toch wel treffende vergelijking van het Hogeland met de Meseta, alhoewel de entourage natuurlijk geheel anders is. Maar vooruit, wij 'ploegen hier voort' over de Groninger Meseta.

Emo van Bloemhof, de abt van Wittewierum 

Bij Hoeksmeer hadden we Baukje & Rauke al even gebeld, die ons straks met de auto opwachten in Wittewierum, om ons daarna terug te rijden naar Uithuizen, waar wij vanmorgen onze auto achter lieten.

Over de Meedenweg lopend zien we vóór ons al de brede en hoge terp van Wittewierum. Over de Kerkhorn lopen we omhoog naar het desolate, verwaarloosde kerkhof van de gerestaureerde kerk, die hier in 1863 is gebouwd op een deel van de fundamenten van een voormalige kloosterkerk (1238). 

Wittewierum is piepklein, maar heeft een bijzonder rijke geschiedenis, met onder andere het voormalige klooster Bloemhof, ook bekend geworden door de beroemde abt Emo, die eind van de 12e eeuw al in Oxford studeerde en in 1211 zijn reis naar de paus in Rome aanving. Het is bijna niet te geloven dat hier in dit klooster Bloemhof en in het nabijgelegen Nijeklooster in het jaar 1290 zo'n 1.000 nonnen en monniken woonden. Nu resteren nog enkele woningen, waarin hooguit enkele tientallen mensen wonen. 

Einde van de eerste wandeldag op het Jacobspad

Baukje & Rauke staan aan de voet van de dorpsterp klaar met hun auto om ons eerst naar Uithuizen terug te rijden, waarna we gezamenlijk naar Groningen rijden om bij hen op bezoek te gaan. We zien - ondanks de lage temperatuur en de stormachtige wind - terug op een prachtige eerste wandeldag op het Groninger Jacobspad. Als alle traject zo mooi zijn als dit eerste deel van het Groninger pelgrimspad, dan gaat we nog een aantal mooie wandeldagen op het Jacobspad tegemoet.

Feest van de Schutterij Sint Jacobus van Hunsel

Zaterdagavond 6 april 2013 

Het nieuwe vaandel van de Schutterij Sint Jacobus wordt ingezegend

Te gast bij de Schutterij Sint Jacobus van Hunsel
Durkje en ik hadden wel verwacht dat we een bijzondere avond zouden gaan beleven. Toch overtreft deze avond onze verwachtingen. Het wordt een bijzondere avond, in een entourage in Limburg, die voor ons als nuchtere Friezen verrassend mooi is.
Nadat we in Heel een hapje hebben gegeten, rijden we vanuit Beegden-Heel naar het Limburgse dorp Hunsel. Om 17.45 uur worden we daar verwacht in de rooms-katholieke Sint-Jacobuskerk (Anno 1839).
Durkje en ik zijn genodigd door het bestuur van de plaatselijke 'Schutterij Sint Jacobus' om vanavond bij de heilige mis en bij het daarop aansluitende 'bedankfeest' te gast te zijn. 
Het bestuur had enige weken geleden op mijn weblog een foto gevonden, die ik tijdens onze pelgrimage in de kathedraal van het Franse Eauze had gemaakt van een schilderij, waarop Sint Jacobus de Meerdere staat afgebeeld. De schutterij van Hunsel wilde deze Jacobusfiguur graag gebruiken voor het ontwerp van een nieuw schutterij-vaandel. Ze vroegen ons of men daartoe onze foto mocht gebruiken, waar wij uiteraard van harte aan meewerkten. 

Met de zegen van de deken te toekomst in
In de kerk worden we welkom geheten door de heer Everaers, tot voor kort nog bestuursvoorzitter van de schutterij, met wie wij in de afgelopen weken contact onderhielden over de productie van het nieuwe vaandel en over de uitnodiging voor vanavond. We maken ook kennis met pastoor deken R. Maessen, die vanavond in deze feestelijke mis zal voorgaan.
De grote kerk van Hunsel is goed gevuld met kerkgangers, waaronder ook de leden van de Schutterij Sint Jacobus èn alle genodigden, die vanavond hun speciale gast zijn. De slagwerkers van de schutterij staan in een halve cirkel opgesteld in het koor van de kerk als de deken met de misdienaars de mis aanvangt. Het nieuwe Schutterijvaandel en het nieuwe bord van de schutterij, staan ook voorin de kerk, in afwachting van de inzegening aan het eind van de mis.
Aan het eind van de liturgische viering worden het vaandel en het bord door de leden van de Schutterij Sint Jacobus van achteren naar het koor van de kerk gedragen, waarna het vaandel en bord worden ingezegend door deken Maessen. 

Feest in het Parochiehuis St. Jacobus van Hunsel
Na de mis wandelen we allemaal naar het Parochiehuis St. Jacobus, waar we eerst nader kennis maken met de voormalige en de nieuwe bestuursvoorzitter van de Schutterij Sint Jacobus. Ze spreken met gepaste trots over hun schutterij, tonen ons de expositie van de schutterij in de feestzaal, en nodigen ons van harte uit om vanavond samen met hen feest te vieren ter gelegenheid van deze feestelijke dag.

In gesprek met de voormalige en de nieuwe Schutterij-voorzitter

Schutterij uit de as herrezen
Vorig jaar werd deze schutterij van Hunsel opgeschrikt door de diefstal van hun materiaalwagen, waarin onder andere hun trommels, hun schutterij-bord en het schutterij-vaandel lagen. De bagagewagen is nooit weer teruggevonden, maar her en der in de regio zijn nog wel de vernielde en verbrande resten teruggevonden van de inhoud van deze bagagewagen.
Mede door de grote media-aandacht die deze dramatische diefstal zowel regionaal als landelijk kreeg, is de schutterij er in het afgelopen jaar in geslaagd om weer muziekinstrumenten aan te schaffen en om een nieuw vaaandel en een nieuw schutterij-bord te laten ontwerpen en maken. Door de medewerking van enkele collega-korpsen en particuliere en bedrijfssponsors is deze schutterij tot grote vreugde van de leden van de schutterij materieel en financieel weer ruim in staat gesteld om als volwaardige schutterij te functioneren.
Durkje en ik merken vanavond in alle gesprekken en in de sfeer van de avond welk een dramatische impact deze akelige diefstal heeft gehad èn welk een groot feest het nu is om als schutterij al weer zo snel en zo goed uit de as herrezen te zijn.

Groots Bedank-feest!
Bij binnenkomst wordt iedereen getrakteerd op koffie met Limburgse vlaai. Rond 20.00 uur volgt het optreden van een zogenoemde 'buuttereedner', de conferencier die we ook kennen van carnavalsbijeenkomsten. Een half uur later volgt een serie officiële toespraken, waarin alle mensen en organisaties hartelijk worden bedankt voor hun zeer gewaardeerde bijdragen om deze schutterij weer van alle instrumenten en materialen te voorzien. Dan vindt ook de officiële overdracht plaats van het nieuwe bord en vaandel en het instrumentarium van de schutterij.
Met zijn muziek houdt de deejay de stemming er behoorlijk in en daar gaat nog een flinke schep bovenop als een flitsend optreden van de populaire meidengroep DéJà Vu uit Maastricht volgt. Dan is het ook zover dat voorin de Parochiezaal wordt gedanst. Vlak na middernacht komen nog twee nieuwe artiesten het podium op. Het zijn twee verklede heren, die hier in de regio bekend zijn als de grote gangmakers van carnavalsfeesten. Met hun acts en muziek krijgen beide heren de feestgangers ook hier in de zaal behoorlijk los. Er wordt gedanst, meegezongen, de polonaise gaat meerdere malen door de hele feestzaal, waardoor deze feestavond tegen het einde even na 1.00 uur uitbundig wordt afgesloten.

Met suizende oren van Hunsel naar Beegden
We bedanken onze gastheren hartelijk en verlaten met andere feestgangers de feestzaal, om in de auto door een middernachtelijk duister terug te rijden vanuit Hunsel naar Landgoed Nederhoven in Beegden, waar we tegen 2.00 uur arriveren.
Als we vanavond en vannacht één ding hebben geleerd, is het wel dat Limburgers prima feest kunnen vieren.

En dat hadden ze in Hunsel ook alleszins verdiend!

Met onze grote dank aan de Schutterij Sint Jacobus 

dat we hier in Hunsel vanavond te gast mochten zijn!

Weekend op Landgoed Nederhoven in Beegden

Vrijdag 5 april 2013 

Het koetshuis is authentiek sfeervol ingericht

Weekendje Limburg
Na het werk zijn Durkje en ik nog even thuis, waar Pieter de avondmaaltijd voor ons heeft bereid. We eten gezamenlijk en pakken dan de laatste bagage in de auto, om zo rond 18.00 uur met de auto te vertrekken naar Limburg.

Morgen te gast bij de Schutterij Sint Jacobus
We zijn vanavond onderweg naar Limburg, op uitnodiging van de 'Schutterij Sint Jacobus' in Hunsel. Morgen wordt hun nieuwe vaandel ingezegend in de rooms-katholieke kerk te Hunsel en zal na de heilige mis een bedankfeest worden georganiseerd voor alle leden, voor sponsoren en voor alle andere genodigden, die op enige wijze hun bijdrage hebben geleverd aan een nieuw instrumentarium en een nieuw vaandel voor deze Schutterij Sint Jacobus. Omdat wij op hun verzoek enige weken geleden een foto van Sint Jacobus hebben geleverd, die nu op dit nieuwe vaandel prijkt, zijn Durkje en ik genodigd om morgen bij de inzegening en bij het bedankfeest te gast te zijn.

Landgoed Nederhoven
Voor ons is dat een mooie gelegenheid om er een wandelweekendje Limburg aan te koppelen. We hebben gepland om morgen een wandeling over de Beegderheide, en overmorgen een wandeling door het Leudal te maken.
De langeafstandswandeling over de Beegderheide begint bij het Landgoed Nederhoven in het dorp Beegden, aan de rand van de bebouwde kom van het dorpje Heel. De bewoners van het kasteeltje op dit landgoed - de familie Van Basten Batenburg-Dahmen - heeft in het oorspronkelijke koetshuis (paardenstallen) na een verbouwing in de 60-er jaren een Bed & Breakfast ingericht, waar wij de komende twee nachten zullen overnachten.

Warm welkom in kasteel en koetshuis Nederhoven
Iets na 21.00 uur arriveren we in het donker in Beegden-Heel. Een mevrouw die hier de hond uitlaat, wijst ons de oprijlaan van het ruim 400 jaar oude kasteeltje. Door deze donkere, statige lindenlaan rijden we het landgoed op, om door de oude poort en over het binnenterrein van de bijbehorende boerenhoeve het grindpad op te kunnen rijden bij het kasteeltje, waar het gastenverblijf van Landgoed Nederhoven te vinden is in een door een slotgracht omgeven kasteeltuin.

Authentiek met oog voor detail
Door de heer en mevrouw Van Basten Batenburg-Dahmen worden we vriendelijk onthaald en we worden wegwijs gemaakt in het gastenverblijf. De verwarming is al aan, dus het is hier aangenaam warm op deze koude voorjaarsavond, en als de verlichting is ontstoken en we zijn rondgeleid door onze verblijfsaccommodatie, maken we een afspraak voor het ontbijt van morgenochtend in het kasteeltje, waarna we de rest van deze vrijdagavond genoeglijk verblijven in dit stijlvolle koetshuis, dat in veel opzichten qua woninginrichting nog verwijst naar de aanwezigheid van de voormalige bewoners van dit kasteeltje, en daarmee alleszins nog de authentieke sfeer van vroeger ademt. Ons beiden staat gedurende dit weekend het gehele koetshuis ter beschikking, het gastenverblijf dat is ingericht voor nota bene acht gasten.
We overnachten in een aangenaam gastenverblijf, hebben een vriendelijk gastheer en gastvrouw, en een mooi weekend voor de boeg. Met een fles wijn erbij luiden we dit bijzondere weekend in.

Wandelen met God en de mensen

Woensdag 6 maart 2013

Café Saint-Jacques met water en Spaanse wijn & worst

Wijkavond Aldlân van PG Stiens

Op uitnodiging van het wijkteam van de kerkelijke wijk Aldlân van de Protestantse Gemeente te Stiens zijn Durkje en ik vanavond aanwezig bij de jaarlijkse wijkavond, die in het Sint-Vitushûs in Stiens door dit wijkteam wordt georganiseerd. Aan ons is gevraagd om deze avond in het kader van het thema ‘Wandelen met God en de mensen’ een avondvullend programma te verzorgen, waarin we de aanwezige gemeenteleden mee nemen in woorden, beelden en wandelen op het pelgrimspad van Sint-Jacobiparochie naar Santiago de Compostela. Het is ook de bedoeling dat het een soort mini-pelgrimstocht wordt, want ook wandelen op het Jabikspaad zou idealiter deel uit moeten maken van dit avondprogramma. Het is buiten prachtig weer, dus dat gaat zeker lukken.

Vier bezinningsthema’s

Durkje en ik zijn voor dit avondprogramma gevraagd, omdat we vorig jaar onze pelgrimage van Sint-Jacobiparochie naar Santiago de Compostela geheel hebben afgerond. Ons werd verzocht om aan de hand van een aantal subthema’s de gemeenteleden een idee te geven van de vele dimensies die een pelgrimsreis in je leven kan hebben. We hebben gekozen voor vier subthema’s, waarbij we aan de hand van korte teksten die tot reflectie kunnen leiden, foto’s laten zien en daarbij vertellen over onze bij die subthema’s en teksten passende pelgrimservaringen. De in dit deel van de avond toegelichte reflectieteksten worden later op de avond ter bezinning en bespreking meegenomen op de wandelroute buiten.

Wandelen na het pelgrimsavondmaal

Nadat wijkpredikant Jaap Overeem alle aanwezigen welkom heeft geheten en de avond heeft geopend met pelgrimspsalm 121, verzorgt Durkje een korte inleiding over ons avondprogramma en over de  betekenissen die je kunt geven aan het avondthema ‘Wandelen met God en de mensen’. Durkje bouwt daarbij voort op het pelgrimsavondmaal dat we op 18 november 2013 met elkaar als gemeente in De Hege Stins hebben gevierd , waaraan Durkje en ik onze medewerking in deze ochtendkerkdienst verzorgden.

Vervolgens introduceert ze de vier bezinningsthema’s van vanavond, te weten: Onderweg zijn, Ontmoetingen, Loslaten en Hoogtepunten. We zullen daarover vertellen, bijpassende foto’s van onze pelgrimage tonen, wandelend daarop in stilte bezinnen, daarover met elkaar in wandelduo’s kuierend spreken en aan het eind van de avond met elkaar delen wat we hierover aan elkaar willen vertellen.

Onderweg zijn                         

• De reflectietekst uit de pelgrimsbundel ‘Het geheim van de schelp’ die we bij dit bezinningsthema mee geven, luidt: ‘De mens ontdekt zichzelf alleen als hij er in toestemt ontdekt te worden’ (Johannes van het Kruis).
• De gespreksvraag die we hier voor de wandeling mee geven, is: ‘Wat zijn voor jou richtingwijzers onderweg?’

Daarbij vertel ik over het ontdekken van jezelf, van de ander en van de Ander (God), over de weg zoeken en vinden, over richtingwijzers op je (levens)pad, over onverwachte wegomleggingen en over de weg op je (levens)pad kwijtraken. Tijdens onze avondwandeling zullen we leren om goed te kijken, om wellicht dingen te ontdekken die je onderweg nog nooit eerder zag.

Ontmoetingen

• De reflectietekst uit de pelgrimsbundel ‘Het geheim van de schelp’ die we bij dit bezinningsthema mee geven, luidt: ‘Het Ik ontplooit zich alleen door de gratie van een ander’ (Gaston Bachelard).
• De gespreksvraag die we hier voor de wandeling mee geven, is:  'Welke ontmoetingen zijn voor jou van grote betekenis?’

Daarbij vertelt Durkje over wie je op je (levens)weg ontmoet, aan wie je voorbij loopt, aan wie je al dan niet aandacht schenkt, en wat die ontmoetingen voor jou betekenen. Ze laat daarbij een aantal van onze pelgrimsfoto’s zien; over alleen lopen, over een Belgische monnik die wij onderweg in een kerkje ontmoetten, over een Amsterdamse fotografe die tijdens enkele opeenvolgende dagen de weg hier & daar en af & toe met ons deelde. Durkje vertelt over de kluizenaar die ons in een desolaat gebied liet delen van zijn zelfgemaakte vruchtensappen, en we zien een oude vrouw in een kleine kapel langs de weg, die alle voorbij wandelende pelgrims in ‘haar’ kapel verwelkomt, te woord staat en hen een kapel-stempel in hun pelgrimspaspoort zet.

Loslaten

• De reflectietekst uit de pelgrimsbundel ‘Het geheim van de schelp’ die we bij dit bezinningsthema mee geven, luidt: ‘Loslaten schept het pad naar werkelijke vrijheid’ (Sogyal Rinpoche).
• De gespreksvraag die we hier voor de wandeling mee geven, is:  'Wat betekent loslaten in jouw leven?’

Daarbij vertel ik aan de hand van het kinderspelletje ‘Ik ga op reis en ik neem mee’ dat je op je (levens)reis ook zult leren dat je moet ‘leren loslaten’. We luisteren dan naar het lied ‘Overal en nergens thuis’, gezongen door Simone Awhina, die nadat ze tweemaal een partner aan de dood moest verliezen op pelgrimstocht ging naar Santiago de Compostela, waarover ze een reisverslag in boekvorm schreef met als titel ‘Ik ga op reis en ik laat achter’.

Daarna laat ik enkele foto’s zien van twee pelgrims, die wij in de vorige zomer en in de herfst op het pelgrimspad ontmoetten, die ons vertelden over wat zij allemaal hebben moeten loslaten, alvorens ze hun pelgrimage aanvingen.

Hoogtepunten

• De reflectietekst uit de pelgrimsbundel ‘Het geheim van de schelp’ die we bij dit bezinningsthema mee geven, luidt: ‘De zon schijnt nooit zo mooi als op de dag dat je op weg gaat’ (Jean Giono).
• De gespreksvraag die we hier voor de wandeling mee geven, is:  'Wat zijn voor jou hoogtepunten op je levenspad?’

Daarbij vertelt Durkje over een zestal hoogtepunten van onze pelgrimstocht, over wat dat met je doet en hoe onvergetelijk en waarde(n)vol deze piekervaringen voor de rest van je leven kunnen zijn.

Zwijgen en spreken

Voordat we naar buiten gaan voor een meditatieve avondwandeling, laat ik met een dorpsplattegrond zien hoe we Stiens uit zullen wandelen, en waar we vervolgens Stiens weer binnen wandelen op het Jabikspaad, dat Stiens vanuit het noordwesten tot aan het zuidoosten geheel doorkruist, langs de oude Sint-Vituskerk, bovenop één van de eeuwenoude terpen van Stiens.

Onderweg staan op kruispunten en op aardedonkere delen van de route brandende waxinelichtjes in glazen potten als richtingwijzers onderweg, hun licht schijnend op het pad en op de voorbijwandelaars.  Er wordt nu een route gelopen van een half uur, waarbij het eerste kwartier in duo’s in stilte wordt gewandeld, bezinnend op de reflectietekst met de bijbehorende gespreksvraag. Daarna resteert nog een kwartier wandelen over het Friese Jabikspaad, waarbij in deze tweetallen wordt gesproken over de resultaten van ieders persoonlijke bezinningstocht.

Café Saint-Jacques

Alle wandelaars hebben bij hun vertrek van ons een pelgrimspaspoort meegekregen, met daarop een Jabikspaad-stempel van de heilige Jacobus de Meerdere. Bij terugkomst in het Sint-Vitushûs krijgen deze avondpelgrims het Jabikspaad-stempel van de Sint-Vituskerk in hun pelgrimspas erbij, waarna zij aanschuiven aan de lange tafel in de zaal, waarop volop flessen Spaanse wijn, bronwater en Spaanse worst staat, daarmee verwijzend naar wat pelgrims op de Spaanse camino eten en drinken in hun verblijfsaccommodaties langs het pelgrimspad.

Onder leiding van Durkje blikken we plenair nog even terug op deze avond, om ook onze ervaringen met elkaar te delen, zoals pelgrims dat elke avond met elkaar doen in refugio’s en in restaurants waar ze hun pelgrimsmenu nuttigen. 

Tot slot sluit ik de avond af met het uitspreken van de Friestalige versie van de Ierse pelgrimszegen van Saint Patrick: ‘wurden oer ús Heit, yn de taal fan mem’.

De meesten blijven nog lang zitten om gezellig na te praten over deze avond en om elkaar nog meer te vertellen over wat hen bezig houdt en wat men belangrijk vindt. Ontmoetingen van mens tot mens in Café Saint-Jacques, alsof we samen onderweg zijn op onze reis.

Compostela

Maandag 7 januari 2013 

De Compostela van Wiep Koehoorn

Rúa do Vilar
Wie als pelgrim in Santiago de Compostela arriveert, kan zijn/haar aankomst melden bij het pelgrimsbureau in de Rúa do Vilar. Daar kun je - als je aan alle daartoe gestelde vereisten voldoet - als bewijs van je pelgrimage een getuigschrift verkrijgen, als blijvende herinnering aan je pelgrimstocht. Die oorkonde wordt de zogenoemde 'Compostela' genoemd.

Compostela
De Compostela is een persoonlijk document, dat getuigt van de fysieke, geestelijke en spirituele inspanning die je fietsend of wandelend hebt geleverd op je weg naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela. Het herinnert je ook aan de gevoelens die je daarbij hebt gehad, en aan de ervaringen die je onderweg hebt opgedaan, en aan al die ontmoetingen met zoveel mensen onderweg.

Je leven als pelgrimstocht
Een pelgrim merkt dat deze pelgrimage je nog jarenlang, ja zelfs levenslang zal bijblijven. Eigenlijk is ook alles wat na de pelgrimage nog komt even belangrijk, namelijk: een goede voortzetting van alle ervaringen van je tocht in het dagelijkse leven.

Vertaling
De Compostela wordt in Santiago de Compostela aan pelgrims uitgereikt namens de aartsbisschop van Santiago. Hieronder volgt de vertaling van de tekst op de Compostela:

• 'Het Kapittel van de Zegenrijke Apostolische en Aartsbisschoppelijk Kerk van Compostela, als bewaarder van het zegel van het Altaar van de Zalige Apostel Jacobus, belast met de taak een bewijsstuk te overhandigen aan alle Gelovigen en Pelgrims uit alle landen van de wereld, die uit devotie of omwille van een gelofte de Bedevaartplaats van de Heilige Jacobus, onze Apostel, Patroon van de Spanjaarden en Titelheilige, bezoeken, maakt bekend aan allen, te samen en afzonderlijk, die dit zullen nagaan, dat Wijbe Koehoorn dit allerheiligste Godshuis uit godsvrucht toegewijd heeft bezocht.
• Ter waarmerking hiervan overhandig ik hem het voorliggend schrijven, bekrachtigd met het zegel van dezelfde Heilige Kerk.
• Gegeven te Compostela op de 21e dag van de maand oktober in het jaar des Heren 2012.
• De Secretaris van het Kapittel'.

Nederlandse registratie van pelgrims
Van alle pelgrims die bij terugkeer in Nederland een afschrift van hun Compostela zenden naar het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, wordt hun naam en enkele andere persoonlijke gegevens geregistreerd in het Nederlandse Register van Compostelahouders.
Je naam, aankomstdatum, reiswijze (op de fiets of te voet) en het aantal pelgrimagedagen wordt vervolgens gepubliceerd in de Jacobsstaf, het magazine van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob.
Na afloop van een kalenderjaar wordt je naam dan ook vermeld in 'Het Compostelaregister', het boek dat jaarlijks wordt gepubliceerd, waarin alle Nederlandse pelgrims worden vermeld.

Driemaal Santiago

Maandag 9 juli 2012

Cover van het reisverslag

Reisverslag
Het zal zo rond de millenniumwisseling zijn geweest dat ik van Janderk Slothouber het door hem geschreven boekje 'Driemaal Santiago' kreeg. Zijn publicatie van het jaar 1995 is het verslag van een reis, de reis naar Santiago de Compostela. Janderk droeg het boekje op aan zijn moeder, aan wie hij graag had verteld over zijn bezoek voor de Leprastichting aan Santiago de Compostela. Ik las het boekje indertijd en bewaarde het. Tijdens opruimwerkzaamheden vond ik het boekje enkele weken geleden weer in een doos op zolder. Inmiddels pelgrimeren Durkje en ik al zeven jaar op weg naar Santiago de Compostela. Nu, na meer dan 2.500 kilometer pelgrimservaring, las ik het boekje onlangs nogmaals, met evenveel, maar wel met een andere belangstelling; namelijk die van een pelgrim, een pelgrim die graag leest over pelgrimeren.

De weg is het doel
Janderk Slothouber begint in zijn eerste hoofdstuk met het verhaal dat vooraf gaat aan zijn reisverhaal, namelijk de legende van 'Santiago de Compostela', ofwel 'Sint Jacobus van het Veld der Sterren', ook wel 'Jacobus de Meerdere' genoemd, waarmee we de geliefde apostel van Jezus Christus bedoelen. Slothouber schrijft over de Jacobsschelp, het teken van de pelgrim en over Jacobus de Morendoder, de mysterieuze, legendarische ruiter op het witte paard.
Met de 'eerste maal Santiago' bedoelt Janderk zijn zomervakantie aan de Oostzee, waar hij het boek 'De omweg naar Santiago' van Cees Nooteboom las. Dit boek - dat gaat over een lange omweg naar Santiago - is zo meenemend, aldus Janderk, dat je - waar je ook bent - door auteur Nooteboom als het ware wordt meegenomen op weg naar Santiago de Compostela.

Muchas Gracias
De 'tweede maal Santiago' gaat over een groep van zes mannen, die in 1995 in 23 dagen een ongeveer 3000 kilometer lange sponsortocht fietsen naar Santiago de Compostela, om daarmee geld in te zamelen voor de Nederlandse Leprastichting. Mink van Rijsdijk schreef er een boek over en professor Smalhout presenteerde de reisfilm van een meereizende Hollandse filmploeg.

Wij roepen u aan
Het derde deel van dit boekje is de vliegreis van Janderk Slothouber naar Santiago de Compostela. Hij reist af naar Santiago als vertegenwoordiger van de Leprastichting om een toespraak te houden voor Spaanse en Nederlandse officials ter gelegenheid van de aankomst van de Nederlandse Santiago-fietsers, die arriveren in het Spaanse Santiago de Compostela. "Ik lees mijn toespraak alsof de leprabestrijding ervan af hangt" en "De aanwezigen luisteren beleefd", zo schrijft Slothouber. Hij woont de mis bij in de wereldberoemde kathedraal van Santiago, de kathedraal die zo bekend is vanwege het fascinerende slingeren van de botafumeiro, het geweldig grote rookvat, dat hoog in het booggewelf van de kathedraal een spoor van wierook achter laat. Je leest hier wat een gereformeerde jongen ervaart vóór het altaar van de Heilige Jacobus.

Zomervergadering Bestuur Stichting Jabikspaad Fryslân

Woensdag 4 juli 2012 

Wegwijzer van het Jabikspaad

Warme vergaderavond
Nog eenmaal komen we dit werkseizoen bijeen als bestuur van de Stichting Jabikspaad Fryslân. Op deze warme avond in juli vergaderen we in de Jacobshoeve te Sint-Jacobiparochie. In het koffiekwartier voorafgaand aan de vergadering spreken we zoals te doen gebruikelijk over elkaars lief & leed en wel & wee. De kandidaat voor onze bestuursvacature woont dit overleg in verband met zijn zomervakantie vanavond niet bij; hem hopen we de volgende keer wel te ontmoeten.We inventariseren elkaars beschikbaarheid en bereikbaarheid in de komende zomerweken.

Ingekomen
We nemen kennis van het heuglijke feit dat de nieuwe parochie die zal ontstaan door de fusie van de huidige parochies van Harlingen & Franeker, Sint-Annaparochie, Dronrijp en Terschelling & Vlieland als naam zal krijgen: 'Heilige Jacobus de Meerdere', een mooie naam voor de parochie waar het Jabikspaad doorheen loopt.
Voorts bespreken we ingekomen stukken met betrekking tot een fondsenlijst, de Hasselter bedevaart, het pelgrimeren met jongeren, het Pelgrimsinformatiecentrum en het zogenoemde Waddenwandelen.

Routegids Jabikspaad
Nadat we de notulen van de vorige keer hebben vastgesteld, bespreken we onze in herdruk zijnde routegids van het Jabikspaad. We zijn blij dat al over twee weken de herdruk van de routegids van het Jabikspaad klaar zal zijn. De gids kan dan snel in de verkoop, want van diverse kanten kregen we al signalen dat er vraag is naar de heruitgave. Veel wandelaars willen het Jabikspaad bewandelen en dat kan over twee weken dus al met de nieuwe uitgave van de routegids, die op afzienbare termijn via diverse verkoopkanalen weer in de handel is. Omdat de financiering van de herdruk nog niet rond is, laten we eerst 750 exemplaren drukken, zodat er in de komende zomerweken en maanden in elk geval met het nieuwe routeboekje kan worden gewandeld.

Routezaken Jabikspaad
Voorts bespreken we ons routebewijzeringsproject in en in samenwerking met de gemeente Steenwijkerland. Ook onze werkzaamheden rondom de Kapelle van Dodo bij Haskerdijken passeren de revue. Daarna bespreken we de resultaten van ons bestuurlijk overleg met de Kerngroep Tsjerkepaad, met wie we in gesprek zijn om zogenoemde Jabiksrondjes/Jabiksrûntsjes te ontwikkelen, waarbij een combinatie wordt gezocht van wandelrondjes langs kerken van het Tsjerkepaad Fryslân en deels over het Jabikspaad. Doel is om elk jaar drie van die Jabiksrûntsjes letterlijk en figuurlijk op de kaart te gaan zetten.
Mede op signalen van wandelaars hebben we onderzoek gedaan naar ontbrekende wegwijzers langs de Jabikspaad-route. We besluiten - ondanks het feit dat we krap bij kas zitten - een aantal nieuwe routepalen en routeborden aan te schaffen en te plaatsen op die locaties waar bewegwijzering essentieel is voor het volgen van de juiste route. Na de zomervakantie zullen we wegen moeten vinden voor financiering van onze komende werkzaamheden van de Stichting Jabikspaad Fyslân, want een goed beheerd en onderhouden wandelroute als het Jabikspaad vraagt de nodige financiële armslag.

Pelgrims

Zondag 24 juni 2012 

Cover van het boek Pelgrims

Pelgrim-kado voor een pelgrim
Van mijn drie collega's van de afdeling Quality Assurance van het Corporate Office van Stenden Hogeschool kreeg ik ter gelegenheid van mijn verjaardag in 2011 het boek 'Pelgrims' kado. De ondertitel van dit mooie boek luidt: 'Onderweg naar Santiago de Compostela'. Dit prachtig geïllustreerde pelgrimsboek is een publicatie van het Museum Catharijneconvent in Utrecht en van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob te Utrecht, waarvan Durkje en ik pelgrimerend lid zijn.

Jubileumboek
Het boek is gescheven onder tekstredactie van Daniëlle Lokin (Nederlands Genootschap van Sint Jacob) en onder beeldredactie van Kees van Schooten (Museum Catharijneconvent). Het boek is uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Pelgrims, Onderweg naar Santiago de Compostela', die van oktober 2011 tot en met februari 2012 werd gehouden in Museum Catharijneconvent te Utrecht. Deze tentoonstelling werd georganiseerd in het kader van het 25-jarig bestaan van ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Dit boek is geschreven door Daniëlle Lokin, Marije de Nood, Mireille Madou, Martin Kellens, Dirk Aerts en Paul Post.

Pelgrims in het voetspoor van pelgrims
Alles achter je laten om duizenden kilometers af te leggen naar een heilige plek. Een tocht maken vol ontberingen, met de kans dat je het er niet levend vanaf brengt. Miljoenen mensen uit heel Europa en daarbuiten reizen sinds de elfde eeuw bijvoorbeeld te voet of te paard over de Spaanse pelgrimsweg, de 'Camino de Santiago' naar Santiago de Compostela, een stad in het noordwesten van Spanje. Tegenwoordig arriveren jaarlijks ruim 200.000 pelgrims bij de kathedraal van Santiago de Compostela om onder andere het graf van de heilige apostel Jacobus de Meerdere te bezoeken. Wat drijft hen?

Wat beweegt de pelgrim
In het boek 'Pelgrims' komt het pelgrimeren in veel facetten aan bod: van de voorbereidingen van de reis tot de aankomst op de plek van bestemming en tot slot over de terugkeer naar huis. Veel hoogtepunten van de eeuwenoude traditie van het pelgrimeren zijn bijeengebracht in dit rijk geïllustreerde boek. Het boek informeert je over het ontstaan van de pelgrim, over hun pelgrimsliederen die zij tijdens de tocht zongen en zingen en over de achtergrond en de betekenis van het pelgrimeren.
De beschrijving van de fysieke pelgrimstocht op grond van eigen ervaring en dagboekfragmenten wordt gevolgd door beschouwingen over de vraag wat pelgrimeren bij de pelgrim teweegbrengt. De hedendaagse christelijke of niet-christelijke pelgrim heeft tal van redenen om op pelgrimsreis te gaan. Men gaat bijvoorbeeld op pad met een religieuze, culturele of spirituele bedoeling en/of uit behoefte aan rust en bezinning en/of ziet de pelgrimstocht als een sportieve uitdaging.

Woord vooraf & Inleiding en verantwoording
In hun 'Woord vooraf' schrijven Joost Bol (voorzitter Nederlands Genootschap van Sint Jacob) en Ruud Priem (inhoudelijk directeur Museum Catharijneconvent) dat de nog steeds groeiende belangstelling voor pelgrimeren zou kunnen samenhangen met de toegenomen belangstellig die onze geïndividualiseerde samenleving aan de dag legt voor intuïtieve ervaring, bezinning en spiritualiteit.
In hun inleidende woorden en verantwoording geven Daniëlle Lokin en Marije de Nood aan waar het van oorsprong bij deze pelgrimage om draait: de apostel Jacobus, in het Spaans 'Santiago' genoemd, ook bekend als Sint Jacob(us), en als Matamoros: de Morendoder.

Eerst was er de pelgrim
Mireille Madou schreef dit eerste hoofdstuk. Ze gaat in op de betekenis van het woord 'peregrinus", vreemdeling, pelgrim. Daarna schetst ze fysieke beelden van de peregrinus, over het hoofddeksel, de kleding, de staf, de tas en de schelp.

Sicut peregrinus
In de gedaante van een pelgrim
In haar tweede hoofdstuk beschrijft Mireille Madou de kledij van de pelgrim, specifiek in gaand op de kledij in de kunst van de 13e, de 14e en de 15e eeuw. Opvallend is de verscheidenheid in de uitbeelding, bijvoorbeeld Sint-Jacob als apostel, als pelgrim of als apostel-pelgrim.

Zingende pelgrims van Santiago
"Pelgrims zingen", schrijft Mireille Madou in haar derde hoofdstuk. "Samen liederen zingen schept een band, bevordert de saamhorigheid." Ze gaat in op het beroemd geworden lied 'Ultreia' en daarna over de gezongen gebeden en tot slot het meest populaire lied 'La grande chanson'.

De mythe van de vier wegen
Martin Kellens schrijft in hoofdstuk 4 over de vier vermeende hoofdroutes die naar Santiago de Compostela leiden. Daarbij komen de 'Gids voor de pelgrim' en de oude routes en kaarten aan de orde. Gaat het bijvoorbeeld primair om pelgrimsroutes, of zijn het de oude, belangrijkste handelsroutes waarover we spreken? Erkenning van de Raad van Europa en van Unesco (Werelderfgoed) zijn essentieel, maar duidelijk wordt in dit hoofdstuk dat verder onderzoek naar oude pelgrimswegen wenselijk is.

Hoge bergen, diepe dalen
Onderweg naar Santiago de Compostela
Marije de Nood schrijft in hoofdstuk 5 dat pelgrims een onzeker avontuur tegemoet gaan. Pelgrims nemen tijdelijk afstand van thuis, van hun sociale en maatschappelijke status. Marije schrijft over wat de pelgrim thuis laat, over het gezegend vertrek, over het begin van het avontuur, over het dak boven je hoofd voor de nacht en over de razende honger en een bezeten wereld vol gevaar. Ze schrijft over de pijn en de dood onderweg, maar ook over de vriendschappen, de geluksmomenten en de rituelen onderweg. En dan is na vele kilometers heel in de verte het einde in zicht en kom je als pelgrim oog in oog te staan met de apostel Sint Jacob.

Pelgrims op weg naar het hemelse Jeruzalem
De weg van buiten naar binnen
Daniëlle Lokin wijst in hoofdstuk 6 de lezer op het middeleeuwse geloofsleven, waarin het aardse leven als een lange pelgrimstocht werd gezien, onderweg naar het hemelse Jeruzalem. Ze noemt de motieven voor de pelgrim om op pelgrimstocht te gaan en beschrijft het zogenoemde 'geestelijk pelgrimeren', ofwel: de reis naar binnen. Ze verwijst daarbij ook naar het boek 'The pilgrim's progress' (1678) van John Bunyan. Uiteindelijk draait alles om de vraag of de bedevaart naar de apostel een ommekeer heeft bewerkstelligd in het leven van de (weer thuisgekomen) pelgrim.

De lokroep van de Jacobsweg
Pelgrimeren in de eenentwintigste eeuw
In hoofdstuk 7 verdedigt Dick Aerts zijn stelling dat de hedendaagse pelgrimage als een spel kan worden beschouwd. Het tweede thema dat hij behandelt, houdt verband met de verschuiving van het doel van de Santiagotocht. Ook gaat Aerts nader in op de gele camino-pijl. Mooi beschrijft hij ook het geheim van de geslaagd weer thuisgekomen pelgrim, die dàn pas waarlijk begrijpt wat het geheim van 'ons thuis' betekent.

De moderne pelgrim: het perspectief van actuele sacrale velden
Mij sprak met name dit achtste, verdiepende, hoofdstuk van Paul Post aan. Post schrijft over de 'rituele of de religieuze paradox', waar we aan de ene kant ritueel en religie zien verdwijnen, terwijl we aan de andere kant nieuwe en oude vormen van ritueel en religie ook in Nederland weer zien opkomen. De 'camino' noemt Post bijvoorbeeld zo'n opbloeiend devotioneel ritueel.
Eerst presenteert Paul Post iets van de achtergronden van het instrument van de zogenoemde 'sacrale velden', waarna hij de onderscheiden sacrale velden beschrijft, om tenslotte te laten zien wat we daarmee kunnen en hoe 'het werkt'.
De sacrale velden die Post onderscheidt, zijn:

1. Religieus veld;
2. Veld van healing;
3. Herdenkingsveld;
4. Veld van kunst en cultuur;
5. Veld van leisure culture.

Bij de toepassingen brengt Post de actuele situatie en de onderlinge spanningen in beeld, schrijft hij over 'transfer en transformatie' en over de discontinuïteit, overlap en continuïteit tussen de sacrale velden van bijvoorbeeld religie en sport. Dan stelt Paul Post dat het hedendaagse succes van de 'camino' valt te verklaren uit de vaststelling dat de camino(ganger) is verbonden met (bijna) alle genoemde sacrale velden. De pelgrim is in staat om zich alle uiteenlopende sacrale velden toe te eigenen door die te verbinden aan zijn pelgrimstocht. De meervoudigheid van het profiel van de hedendaagse pelgrims zou dan ook wel eens een gouden toekomst voor de pelgrimage naar Santiago de Compostela kunnen betekenen.

Voorjaarsbijeenkomst voor pelgrims in Utrecht

Zaterdag 17 maart 2012

Woorden van waardering na de lezing van Mireille Madou

Voorbereiding in het voorjaar

Nog vier dagen voordat de lente aanvangt. Het voorjaar begint. Dit is de periode waarin de eerste pelgrims zich in wandelkledij steken en bijvoorbeeld lopend of fietsend hun woonplaats verlaten om de lange pelgrimstocht naar het Spaanse Santiago de Compostela te beginnen. Voor de leden van ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob (NGvSJ) is dit ook hèt moment bij uitstek om pelgrimservaringen met elkaar te delen. Pelgrims vertellen wandelaars en fietsers waar ze het beste rekening mee kunnen houden in de voorbereidingsfase van hun pelgrimstocht. Om dat mogelijk te maken, maar ook om de statutaire Algemene Ledenvergadering te laten plaatsvinden, organiseert het NGvSJ voor haar leden vandaag de landelijke Voorjaarsbijeenkomst, die ik in Utrecht bijwoon. 

Informeren en inspireren
We worden ontvangen en welkom geheten in de Nicolaikerk. Hier wordt de bijeenkomst geopend en is gedurende de gehele dag ook de gelegenheid om de Informatiemarkt voor wandelaars en pelgrims te bezoeken. Rondom in de grote kerk staan de marktkramen met daarop allerlei organisaties en mensen die informatie geven of bijvoorbeeld hun handelswaar – zoals wandel-reisboeken – verkopen. Ook onze Stichting Jabikspaad Fryslân is zoals te doen gebruikelijk hier vandaag met een informatiestand aanwezig, waarin Janneke & Gerlof enthousiast als altijd vertellen over ons mooie Jabikspaad, het pelgrimspad vanuit Noord-Friesland tot in de kop van Overijssel. In de kerk kan koffie en thee worden gedronken en halverwege de dag wordt aan de deelnemers ook het lunchpakket uitgereikt en kan in en buiten de kerk worden geluncht. De ontmoetingen in en bij de kerk hebben doorgaans ook een hoog reüniekarakter. Er wordt volop verteld over ervaringen als wandelaar, fietser en/of als pelgrim, nu eens verhalen van vele jaren geleden, dan weer ook nog heel recent. En altijd is het voor elkaar een feest der herkenning.

Informatie voor wandelaars
Gedurende de ochtend is er een informatiebijeenkomst voor wandelaars en parallel ook één voor fietsers. Ik woon de workshop ‘Wandelen’ bij in de kapel van het Utrechts Centraal Museum. Deze wandelsessie wordt verzorgd door het pelgrimsduo Helmut & Loes. Ze vertellen dat ze na een grondige voorbereiding naar Santiago de Compostela zijn gewandeld, want een goede voorbereiding is erg belangrijk, bijvoorbeeld:

• Mentaal: ze benoemen onder andere de pelgrimsreis als de metafoor van het leven;
• Fysiek: loop bijvoorbeeld ook eens een extra grote afstand en/of onder beroerde weersomstandigheden;
• Bepakking: ‘Alles wat je thuis laat, is meegenomen’;
• Routebeschrijving;
• Aan- en afreismogelijkheden.

Eén van de door dit pelgrimsduo gegeven adviezen is: Neem de tijd voor je tocht, maak vooral de reis van je leven, want voor velen is de aankomst in Santiago de Compostela een anti-climax.

Camino de Santiago abre España
Na de lunch en na het bezoeken van de Informatiemarkt, ga ik naar de lezing van de Vlaamse emeritus hoogleraar dr. Mireille Madou, mede-oprichter en erelid van ons pelgrimsgenootschap, voorheen hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Leiden. NGvSJ-bestuurslid André Brouwer vertelt vooraf dat we voor deze lezing moesten uitwijken naar de grote aula van het Academiegebouw van de Universiteit Utrecht, omdat de aanvankelijk geplande zaal voor 120 mensen veel te klein was voor de 280 leden die zich voor deze lezing van de zeer gewaardeerde 81-jarige Mireille Madou hadden aangemeld. Haar lezing wordt ondersteund door een mooie Powerpoint-presentatie met veel pelgrimsfoto’s. Haar lezing gaf zij als titel: ‘Camino de Santiago abre España’, ofwel: de pelgrimsweg naar Santiago de Compostela opent Spanje.

Kathedralen als vruchten van de camino
Mireile Madou begint haar lezing met een historische schets, waarin ze uitlegt hoe en wanneer veel Spaanse wegen en bruggen zijn aangelegd in de richting van Santiago de Compostela, soms als voorbeeld van ‘goede werken’ en veelal om de eindeloze stoet pelgrims onderweg naar Santiago de Compostela met deze infrastructuur te faciliteren. Vanaf de 12e eeuw komen in het Spaanse Puente de la Reina vier oude pelgrimswegen bij elkaar, waarna ze als één pelgrimspad richting Santiago de Compostela gaan: de ‘Camino de Santiago’. Nu nog is zichtbaar dat deze camino de centrale as is, waarlangs eeuwenlang veel bouwactiviteiten plaatsvonden, denk maar aan al die dorpen, steden, kloosters, kerken en kathedralen die je over deze Spaanse pelgrimsroute tegenwoordig passeert. Madou: “Ze zijn als de vruchten van de weg”.

Als vreemdeling onderweg
Na deze historische schets gaat Mireille Madou in op het vele dat je onderweg ziet als je het pelgrimspad volgt. Ze vertelt over de pelgrim, over de traditionele klederdracht, waaraan je de pelgrim kon herkennen, als vreemdeling op weg naar de heilige Jacobus. Ze toont oude wegkruisen en laat zien dat de nieuwe rituelen bij bijvoorbeeld Cruz de Ferro het gevolg zijn van het feit dat de doorsnee-pelgrim tegenwoordig niet meer weet wat de ware betekenis is van de stenen bij dit ijzeren kruis. Ze vertelt over de attributen van de klassieke pelgrim, zoals bijvoorbeeld: de staf, de hoed en de Sint-Jacobsschelpen.

De heilige Jacobus van Santiago de Compostela
En zo – al vertellend – wandelen we in haar lezing met Mireille Madou als het ware het pelgrimsoord Santiago de Compostela binnen. Hier en onderweg naar deze stad staat altijd de heilige Jacobus centraal, bijvoorbeeld:

• Jacobus als apostel: veelal met een boek, een Bijbel, in de hand;
• Jacobus als martelaar: bijvoorbeeld met een palmtak;
• Jacobus als pelgrim: te herkennen aan de kleding en de symbolen van de pelgrim (zoals: hoed, schelpen, staf);
• Jacobus als Morendoder (Matamoros): bijvoorbeeld te paard met een zwaard in de hand.
• Jacobus als heilige: met een aureool.

Deze patroonheilige van Spanje (als vaandeldrager) en van de pelgrims kent dus vele gezichten, zowel in verhalen als in de kunst-uitingen langs de route: op schilderijen en in beelden. De eerste voorstelling van Sint Jacob in Spanje dateert al van het jaar 1086. 

De camino opent Spanje
Santiago de Compostela en Jacobus horen bij elkaar. Het legendarische graf van Santiago (Sant Iago = Sint Jacob) heeft Santiago de Compostela Europees en zelfs wereldwijd op de kaart gezet. Al eeuwenlang wordt de pelgrimsweg, de camino naar Sint Jacob in Santiago de Compostela open gehouden voor alle pelgrims op weg naar dit bedevaartsoord. Zo is en blijft de camino een verkeersader, die Spanje opent. Na zoveel eeuwen houden de tegenwoordige pelgrims die weg nog elke dag open. Mireille Madou eindigt haar toespraak dan ook met de woorden: “Dank voor uw aandacht en dank dat u de weg open houdt’.

Hulde voor erelid Mireille Madou
Genootschapsbestuurder Adrie Dik bedankt ons erelid Madou op hartelijke wijze en het applaus dat daarbij enkele malen vanuit de zaal komt, spreekt boekdelen: de aanwezigheid van Mireille Madou, de beelden die ze ons toonde en de woorden die zij sprak, zijn door de aanwezigen in de grote universiteitsaula buitengewoon gewaardeerd.

De heilige Jacobus als pelgrim

De heilige Jacobus als pelgrim  (Anno 1515)

Zaterdag 21 januari 2012

Museum Catharijneconvent Utrecht
Tot 26 februari 2012 is nog de mooie tentoonstelling 'Pelgrims' - in het Museum Catharijneconvent Utrecht - te bezichtigen. Deze tentoonstelling voert als ondertitel 'Onderweg naar Santiago de Compostela'. Deze thematentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, onze pelgrimsvereniging, die vorig jaar het 25-jarig jubileum vierde.

Expositie Pelgrims
De expositie gaat over pelgrimeren in het algemeen en over pelgrims onderweg naar het Spaanse Santiago de Compostela in het bijzonder. Al vele eeuwen trekken pelgrims ook vanuit Nederland naar dit bedevaartsoord om daar het legendarisch graf van de heilige Jacobus te bezoeken. Zo is Sint Jacob al honderden jaren verbonden aan de Europese Jacobswegen; genoemd naar Sint Jacob, door ons in Fryslân ‘Sint Jabik’ genoemd.

Van Morendoder tot heilige
In kunstuitingen zoals bijvoorbeeld beelden en schilderijen wordt Sint Jacob op vele wijzen uitgebeeld, variërend van Morendoder tot heilige. De heilige Sint Jacob wordt ook vaak afgebeeld als pelgrim, als teken van grote verbondenheid van de pelgrims met Sint Jacob. Zo hangt er bijvoorbeeld in het ‘Germanisches Nationalmuseum’ van Nürnberg een schilderij van ‘De heilige Jacobus als pelgrim’. Dit schilderij - dat van rond het jaar 1515 dateert - hangt momenteel ook op de tentoonstelling in het Utrechtse Catharijneconvent.

Pelgrim Jacobus
Op de afbeelding draagt Jacobus de Meerdere (want zo wordt hij ook wel genoemd) een helrode mantel over een bruin, ruimvallend gewaad. Jacobus heeft zijn voeten in grote laarzen gestoken, die worden gesloten met een riempje. Op zijn karakteristieke pelgrimshoed draagt hij zowel de Jacobsschelp als de twee gekruiste miniatuur-pelgrimsstafjes. Deze zogenoemde ‘bordoncillos’ werden vanaf de tweede helft van de 15e eeuw gesneden uit been of ivoor. Deze gekruiste pelgrimsstafjes èn de Jacobsschelp werden kenmerkend als teken van Santiago de Compostela. De pelgrimsstaf in zijn linkerhand en de rozenkrans in de rechterhand maken het beeld van de heilige als pelgrim compleet.

Bijbelleesrooster 2011 van het NBG

Omslag van het Bijbelleesrooster van 2011

Zaterdag 7 januari 2012













 
Gezamenlijke uitgave
Elk jaar geeft het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) een Bijbelleesrooster uit. Met ingang van dit nieuwe jaar zijn we op 1 januari 2012 thuis begonnen met het rooster van 2012. In het afgelopen jaar hebben we gelezen uit het 'Bijbelleesrooster 2011'. Dominee Klaas Touwen, Evangelisch-Luthers predikant in Arnhem, is de samensteller van dit leesrooster. Dit Bijbelleesrooster 2011 is een gezamenlijke uitgave van het Nederlands, het Vlaams, het Surinaams en het Antilliaans Bijbelgenootschap. Dit leesrooster wordt jaarlijks als klein Bijbel-inlegboekje uitgegeven en het kan ook worden gevonden op en gratis gedownload via de website van het NBG.

Oecumenisch Leesrooster
Het Bijbelleesrooster biedt elke dag een korte bijbellezing met een dagthema. De bijbeltekstkeuze is gebaseerd op het kerkelijk jaar zoals dat in verschillende kerken in Nederland wordt gevierd. Dit Bijbelleesrooster heeft voor de dagelijkse lezingen de zondagse bijbellezingen van het Oecumenisch Leesrooster als uitgangspunt gekozen. Zo sluiten de doordeweekse bijbellezingen optimaal aan bij de brede variëteit aan bijbellezingen die in verschillende kerkelijke tradities op zon- en feestdagen aan de orde komen.

A-jaar
Het afgelopen jaar 2011 was een zogenoemd “A-jaar”. Dat wil zeggen dat in het afgelopen kalenderjaar het Evangelie volgens Matteüs centraal stond.We lazen in de Paastijd het bijbelboek Genesis, zodat we tegen Pinksteren zagen dat tegenover de Oudtestamentische spraakverwarring van Babel de Nieuwtestamentische Heilige Geest ons allen in onze eigen taal aanspreekt.

Wijsheid van Jezus Sirach
De Nederlandse Geloofsbelijdenis (uit 1561) vermeldt de apocriefe bijbelboeken bij name en stemt ermee in dat ze gelezen worden. Vandaar dat ze ook in de 17e eeuwse Statenvertaling (Statenbijbel) werden opgenomen. Pas in de negentiende eeuw zijn ze in het Calvinisme tijdelijk uit zicht geraakt. Met de totstandkoming van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) is deze oorspronkelijke reformatorische waardering van de apocriefe boeken weer hersteld. Daarom zijn nu ook weer in het Oecumenisch Leesrooster en in dit Bijbelleesrooster apocriefe boeken opgenomen. In het jaarrrooster van 2011 gaat het dan om enkele hoofdstukken uit het apocriefe boek 'Wijsheid van Jezus Sirach'.

Alternatief voor apocrief
Voor wie in de maanden augustus en september 2011 de apocriefe boeken niet las, waren alternatieve lezingen uit de canonieke boeken toegevoegd. In plaats van uit Sirach kon men dan lezen uit de boeken: Psalmen, Prediker, Spreuken, Marcus en Job.

Gelezen bijbelboeken
Behalve de bovengenoemde boeken, is in het afgelopen kalenderjaar volgens het Bijbelleesrooster 2011 ook gelezen uit de Bijbelboeken: Matteüs, Handelingen, Jesaja, Romeinen, Sefanja, Jakobus, 2 Korintiërs, Ester, Filippenzen, Genesis, 1 Petrus, Daniël, Jeremia, Rechters, Deuteronomium, 1 Tessalonicenzen, Maleachi en Numeri,.Daar was ook sprake van een doorgaande lezing uit een enkel minder bekend bijbelboek. Ook is met dit Oecumenisch Leesrooster ten opzichte van de gangbare kerkelijke praktijk nadrukkelijke aandacht gevraagd voor de apostellezingen, zoals in het najaar het bijbelboek 1 Tessalonicenzen, de brief van Paulus, Silvanus en Timoteüs, die in 2011 in zijn geheel is gelezen.

Santiago op lava in Los Cristianos

Maandag 27 juni 2011

Op 17 juni 2011 schreef ik een weblogartikel over de grote en kleine beelden van Sint Jacob (Sant-iago), die Durkje en ik in mei van dit jaar in een winkel op het Spaanse eiland Tenerife aantroffen.

Drie en vijf dagen eerder wandelden we langs het strand van Los Cristianos. Nabij Punta del Camisón passeerden we een omvangrijk appartementencomplex, genaamd 'Parque Santiago' (ofwel Sint-Jacobspark).

Aan de rand van Parque Santiago staat een standbeeld van Santiago, ofwel Sint Jacob. Jacobus - met zijn staf en kalebas - kijkt hier wijds uit over de oceaan. Rondom zijn voetstuk liggen brokken lavasteen, passend bij deze locatie, op het vulkaaneiland Tenerife.

Naar een nieuw klimaat van vrede via Vredesweek 2009

Woensdag 23 september 2009

Het motto van de huidige Vredesweek 2009 is: "Naar een nieuw klimaat van vrede". Met dit motto worden wij gewezen op onze gezamenlijke verantwoordelijkheid om te werken aan vrede, om elkaar te enthousiasmeren en te inspireren om met elkaar een nieuw vredesklimaat te creëren. Maar hoe creëren wij een klimaat van vrede, op lokaal, nationaal, Europees en internationaal niveau? Wat voor maatschappelijke consequenties hebben de klimaatcrisis en de economische crisis om onze opdracht voor vrede mede mogelijk te maken. Biedt de urgentie van deze crises ons ook nog kansen om werkelijke veranderingen in die richting in onze samenleving te bewerkstelligen?

Het is geen toeval dat het woord 'klimaat' voorkomt in het Vredesweekmotto van dit jaar. De resultaten van de grote Klimaattop van de Verenigde Naties (VN) in december 2009 in Kopenhagen zullen immers van grote invloed zijn op de toekomst van de aarde en daarmee ook op de vrede in de wereld. Deze Vredesweek vormt een goede gelegenheid om aandacht te besteden aan de campagne "Countdown to CO2penhagen", die in zeven Europese landen gezamenlijk wordt gevoerd. In Nederland zetten ICCO en Kerk in Actie zich op die manier in voor een effectief en rechtvaardig klimaatbeleid.

Jacobus 3 vers 18:
Waar in vrede wordt gezaaid, brengt gerechtigheid haar vruchten voort voor hen die vrede stichten.

The road to Santiago

Zaterdag 2 mei 2009

De pelgrimsroute naar het Spaanse Santiago de Compostela is voor veel wandelaars een geliefde vakantiebesteding. Dwars door Nederland, België, Frankrijk, over de Pyreneeën en door het ongenaakbare landschap van Noord-Spanje loopt het pad naar de – volgens de legende - heilige tombe van de apostel Jacobus de Meerdere.

De New Yorkse Kathryn Harrison (in 1961 geboren in Los Angeles) legt in 2002 voor de derde keer een deel van deze pelgrimstocht af, deze keer met haar twaalfjarige dochter Sarah. In dit boek schrijft ze over de ontmoetingen in de dorpen, over de landschappen en over de geschiedenis van deze beroemde pelgrimsroute. Kathryn en Sarah starten bij de Frans-Spaanse grens in het plaatsje St. Jean-Pied-de-Port en ze willen wandelen tot aan Logrono, maar ze breken hun wandeltocht twee dagen eerder af in Estella.

Oorspronkelijk verscheen dit boek in 2003 met de titel “The road to Santiago” in de serie van National Geographic. De Nederlandse versie getiteld “De weg naar Santiago de Compostela” is een vertaling van Hankie Bauer, in het jaar 2004 uitgegeven als Rainbow Pocket 827. De eerste keer dat Kathryn Harrison zich op het Spaanse deel van het pelgrimspad begaf, was in het jaar 1992 in en rond de Noord-Spaanse stad Burgos. Ze was toen zeven maanden zwanger, hetgeen ertoe leidde dat ze totaal uitgeput en met weeën de wandeling vroegtijdig onderbrak. De tweede keer – in 1999 - was ze succesvoller. Toen liep ze in zeven dagen de laatste 283 kilometers van de pelgrimstocht vanuit Astorga naar Santiago de Compostela. In dit boek beschrijft Kathryn Harrison eerst de wandeling van 2002 met dochter Sarah en daarna achtereenvolgens haar Spaanse wandeltochten van 1992 en 1999.

Refugio met aanbeveling van Michelin Gids

Woensdag 7 januari 2009

Wie als Nederlandse pelgrim vanuit Nederland naar het pelgrimsoord van het Spaanse Santiago de Compostela wil wandelen, behoort mijns inziens te starten in het Friese Sint Jacobiparochie. Diens Sint Jacobuspad loopt dan van St. Jabik (de Bildtse naam voor Sint Jacobus) naar St. Jacobus (de Nederlandse naam van Santiago, Sant-Yago).

Het eerste traject van dit Nederlandse pelgrimspad hebben we het "Jabikspaad" genoemd, de Fries-Bildtse aanduiding voor "St. Jacobuspad". Dit Jabikspaad brengt je vanuit Sint Jacobiparochie naar het Overijsselse Hasselt. Vanuit Hasselt loop je dan via het Hanzestedenpad en vervolgens het Pieterpad door Nederland naar België.

Het Jabikspaad leidt je eerst naar de zee, de Waddenzee bij o.a. Zwarte Haan. Veel pelgrims die in Santiago de Compostela arriveren, lopen in Noordwest-Spanje door naar Cap de Finisterra, waar ze uiteindelijk dan ook weer bij zee uit komen, bij de Atlantische Oceaan. Daar verbrandt de pelgrim zijn pelgrimskleren en zijn wandelschoenen.

De pelgrim overnacht zoveel mogelijk in eenvoudige onderkomens, in Spanje in zogenoemde "refugio's". Het Spaanse refugio betekent zoiets als schuilplaats, onderdak, uitwijkplaats.
In Friesland hadden we vroeger ook uitwijkplaatsen, de zogenoemde terpen, waarop je vluchtte voor de dreiging van het opkomende zeewater. Eén van die terpen is Fiswerd (Wiswerd), waarnaar later het hotel van de Christelijke Hogeschool Noord-Nederland (CHN) werd genoemd: Wyswert. Inmiddels heet de CHN al Stenden hogeschool en Hotel-restaurant Wyswert heet nu Stenden University Hotel.

De Stichting Jabikspaad Fryslân, waarvan ik bestuurslid ben, wilde enkele jaren geleden een aantal stempelposten langs de route van het Jabikspaad. Uit historische overwegingen achtte ik het voor de hand liggend dat de "refugio" van de CHN - Hotel Wyswert - één van die stempelposten zou worden. Sinds enkele jaren kan elke pelgrim nu bij dit hotel van Stenden hogeschool een pelgrimsstempel halen en eventueel eten, drinken en overnachten. Ook kan een bezoek worden gebracht aan het Stiltecentrum van de hogeschool, zie daartoe mijn 2008-weblogberichten van 19 mei, 1 & 2 juli en 12 december.

Het luxueuze Stenden University Hotel lijkt op het eerste gezicht geenszins op de eenvoudige Spaanse refugio's, maar wat ze wel gemeen hebben, is het feit dat "gastvrijheid" er hoog in het vaandel staat. De Michelin Gidsen van 2007, 2008 en 2009 bevelen Stenden University Hotel van harte aan. Het zou best eens zo kunnen zijn dat onze Friese refugio op de hele route van Sint Jabik naar Santiago de Compostela hedentendage de enige geregistreerde refugio is met een "drie op een rij"-aanbeveling van de Michelin Gids.