Rondje 23 om de Kerken - van Harlingen & Kimswerd - in Noord-Fryslân

Donderdag 30 januari 2025

 

Vanaf de Willemskade zicht op de Oude Buitenhaven van Harlingen

 

Rondjes om de kerken in noord-Fryslân

Op 31 mei 2024 publiceerde de Stichting Tsjerkepaad in het Friese Pingjum haar wandelgids 'Rondjes om de kerken in noord-Fryslân'. Deze fiets- en wandelgids is geschreven door de bekende wandeljournalist Fokko Bosker.
Stichting Tsjerkepaad ijvert voor een zo ruim mogelijke openstelling van monumentale kerken in Fryslân, en zo'n wandelgids is dan een geschikt instrument om fietsers en wandelaars te laten fietsen en wandelen langs (zo mogelijk opengestelde) Friese kerken.
Deze wandelgids is naast de Kleasterrûntsjes van Stichting Tsjerkepaad deels gebaseerd op de Jabiksrûntsjes die Stichting Jabikspaad Fryslân en Stichting Tsjerkepaad jaren geleden al hebben ontwikkeld. Fokko Bosker heeft in die Kleasterrûntsjes en in die Jabiksrûntsjes de nodige aanpassingen gedaan, en voor deze wandelgids ook een aantal nieuwe wandelrondjes gecreëerd, om daarmee 26 inspirerende wandelroutes te ontwerpen langs kerken in noord-Fryslân, door het omliggende cultuurlandschap.

26 wandelrondjes

Deze 26 rondjes om de kerken liggen verspreid door het hele noorden van Fryslân, en hebben elk een lengte die varieert tussen 5,1 en 18,3 kilometer. De totale lengte van alle 26 rondjes is 337,4 kilometer, waarmee de rondjes een gemiddelde afstand van 13 kilometer hebben. 

Door de grote variatie qua afzonderlijke afstanden, kun je er per wandeldag voor kiezen om bijvoorbeeld 1, 2, 3 of meer rondjes te fietsen of te wandelen. De wandelgids vermeldt welke 12 van de 26 rondjes kunnen worden gefietst.

Het mooie van de wandelgidsen van Fokko Bosker is dat je naast de routebeschrijving en routekaartjes onderweg ook een interessante beschrijving krijgt van het landschap en van de kerken langs de route. Zo verweeft Fokko Bosker cultuurhistorie, erfgoed en landschapsgeschiedenis. 

Deze wandelgids maakt gebruik van de wandelknooppunten van het Friese wandelknooppuntennetwerk, hetgeen het navigeren in het veld vergemakkelijkt.

Elke wandelronde begint met een korte bezinningstekst, die je mee kunt nemen ter overdenking onderweg, zoals:

"... Doe de dingen één voor één, en neem daar de tijd voor.

Leef in het moment, en je zult in alles rust vinden."

Een kraaiennest op een bochtige uithoek van de kust

Vandaag lopen we het Rondje 23 langs de kerken van Harlingen & Kimswerd, over een afstand van 17,2 kilometer.

Dit rondje begint in Harlingen en gaat dan over de Waddenzeedijk naar Kimswerd, en vervolgens door de Harlinger wijk Ludinga en door de buurtschappen Atjetille & Koningsbuurt terug naar Harlingen.

Als de reling van een kraaiennest buigt de Harlinger boulevard om de zeekant van Harlingen heen, waarmee de havenstad Harlingen door de routemaker Fokko Bosker wordt gekarakteriseerd als 'Een kraaiennest op een bochtige uithoek van de kust'.

Even na 8:00 uur vertrekken we vanuit Feinsum, en rijden we naar de Kimswerderweg van Harlingen, waar we de auto parkeren, om dan voorbij het Harlinger politieburo van start te gaan met dit rondje. 

Als we vertrekken in Harlingen is het om 8.40 uur 5 graden Celsius, en bij terugkomst in Harlingen is de temperatuur opgelopen tot 7 graden Celsius. 

Gedurende de hele wandeling blijft het droog. Het is bewolkt, en het waait nauwelijks, dus het is goed wandelweer vandaag.

Harlingen

Tegenover het stationsgebouw aan de Stationsweg doorkruisen we het Harlinger Harmenspark, om aan de westkant van dit stadspark via de Kerkpoortsbrug de stadsgracht over te steken. 

Binnen de grachten gaan we dan over de Rozengracht en het Kerkpad de stadterp Almenum op, waar we dan bovenop de terp over het Vianen-pad een rondje om de Grote Kerk (met 12e eeuwse toren en 18e eeuwse kruiskerk) van Harlingen maken.

Door de Grote Kerkstraat en de Heiligeweg gaat het weer van de kerkterp af naar de Harlinger Voorstraat. Daar passeren we het standbeeld van Anton Wachter.

Bij de Grote Bredeplaats aangekomen, wandelen we langs eetcafé Nooitgedagt, dat op een markant punt in de binnenstad is gevestigd in één van de oudste en best bewaarde pakhuizen van Harlingen. Dit hoekpand dateert uit 1647.

Vanaf de Havenplein-brug krijgen we het zicht op de Oude Buitenhaven.

Eén van de panden aan de Prinsensteeg heeft een aan de haven en schepen gerelateerde gevelsteen.

Als we de hoge kademuur van de Willemskade op gaan, hebben we achter ons een mooi uitzicht over de Oude Binnenhaven.

Vóór ons arriveert in de Havenmond de veerboot, die afkomstig is van Vlieland of Terschelling, en ondertussen vaart een vissersboot de Havenmond uit.

Hoog over de kademuur van de Willemskade wandelen we dan langs de Nieuwe Willemshaven.

Over de Westerzeedijk naar Kimswerd

Op de Westerzeedijk lopen we Harlingen uit, langs het standbeeld van De Stenen Man, met daarop de beeltenis van Caspar de Robles.

Dan gaan we buitendijks voorbij het Harlinger strand over de Westerzeedijk in zuidelijke richting, totdat we ter hoogte van de Kimswerderlaan de N31 binnendijks oversteken.

Al vrij snel daarna laten we de Kimswerderlaan achter ons, om dan over een glibberig schouwpad tussen een brede sloot links en akkers rechts op dat veldpad - over de noordelijke kwelderrug langs de Marneslenk - naar de Dijksterbuursterlaan te lopen. Daar steken we de Tolheksleane over, om dan over de Dijksterbuursterlaan en verderop ook langs de Harnzer Feart naar Kimswerd te lopen. 

Bij Hotel Greate Pier komen we aan op de Greate Pierwei in het centrum van het dorp. Bij het standbeeld van Grote Pier (Pier Donia) - gemaakt door Anne Woudwijk - gaan we tegenover het atelier van de Friese Witjes op een bank zitten, om daar om 10:30 uur te genieten van onze koffiepauze.

Na de koffie maken we een rondje over het kerkhof rond deze oudste nog bestaande kerk (1100) van Fryslân, de Sint-Laurentiuskerk. Aan de buitenring rond het kerkhof bevindt zich nog een oude waterput met er op een bijbehorende putemmer.

De Sint-Laurentiuskerk heeft in de noordmuur een decoratief kerkraam, maar omdat de kerk is gesloten, kunnen we dat mooie glas-in-lood-raam alleen vanaf de buitenzijde bekijken.

Door het smalle dorpsstraatje van de Buren (Frysk: Buorren) gaan we diagonaal over het pleintje naar de Duivengracht, waar we met de houten brug de Harnzer Feart oversteken.

Door Harlingen-Zuid naar Atjetille

Langs de Harnzer Feart over de Streek gaat het dan verder over de Harlingerweg het dorp uit, en dan door naar Harlingen-Zuid.

Waar de Harlingerweg overgaat in de Kimswerderweg doorkruisen we het waterrijke natuurreservaat in het voormalige getijdenlandschap van It Hegewiersterfjild.

Aan de overzijde van de Harlingervaart doorkruisen we de Harlinger woonwijk Ludinga. Van daaruit lopen we Harlingen weer uit over de Achlumerdijk, langs het Halifax-monument aan de Kleisloot, dat is opgericht ter nagedachtenis aan de zeven omgekomen bemanningsleden van de Britse Halifax-bommenwerper die hier in 1943 door een Duitse vlieger is neergeschoten.

Aan het eind van de Achlumerdijk arriveren we in het buurtschap Atjetille.

Langs Koetille en door Koningsbuurt terug naar Harlingen

Na het oversteken van de Achlumer Feart gaat de route verder over de Ludingaweg, in de richting van het buurtschap Koetille, waar eeuwen geleden het klooster Ludingakerke heeft gestaan. Niets zichtbaars herinnert ons daar nog aan dit middeleeuwse klooster.

Ter hoogte van de rioolwaterzuiveringsinstallatie wandelen we de bebouwde kom van Harlingen weer binnen.

Na het oversteken van de spoorlijn Harlingen-Leeuwarden gaat het dan verder door het buurtschap Koningsbuurt over het bedrijventerrein aan weerszijde van de Oude Trekweg. 

Aan het eind van de Oude Trekweg steken we de tunnelbak van de N32 over, en dan passeren we op de Almenumerweg om 12:40 uur de nieuwbouw en oudbouw van de Maritieme Academie Harlingen.

Op de rotonde ter hoogte van de Kimswerderweg voltooien we dit Rondje 23, om dan vervolgens langs het politiebureau over de Kimswerderweg terug te lopen naar onze verderop geparkeerde auto.

Tot slot rijden we vanuit Harlingen terug naar Feinsum. Later op de middag breekt de zon nog even door.

Top 2000-kerkdienst 'Shout' met Grace in De Hege Stins van Stiens

Zondagavond 26 januari 2025
 

Top 2000-kerkdienst van Grace in De Hege Stins van Stiens

Top 2000
De Evangelisatie- en Zendingscommissie van de Protestantse Gemeente te Stiens organiseert vanavond een Sing In in De Hege Stins te Stiens. Die wordt vandaag in de vorm van een Top 2000-kerkdienst uitgevoerd door de gospelrockbanck Grace met de Stienser dominee Jaap Overeem als spreker.

Het thema van deze avondkerkdienst is 'Shout', naar de gelijknamige song van het muziekduo Tears for Fears. Dit liedje is geschreven in de nadagen van de zogenoemde Koude Oorlog. Ook al is de song nu al ruim veertig jaar oud, de tekst heeft nog niets aan betekenis ingeboet. Het gaat over hoe mensen zich soms verliezen in schreeuwen naar elkaar, en hoe ze elkaar het leven zuur kunnen maken. Tegelijk is het lied een schreeuw om te laten zien dat het anders kan. Zo reikt 'Shout' ons het thema aan van deze Top 2000-viering. 

Ook onze tijd is immers een tijd van schreeuwen. De schreeuw van mijn gelijk, de schreeuw van ik tegen de ander, de schreeuw van het grote ego. Tijdens deze Top 2000-kerkdienst wil dominee Jaap Overeem, samen met de bandleden van gospelrockband Grace laten zien dat het wèl anders kan. Zij doen dat door beroemde muzieknummers uit de Top 2000 een plek te geven in deze kerkdienst, waarin de Bijbel ons een hoopgevende boodschap aanreikt. 

Intocht

Na onze binnenkomst in deze kerk, Gods huis, mijn kerk, waar mijn hart ligt en open gaat voor God, beginnen we deze kerkdienst met een intochtslied van de gospelrockband. 

Jaap Overeem: "Daar waar jij je liefde laat zien, dáár is je kerk."

Grace: 'Hier ben ik veilig' - BLØF

Ontferm U

Daarna volgt ons gebed om ontferming, om ons te realiseren en om te ervaren dat ook wij als kerkelijke gemeenteleden hier in Stiens alsmaar doorgaan met ons gebed om de nood in de wereld. Daarom roepen wij God herhaaldelijk aan, roepen wij het soms uit, ofwel: Shout: 'Come on, I'm talking to You."  

Het is een lang gebed om ontferming, want er is immers zoveel nood in de wereld van vandaag de dag. Nood veraf, maar ook nood dichtbij, zoals het 'gewone' verdriet achter al de voordeuren van onze eigen huizen. De schreeuw (shout) over alle negatieve gedachten zit ook vast in onszelf. 

Jaap Overeem: "Heer, ontferm U".

Grace: "Shout" - Tears for Fears

Grace: 'Goodnight Saigon' - Billy Joel

Grace: 'Russians' - Sting

Grace: 'She's not there' - Santana

Grace: 'Sound of Silence'- Simon & Garfunkel

Shout!

Schreeuwen lucht op.

Jaap Overeem: "Laten wij met Gods stem 

- dat het ook onze stem mag zijn - 

vooral de goede dingen zeggen."

Grace: 'You're the Voice' - John Farnham

Waanzin

Na het gebed bij het openen van de Bijbel, leest de voorganger het bijbelverhaal over de torenbouw van Babel, met in het bijbelboek Genesis ook de 'babbel': de spraakverwarring in het land van de ballingschap van het volk Israël.

Dan passeren ook de gevisualiseerde voorbeelden van grootheidswaanzin, zoals de 828 meter hoogste wolkenkrabber ter wereld, de 'Burj Khalifa', en de tragiek van de al lang weer in hoogte overtroffen 'Trump Tower' in Midtown Manhatten in New York. 

De ballingschapsverhalen van Babel beschouwen we als het stille protest tegen onderdrukking van de Israëlieten door de Babyloniërs. 

Jaap Overeem: "Geef dat Uw stem ook onze stem mag zijn."

Grace: 'By the rivers of Babylon' - Boney M

Grace: 'Land of Confusion' - Genesis

Levend Water

Laten we onze wereld gebruiken om hier op aarde een goede plek te creëren.

Jaap Overeem: "Dat doen we in een wereld die niet zo fraai is,

maar ook dáár is Levend Water".

Grace: 'Run to the Water' - Live

I'll be there for you

Soms krijgt onrecht een gezicht, kijk maar naar bijvoorbeeld de zogenoemde Toeslagen-affaire, naar kinderen van vluchtelingen die ons land (dreigen te) worden uitgezet, naar het schadeherstel van de Groninger gasboringen. We zien maar al vaak dat burgers in Nederland op last van onze overheden heel snel moeten handelen, maar dat diezelfde overheden in Nederland daarentegen zeer ruim de tijd - veel te veel tijd - nemen om hun eigen verantwoordelijkheden in adequate daden om te zetten. 

Jaap Overeem: "God is de God van de mens die ten onder gaat. 

We moeten van die torens af, en op onze knieën.

Je ziet zoveel meer als je op je knieën gaat."

Grace: 'I'll be there for you' - The Rembrandts.

Feel my love

Dan wordt de collecte aangekondigd en geven we onze gaven om het werk van de Zendings- en Evangelisatie en van Grace mede mogelijk te maken.

Grace: 'Make you feel my love' - Adele

Liefde om je hart te luchten

We naderen het einde van deze kerkdienst, en dan is het moment aangebroken voor het slotgebed. Daarbij wordt gebruik gemaakt van de songtekst van het lied 'Oceaan' van Racoon, waarbij we - evenals bij veel andere songteksten - merken dat die alom bekende woorden van die songs ons ineens heel andere dingen gaan zeggen als ze landen in zo'n Top 2000-kerkdienst.

Met deze woorden en met die boodschap worden we heengezonden, de week en de wereld in, om onze dienst aan de wereld voort te zetten na afloop van deze kerkdienst. Daarbij staan we niet alleen, immers, wij zijn van de wereld, maar de wereld is ook van iedereen; dus hef het glas, want jij staat niet alleen.

Jaap Overeem: "We willen meer op onze knieën, en minder op onze knuisten'.

Grace: 'Oceaan' - Racoon

Grace: 'Somebody to love' - Queen

Grace: 'Iedereen is van de wereld ' - The Scene

Reflectie

• We hebben wel vaker Top 2000-kerkdiensten bijgewoond. Vaak bevatten die korte gesproken teksten, gevolgd door het ten gehore brengen van complete songs.
• Vanavond is dat anders, want de korte toelichtende teksten worden afgewisseld met korte songs of met korte fragmenten van lange songs, waardoor het tempo van de kerkdienst hoog blijft, en de impact van gesproken teksten, gezongen songteksten en muziek groter is. Een prima keus van Grace & Overeem.
• We luisteren vanavond naar veel Engelstalige muziek en incidenteel Nederlandstalig, veelal 'golden oldies'.
• Volgende Top 2000-diensten zouden ook eens iets meer nadruk kunnen leggen op de bij met name dertigers populaire meer eigentijdse Nederlandstalige liedteksten van Hollandse singer-songwriters. Die muziek en die liedteksten spreken ook boekdelen.
• Vanavond hebben we wederom kunnen ervaren waartoe muziek in staat is, en wat teksten uit de Bijbel, en wat songteksten ons - ook in combinatie met elkaar - te zeggen hebben. Als je er weer over hoort en leest dat er in je omgeving zo'n Top 2000-kerkdienst wordt georganiseerd, ("net stinne") ga er dan naar toe ("der hinne"), en laat je inspireren.

 

Wandelen door Landgoed Elswout in Overveen

Zondag 26 januari 2025
 

Landhuis Elswout op Landgoed Elswout in Overveen

Wandelen in een monumentaal parkgebied

Tussen de twee programmadelen van de viering van de 50e verjaardag van Helma in 't Wapen van Kennemerland in het Haarlemse Ramplaankwartier maken we een middagwandeling door het Overveense Landgoed Elswout, dat wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Op dit landgoed bevindt zich de Buitenplaats Elswout.

Nadat we door het Poortgebouw het landgoed hebben betreden, maken we een ruime bocht over de bospaden rondom de bebouwing van dit landgoed. Daarbij passeren we onder andere de Orangerie Elswout en ook het Koetshuis.

Prominent op dit landgoed staat het Landhuis Elswout, dat door de Staat voor een symbolisch bedrag - maar wel met een restauratieverplichting - is verkocht aan een vastgoed- en gebiedsontwikkelaar. Na een lange periode van leegstand is het landhuis gerestaureerd en geschikt gemaakt voor de bedrijfshuisvesting van deze ontwikkelingsorganisatie.

We genieten hier van een mooie wandeling; niet alleen van dit monumentale parkgebied, maar ook van de aangename zonneschijn, die velen goed doet na al die grijze dagen die we inmiddels achter de rug hebben. 

Van Gastvrijheid naar Hospitability: Een kerk voor alle generaties

Woensdag 22 januari 2025

 

Lezing van Geesje Duursma in De Hege Stins van Stiens

“Gastvrijheid is het creëren van een vrije ruimte 

waar de vreemdeling binnen kan treden 

en een vriend kan worden.” 

(Henri Nouwen)

Gastvrijheid bij de Protestantse Gemeente te Stiens

Vanavond organiseert de Commissie Vorming & Toerusting van de Protestantse Gemeente te Stiens - in ondersteunende samenwerking met de Regiegroep van dezelfde kerkelijke gemeente - een avond over ‘gastvrijheid’, om vanavond te ontdekken hoe gastvrijheid ons kan verbinden en versterken.

Deze avond is bedoeld voor alle generaties, voor alle leeftijden in onze kerkelijke gemeente. Daarom zijn jong en oud nadrukkelijk uitgenodigd om erbij te zijn.

Als leden van onze protestantse gemeente kunnen we samen werken aan een gastvrije toekomst waarin iedereen zich thuis voelt, zowel van binnen als van buiten de kerk.

Hospitability

Hospitability is meer dan een warm welkom. Het is namelijk een bewuste keuze om ruimte te creëren waar mensen zich welkom, gewaardeerd en veilig voelen. 

Geesje Duursma legt ons vanavond in De Hege Stins te Stiens uit hoe dit concept van ‘hospitability’ ons kan helpen om een inclusieve kerkelijke gemeenschap (verder) te bouwen. 

Haar visie sluit namelijk naadloos aan bij het streven van onze kerkelijke gemeente om een ‘kerk voor alle generaties’ te zijn.

Daarom neemt Geesje Duursma, in Fryslân ook bekend als horecaondernemer van De Pleats in Burgum, ons vanavond mee in een inspirerende bijeenkomst over gastvrijheid als één van de kernwaarden van onze kerkelijke gemeente van Stiens. Immers, als gemeenteleden zijn ook wij de ene keer gast en een andere keer gastheer of gastvrouw.

Van Gastvrijheid naar Hospitability

Gebaseerd op haar recente promotieonderzoek naar vrijwilligers en gastvrijheid deelt Geesje Duursma met ons vanavond vernieuwende inzichten over hoe we van traditionele gastvrijheid kunnen groeien naar hospitability, zijnde een tweerichtingsproces waarin zowel gast als gastheer/-vrouw bijdragen aan verbinding en wederzijds respect.

We laten ons vanavond inspireren door Geesjes oproep om letterlijk en figuurlijk de rode loper uit te rollen voor iedereen. 

We luisteren eerst naar een lezing van Duursma, en in het tweede deel van vanavond gaan we samen met Geesje en met elkaar op een interactieve manier aan de slag om ons op dit terrein te laten toerusten en te vormen. 

De avond-voorzitter Hille de Haan verwelkomt de ongeveer 45 aanwezigen in de zaal, en in het bijzonder onze spreekster Geesje Duursma, die hij hartelijk bij ons introduceert.

Menselijk & Inclusief

Geesje Duursma gaat ons vanavond vertellen over haar promotieonderzoek over gastvrijheid, dat ze in oktober 2024 afrondde. De titel van haar proefschrift daarover luidt: 'Hospitality in organizations working with host volunteers'.

Aan dat thema hecht ze waarde, want met gastvrijheid kun je de wereld menselijker/humaner en inclusiever maken.

Duursma wil dat gastvrijheid in de wereld meer aandacht krijgt, en dat was mede de reden om te promoveren op het thema van de gastvrijheid.

• Vrijwilligers doen doorgaans heel veel aan gastvrijheid (zoals bijvoorbeeld in een ziekenhuis, in een museum en in een bibliotheek), en dat wordt in die settings ook van hen verwacht – wat overigens in de praktijk vaak moeilijk is - maar die vrijwilligers worden daar niet voor betaald. 
• Ruth Pijls was de eerste in Nederland die promoveerde op Gastvrijheid (in dienstverlening), en Geesje Duursma is de tweede die op dit onderwerp (recent) promoveerde. Ruth Pijls keek onder andere naar gastvrijheid in de verschijning van bijvoorbeeld een warme, welkome ontvangst. Daarbij komen items die met fysieke zorg (Care) te maken hebben, maar ook met fysiek Comfort (van bijvoorbeeld ook de locatie), en met de toegankelijke (transparante) entree (Inviting) van de accommodatie.
• In een ziekenhuis kun je als doorsnee patiënt moeilijk beoordelen of je behandeling qua bijvoorbeeld je operatie technisch goed is geslaagd, maar je kunt als patiënt-gast wel degelijk iets vinden en zeggen van hoe je de behandeling qua menselijk contact beoordeelt.
• De staat van een land – voor wat betreft haar gastvrijheid - staat en valt met hoe je in dat land omgaat met vreemdelingen. 
• Gastvrijheid is meer dan alleen service, horeca en aardig zijn.
• Gastvrijheid is cultuurgebonden. In de oosterse cultuur bijvoorbeeld wordt door de gastheer/gastvrouw niet naar de naam van de ontvangen gast gevraagd, want men gaat er vanuit dat de gast diens naam zelf wel gaat noemen. 

Enkele bijbelse noties over gastvrijheid

We luisteren vervolgens naar enkele bijbelse noties aangaande gastvrijheid, zoals:

• Heb je naaste lief als jezelf;
• Heb ook de vreemdeling lief als jezelf;
• Gastvrijheid betekent meer - en gaat verder - dan alleen maar lekker eten en drinken;
• Bij het verlenen van gastvrijheid ga je in je verwachting niet uit van wederkerigheid.

Gastvrijheid bieden, vraagt dan wel veel en meer van je, maar gastvrijheid verlenen betekent niet dat je alles maar goedkeurt, en ook niet dat je gelijk wordt aan de ander. Gastvrijheid is namelijk ook: grenzen stellen (zowel geschreven als ongeschreven).

Gastvrij handelen betekent voor jou als gastheer/-vrouw vooral Luisteren, Dienen en Zorgen binnen de verschillende rollen van gastheer/-vrouw en gast.

Gastvrij zijn betekent daarnaast eveneens dat het altijd een actief zoeken is naar het welzijn van anderen.

Tolerantie versus gastvrijheid

Van tolerantie is sprake als mensen - ieder in hun eigen bubbel - naast elkaar leven, en ze daarbij elkaars culturen en doelen negeren. 

Maar dat is niet genoeg, want pas als het meer wordt dan tolerantie, kom je op het gebied van gastvrijheid.

Gastvrijheid is namelijk: actief ruimte maken voor anderen en zorg tonen, omdat die ander (je gasten) waardevol is in de ogen van God.

Dimensies van een gastvrije ruimte

Gastvrijheid is als het ware een (vrije) ruimte waar de vreemdeling binnen kan komen en een vriend kan worden.

Uitgaande van de publicaties van de priester-publicist Henri Nouwen (1932-1996) wordt voor wat betreft die gastvrije ruimte onderscheid gemaakt tussen de: 

- fysieke ruimte (waarin je verblijft);

- emotionele ruimte (zijnde het gesprek en het contact met elkaar, waarbij je iemand toelaat in jouw persoonlijke ruimte, in je gevoel);

- spirituele ruimte (op het terrein van bijvoorbeeld je geloofsleven); 

Hospes 

Het Latijnse woord 'Hospes' betekent zowel gastheer als gast. Van deze Latijnse term zijn veel woorden in de gastvrijheidssector afgeleid, zoals bijvoorbeeld: hostel, hotel, hospitaal, hospice, hospita, en ook de volgende drie termen:

• Hospitality: waarmee de concreet-praktische vormen van gastvrijheid worden bedoeld;
• Hospitability: waarbij het meer gaat over je houding van gastvrij zijn, waarbij er sprake is van een balans tussen geven en nemen, en waarbij sprake is van wederzijdse verantwoordelijkheid. Dit is een tweerichtingsproces (ofwel een dialoog), waarbij zowel de gastvrouw/-heer als ook de gast actief bijdragen aan verbinding (en zo samenwerken aan een harmonieuze omgeving), met de focus op inclusiviteit en respect. Hospitability biedt ons zelfredzaamheid van onze gemeenteleden en van onze gasten, met een gezonde balans tussen ondersteuning en participatie. Zo creëren we een betere sfeer, teneinde samen te werken aan een toekomstgerichte kerk. Binnen hospitability kun je onderscheid maken tussen onder andere de volgende soorten gastvrijheid: Persoonlijk, Faciliterend, Communicerend, Waarderend, Steunend, Inclusief en Warm. 
• Hospitableness: waarbij het vooral gaat om ieders bereidheid, en als resultante daarvan de cultuur van gastvrijheid die in je organisatie zit.

Sense of Hospitality

Daar waar we spreken over de zogenoemde 'Sense of Hospitality' hebben we het eigenlijk over het gevoel van, en de sfeer van: Hier ben ik welkom. En dat kan dan bijvoorbeeld gaan over herkenbare signalen van gastvrijheid; en dan vooral over de elementen ervan die je kunt horen, zien, voelen, ruiken, proeven. Deze afzonderlijke elementen moeten wel congruent zijn met elkaar, dus met elkaar overeenstemmen. Als je in staat bent om zulke elementen afzonderlijk en in relatie met elkaar te creëren, dan geef je de gast daarmee (met zogenoemde 'hints') stilzwijgend aan dat je erover hebt nagedacht.

• Je non-verbale gedrag als gastheer/-vrouw doet ook heel veel met je gastvrijheid. Denk daarbij maar aan een glimlach, je oogcontact, elkaar kort even toeknikken, een open houding, je gast altijd groeten, handen schudden. 
• Met al die zaken kun je (laten) zien of/dat iemand erbij hoort.
• Ook jouw stijl van conversatie, en daarmee de bejegening van je gast doet ertoe. 
• Zorg als gastvrouw/-gastheer voor het 'echt' zien van je gasten, want daarmee kun je je de mensen laten ervaren dat ze zichtbaar zijn - en vooral gezien worden - als ze binnenkomen.

Moment of Truth

En dan breekt 'The Moment of Truth' aan, ofwel het Moment van de Waarheid, het moment waarop de gastvrouw/-heer en de gast elkaar ontmoeten.

Werkelijk iedereen heeft de mogelijkheid om de menselijke ervaring van de ander te beïnvloeden. Op dat moment van de waarheid, in die ontmoeting met je gast, kun je krachtige indrukken creëren, die mensen zich hun hele leven zullen blijven herinneren. Als organisatie (op je werk en in de kerk) heb je potentieel duizenden van die 'Moments of Truth', waar je als gastvrouw/-heer het essentiële verschil kunt maken.

Geesje Duursma adviseert organisaties om royaal en genereus te zijn, want ook dat is gastvrijheid. Sta er altijd bij stil dat elke klacht van je gast een een kans is om je organisatie en jezelf te verbeteren. 

Toepassing in interactie 

Na de pauze komt de avond meer in het teken van toepassing en interactie te staan.

Geesje Duursma geeft de deelnemers in de zaal in enkele korte rondes een vraag mee, waarbij de aanwezigen eerst zelf kort nadenken over de gestelde vraag, om daarna kort met elkaar in twee- of drietallen in gesprek te gaan over ieders antwoord op de gestelde vraag.

Zo denken we bijvoorbeeld na over de vraag wanneer en hoe wij ons een keer heel welkom voelden in de kerk.

Na elke vraag worden de ingevulde Post It's verzameld en opgehangen aan de wand, waarna Geesje kort een aantal opbrengsten van zo'n interactieronde resumeert en hier en daar iets bij vertelt.

Tussen twee vraagstukken in krijgen we haar uitleg van de zogenoemde 'Customer Journey' van Ikea, oftewel de klantreis die een Ikea-klant maakt en beleeft als hij/zij van ingang tot uitgang een bezoek brengt aan een Ikea-filiaal, inclusief ervaren stressfactoren en positieve ervaringen.

Aan het eind van dit avondprogramma sluit Geesje Duursma af met een tiental leefregels voor gastvrijheid, zoals bijvoorbeeld:

• Zorg dat de omgeving schoon is;
• Wees warm en vriendelijk;
• Zorg ervoor dat alles op tijd klaar is;
• Wees uitstekend;
• Heb de koffie klaar;
• Zoek gastvrijheidsbegaafde mensen, en laat die het gastenwerk doen
• Zorg voor een verwelkomings-plek
• Voorzie in een duidelijke bewegwijzering;
• Leid de liturgie in de kerkdienst, opdat ook incidentele kerkgangers het goed kunnen volgen;
• Zorg voor een cadeautje, bijvoorbeeld bij het welkom en/of bij het afscheid. Wat dan resteert, is de betovering. 

En het enthousiasme van Geesje Duursma houdt niet op, want op de valreep wil ze nog graag een aantal helpende zaken aan ons meegeven, zoals:

• Vraag de kerkgangers regelmatig om feedback, vraag hoe ze je dienst hebben ervaren;
• Wat kun je (daarmee) morgen al doen om je gastvrijheid te verbeteren?
• Tip voor bijvoorbeeld wie leiding geven: Zorg vooral goed voor je gastheren en -dames!

Rondje 4 om de Kerken - van Dokkum & Aalsum & Betterwird - in Noord-Fryslân

Dinsdagmiddag 21 januari 2025

  

Bij het standbeeld van Bonifatius vóór de Bonifatiuskapel van Dokkum

Rondjes om de kerken in noord-Fryslân

Op 31 mei 2024 publiceerde de Stichting Tsjerkepaad in het Friese Pingjum haar wandelgids 'Rondjes om de kerken in noord-Fryslân'. Deze fiets- en wandelgids is geschreven door de bekende wandeljournalist Fokko Bosker.
Stichting Tsjerkepaad ijvert voor een zo ruim mogelijke openstelling van monumentale kerken in Fryslân, en zo'n wandelgids is dan een geschikt instrument om fietsers en wandelaars te laten fietsen en wandelen langs (zo mogelijk opengestelde) Friese kerken.
Deze wandelgids is naast de Kleasterrûntsjes van Stichting Tsjerkepaad deels gebaseerd op de Jabiksrûntsjes die Stichting Jabikspaad Fryslân en Stichting Tsjerkepaad jaren geleden al hebben ontwikkeld. Fokko Bosker heeft in die Kleasterrûntsjes en in die Jabiksrûntsjes de nodige aanpassingen gedaan, en voor deze wandelgids ook een aantal nieuwe wandelrondjes gecreëerd, om daarmee 26 inspirerende wandelroutes te ontwerpen langs kerken in noord-Fryslân, door het omliggende cultuurlandschap.

26 wandelrondjes

Deze 26 rondjes om de kerken liggen verspreid door het hele noorden van Fryslân, en hebben elk een lengte die varieert tussen 5,1 en 18,3 kilometer. De totale lengte van alle 26 rondjes is 337,4 kilometer, waarmee de rondjes een gemiddelde afstand van 13 kilometer hebben. 

Door de grote variatie qua afzonderlijke afstanden, kun je er per wandeldag voor kiezen om bijvoorbeeld 1, 2, 3 of meer rondjes te fietsen of te wandelen. De wandelgids vermeldt welke 12 van de 26 rondjes kunnen worden gefietst.

Het mooie van de wandelgidsen van Fokko Bosker is dat je naast de routebeschrijving en routekaartjes onderweg ook een interessante beschrijving krijgt van het landschap en van de kerken langs de route. Zo verweeft Fokko Bosker cultuurhistorie, erfgoed en landschapsgeschiedenis. 

Deze wandelgids maakt gebruik van de wandelknooppunten van het Friese wandelknooppuntennetwerk, hetgeen het navigeren in het veld vergemakkelijkt.

Elke wandelronde begint met een korte bezinningstekst, die je mee kunt nemen ter overdenking onderweg, zoals:

"Lit neat dy deare,

lit neat dy skeine.

Wa't oan God fêsthâldt, fynt inkeld seine.

Gean mei Gods seine"

Van heiligen, wonderen en Friese trots

Vanmorgen liepen we al Rondje 6 rondom Holwert, over een afstand van 11,5 kilometer. Vanmiddag lopen we aanvullend het Rondje 4 langs de kerken van Dokkum & Aalsum, over een afstand van 9,8 kilometer. Totaal wandelen we derhalve vandaag 11,5 + 9,8 = 21,3 kilometer.

Dit rondje begint in Dokkum en gaat dan langs de Ealsumer Feart naar Aalsum, en vervolgens door de buurtschappen Tiltjeburen en Bornwirdhuizen en via Betterwird terug naar Dokkum.

Drie heiligen staan in dit rondje centraal, namelijk Sint Catharina, Sint Bonifatius en Sint Titus Brandsma. Aan een heiligverklaring door de paus ligt tenminste een wonder ten grondslag. Friezen mogen er terecht trots op zijn dat twee van die drie heiligen nadrukkelijk aan onze provincie zijn gelinkt, en dan specifiek ook nog aan Dokkum. Vóór het Bonifatiuspark in Dokkum staat een standbeeld voor Bonifatius, en in het park is de Bonifatiuskapel gebouwd, mede op aandringen van Titus Brandsma. De kapel van de Bonifatiuskapel kreeg de naam 'Titus Brandsmakapel'.

Even na 10:30 uur vertrekken we uit Holwert, en rijden we door de regen naar de Openbare Bibliotheek van Dokkum, waar we de auto parkeren om dan in de bibliotheek koffie te gaan drinken. 

Als we vertrekken vanuit Holwert is het om 11.30 uur 0 graad Celsius, en bij terugkomst in Dokkum is het nog steeds 0 graad Celsius. 

Het is nagenoeg droog als we na onze koffiepauze de auto verlaten op de parkeerplaats aan de Dokkumer Harddraversdijk. Het blijft gelukkig droog, en langzaamaan wordt de bewolking iets lichter, totdat vlak na onze aankomst in Dokkum rond 13:30 uur heel licht iets is te herkennen van de blauwe lucht achter de wolken. Een half uurtje later is er zowaar iets van vage schaduw te zien van de eerste voorzichtige zonnestralen. Maar voor de rest is het gedurende deze vierde ronde voortdurend bewolkt, met een koude wind uit het zuidwesten.

Door Dokkum

Als we na onze koffiepauze om 11:35 uur de Halvemaanspoortbrug oversteken, wandelen we het stadscentrum van Dokkum binnen.

Langs Het Grootdiep lopen we op de Diepswal naar de Zijl. Daar gaan we de stadsterp op, naar de rooms-katholieke kerk van Dokkum. 

Tegenover de kerk maken we door een stille Waagstraat de doorsteek naar het Dokkumer Waaggebouw aan de Grote Breedstraat, en aan het eind van die Grote Breedstraat maken we dan vervolgens de doorsteek naar de Markt, waar we de Grote of Sint-Martinuskerk zien staan, met daar vlakbij de IJsfontein, één van de 11 Elfstedenkunstwerken, de zogenoemde 'Eleven Fountains.

Via de Aalsumerpoort kruisen we het Noorderbolwerk, om dan de tunnel in te gaan onder de Rondweg Noord.

De graffity die aan de tunnelwanden is gespoten, toont de voormalige treinstations van It Dockumer Lokaeltsje, waaronder ook de aanduiding van het station van Feinsum, hier als Finkum geschreven. 

Voorbij de bocht van de tunnel gaat dit graffity-kunstwerk verder, met treinen, stationsnamen en een citaat uit het Friese lied over It Dockumer Lokaeltsje.

We verlaten Dokkum aan de noordzijde over de Aalsumerweg langs de Ealsumer Feart.

Van Aalsum door het veld naar Tiltjeburen

Rond 12:00 uur wandelen we even later het buurtschap Aalsum binnen.

Daar gaan we de terp op, om het kerkhof van de Sint-Catharinakerk te betreden.

In de noordwesthoek van het kerkhof van deze van oorsprong twaalfde eeuwse terpkerk gaat een stenen trappetje steil de terp af. Aan de voet van de terp openen en sluiten we het houten toegangshek, om dan door een weiland met schapen naar de westelijk om het buurtschap liggende Ealzumer Feart te lopen.  

We steken deze vaart over via een hoge houten voetgangers-brug, en dan gaat het verder langs de wegwijzers door een aaneen-schakeling van graslanden aan de noordwestzijde van Aalsum.

Vlak vóór De Peazens buigen we af naar de Hantumerwei, om daar in het buurtschap Tiltjeburen met de brug over De Peazens te gaan, waarna we de Dokkumerwei op gaan, totdat we links een breed veldpad op dienen te gaan.

Langs de Peazens richting Bornwirdhuizen

Dat veldpad loopt langs en over een brede sloot, waarna we verderop langs De Peazens naar de brug over deze oude waterloop gaan, die al eeuwenlang door dit oude getijdengebied stroomt. 

Na de oversteek over De Peazens volgt dan een verhard pad naar de bebouwde kom van het buurtschap Bornwirdhuizen.

Als we daarna de Hiausterdyk op gaan, wandelen we om 12:50 uur ter hoogte van de Foudgumer Feart het bedrijventerrein van Dokkum binnen.

Over de bolwerken van Dokkum

Na onze oversteek over de Holwerderweg (N356) gaan we het bedrijventerrein van Betterwird op.

Op de Voorstreek lopen we langs de Dokkumer Ee naar de Eebrug. Voorbij de Eebrug gaat de route verder langs de Dokkumer Ee naar het bolwerk van Dokkum. In de verte zien we dan twee Dokkumer molens staan, namelijk Molen Zeldenrust en Molen De Hoop.

Na in Dokkum het Kleindiep en de Zuidergracht overgestoken te hebben, wandelen we voorbij de Woudpoortbrug nog even over de Woudweg en de Bronlaan naar het beroemde standbeeld van de heilige Bonifatius bij de Bonifatiusbron.

Achter Bonifatius gaan we het Bonifatiuspark binnen. Het park is open, maar de Bonifatiuskapel is helaas gesloten. Wel kan de veertiendelige kruiswegstatie in het Bonifatiuspark worden bekeken, en ook het standbeeld van de Friese heilige Titus Brandsma.

Over de Bronlaan en daarna over de Strobosserweg langs de Zuidergracht gaan we terug naar de Woudpoortbrug, waarmee we de Zuidergracht nog eens oversteken.

Aan de overzijde van deze stadsgracht lopen we terug naar de Halvemaanspoortbrug, waar we Het Grootdiep oversteken.

En daarmee komen we dan terug op de Harddraversdijk, waar onze auto staat geparkeerd. Rond 13.45 uur rijden we terug naar Feinsum, en dan vangen we onderweg - zij het heel kort - de eerste glimpen van het zuinige zonnetje op.

Rondje 6 om de Kerken - van Holwert & Bûtendyks - in Noord-Fryslân

Dinsdag 21 januari 2025

 

Over de Holwerter kwelders naar de Kees Weverswadpost

Rondjes om de kerken in noord-Fryslân
Op 31 mei 2024 publiceerde de Stichting Tsjerkepaad in het Friese Pingjum haar wandelgids 'Rondjes om de kerken in noord-Fryslân'. Deze fiets- en wandelgids is geschreven door de bekende wandeljournalist Fokko Bosker. 

Stichting Tsjerkepaad ijvert voor een zo ruim mogelijke openstelling van monumentale kerken in Fryslân, en zo'n wandelgids is dan een geschikt instrument om fietsers en wandelaars te laten fietsen en wandelen langs (zo mogelijk opengestelde) Friese kerken.

Deze wandelgids is naast de Kleasterrûntsjes van Stichting Tsjerkepaad deels gebaseerd op de Jabiksrûntsjes die Stichting Jabikspaad Fryslân en Stichting Tsjerkepaad jaren geleden al hebben ontwikkeld. Fokko Bosker heeft in die Kleasterrûntsjes en in die Jabiksrûntsjes de nodige aanpassingen gedaan, en voor deze wandelgids ook een aantal nieuwe wandelrondjes gecreëerd, om daarmee 26 inspirerende wandelroutes te ontwerpen langs kerken in noord-Fryslân, door het omliggende cultuurlandschap.

26 wandelrondjes

Deze 26 rondjes om de kerken liggen verspreid door het hele noorden van Fryslân, en hebben elk een lengte die varieert tussen 5,1 en 18,3 kilometer. De totale lengte van alle 26 rondjes is 337,4 kilometer, waarmee de rondjes een gemiddelde afstand van 13 kilometer hebben. 

Door de grote variatie qua afzonderlijke afstanden, kun je er per wandeldag voor kiezen om bijvoorbeeld 1, 2, 3 of meer rondjes te fietsen of te wandelen. De wandelgids vermeldt welke 12 van de 26 rondjes kunnen worden gefietst.

Het mooie van de wandelgidsen van Fokko Bosker is dat je naast de routebeschrijving en routekaartjes onderweg ook een interessante beschrijving krijgt van het landschap en van de kerken langs de route. Zo verweeft Fokko Bosker cultuurhistorie, erfgoed en landschapsgeschiedenis. 

Deze wandelgids maakt gebruik van de wandelknooppunten van het Friese wandelknooppuntennetwerk, hetgeen het navigeren in het veld vergemakkelijkt.

Elke wandelronde begint met een korte bezinningstekst, die je mee kunt nemen ter overdenking onderweg, zoals:

"Wie de getijden verzuimt,

wordt door de tijd overspoeld."

Op de drempel van de Waddenzee

Vanmiddag lopen we Rondje 4 in Dokkum en omstreken over een afstand van 9,8 kilometer, maar vanmorgen lopen we éérst Rondje 6, om de kerken van Holwert, over een afstand van 11,5 kilometer. Totaal gaan we vandaag dus 21,3 kilometer wandelen.

Dit rondje begint in Holwert en gaat dan naar de Kees Weverswadpost op de buitendijkse kwelders, als het ware op de drempel tussen land en Waddenzee; vervolgens over de kwelders in westelijke richting, om dan aan de voet van de Waddenzeedijk terug te lopen naar Holwert.

Om 8:00 uur vertrekken we vanuit Feinsum, en rijden we naar Holwert, waar we de auto parkeren langs It Keechje, aan de voet van de Holwerter terp. Als we vertrekken, is het 0 graad Celsius, en bij terugkomst in Holwert om 10:19 uur is het nog steeds 0 graad Celsius. 

Het is licht mistig en dichtbewolkt, maar nog wel droog als we vertrekken. De wind uit het zuidwesten is koud. In het Fries zeggen we dat het vandaag 'wetterkâld' is. Als we na twee uren wandelen Holwert weer binnenwandelen, begint het licht te regenen, maar nog wel zoveel dat het niet aangenaam is om daar zonder bescherming tegen de regen doorheen te lopen. 

Wachten op Hoog Water bij Holwert

Om 8:15 uur lopen we vanaf It Keechje over de Tsjerkestrjitte de kerkterp op, naar de Sint-Willibrorduskerk met haar oude kerktoren met hoge en spitse toren.

Vanaf het hek rond het kerkhof dalen we de terp af, om dan over de Fiskwei en de Ternaarderwei richting Ternaard te lopen. De kinderen van de nog niet zolang geleden gebouwde nieuwe basisschool spelen nog op het plein, in afwachting van de aanvang van hun schooldag. Net voorbij de laatste huizen van het dorp gaan we de hooggelegen Ternaarderwei over, om dan over de Nije Púndyk naar de Waddenzeedijk te lopen. 

Boven op de Nieuwe Zeedijk (sinds 1562) staat de bruine beeldengroep 'Wachten op Hoog Water' - van twee vrouwen - van de kunstenaar Jan Ketelaar. Aan de buitenzijde van de Nieuwe Zeedijk gaat het dan verder in oostelijke richting. Even later laten we de Waddenzeedijk achter ons, om dan over de kwelders te lopen naar de vogelkijkhut Kees Weverswadpost.

Op het noordelijke punt van de kwelders gaan we deze vogelkijkhut in.

Vanuit de kijkhut hebben we het brede zicht op de Waddenzee aan de noordzijde.

Iets meer naar links in het noorden zien we de veerboothaven van Holwert, vanwaar de veerboten vertrekken naar Ameland.

En als we landinwaarts kijken, zien we de hoge kerktoren van de Holwerter Sint Willibrorduskerk boven de Waddenzeedijk uitsteken.

En iets meer naar het westen zien we weer de beeldengroep 'Wachten op Hoog Water' vaag in de mist staan.

Kwelderwandeling Fryslân Buitendijks

Vanuit de vogelkijkhut gaat het dan verder over de kwelders, parallel aan de zeedijk, in westelijke richting. Hier en daar maak je op de kwelders via een dam of een brug een oversteek over een door de kwelders slingerende zuid-noord stromende waterloop Verderop steken we diagonaal de veerdam over, nadat we een eindje over die Grândyk (N356) hebben gelopen.  

Aan de andere zijde van de veerdam krijgen we in dit getijden-landschap regelmatig te maken met stukken waar het kwelderpad in de afgelopen periode is overstroomd door het wassende water van de Waddenzee. Op zulke overstromingsplekken ligt een laag slib, waar het al glibberend moeizaam lopen is. 

Aan onze wandelschoenen kleven na enige tijd dikke klonten zeeklei, die we bij een hoger liggende aarden wal van een dobbe even kunnen verwijderen in het hoge gras van de dobbe.

De waterplassen in de zeeklei vormen mooie patronen van slib en water, waar je veel pootafdrukken van watervogels in ziet staan.

Een eind voorbij de volgende dobbe gaan we over een iets hoger liggende kwelderrug terug naar de Waddenzeedijk, die we bereiken waar iets verderop een bocht in de zeedijk ligt.

Expositie van kinderbijbels in de Sint-Willibrorduskerk van Holwert

Binnendijks lopen we dan langs de voet van de dijk terug naar de N356, waar we over het fietspad langs de Grândyk teruglopen naar Holwert. In de bebouwde kom van Holwert aangekomen, lopen we over de Tsjerkestrjitte de terp op naar de 18e eeuwse Sint-Willibrorduskerk.

Nu is de kerk wel open, want er zijn twee mannen in de ruimte onder de dikke kerktoren bezig allerlei spullen op te ruimen.

We gaan de kerk binnen.

Daar bezoeken we onder andere de expositie van kinderbijbels.

Een vrouw uit het Friese Eastermar die al die kinderbijbels in de loop van vele jaren heeft verzameld, heeft deze kinderbijbels geschonken aan de Stichting Alde Fryske Tsjerken.

Deze kerkenstichting - eigenaar van deze kerk - houdt hier een permanente expositie van een groot deel van die kinderbijbels.

Bij binnenkomst in de bebouwde kom van Holwert is het begonnen te regenen, en wel dusdanig veel dat het niet meer aangenaam is om nog langer buiten te staan. We bedanken de drie aanwezige vertegenwoordigers van deze kerk - inmiddels is er ook nog een vrouw gearriveerd die koffie gaat zetten - en lopen dan om 10:30 uur vlot door naar onze auto, waarin we droog kunnen zitten, om dan direct naar Dokkum te rijden, waar we straks na onze koffiepauze in de Dokkumer bibliotheek ons tweede Rondje zullen gaan lopen.

Ook in Stiens Wachten op God

Zaterdag 18 januari 2025
 

"Goa sitten, God is all doar" bij de kerk in het Duitse Uelsen

When Church stops working
In het jaar 2023 publiceerden de Amerikaanse theoloog Andrew Root en de Canadese theoloog Blair Bertrand samen hun boek 'When Church stops working'. 

Dat boek is van het Engels naar het Nederlands vertaald door Milly Born-Wegman, en in Nederland is dit boek in 2024 uitgegeven met als titel 'Wachten op God', en met als subtitel: 'Vanuit geloof en geduld bouwen aan je gemeente'.

Durkje en ik lazen dat boek, en op 12 december 2024 publiceerde ik een blog over dat boek 'Wachten op God'.

Toekomstgericht Kerk-zijn

Voorafgaand aan dat lezen van dit boek en aan het schrijven en publiceren van die blog, bezochten Durkje en ik een bijeenkomst in het kader van het momenteel lopende onderzoeksproject ‘Toekomstgericht Kerk-zijn’.

Die bijeenkomst werd georganiseerd door de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) in samenwerking met de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) en de Theologische Universiteit Utrecht (TUU).

Bovengenoemde theoloog-schrijver Andrew Root was de keynote speaker van deze bijeenkomst in Utrecht.

Durkje en ik waren op 5 november 2024 bij deze bijeenkomst met Andrew Root, en van die bijeenkomst met Andrew Root publiceerde ik een blog over Toekomstgericht Kerk-zijn.

De Wachtkamer van Stiens

In de Protestantse Gemeente te Stiens zetten we momenteel in op het thema 'Kerk van de Toekomst'.

In het kader van dat proces in onze kerkelijke gemeente oriënteren we ons momenteel ook op het gedachtegoed van Root & Bertrand inzake 'Wachten op God'.

In de januari- en februari-edities van de Twaklank van onze protestantse gemeente verschijnen beide keren een artikel over het boek en de insteek van 'Wachten op God'.

Het artikel in de Twaklank van deze maand (januari 2024) is geschreven door Durkje, waarin het volgende staat te lezen:

Wachten op God

Lezen: Handelingen 1 : 1 - 4.

Vers 4: "Terwijl Hij (hier: de opgestane Jezus) met hen at, gaf Hij hun (hier: Zijn apostelen) deze opdracht: ‘Ga niet weg uit Jeruzalem, maar blijf daar wachten op wat de Vader heeft beloofd, waarover jullie van Mij hebben gehoord"."

"Boek

Afgelopen weken heb ik me verdiept in het boek ‘Wachten op God’ van Andrew Root. In Utrecht heb ik een lezing van hem bijgewoond en met anderen inzichten hierover gedeeld. 

Versnellen

Als ik naar mezelf kijk, naar ons als kerk in Stiens, maar ook elders, zie ik dat we hard aan het werk zijn. We zijn druk en laten ons meenemen door de geest van onze tijd. Als mensen van deze tijd staan we altijd aan en zoeken we succes door te versnellen. 

We doen onze uiterste best om de terugloop/krimp in de gemeente te stoppen. Met onze activiteiten en inspanningen proberen we het tij te keren. 

Even terug naar de lezing uit Handelingen. Wij zien Handelingen 2, waar het gaat over de Pinksteropdracht, vaak als het startpunt van de kerk, als het oorsprong-verhaal. Handelingen 2 schetst ons een beeld van de eerste christelijke gemeente. Wij willen worden als zij. We gaan voor groei, maar ondertussen is de kerk in ons continent altijd in crisis. We gaan daardoor harder werken, putten onszelf uit en als we niet oppassen, houden we dat niet vol en haken uiteindelijk af. 

Wachten

Andrew Root reikt ons vanuit Handelingen 1 een ander theologisch perspectief aan. Hij stelt dat we - kerk breed – een ander, inspirerend theologisch perspectief nodig hebben. Root schrijft: ‘De oorsprong van de christelijke gemeenten ligt niet in Handelingen 2, maar in Handelingen 1'. Hij legt de vinger bij vers 4: ‘Terwijl Hij met hen at, gaf Hij hun deze opdracht: ‘Ga niet weg uit Jeruzalem, maar blijf daar wachten op wat de Vader heeft beloofd, waarover jullie van Mij hebben gehoord’. 

De eerste opdracht van Jezus aan de leerlingen is: ‘Ga niet weg uit Jeruzalem’. Misschien hadden we verwacht dat de eerste opdracht was om erop uit te gaan, te getuigen, een programma te starten, te prediken, te onderwijzen, iets te doen, wat dan ook, om de kerk te laten groeien. Maar Jezus geeft de opdracht om in Jeruzalem te blijven en te wachten. De leerlingen moeten nu niet versnellen, maar vertragen, verstillen, wachten. 

Het werkelijke oorsprong-verhaal van de kerk begint in Handelingen 1 met wachten totdat God handelt. God is de held en de kerk wacht. De seculiere tijd maakt ons blind voor wat God doet, en dan blijft alleen ons eigen handelen over. Root helpt ons door de nadruk te leggen op Handelingen 1 om uit de doe-modus te komen en zet ons in plaats daarvan in de luisterhouding en te wachten. Ik vind dat geen makkelijke boodschap, want wees eens eerlijk: we hebben meestal een hekel aan wachten. 

Wachtkamer

Afgelopen week kwam ik bij de tandarts waar de wachtkamer behoorlijk vol zat. Het personeel was op koffiepauze en ik kwam tegelijk binnen met een vrouw. Zij had door haar visuele handicap moeite met het digitaal aanmeldsysteem, wat lichtblauw op een witte achtergrond was. We raakten vervolgens op een rustig plekje in de wachtkamer in gesprek en ik vroeg haar over haar handicap en hoe dat haar beperkte. Ik luisterde, zij vertelde, we hadden verbinding er was oprechte aandacht. Thuisgekomen dacht ik: ‘Wie luistert, weet meer’. Het deed me denken aan de oproep Uit het boek Wachten op God om te luisteren en (rustig) te wachten. 

Verbinding

Wanneer we versnellen, richten we ons naar voren, naar de toekomst. Dat maakt ons blind voor wat er in onze nabijheid gebeurt. Wachten zet ons in het hier en nu en helpt ons om oog en oor open te houden voor wat om ons heen gebeurt en wie zich om ons heen bevinden. Wachten helpt ons om in verbinding te blijven. De leerlingen moesten wachten om sterker verbonden te raken met God en met de heilige Geest en van daaruit met elkaar en de mensen om hen heen. 

Geloven is wachten. Bij geloven hoort een wachtkamer. Wachten is ook wezenlijk voor gemeente-zijn. De gemeenten heeft ook een wachtkamer nodig. Hoe is dat bij ons persoonlijk en in onze gemeente? Zitten we in de doe-modus, of hebben we leren luisteren naar God, naar elkaar, naar de mensen om ons heen? Hebben we leren wachten? 

Actief wachten

Dit wachten is niet passief maar actief. Wachten is niet leeg, het is wachten op verhalen, getuigenissen. De getuigenissen binnen laten komen, laten resoneren, zoals Root dat noemt. Het doel van het wachten is om Gods handelen te kunnen herkennen en te onderscheiden. Meegaan in de verhalen van de kerkgangers. Wie zijn ze, wat is hun verhaal, waar zie je daarin de tekenen van Gods trouw? Het voortbestaan van de kerk is Gods verantwoordelijkheid.  

De wachtende kerk is een kerk van eredienst en gebed. Zowel in de stilte als in de gesproken momenten van de eredienst zijn we ons ervan bewust dat we op deze plek met mensen samenzijn. Eredienst en gebed vormen de levensstijl van een gemeenschap die verbondenheid met God zoekt. Hiermee wachten we, week na week. Zo wachten we op de levende God. We wachten niet door aandacht te besteden aan onze middelen of relevantie, maar aan dit moment met deze mensen – in het samen zoeken van God. Daarom is het actief wachten.

Wacht-woord

In zijn boek laat Root zien dat een wacht-woord voor de gemeente helpend is om haar roeping te ontdekken en daar voor langere tijd bij te blijven. Een wachtwoord is geen geheime code, noch een missiestatement. Bij dat laatste staat het menselijk handelen centraal. Een wacht-woord is een woord van God voor de gemeente. Een wacht-woord helpt om je roeping te ontdekken, maar ook om geïnspireerd te blijven bij de uitvoering van je roeping. Als je weet wat je roeping is, weet je wat je moet doen, maar ook wat je vooral kunt laten liggen. 

Wat is het wachtwoord van onze gemeente? Wat zou het kunnen worden? Wacht-woorden vind je niet. Wacht-woorden moeten jou/ons vinden. Dat vraagt een luisterende houding en dat vraagt om mensen uit te nodigen hun (geloofs)verhaal te vertellen. Luister geduldig en wees nieuwsgierig naar de betekenis van de verhalen.  Veel verhalen van gemeenteleden over hun ontmoetingen met God levert op den duur een wacht-woord op voor onze gemeente. 

Het hart van de Protestantse Gemeente te Stiens

Het lezen van het boek ‘Wachten op God’ heb ik geprobeerd te verbinden aan het werk dat we doen in en voor onze gemeente in Stiens. 

• Ik vind het de moeite waard om ons te bezinnen op wat er werkelijk toe doet, wat de kern is van ons bestaan als kerk. Niet vanuit een theologisch redeneren, maar door naar elkaar te luisteren, elkaar te verhalen over ons persoonlijk geloof en waar God zichtbaar is in ons leven. 
• Ik vind het de moeite waard om vanuit die persoonlijke verhalen en ontmoetingen met God te zoeken naar een wacht-woord voor onze gemeente. Wie weet, wordt daarmee het hart van onze bloem met kernwaarden gevuld. 
• Ik vind het de moeite waard om in gesprek te gaan over de vraag: ‘Wie zijn wij als Protestantse Gemeente te Stiens, wat is de kern van ons geloven’. Hoe kunnen we vanuit ons geloof wachten op God en erop vertrouwen dat Hij doet wat Hij belooft in Zijn Woord."

Bron:

Dit artikel van Durkje Koehoorn-de Jong werd gepubliceerd in de Twaklank van januari 2025.

Twaklank is het informatie- en opinieblad van de Protestantse Gemeente te Stiens.

Presentaties in de Pelgrimsparade voor pelgrims in Akkrum

Vrijdag 17 januari 2025
 

Genootschapsvoorzitter Piet van Adrichem stelt zich voor aan de Friese pelgrims

Nieuwjaarsreceptie voor Friese pelgrims
Op uitnodiging van het Friese regiobestuur van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob zijn Durkje en ik vanavond in Akkrum aanwezig bij haar nieuwjaarsreceptie in eetcafé Kromme Knilles om daar ook beiden een presentatie over twee verschillende pelgrimstochten van vorig jaar te verzorgen.

Ondanks de mist en de waarschuwingen voor gladheid later op de avond zijn er toch nog zo'n dertig gepassioneerde genootschapsleden naar Akkrum afgereisd om deze jaarlijkse ontmoeting van Friese pelgrims bij te wonen.

De avond wordt geopend door Henk Spijkerman, de voorzitter van het Friese regiobestuur.

Ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob heeft sinds kort een nieuwe bestuursvoorzitter, die vanavond ook naar de Kromme Knilles is gekomen om zich als genootschapsvoorzitter voor te stellen aan de Friese leden. De nieuwe voorzitter Piet van Adrichem houdt daartoe een korte toespraak tussen de presentaties door.

Regiobestuurster-secretaris Joke de Lange blikt met ons terug op alle activiteiten die het regiobestuur van Fryslân vorig jaar heeft georganiseerd, en ondertussen draait op de achtergrond een mooie bijpassende fotopresentatie van regiobestuurder-webredacteur Marchel Tissingh.

Zoekend pelgrimeren op de Via Turonensis via Chartres

In het kader van de jaarlijkse Pelgrimsparade verzorgen Durkje en ik beiden een presentatie over onze twee pelgrimstochten van het afgelopen jaar.   

Eerst verzorg ik een presentatie over 'Zoekend pelgrimeren op de Via Turonensis via Chartres'. 

Dat doe ik aan de hand van onze pelgrimstocht vanuit Parijs naar Tours, op de zogenoemde Grande Randonnée 655 (GR655), en dan hierbij de westelijke routevariant die van Parijs via (de kathedraal van) Chartres naar Tours gaat. Deze route van Parijs via Tours naar de Franse Pyreneeën heet de 'Via Turonensis'.

In het onderwerp van mijn presentatie wordt de aanduiding 'zoekend pelgrimeren' gebruikt, omdat ik deze keer vooral in ga op het navigeren op dit pelgrimstraject met de verschillende hulpmiddelen die je daarbij ter beschikking staan, zoals: 

• 1. de 13 jaar oude Franstalige wandelgids van de GR655, 
• 2. de app Organic Maps op de smartphone, 
• 3. de digitale route zoals je die van de website van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob (NGvSJ) kunt uploaden in de landkaart van Organic Maps, 
• 4. de site van Google Maps op je smartphone, en 
• 5. de bewegwijzering in het veld.

Omdat je in de voorbereidingsfase en later onderweg kunt zien en ervaren dat de drie routes van de GR655 (1) en van het NGvSJ (3) en van de wegwijzers in het veld (5) alle drie op vele locaties onderweg een verschillende route aanduiden, verdient het aanbeveling om thuis en/of onderweg een keus of opeenvolgende keuzes te maken uit het aanbod van mogelijke routes. 

Aan de hand van enkele ervaringen van onderweg vertel ik vanavond in deze Pelgrimsparade waar je qua routeproblemen onderweg zoals tegenaan loopt, en hoe je daar in je voorbereiding en onderweg mee om zou kunnen gaan.

Ik sluit af met een snelle flits van 13 foto's van onderweg die in het kort laten zien hoe mooi deze pelgrimsroute van de GR655 onderweg was in de zomer van 2024.

Pelgrimeren op de Camino Mozárabe

De tweede presentatie van deze Pelgrimsparade wordt verzorgd door Durkje.

Zij vertelt het verhaal van onze pelgrimstocht op de Camino Mozárabe in het zuiden van Spanje, die wij in het afgelopen voorjaar 2024 hebben gelopen, vanuit Almería door de Sierra Nevada via Granada en Cordoba naar Mérida. 

Durkje vertelt eerst over de wandelgidsen, de apps en de Spaans-regionale genootschapsvrijwilligers, die ons ter beschikking stonden om deze Spaanse Camino goed gefaciliteerd te bewandelen.

Daarna komen thema's aan de orde, zoals: a. de Historie van de Camino Mozárabe, b. het Landschap waar deze pelgrimsroute doorheen gaat, c. het Natuurschoon onderweg, d. het Weer dat we in alle extremen onderweg hebben ervaren, e. de mensen die we tijdens deze pelgrimstocht hebben ontmoet op en langs de route en in de pelgrimsherbergen waar we hebben overnacht; f. de perfecte Bewegwijzering van de Camino Mozárabe, en tot slot g. onze aankomst in Mérida.

Van beide pelgrimstochten zou je zomaar over elke pelgrimsroute wel een avond kunnen vertellen, maar we houden het vanavond beperkt tot een beknopt overzicht met enkele anekdotes en mooie foto's van deze twee waarde(n)volle pelgrimstochten.

Na alle plenaire toespraken gaat de avond in informeler sfeer verder, want als je zoveel pelgrims bij elkaar in één zaal zet, dan komen er in al die gesprekken in tweetallen of in kleine groepjes zoveel bijzondere verhalen over pelgrimeren naar boven, dat de avond in Akkrum voor je gevoel zomaar om is.

We bedanken elkaar voor de gezelligheid en voor ieders mooie verhalen en goede vragen & antwoorden, en gaan laat in de avond door een mistig Fryslân voorzichtig huiswaarts.

 

Ontstaansgeschiedenis van het Paleis van Justitie in Leeuwarden

Donderdag 16 januari 2015

 

Spreker Rik Jongbloed in Tresoar

Reconstructie van een moeizaam proces

In 1838 wil de Nederlandse regering dat alle provincies het voortouw nemen om in hun hoofdstad een provinciaal gerechtshof te realiseren. 

De Gouverneur des Konings in Vriesland wil dit nauwgezet uitvoeren en geeft aan Waterstaat van Vriesland de opdracht zo spoedig mogelijk huisvesting voor Justitie te regelen. 

Dat blijkt echter niet zo eenvoudig uit te voeren. 

Spreker Rik Jongbloed vertelt ons vandaag tijdens zijn Lunchlezing in Tresoar te Leeuwarden over die moeizame procedure, waarbij de besturen van de provincie Vriesland en van de stad Leeuwarden het elkaar niet gemakkelijk maakten.

Jongbloed ontdekte de vele ideeën voor bebouwing die destijds zijn gemaakt en die geen goedkeuring van Gedeputeerde Staten kregen. 

Met behulp van de toen geschreven brieven maakte hij een reconstructie van het moeizame proces dat er in 1846 eindelijk toe leidde dat tussen het Ruiterskwartier en het Zaailand de eerste palen voor het Paleis van Justitie werden geheid.

Inpassen in het stadscentrum van Leeuwarden

• De oudste tekeningen van het Paleis van Justitie dateren al van 1837, en dat is ver vóór de bouw van dit gebouw. In die tekening zat - zo bleek - een hoek van 76 graden, wellicht ooit bedoeld om het gebouw in te passen in de overige bebouwing. 
• In de 19e eeuw stond in Leeuwarden nog het zogenoemde Landshuis, waarin voorheen de Friese Staten vergaderden. In 1837 werd dat gebouw afgekeurd. Toen moest er een nieuw rechtbankgebouw komen. Voorlopig werd toen voor de lopende rechtszaken het voormalige militaire hospitaal gebruikt, de Infirmerie te Leeuwarden.
• Architect Thomas Romein kwam in 1839 in dienst bij Waterstaat. Hij had toen nog maar weinig gebouwen getekend. Zijn ontwerp van de kerk in Arum werd aanvankelijk afgekeurd. De gouverneur stuurde Romein eerst het land in om overal te kijken naar de Paleizen van Justitie die gebouwd waren en zouden worden gebouwd. 
• In 1839 volgden toen tekeningen van Romein van de voorzijde en achterzijde van het aanstaande Provinciaal Gerechtshof te Leeuwarden. De voorgevel daarvan zou aanvankelijk in een tuin worden gesitueerd tussen de Tweebaksmarkt en de Stadswal, aan het Droevendal. 
• De stadsarchitect van Harlingen - een zekere Van der Moer - kwam trouwens tussendoor nog met een ander plan.
• De provincie kreeg echter het geld niet bijeen om te gaan bouwen.       
• Ondertussen ontwierp Romein ook de sociëteit Amicitia (1840) in Leeuwarden, met erachter ook nog een binnengolfzaal.
• De gouverneur was overigens wel enthousiast over het ontwerp van Romein van het Paleis van Justitie. Ze wilden stedenbouwkundig een breed gebouw, maar door de ligging op de beoogde locatie kon het gebouw dan niet diep worden. De zittingzalen zouden dan ook parallel aan de voorgevel in het centrum van het gebouw komen te liggen. Dat gebouw zou dan bovenop de gedempte gracht komen te staan. 
• Ondertussen bouwde (tekende) Romein ook het stadsziekenhuis naast de Leeuwarden gevangenis. En voor Waterstaat bouwde (tekende) hij de kerk van Terbant, en het Haersma Huis in Drachten, en eveneens de Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie. Die Groate Kerk is ook een breed, maar ondiep gebouw, behoorlijk gelijkend op het Paleis van Justitie. 
• Romein solliciteert naar de functie van stadsarchitect van Leeuwarden, en krijgt die baan. Van Leeuwarden mocht hij de Hofwijck verbouwen. 
• Toen Romein voor Leeuwarden werkte, miste Waterstaat Romein natuurlijk wel.
• Romein mocht de tekeningen en het bestek voor het Paleis van Justitie leveren. Maar in de 14 dagen die hij daartoe kreeg, kon hij maar komen met slechts twee potloodschetsen, waarvan er uiteindelijk één werd uitverkoren door de Staten van Friesland.  
• Door een bezuinigingsronde vielen een aantal onderdelen van de tekening af. Maar doordat er later toch nog weer meer geld beschikbaar kwam, heeft Romein twee weken vóór de aanbesteding nog een aantal aanpassingen gemaakt. Uiteindelijk is het maar zeer de vraag of de architect Thomas Romein vanwege al die aanpassingen eigenlijk wel zo trots is geweest op zijn gebouw.
• In 1846 vond de aanbesteding plaats van het nieuwe Paleis van Justitie. 
• In 1876 ging het eigendom van dit Leeuwarder Paleis van Justitie over van de provincie naar het rijk.
• In 1919 brandde een deel van het paleis van Justitie af, met name het deel van het fronton van het gebouw dat wegens de toenmalige bezuinigingen in de bouwperiode moest worden uitgevoerd in hout. 

Archiveerwerk bij Nijkleaster Westerhûs in Hilaard

Woensdag 15 januari 2025
 

Uitzicht vanuit de Kapel fan de âlde Friezen van Nijkleaster

Kloosterarchief-beleid
In 2015 is het bestuur van Stifting Nijkleaster begonnen met het voorbereiden van het archiveringswerk voor haar klooster Nijkleaster in Jorwert.

Inmiddels is het klooster vlakbij Jorwert gevestigd in It Westerhûs, onder de rook van Hilaard.

In de eerste fase van de renovatie en nieuwbouw van dit Friese protestantse klooster was er onvoldoende budget om direct ook al een fysieke archiefruimte te realiseren in het kloostercomplex. Maar wat al wel kon worden gedaan - en ook is gedaan - is het beginnen met het systematisch digitaal archiveren van onderhanden werk. 

Nu dat enkele jaren geleden van start is gegaan, kan ook de vervolgstap naar het verleden worden gezet, want veel documenten van de initiatiefjaren zouden nog digitaal kunnen en moeten worden gearchiveerd.

En dan volgt uiteraard ook nog het protocol voor het archiveren van alle papieren documenten, zowel de actuele als ook met terugwerkende kracht; terug tot aan het initiatief van dit nieuwe klooster.

Archivarissen gezocht voor Nijkleaster 

Om daar een doorstart in te maken, komen we vandaag met zijn drieën bijeen in It Westerhûs van Nijkleaster, om de insteek voor het vervolg te kiezen.

De bestuursnotitie van 2015 van de toenmalige Stifting Nijkleaster vraagt om een bestuurlijke update van de huidige Kleasterried (bestuur), in rapport met de actuele situatie waarin Stifting Nijkleaster en de Protestantse Gemeente Westerwert in een samenvoegingoperatie verkeren.

Vanuit die geactualiseerde bestuursnotitie dienen dan de archiveringsactiviteiten voor de komende jaren gepland te worden, en zullen onder aansturing van de bestuurssecretaris twee of meer archivarissen moeten worden gezocht en gevonden die zowel de digitale als ook de fysieke archivering - van het bestuur en van alle activiteiten - voor zowel het klooster als ook voor de kerkelijke gemeente zullen gaan verzorgen.

Als dan in de tweede bouwfase ook zal worden voorzien in de beoogde archief-/depotruimte in het kloostercomplex, dan kunnen de vrijwilligers die het archiveren op zich zullen nemen, aan de slag om vanuit het heden ook nog de circa 15-20 ontstaansjaren van dit nieuwe Friese klooster te archiveren.

Behalve dat Nijkleaster dan haar heden en verleden goed gearchiveerd heeft, stelt die toestand ook toekomstige onderzoekers in staat om op systematische wijze bijvoorbeeld wetenschappelijk en/of religie-onderzoek te verrichten op de ontstaansgeschiedenis van dit eigentijdse protestantse klooster van Fryslân.