Boekaanbieding 'Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân'

Vrijdag 31 mei 2024

 

Wiep Koehoorn krijgt het 2e exemplaar aangeboden van Fokko Bosker

Missie van ds. Gerrit Groeneveld: alle Friese kerken open

Gisteravond zijn Durkje en ik thuisgekomen van onze pelgrimstocht op de Spaanse Camino Mozárabe, en vanmiddag zijn we direct aanwezig bij de Vrijwilligersmiddag van de Stichting Tsjerkepaad, die door deze stichting wordt georganiseerd om vanmiddag de nieuwe wandelgids van Fokko Bosker te presenteren, waarin 26 wandel(- en fiets)rondjes langs Friese kerken zijn opgenomen in het noorden van de provincie Fryslân

Dagvoorzitter van deze vrijwilligersmiddag is vice-voorzitter Jan Jurjens.

Jurjens memoreert bij aanvang van dit middagprogramma de ontstaansgeschiedenis van de Stichting Tsjerkepaad. Daarbij verhaalt hij over een herinnering van dominee Gerrit Groeneveld, die in Denemarken onverwacht een opengestelde kerk kon binnenlopen om die te bezichtigen. 

Na een oproep van de Friese pastoor Jan Romkes van der Wal om de Friese kerken ook alzo open te stellen voor bezichtiging, voelde Gerrit Groeneveld zich geroepen om het voorzitterschap op zich te nemen van de Stichting Tsjerkepaad, om aan dat doel te gaan werken. 

Gerrit Groeneveld zijn missie is al jarenlang om zoveel mogelijk kerken ter bezichtiging en gebruik open te stellen in Fryslân.

Herke Giliam namens de Victoriuskerk van Pingjum 

Daarna luisteren we naar een presentatie van dominee Herke Giliam, die ons vertelt over de ins en outs aangaande de Victoriuskerk van Pingjum, waar dit middagprogramma vandaag wordt georganiseerd. 

Een plaatselijke stichting zette zich ervoor in in Pingjum om van deze dorpskerk weer het middelpunt van het dorp te maken.

Giliam verhaalt over de veranderingen die in deze kerk hebben plaatsgevonden om de Pingjumer Victoriuskerk bruikbaar te maken voor uiteenlopende doelen en activiteiten.

• De restauratie van deze dorpskerk was gericht op het creëren van een ‘culturele ontmoetingsplek’. Daartoe was een groot en flexibel kerkvloeroppervlak nodig, waarmee je alle kanten op kunt, met elementen van het kerkinterieur, om de kerk breed in te zetten voor activiteiten.
• De kerk is helemaal leeg geweest, en daarna opnieuw – flexibel - heringericht.  
• Bij de uitvoering zou je kunnen zeggen dat die werd afgehandeld volgens het motto: Niet al te rechtvaardig, en niet al te goddeloos; ofwel niet geheel volgens het aanvankelijk vastgestelde plan.
• Daarna verhaalt Herke over Sint Victorius, de beschermheilige van de molenaars en van de zeelieden, en ook de patroonheilige van deze Pingjumer kerk. Vanwege die laatste link van de zeelieden en het feit dat Pingjum in vroeger tijden nog een zeehaven had, is het achteraf verklaarbaar waarom deze Sint Victorius de patroonheilige is geworden van deze Friese kerk. 
• De oudste munt die in de loop der jaren tijdens de werkzaamheden in de kerk is gevonden, dateert van de 12e eeuw.
• De restauratie is nog niet geheel klaar. Het orgel (1878) is namelijk nog niet gerestaureerd, maar inmiddels kon de de stichting de opdracht daartoe wel geven, en zal de orgelrestauratie nu dan toch plaatsvinden.

Sietze de Jong over het vervolg op 20 jaar Stichting Tsjerkepaad

Sietze de Jong vertelt namens de Stichting Tsjerkepaad wat in grote lijnen in de nieuwe folder staat die wordt uitgegeven onder het korps van Friese vrijwilligers van Stichting Tsjerkepaad.

Ook geeft De Jong tips over welke onderwerpen je iets zou kunnen vertellen als je tijdens de openstelling van de Friese kerken iets over die kerken zou willen vertellen, bijvoorbeeld over waar je kerk nog voor wordt gebruikt, wat je qua activiteiten zou kunnen organiseren als er kinderen met bijvoorbeeld (groot)ouders in je kerk komen (denk daarbij aan het zogenoemde 'bernetsjerkepaad'). 

Daarna gaat Sietze in op de rondjes direct om alle plaatselijke kerken, om bezoekers uit te nodigen om na het bekijken van het kerkinterieur ook eens om de kerk heen te lopen, waar vaak ook het een en ander is te zien, waarover interessante dingen kunnen worden verteld of getoond.

Schola Cantorum Mistúra zingt 

Vanmiddag is ook het koor Schola Cantorum Mistúra aanwezig, om tussen de bedrijven door een aantal 

Gregoriaanse liederen te zingen, die met name in zo’n eeuwenoude kerk passend klinken; alsof je eeuwen geleden in een oude kloosterkerk zit te luisteren naar de zang.

Zo luisteren we achtereenvolgens naar: Ut queant laxis & Ubi caritas & Du wirst uns immer lieben & Ego dilecto en flores apparuerunt in terra nostra & Drömmarna. 

Boekpresentatie ‘Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân’

Jan Jurjens opent vervolgens de boekpresentatie van de nieuwe routegids ‘Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân’, en noemt daarbij de leidende rol die stichtingsvoorzitter Gerrit Groeneveld en wandelgidsenschrijver Fokko Bosker daarin hebben gespeeld.

• Jurjens vertelt dat je in Fryslân eigenlijk niet anders kunt dan rondjes om de kerk heen lopen, want overal in Fryslan staan kerken; kortom, je kunt er dus als het ware niet omheen.
• Daarna verwijst hij naar de Bijbels die open in kerken liggen; over de Bijbels, waarin je altijd iemand ontmoet als je erin gaat lezen. De Bijbel is het boek dat gelezen wil worden. 
• Daarmee kun je stellen dat zo’n routegids van rondjes om kerken eigenlijk een essentieel instrument is om kennis te nemen van het huis van die Bijbel. 
• Jan Jurjens roept de mensen derhalve op: Ga dus met deze nieuwe wandelgids op pad, en ontmoet Friezen, hetgeen op zich al een bijzondere ervaring is.

Zef Hemel over nadenkend lopen 

Volgende spreker is Zef Hemel. Deze wandelprofessor leerde de beroemde professor Erik Scherder kennen via het wandelen, die als neuroloog wijst op het belang van het wandelen voor je hersenen. 

Hemel loopt sinds de pandemie; is toen met zijn gezin gaan lopen, en besloot niet weer te stoppen met lopen. 

Hij loopt als professor al twee jaar, en gaat daar zeker nog drie jaar mee door in het kader van zijn leerstoel aan de Rijksuniversiteit Groningen.

• Zijn onderzoek typeert hij als ‘nadenkend lopen’. 
• Daarbij laat Zef zich uitnodigen door anderen om met hem te gaan lopen, want iedereen heeft wel een aanleiding en/of een boodschap om met iemand zoals Zef te gaan lopen. 
• Inmiddels liep hij al met 100 Friezen, Groningers en Drenten, doorgaans ongeveer 10-15 kilometer per keer, gedurende zo’n vier uren per kuier.
• Als je met iemand loopt, dan vergeet je haar of hem nooit weer, vooral doordat vier uren met elkaar lopen door Fryslân een ongelofelijke indruk op je gaat maken.
• Door de traagheid van het lopen, zie je alle details. 
• Als je loopt, heb je alle tijd van de wereld. Dat gevoel is fantastisch. 
• Je gaat meer en beter luisteren en je gaat al lopend meer ruiken. 
• Dat staat in tegenstelling tot het feit dat de moderne mens zijn zintuigen tijdens activiteiten vaak uitschakelt. 
• Bij lopen gaan je zintuigen open staan, en je lichaam wordt dan bepalend voor je gezondheid en daarmee voor je toekomst.
• Lopend ga je andere vragen stellen, en je gaat andere gesprekken voeren als je samen met anderen loopt.
• Lopend ga je andere schoonheid zien. Alles ga je veel scherper zien, en zo ook schoonheid.
• Lopend kom je bij het wezen waar het in het leven om draait. Je kunt je gemakkelijker verplaatsen in een ander, en daarmee verlies je iets (of misschien wel veel) van je ego. Dat ego heb je eigenlijk niet nodig voor een goed leven.
• Voetpaden zijn voor Zef nu het belangrijkste, bijvoorbeeld kerkpaden. Die zijn belangrijker dan wegen en spoorlijnen, blijkt nu achteraf. 
• Pas nu, op zijn 67e, ziet hij Fryslân zoals het in wezen is.
• De meeste van de oude Friese wandelpaden zijn inmiddels verdwenen. Er waren veel meer voetpaden, want vroeger liep iedereen. 
• Al die verdwenen paden zouden we weer terug kunnen halen als allerlei partijen zoals boeren, waterschappen en gemeenten daartoe zouden willen meewerken. 
• Als we (dan) veel meer zouden gaan lopen, zouden we ons veel beter gaan voelen.
• Iedereen is momenteel zo druk in de weer met studie, met werken, met van alles en nog wat. Dat kan dus anders, als we meer zouden gaan lopen.

Zef Hemel verheugt zich op de nieuwe wandelgids van Fokko Bosker. Zef: "Die wandelgids van Fokko Bosker hebben we heel hard nodig, want alle Friezen moeten gaan lopen!".  

Fokko Bosker over zijn wandelgids ‘Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân’ 

Dan krijgt Fokko Bosker het woord.

We zijn hier vanmiddag bijeen voor de publicatie van Fokko zijn wandelgids ‘Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân’. 

Bosker  begint zijn introductie met een stukje geschiedenis over de eerste Friezen in het land dat nu Fryslân heet. 

• Door de grote landverhuizing mengden de Friezen zich hier in deze regio met mensen uit allemaal andere landen en streken. Als je het zo beschouwt, doen grenzen er eigenlijk niet toe, want wij zijn het resultaat van die vermenging van volken van weleer.
• 'Paden zijn de gewoonten van een landschap' (aldus Robert McFarlane). 
• Paden verbinden, dat is hun eerste plicht en reden van ontstaan van contacten tussen mensen. 
• Een wandeling is maar één stap verwijderd van een verhaal. Kijkend naar een landschap vraag je je vanzelf af wat hier om mij heen allemaal is gebeurd. En door de ontmoeting met de mensen met wie je loopt en met mensen die je onderweg ontmoet, gaat daarvan een boekje open.
• De eerste kerken ontstonden op de eerste hoogten van de Friese delta, vaak op plaatsen waar al een heiligdom van natuurgoden was geweest. Op die hoge plekken kwamen later kerken. Hele dorpsgemeenschappen werkten samen om zo’n kerk te maken, en die kerken werden de ontmoetingsplekken voor de mensen van die kerken.
• Fokko ziet nu de kerk als een plek om stil te staan, binnen te lopen, te bezinnen, troost te vinden, het leven te vieren, en kerken zijn een bron van inspiratie.
• De Stichting Tsjerkepaad heeft zich al twintig jaar met heel veel vrijwilligers ingezet om kerken open te stellen, om nieuwe initiatieven te ontplooien om kerken relevant te maken voor de samenleving. 
• In de nieuwe wandelgids staan 26 rondjes om de kerken in het noorden van Fryslân, en dat is dan nog maar een fractie van het veel groter aantal rondjes dat je zou kunnen ontwikkelen rond Friese kerken. 
• Elke kerk, elk dorp, en elke streek in Fryslân vertelt in dat boek een eigen verhaal.
• De corona-pandemie heeft veel mensen beter kennis laten maken met het wandelen. Die mensen hebben de schoonheid van heel dichtbij leren kennen. Die schoonheid ligt niet alleen in je naaste, maar ook in de omgeving waarin je loopt.
• Wandelend zouden we nieuwe horizonnen kunnen verkennen, om ook een nieuwe relatie aan te gaan met onze omgeving.
• Het mooie van Tsjerkepaad is dat kerken niet alleen religieuze centra zijn, want lopen – ook langs kerken – is eveneens je stem laten horen, om veranderingen die we niet voor mogelijk hadden gehouden, toch tot stand te brengen.
• De dynamiek van de zee, en de indruk die dat achter heeft gelaten, met ook de kerken en de natuur, die vragen ons om ons opnieuw te verstaan met onze omgeving.
• Niet alleen de beweging, maar ook het uitzicht zorgt ervoor dat onze geest wordt beïnvloed en positief gevoed.
• Het landschap voel je alleen maar als je erin wandelt, dus ga wandelen!

Aanbieding van eerste exemplaren van de wandelgids 'Rondjes om de kerken'

Na zijn presentatie bedankt Fokko Bosker de Stichting Tsjerkepaad voor het feit dat hij als wandelgidsenschrijver in opdracht van deze stichting kennis heeft mogen en kunnen maken met de kerken in en van het Friese landschap. 

Bosker bedankt tevens dominee en stichtingsvoorzitter Gerrit Groeneveld voor zijn inspirerende teksten, die zijn opgenomen in deze nieuwe wandelroutegids die vanmiddag wordt gepubliceerd. 

Dan vraagt Fokko Bosker aan Gerrit Groeneveld naar voren te komen, waarna Fokko het eerste exemplaar van deze nieuwe wandelgids overhandigt aan Gerrit, mede als dank voor zijn doorzettingsvermogen om deze wandelgids te laten maken en te publiceren. 

In zijn reactie maakt Gerrit Groeneveld ons duidelijk: De open kerk is de kerk van de toekomst.

Daarna krijg ik als dank van Fokko Bosker het tweede exemplaar uitgereikt, omdat Durkje en ik in 2021 het initiatief hebben ontplooit om de Stichting Tsjerkepaad en wandeljournalist Fokko Bosker met elkaar in contact te brengen, met als inzet dat deze nieuwe wandelgids zou worden gemaakt, die voortborduurt op de Jabiksrûntsjes van Stichting Jabikspaad Fryslân en Stichting Tsjerkepaad samen, waarmee beide besturen jaren geleden samen van start zijn gegaan.  

Ook Tryntsje de Boer van Stichting Tsjerkepaad, en de beide sprekers van vanmiddag - Herke Giliam en Zef Hemel - krijgen vervolgens het derde, vierde en vijfde exemplaar van deze nieuwe wandelgids uitgereikt, en daarna kunnen alle aanwezigen in de Victoriuskerk kennis nemen van de nieuwe wandelgids, die op de verkooptafel in de kerkzaal aan iedereen wordt gepresenteerd.