Zaterdag 29 januari 2011Op 11 december 2010 verzorgden Durkje en ik bij de familie Brouwer in Stiens een verhalenvertelavond, waarin oude Friese volksverhalen rond het beruchte "Goddeloos Tolhuis" nabij De Valom/Broeksterwâld centraal stonden. Vlak daarna hoorden we dat in het Bezoekerscentrum van Staatsbosbeheer bij dat Goddeloos Tolhuis vanavond een dergelijke verhalenvertelavond zou worden georganiseerd. We besloten die avond met zijn zessen bij te wonen; samen met de ouders van Durkje, die vlakbij deze vroeger zo gevreesde onheilsplek wonen. Voorbij Broeksterwâld verdwijnen we in de diepe duisternis, rijdend over de "Goddeloaze Singel", tot we door twee verkeersregelaars op de plaats waar de singel voor doorgaand autoverkeer doodloopt, een parkeerplaats krijgen toegewezen op de bevroren berm van het fietspad aan de overzijde van de Falomsterfeart. Honderdveertig vooraanmeldingen, maar er is maar plaats voor 60 mensen en wij zijn erbij, omdat we één van de eerste intekenaars waren.
Inhoudelijk wordt de avond verzorgd door twee meestervertellers. De eerste is onze gastheer van vanavond: Jacob Bijlsma, tot voor kort nog boswachter van dit mooie natuurreservaat aan beide zijden van de Goddeloaze Singel, die samen met zijn vrouw Anneke het Goddeloos Tolhuis al sinds 1979 bewoont. Tweede spreker is de Friese verteller Douwe Kootstra, uit het aan de zuidzuide van de Goddeloaze Singel gelegen Veenwouden. Om de beurt verzorgen de beide sprekers vóór en na de pauze een aantal programmablokjes van steeds zo'n 20 minuten. Douwe Kootstra vertelt verhalen en Jacob Bijlsma presenteert "praatjes bij plaatjes". Een prima combinatie, met samenhang en veel variatie.
We luisteren naar eeuwenoude Friese volksverhalen, die zich afspelen op en rondom de "Goddeloaze Brêge" en het Goddeloos Tolhuis aan de Goddeloaze Singel, tussen het voormalig "Geaster Kleaster Claercamp" in het noorden en het voorbij de "Skillige Piip" gelegen Feanwâld, bekend van de Schierstins en van de verhalen van Wilt Tjaarda, geschreven door Theun de Vries. Het licht wordt gedimd en dan volgen van Douwe Kootstra in mondelinge overlevering de al zo vaak doorvertelde volksverhalen van schatgraven, van verdrinkende paarden, van de duivelse spoken, over het visserslijk en van de zeven duivelsbanners, in het Frysk ook wel "tsjoenders" genoemd.
Tussen de verhalen door vertoont Jacob Bijlsma hele oude en ook recente foto's van de nabije omgeving van het Goddeloos Tolhuis. Hij vertelt over de geschiedenis van de bebouwing, over de landinrichting en vertelt schilderachtig over het unieke natuurreservaat dat in kleurrijke natuurfoto's uit alle seizoenen wordt vertoond. In een andere fotopresentatie laat hij een uitgebreide selectie zien van met name oude huisjes (wâldhúskes), boerderijtjes (pleatskes) in dit door veel bomen en struiken aangeklede gebied van de Friese Wouden. Je ziet boeren (melke en harje) en arbeiders thuis en aan het werk. Het zijn foto's uit de grote verzameling van de voormalige schoolmeester Bijma van Broeksterwâld, foto's vanaf de zestiger jaren van de vorige eeuw tot en met heden, met hier en daar enkele nòg oudere foto's uit familiealbums en uit gepubliceerde geschiedenisboekjes betreffende deze "Fryske Wâlden". Eén van de aanwezigen roept verrast: "Dat binne myn pake en beppe!".
Douwe Kootstra gaat verder met de oude streekverhalen. Het verhaal over de vermiste Schiermonnik die de eeuwigheid zocht en vond, het verhaal over de verborgen veekoopman onder het omgekeerde bootje die ternauwernood ontkomt aan een beroving en verhalen over vissers en een omgeslagen zeilschip op "De Houtwiel".
Kortom, een lange avond puur natuur, volkscultuur, streekhistorie; boeiend van het begin tot het eind. De Bijlsma's en de Kootstra's en de andere vrijwiligers van deze avond oogsten met recht alle lof, want het was prima georganiseerd, inhoudelijk bijzonder boeiend en daarnaast was er volop gelegenheid om met elkaar in gesprek te zijn over de rijkdom van onze aloude Friese volksverhalen.
Aan het eind van de avond vraagt één van de bezoekers of wij na al deze verhalen over moord en doodslag en over duivels en spoken nog wel huiswaarts durven keren over de zo aardedonkere Goddeloaze Singel.
Niemand zegt bang te zijn.
Iedereen verdwijnt na de "neisit" uit het zicht .....
in de avondstilte .....
van de zwarte nacht......
Geen opmerkingen:
Een reactie posten