Anne Zernike in Leeuwarden

Zondag 9 oktober 2011

We schrijven 1956. Zo begint het toneelstuk in de Doopsgezinde kerk van Leeuwarden, waar we vanmiddag te gast zijn. Het toneelstuk is een productie van onze plaatsgenoot Korneel Roosma-de Vries, die het stuk schreef en zelf solo speelt. Het decor, de techniek van beeld & geluid en het beeldmateriaal wordt verzorgd door haar echtgenoot Sikke Roosma. Korneel is predikante van de Doopsgezinde Gemeente van Holwerd, Blija en Ternaard.

Korneel speelt Anne. Bijna een eeuw geleden, op 5 november 1911, werd de jonge vrouw Anne Zernike als eerste vrouwelijke voorganger in Nederland verbonden aan de Doopgezinde gemeente van Bovenknijpe, nabij Heerenveen. En hoe reageren 'de mensen' daarop? Korneel Roosma schreef en speelt vanmiddag haar bijzondere solovoorstelling over deze vrijgevochten, vrijzinnige voorgangster. Roosma's toneelstuk is mede gebaseerd op Anna Zernikes autobiografie 'Een vrouw in het wondere ambt', dat Zernike schreef toen ze in de vijftiger jaren van de vorige eeuw met emeritaat was gegaan.

Anne Zernike zit thuis in haar huiskamer. Ze heeft bezoek en vertelt haar visite over haar leven en werken, over haar denken en handelen, over haar hoogtepunten en haar dieptepunten; nu eens indrukwekkend serieus, dan weer met gepaste humor.

In het eerste uur vóór de pauze vertelt Anne over haar meisjesjaren en hoe ze in 1911 als jonge predikante wordt verbonden aan de Doopsgezinde gemeente van het Friese Bovenknipe. In haar kerkelijke gemeente ontmoet ze ook de nu welbekende Friese kunstschilder Jan Mankes, met wie ze trouwt. Maar zoals dat toen gebruikelijk was in die jaren, verloor ze met haar huwelijk haar baan als predikant.

Het echtpaar verhuist naar Den Haag / Scheveningen, waar Jan Mankes schildert, totdat blijkt dat Jan vanwege zijn tuberculose met Anne naar de bossen moet verhuizen. Het echtpaar verhuist in 1916 naar Eerbeek. Anne gaat verder met haar proefschrift. In 1918 wordt hun zoon geboren en in het najaar van dat jaar promoveert Anne. Al in 1920 overlijdt Jan Mankes; nog maar 30 jaar oud. Met dit groot verdriet eindigt vanmiddag het eerste bedrijf van dit toneelstuk.

Een jaar later verhuist Anne naar Rotterdam, waar dominee A. Mankes-Zernike wordt verbonden aan de Nederlandse Protestantenbond (NPB) in het Rotterdamse tuindorp Vreewijk, waar ze zich met hart en ziel inzet voor de opbouw van een nieuwe, snelgroeiende oecumenische gemeente. In 1948 gaat ze met emeritaat en dan wijdt ze zich aan het schrijven van boeken en artikelen. In 1972 overlijdt Anne Mankes-Zernike in Amersfoort, bijna 85 jaar oud.

Korneel Roosma brengt de opvallende Anne Zernike uitgesproken op het toneelpodium. Expressief en soms ook verstild wordt hier het bijzondere profiel geschetst van de vrijzinnige predikante. Anne Zernike vertelt over haar werkzame leven, over haar opvattingen over Jezus, over de Bijbel en over de maatschappij waarin Anne & Jan leven en werken. De aanwezigen in de goed gevulde Doopsgezinde kerk van Leeuwarden zitten ademloos te kijken en te luisteren, met af en toe een milde glimlach van herkenning of een gulle lach om de humor waarmee Korneel haar voorgangster Anne Zernike ten tonele brengt.

Dit prachtige toneelstuk wordt in het komende jaar nog wel twintig keer her en der in het land opgevoerd, onder andere op 13 oktober aanstaande in Stiens. Anne Zernike verdient met dit mooie toneel van Korneel & Sikke een volle zaal!