Pelgrim op zoek naar het Mirakel

Zaterdag 9 november 2019 

Uitvoering van het pelgrimskoor El Orfeón Jacobeo in de Grote Sint-Laurenskerk

Pelgrims van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob
Jaarlijks houdt ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob een Najaarsbijeenkomst ergens in het land, op een steeds wisselende locatie. Dit jaar wordt deze Landelijke Najaarsbijeenkomst georganiseerd door de regionale verenigingsafdeling van Noord-Holland benoorden 't IJ. Vandaag komen honderden mensen (leden) daartoe bijeen in de meer dan 500 jaar oude Grote Sint-Laurenskerk van de stad Alkmaar. Honderden pelgrims, waarvan velen inmiddels als pelgrim na een korte of lange pelgrimage op de fiets of wandelend in het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela zijn aangekomen, en waarvan enkelen nog in etappes onderweg zijn, en anderen tot nader order overwegen om het besluit te nemen, of het besluit al hebben genomen om op afzienbare termijn deze bijzondere pelgrimage aan te vangen.

Openingstoespraak van Paul Verbruggen
Om 10.00 uur wordt deze pelgrimsdag geopend door Arianne Hartenberg, voorzitster van de organiserende Genootschapsregio Noord-Holland benoorden 't IJ. Arianne kennen Durkje en ik van onze pelgrimage in Spanje van 2012, toen we Arianne en haar echtgenoot Klaas enkele dagen steeds weer ontmoetten op het pelgrimspad. Arianne heet alle deelnemers van harte welkom en wijst ons onder andere op het thema van deze ontmoetingsdag: 'Pelgrim op zoek naar het Mirakel', waarover hieronder meer.
De openingsspeech wordt uitgesproken door Paul Verbruggen, wethouder van de gemeente Alkmaar. Zij schoonvader liep het eerste deel van de pelgrimstocht naar Santiago de Compostela, tot aan halverwege Frankrijk. Enkele items die Paul Verbruggen noemt in zijn openingsspeech:

• Je moet de dingen die je ooit nog eens wilt gaan doen, niet uitstellen;
• Een pelgrimstocht is niet ouderwets;
• Mensen zijn op zoek naar zichzelf, en zoeken verbinding en betekenis. Dat vinden ze tijdens hun pelgrimstocht.
• De pelgrimstocht is voor iedereen anders.
• Een pelgrimage is een heel persoonlijke ervaring, die je de rest van je leven meeneemt.

Blok 1: Routes maken
Na deze plenaire sessie in de grote kerkzaal, gaan we in groepen uiteen, voor een serie van twee opeenvolgende ochtendsessies in subgroepen. Het eerste programmablok dat ik bijwoon, vindt plaats in de bovenzaal van de bibliotheek naast de kerk, en gaat over 'Routes maken' , verzorgd door Peter Jongh Visser.
Visser neemt ons in hoog tempo mee in het proces van het maken van wandel- of fietsroutes voor het gebruik in een gps-toestel met behulp van Garmin Basecamp, een gratis programma van Garmin. Af en toe wordt even gedemonstreerd hoe deze routeplanning werkt. Aandacht wordt besteed aan het gebruik van gratis verkrijgbare kaarten voor Basecamp en voor het (Garmin-)gps-toestel, bijvoorbeeld over waar je een en ander kunt  vinden en hoe je het dan met je computer moet installeren op je Garmin-gps-terminal. Peter vertelt waar je de benodigde informatie over routes kunt vinden en hoe je de routes gebruikt en kunt aanpassen aan je specifieke wensen. Zijn boodschap: "Oefen hier thuis mee, op je eigen schaal, in je vertrouwde omgeving".

Blok 2: Bloedwonder - Mirakel van Alkmaar

De reliekhouder

Voor de tweede deelsessie wandel ik naar de Sint-Laurentiuskerk, waar Liesbeth van Gool ons vertelt over het Mirakel van Alkmaar, over het zogenoemde Bloedwonder.
Al vanaf het jaar 1429 komen er pelgrims naar Alkmaar om de reliek van het Bloedwonder van Alkmaar te bezoeken.
Van Gool vertelt over de jongeman die zijn gokschulden wilde aflossen, en daartoe toetrad tot het leger, waar hij tijdens oorlogen mensen doodde. Nadat hij uittrad uit het leger, begon hij een priesteropleiding, maar hij verzweeg gedurende zijn opleiding en ook bij zijn priesterwijding in de Grote Kerk van Alkmaar in 1429 dat hij mensen had gedood. Tijdens de priesterwijding bibbert de jonge priester Folkert, en morst daarbij enkele druppen witte miswijn op zijn mouw. De witte vlekken worden rood, als zijnde het bloed van Christus. Deze stof met de rode bloedvlekken wordt bewaard in het altaar van de kerk.
Jaren later krijgt een schipper van een engel - met rode vlekken op een wit kleed - de opdracht om in Alkmaar te vertellen waar in de kerk de stof met rode bloedvlekken is verstopt. De schipper overleeft de storm op zee, en gaat naar Alkmaar, waar de bebloede lap stof weer tevoorschijn komt. De bisschop van Utrecht verklaart dat er een wonder is gebeurd, en verklaart de lap stof tot reliek, en geeft opdracht de reliek goed te bewaren in de kerk, als teken van het Bloedwonder.
Tijdens Alkmaars Ontzet in 1574 wordt het reliek uit de kerk gehaald om het veilig te stellen tegen roof. Nadat in 1859 de Sint-Laurentiuskerk in Alkmaar is gebouwd, krijgt deze reliek een ereplaats op het altaar in deze nieuwe rooms-katholieke kerk. Sinds 1983 wordt de reliek tijdens de processie weer door de straten van Alkmaar gedragen

Blok 3: Grenzen over, over grenzen

Bert Rijkhoff (67jaar) had een droom van jaren: "Als ik straks niet meer hoef te werken en met pensioen ga, heb ik tijd en ruimte om naar Santiago de Compostela te lopen." Dat liep helaas anders. Bert werd erg ziek en was gedwongen te stoppen met werken. Maar na deze zware tijd is hij toch gaan lopen. In dit blok vertelt Rijkhoff ons welke grenzen hij over is gegaan en wat hem dat heeft gebracht.

Bert Rijkhoff

Bert is in april 2018 van zijn huis in De Weere vertrokken, om via de dijk van Enkhuizen naar Lelystad verder te pelgrimeren over het Hanzestedenpad, het Pieterpad, de Via Mosana, en de route door Frankrijk via Vézelay en Le-Puy-en-Velay en Saint-Jean-Pied-de-Port naar Spanje te lopen, om daar over de Camino Franchés naar Santiago de Compostela te wandelen. Eind augustus 2018 kwam hij na 137 dagen en 3.250 wandelkilometer weer thuis.
Vandaag deelt hij zijn pelgrimsverhaal met ons. Het is een sterk emotioneel geladen verhaal over een groot gevoel van vrijheid, ontmoetingen met zichzelf, met diepte- en hoogtepunten, van verdriet en blijdschap, en bovenal verschillende grenzen over. Als luisteraars horen en zien we dat zijn pelgrimstocht een diepe indruk heeft gemaakt op Bert
Rijkhoff:

• Ik voelde me niet zo begrepen, maar hier op het pelgrimspad voel ik mij zo vrij als een vogel.
• Ik mis het niet kunnen delen met de thuisblijvers van wat ik onderweg als pelgrim beleef.
• Ook al ben ik niet zo gelovig, het doet iets met me om onderweg te horen dat Jezus van me houdt.
• Ik ontmoet mensen uit alle delen van de wereld.
• Ik denk na over wat ik mee neem van mijn pelgrimage, en wat ik achterlaat.

Blok 4: Camino Blues
Het tweede blok ná de middagpauze wordt verzorgd door Suzanne van der Beek, en kreeg als titel: 'Camino Blues'. Deze presentatie gaat over hoe je om gaat met het terugkeren naar het dagelijks leven na het hoogtepunt van je pelgrimstocht.
Er wordt wel gezegd dat de Camino pas begint als je thuiskomt. De ware uitdaging van een pelgrimage is om de lessen die je leert tijdens de Camino toe te passen in het dagelijks leven. Voor veel pelgrims is dit geen gemakkelijke taak.
In deze lezing bespreekt Suzanne van der Beek het fenomeen van de zogenoemde 'Camino Blues', en de manieren waarop pelgrims omgaan met het terugkeren van een pelgrimage. Ze stelt dat digitale media nieuwe mogelijkheden bieden om de terugkeer naar het dagelijks leven te navigeren.

Suzanne van der Beek

Suzanne van der Beek:

• De van pelgrimage thuis teruggekeerde pelgrim voelt zich vaak het puzzelstukje dat niet meer in de doos past.
• Het verlangen om terug te keren naar de camino komt over je heen. Daarom is het naar thuis teruggekeerd zijn vaak één van de moeilijkste dingen voor de pelgrim.
• Je construeert onderweg op het pelgrimspad je pelgrimsidentiteit. Er verandert veel in je, bijvoorbeeld over hoe je de wereld ziet. De mensen thuis begrijpen je niet en je gesprekken veranderen. Juist doordat er zoveel verandert, is het moeilijk om weer terug te komen en terug te zijn.

Pelgrimstochten zijn tochten van transformatie, van hier en thuis naar een zogenoemd 'Sacred centre out there'. Tussen dat hier (thuis) en daar (bedevaartsoord) zit een vrije ruimte, waarin de pelgrim transformeert. Zo verandert iedere pelgrim onderweg, bijvoorbeeld qua functioneren in je familie, in je denken en handelen, in je waardering voor de natuur, en ook in religieus opzicht verandert er iets. Voor de pelgrims zelf is die verandering bijna altijd positief. Door op weg te gaan, komt de pelgrim namelijk dichter bij zichzelf, en leert de pelgrims zichzelf beter kennen. Uitspraken van teruggekomen pelgrims: "Ik kan meer dan ik dacht'", "Huilen is o.k.", "Door pijn weet ik dat ik besta".

Strategieën voor pelgrims
We onderscheiden volgens Suzanne van der Beek verschillende strategieën om de Camino in je post-Camino-leven een goede plek te geven, te weten:

• 1. Bij 'Compartimentering' blijven de werelden van de Camino en van thuis twee gescheiden werelden. Dat is een gemiste kans, want het leidt er veelal toe dat je zo terug verlangt naar terugkeer op de Camino.
• 2. Bij 'Integratie' ga je de op de Camino geleerde lessen meenemen en toepassen in je dagelijkse leven thuis. Dat valt overigens niet altijd mee, want je verliest daardoor vaak ook veel.
• 3. De meeste teruggekeerde pelgrims gaan voor de combinatie van Compartimentering en Integratie, maar ze merken dan wel hoe lastig het is om wat je hebt geleerd op de Camino toe te passen in je thuissituatie, privé en op je werk.

Camino-Contact
Suzanne doet onderzoek naar hoe je onderweg op de camino in contact blijft met thuis en hoe je - weer thuis - in contact kunt blijven met de camino. Zo heeft ze bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar de digitalisering van de camino, met behulp van bijvoorbeeld de smartphone en apps. Daarmee kun je als pelgrim altijd verbonden blijven met thuis.
Thuis gekomen kan de pelgrim allerlei digitale middelen gebruiken om in contact te blijven met de Camino; door bijvoorbeeld gebruik te maken van de onderweg al hangende webcams, van virtuele kaarsjes die je op internet kunt aansteken, door als zogenoemde 'cyberpelgrim' in Google Maps de gele pijlen op de hele pelgrimsroute te volgen, of middels 'digital story telling', waarbij 'many tot many' met elkaar in dialoog kan worden getreden via bijvoorbeeld Facebook. En ook met elkaar communiceren via verschillende weblogs werkt prima om in contact te blijven met de camino en haar pelgrims.
Het verhaal van de pelgrim kan eindigen bij aankomst in Santiago de Compostela. Maar sommige verhalen gaan door; ook wanneer de pelgrim al weer thuis is. Het is voor de pelgrim belangrijk om diens verhalen te blijven vertellen na terugkomst thuis. Vooral als je dat samen op een zogenoemde 'safe space' doet, kun je van elkaar leren en help je elkaar daarmee.

Informatiemarkt
Bovenstaande is nog maar een klein deel van de grote variëteit aan programma-onderdelen van deze najaarsbijeenkomst. Er zijn sessies over allerlei verschillende pelgrimstochten, over gezondheid, creatieve en praktische workshops, rondleidingen door de kerk en in de stad, en verschillende werkgroepen van ons Genootschap presenteren zichzelf.

Bijdrage gevraagd voor een Jacobsschelp voor de pelgrimskerk van Sint-Jacobiparochie

Verder is er een uitgebreide informatiemarkt, waar je je als beginnend of ervaren pelgrim naar hartenlust kunt oriënteren op alles wat te maken heeft met pelgrimeren. Zo is er bijvoorbeeld een stand van het Fries-Overijsselse Jabikspaad en kun je je financiële steentje bijdragen bij de actiestand van de 'Stichting Kultureel Sintrum De Groate Kerk' van het Friese Sint-Jacobiparochie. Op deze Friese startplek van de pelgrimage naar Santiago de Compostela zal de figuur van een metersgrote Jacobsschelp met granietkeitjes worden ingelegd in het plein vóór de Friese pelgrimskerk van Sint-Jacobiparochie. Er zijn nog zo'n 250 donaties van € 9,- nodig om het pelgrimskunstwerk te realiseren, dat naast het pelgrimsmonument vóór de kerk een tweede symbolisch punt wordt voor vertrekkende en arriverende pelgrims. Twee van die negen euro worden gebruikt voor een Fries project van 'Pelgrimeren voor de Jeugd'.

Pelgrimskoor en Café Saint Jacques
Als om 16:00 uur alle genootschapsleden weer terug zijn in de Grote Sint-Laurenskerk, begint de uitvoering van het genootschapskoor 'El Orfeón Jacobeo'. Het vaste koor heeft tijdens één van de workshops met workshopdeelnemers vanmiddag enkele pelgrimsliederen ingestudeerd, die bij de afsluiting van deze najaarsbijeenkomst in de grote kerkzaal in koor worden gezongen.
Aansluitend betreedt regiowerkgroepsvoorzitster Arianne Hartenberg nog eenmaal het podium, van waar zij alle medewerkers en deelnemers van deze prachtige najaarsbijeenkomst hartelijk dank zegt voor ieders inbreng en deelname. Daarna krijgt ook genootschapsvoorzitter Peter Hesseling het woord om enkele vriendelijke dankwoorden tot alle organisatoren, medewerkers en deelnemers te richten.
Deze najaarsbijeenkomst wordt afgesloten met een gezellig 'Café Saint Jacques', waarin onder het genot van een Alkmaars tintje (kaas) en een drankje nog een tijd lang kan worden nagepraat, want .....  pelgrims hebben elkaar altijd heel veel te vragen en te vertellen.

Het pelgrimslied 'Ultreia' galmt nog stilletjes na in de Alkmaarse basiliek, waar al eeuwenlang pelgrims in en uit lopen.