Rebible

Zaterdag 1 december 2018 

Cover van het boek 'Reblible'

Inspiratie bij heroriëntatie
We weten allemaal wel dat alles om ons heen aan verandering onderhevig is. Hoe vaak zongen wij vroeger al een daarop duidend refrein: 'Niets is hier blijvend; alles - hoe schoon ook - zal eenmaal vergaan."
Dat alles aan verandering onderhevig is, zien we bijvoorbeeld in de politiek, in het onderwijs, in communicatie, in het straatbeeld, in omgangsvormen, in het gezinsleven, in bijbelwetenschap en (derhalve ook) in de interpretatie van bijbelverhalen.
Voor ons 35-jarig huwelijksjubileum kregen Durkje & ik van Joske & Dethmer met een vingerwijzing het vorig jaar gepubliceerde boek 'Rebible; ontdekking van vergeten verhalen', geschreven door Inez van Oord, die in aloude bijbelverhalen op zoek ging naar nieuwe inspiratie.
Zal het lezen van deze heroriëntatie ook voor ons een nieuw licht laten schijnen op de Bron van ons bestaan?

Herbijbelproces van broer & zus
Inez van Oord is uitgever, bladenmaker en verhalenverteller. Ten behoeve van en in 'Rebible' gaat ze - voor zijn theologische visie - in (mooie) gesprek met haar broer, de theoloog Jos van Oord, door op een nieuwe manier naar de verhalen te kijken die in de Bijbel worden verteld. Zo gaat ze terug naar de bijna vergeten verhalen uit haar jeugd. In haar eigen stijl brengt Inez de (door enkelen bijna vergeten) bijbelverhalen weer tot leven. Ze bouwt in haar eigen 'verhalen' voort op de traditie van aandachtig lezen, luisteren, interpreteren en doorvertellen. Zo ontdekt Inez de schoonheid van spiritualiteit 'dicht bij huis'.
Inez van Oord roept oude en nieuwe vragen op, zoals:

• Jezus liep over water; maar waarom deed Jezus dat?
• Eva at een appel; maar is de slang uit het paradijs wel zo slecht?
• Waarom zouden we alleen Boeddha omarmen?
• Is er een nieuwe manier om de bijbelverhalen te lezen?
• Zijn die bijbelverhalen misschien mythen en/of sprookjes?
• Zijn de feiten in de bijbelverhalen echt gebeurd? En is dat wel of niet belangrijk?
• Wat hebben wij nu nog aan de bijbelverhalen uit onze jeugd?

Zoeken naar betekenis
Tussen het Voorwoord en het Nawoord passeren in dit boek eerst acht bekende oudtestamentische bijbelverhalen de revue, gevolgd door haar bespiegelingen op zeven bijbelverhalen uit het Nieuwe Testament. Ze begint bij wie God is.
Zus en broer Van Oord vragen zich af of er een nieuwe manier is om de verhalen te lezen. Met de vragen 'Wie?', 'Wat?', 'Waar?' en 'Waarom?' gaan ze samen - ook reizend door Israël - op zoek naar een andere kijk op de Bijbel. Het wordt een zoektocht naar de betekenis van die bijbelverhalen, zoekend naar het mystieke en het symbolische. Zo probeert Inez in dit boek het antwoord te zoeken en te vinden op de vraag wat wij vandaag de dag nog hebben aan die verhalen.
Dit boek is geen Bijbel, want de bijbelverhalen worden niet volledig naverteld en uitgelegd. Wel lezen we over Van Oords gedachten over die verhalen, over haar vragen, met af en toe daarbij het commentaar van haar broer Jos. Jos heeft een grote liefde voor de oeroude verhalen, en de Bijbel is één van zijn belangrijkste bronnen van inspiratie.
Naast het feit dat het een prima leesbaar boek is geworden, mag worden vermeld dat het ook een mooi kijkboek is geworden. Er is veel aandacht besteed aan vormgeving en aan grote en kleine illustraties, zowel in kleur als zwart-wit. Het boek nodig je uit te gaan lezen.

Over God en de Bijbel

• Using the word 'God' minimizes the Absolute and puts It to his own measure (mysticus Daskalos).
• God zit in verhalen.
• De mensheid heeft veel goden geschapen.
• Mensen en goden horen bij elkaar.
• De ervaring van het mysterie van de natuur is misschien wel de meest authentieke vorm van geloof.
• Zo gaat dat met ideeën: het begint met iets moois en via groei, aanhangers, veel leden of volgers, komt het idee vanzelf in systemen en structuren terecht.
• Over het kerken-landschap: zo zou je het landschap kunnen zien: wegen omhoog, vol kerken en Bijbels, mensen die vallen en opstaan door wat er zoals aan mooie en lelijke geschiedenissen wordt achtergelaten. En iedereen plant zijn eigen vlag, daar boven op de top.
• Terug gaand naar de kern: de Bijbel is een verzameling boekrollen, met woorden van mensen over God.
• Lees de Bijbel alsof je wandelt.
• Aan het hele idee van vertellen, aanpassen en doorgeven van bijbelverhalen kwam een einde toen alles zwart op wit stond.
• De Bijbel is een oud boek, een oosters boek, vol beeldtaal. Gebruikt en vooral ook misbruikt.
• Het is onmogelijk om de Bijbel te lezen alsof de verhalen - zoals ze er staan - geschikt zijn voor mensen uit deze eeuw.
• De Bijbel is van niemand, en tegelijkertijd van iedereen.

Het begin

• 'Genesis' betekent 'ontstaan' of 'in den beginne'. Door een woord de wereld in te brengen, zo begint elk idee.
• Goed ademen is bevrijdend.
• In de oudheid had elk volk een eigen scheppingsverhaal.
• Een mens wil ook medemens zijn.

Het verhaal van de slang

• De grote vraag is: waar gaat dit verhaal over?
• Ze eten, de ogen gaan open.
• De man geeft heel kinderachtig de vrouw de schuld.
• De mens is een zondig wezen. Ongehoorzaam. De mens is slecht.
• We denken in tegenstellingen.
• Het eenheid-denken dat we allemaal graag willen bereiken ... dat is het paradijs.
• We zullen moeten dealen met goed en kwaad. Dat maakt ons mens.
• De slang en de boom zijn voor mij symbool van: weten dat je fout bezig bent, maar het goedpraten.
• Neem je verantwoordelijkheid; kijk waar je staat tussen goed en kwaad, en hoe je verder wilt.
• Als je het leven als licht ervaart. dan ben je rijp voor het paradijs.
• Mijn God, wat hebben we een omweg gemaakt, langs al het goede, langs al het kwade.
• Kennis van goed en kwaad heb je nodig, om te kunnen kiezen.
• Geef maar door aan iedereen die het nog niet weet: het paradijs is er nog.

Noach

• Noach was de enige goede, rechtschapen man op aarde.
• Het verhaal van Noach is een harteloos verhaal.
• Er zijn veel oude vloedverhalen. Dat de wereld eerst onder water verdwijnt, is de strekking van een universeel oerverhaal.
• God is geen kracht die zomaar vernietigt. Zo is deze God niet. Dit is een God die een goede reden heeft. En zo werd ook aan dit verhaal nieuwe betekenis gegeven.
• Het accent ligt hier op Noach, op de kans die deze mens kreeg om opnieuw te beginnen. Het verhaal vertelt over de geboorte van de nieuwe mens.
• Je kiest je eigen highlights om het kloppend te maken, zo gaat dat in religies.
• De tekst van de Genesis-verhalen wil een gedachte illustreren. Het zijn oude verhalen, en dus moet je goed spitten om bij de essentie terecht te komen. Dat is de gelaagdheid van het verhaal.
• Bij Noach gaat het over de slechtheid van de wereld.
• Noach laat zien dat er hoop is; een opening naar de toekomst.
• In bijbelverhalen kom ik juweeltjes van gedachten tegen voor onze tijd. Thema's die tijdloos zijn. En zo krijgt dit verhaal een eigen kleur. Noach is een troostvol verhaal, een geboorteverhaal. een 'wake up-call'. De boodschap is: je mag na tegenspoed, na een ramp, na een oervloed, altijd opnieuw beginnen.
• 'Op de derde dag' is in de bijbelse taal een metafoor voor iets nieuws.
• De wereld was te materieel, te veel bezig met het lichamelijke.
• De mens is gevoelig voor aardse verleidingen.
• Zelfs de overwinnaar is een mens.
• Er was wat liefde en schoonheid, maar macht en weelde voerden de boventoon.
• De uitbundige regenboog, als een loopplank van licht.

Babel

• Eén identiteit van jezelf groter maken dan nodig, jezelf belangrijker maken dan de ander, is levensgevaarlijk.
• De ander buitensluiten; daar steekt God in dit verhaal een stokje voor.
• Tegenstellingen mogen er zijn. Juist al die verschillen maken er een eenheid van.
• Als je te veel met de buitenkant bezig bent, te veel met de bouw van de toren, met het bouwen van je eigen beeld of imago, dan komt die verbinding nooit tot stand. Als je het inhoudelijke vergeet, stort de toren in.
• Een beetje boven het geheel vliegen, is ook een mooi standpunt.
• Het bouwen van een toren om de hemel te bereiken komt in veel oerverhalen wereldwijd voor.
• Hoogmoed? Dat is ook Babel.
• Je hoeft niet dezelfde taal te spreken om elkaar te verstaan.
• Hoe hoger, hoe meer macht; dat idee is van alle tijden.
• Een voornaam doel kan niet alleen via materie worden bereikt.

De Jacobsladder

• De meeste personages hebben iets eigenaardigs. Het is net de wereld.
• Jakob wordt bevestigd in zijn roeping. Dat is volgens hem de essentie van dit verhaal.
• De gedachte dat er als het ware een volmaakt beeld van mij wordt bewaard in de hemel - dat vind ik zo troostend.
• Deze nacht staat misschien wel voor crisis in het leven, zo'n donkere periode die we vermoedelijk allemaal kennen. Als je in eenzaamheid het leven overdenkt, krijg je ook de schaduwkanten van je persoonlijkheid in beeld.
• Nare, verdrietige ervaringen leveren vaak wel inzichten op.
• Zachtmoedigheid en deemoed zijn volgens de woestijnvaders de toverwoorden. Je kunt ze oefenen, door contemplatie, mediteren, bidden.
• Het pure gebed is een ruimte van louter zwijgen.
• Als je werkelijk bidt, groeit in je binnenste een ruimte als een hemel.
• Als je 'dingen van de wereld overwint', pas dan vind je de weg omhoog.
• Door alles onder ogen te zien wat in ons is, kan de hemel in jezelf groeien.

Mozes en de tien geboden

• Wat is een uur als je een afspraak hebt met de eeuwigheid?
• Stel dat we het mogen overdoen: wat staat er nu op de stenen tafels te lezen?
• De Bijbel is geschreven in een taal van de mythe; de taal van het hart, en dat moet je weten, dat moet je begrijpen. Als je de teksten te letterlijk neemt, gaat de boodschap aan je voorbij.
• Door die verhalen ervaar ik een glimp van wat God is, via woorden als vrede, menselijkheid, mededogen, vergeving. Die beeldende verhalen over God; ik heb daar veel aan. 
• God is een verhaal. We hebben dat juist nu zo nodig.
• De stilte tussen de letters 'J H W H' is misschien wel de ware betekenis van dat wat wij God noemen.
• God is altijd verpakt, in dit verhaal in een wolk. Verpakt in een sprekende stilte, in een ontmoeting, een ritueel. 
• God herken je als het moment net voorbij is...
• Hoe we God ook willen noemen, we doen allemaal pogingen in woorden het onzegbare te vatten. De essentie gaat soms juist door de woorden verloren.
• Het vormloze heeft een vorm nodig om zich te laten zien. Een brandende doornstruik, een adelaar, een steen, een mens, een verhaal.

Elia op de berg

• God is een samenvatting, een samenvoeging van totale wijsheid, van totale intelligentie, van het totale zijn.
• Stilte brengt je dichter bij een mystieke beleving dan wanneer je als het ware als een dolle hond achter al je zintuigen aan rent.
• Als je heel veel alleen bent, dan is stilte soms vreselijk.
• Als je het over God hebt, zou je het ook over een briesje kunnen hebben, of een zucht, of adem.
• Met deze God heb je een ontmoeting van hart tot hart.
• Stilte brengt in dit verhaal een nieuwe toekomst.
• Je moet eerst je ego 'afleggen' om de ultieme waarheid te vinden.
• Ruim die drukte op. Dan kan de Stilte met je praten.
• Silence is the language of God; all else is poor translation (Perzisch mysticus Rumi).

Job: over verdriet en tegenslag

• Het is troostend om te weten dat Job niet heeft bestaan, en dat dit verhaal als leerverhaal werd opgeschreven.
• We zoeken allemaal naar oorzaken en gevolgen.
• De wijsheid die Job opdoet: het leven (inclusief het lijden) is niet te verklaren, er is geen antwoord op de vraag naar het waarom van pijn of ziekte.
• Door de wedervragen van God krijg je oog voor het raadsel, en je realiseert je dat er geen antwoorden zijn op de grote vragen van het leven.
• We weten wie de mens gemaakt heeft, maar we gaan daar geen woorden voor vinden, want die bestaan niet.
• God is zoals je Hem of Haar ziet. 
• Want alles wat wij bedenken, komt uit een menselijke mind en dus schieten we tekort. Wij projecteren alleen maar; begrijpen doen we het niet.
• Niemand kent het hele verhaal. We zien alleen fragmenten.
• Het leven rolt gewoon een kant op... Het leven is niet te duiden.
• Het leven is onverklaarbaar. Zwijgen is het enige wat overblijft.
• Alleen het mysterie blijft over. En dan valt de stilte. Het antwoord woont in die stilte.
• De wereld weet echt wel dat God bestaat, dáár twijfelt nou juist niemand aan.

De geboorte en het Kerstfeest in Rome

• Jezus moest of mocht komen. De grote God mag - om het onmogelijke beter te doorgronden - een menselijke vorm krijgen.
• Jezus beweegt! Hij is menselijk. En Hij is 'on the road'. Hij gaat de wereld in.
• Ons geloof, onze overtuigingen gaan mee naar ons werk, onze relaties; we willen ze veranderen in ons zijn.
• Jezus' leven was een aaneenschakeling van wonderen en wonderlijke gebeurtenissen.
• Als Jezus het symbool is voor het goddelijke in de mens, dan zijn alle verhalen een voorbeeld voor dat 'wakker maken' van die spirituele natuur in ons. Zijn leven is dan onze route.
• Je wordt juist op het nivo getild voorbij de ratio, en meegenomen in de beeldtaal.
• De zon als symbool voor God zie je in veel culturen.
• Christenen waren te sociaal, te menslievend, ze zorgden voor de zwakkeren, keizer of slaaf, iedereen verdiende het menselijk, liefdevol behandeld te worden. Het was misschien wel de eerste sociale beweging.
• De eenvoudige, stilistische vis was het geheime teken dat je bij de club van Jezus hoorde. Het is nog steeds een code dat je een christen bent.
• Keizer Constantijn was de initiatiefnemer van godsdienstvrijheid in Rome.
• De Bijbel zwijgt over de geboortedag van Jezus, dus vul maar in.
• Ook heidense rituelen kregen nieuwe christelijke betekenissen. Bijna alle christelijke feestdagen ontlenen elementen uit heidense gebruiken.
• Maria was niet zomaar een oermoeder, maar werd rond 400 na Christus door de kerk uitgeroepen tot Moeder van God. Ze werd de grootste.
• De pausen hebben Jezus geclaimd; ze zijn de plaatsvervangers voor Jezus, dat zeggen ze.
• We gebruiken het goede, waarderen en bewonderen het, maar verlaten de vorm zoals die is. En staan open voor het nieuwe.

De wonderbare visvangst

• Wonderen hoorden ook bij die oude wereld.
• Een bijzonder wonder hebben we soms nodig.
• Die vangst is symbolisch, de erfenis van het goddelijke.
• Het leven is niet bedoeld om lege netten op te halen.
• Gooi je netten uit, is hetzelfde als: volg je enthousiasme.
• Alles werkt samen, al eeuwenlang; en toch lijkt het of we dover worden voor die eenheid in ons bestaan.

De wonderbare spijziging

• Zo gaat dat met goede ideeën: die kunnen soms verbleken door een teveel aan structuren en regels.

Jezus loopt over het water

• Het delen gaat leiden tot een gemeenschappelijke ervaring, iets nieuws.
• Een kind is altijd in staat van verwondering. Het kind staat voor afhankelijkheid en kwetsbaarheid.
• Als je deelt, is er meer.
• Geestelijk delen geeft leven, geeft licht.
• Wijsheid kun je delen. Liefde kun je delen. Er is veel wat je kunt delen. Dat vervult niet alleen jezelf, maar ook anderen. Zo begint zomaar een wonder...

De overspelige vrouw

• Het is onzinnig om zo'n oud verhaal te gebruiken voor het nieuwe verhaal dat onze samenleving is. Normen en waarden passend bij deze tijd kunnen gewoonweg niet gedistilleerd worden uit de boeken van die tijd. Als het over relaties gaat, is de Bijbel niet bepaald een handboek.
• Jezus schrijft in het zand. Wat een bevrijdende gedachte dat niet alle teksten en tekens in steen gebeiteld staan.
• Vul zelf maar in waarmee je de eerste steen werpt.
• En Jezus zeide: Zo veroordeel Ik u ook niet.

Het verraad van Judas

• In mytische verhalen is overdrijven een tactiek, omdat de boodschap dan echt binnenkomt.
• Een verfrissend eenvoudige theorie om zaken helder te krijgen: Is het waar? Weet je zeker dat het waar is? Dat zijn vragen om zelfonderzoek mee te beginnen. En de volgende stap is dan: keer het om.
• In elke Judas zit een Jezus. 
• Elke apostel vertegenwoordigt 'iets' in ons.
• In Judas komt alles in verzet. Hij voelt zich verraden. En wordt de verrader.
• Als ik om me heen kijk, zie ik dat woede en liefde heel dicht bij elkaar liggen.
• Gebrek aan eigenwaarde is het grootste virus in onze westerse beschaving.
• Als de boosheid echt uit de hand loopt, dan kan de liefde voor een persoon radicaal omslaan in verraad of geweld.
• Een aspect van het één is altijd in het andere; en andersom.
• Een strijd maakt alles groter.
• De man of vrouw die altijd strijdt, voelt zich sowieso verslagen. Het maakt je spiritueel bewusteloos.
• Vecht niet, worstel niet. Wees stil, in vrede. (Chinese filosoof Lao Zi)
• Judas: Ik zoek liever geen verbinding. Ik en de eeuwigdurende menselijke fout.

Het verhaal van de kruisiging. Wie zoek je?

• Je gedachten en woorden reflecteren jouw kijk op de wereld en hoe je de wereld ervaart.
• Jij hoeft niet te zoeken; laat God jou maar vinden. Je moet gevonden willen worden.
• Je denkt steeds dat je het gevonden hebt, maar dan merk je dat het toch weer anders is.
• Waarom klop je op allerlei deuren? Klop op de deur van je eigen hart. In al die teksten komt de 'stille actie' van binnenuit.
• Zonde is: missen, je doel voorbijschieten, je doel missen, niet tot bestemming komen, dat je je kansen niet pakt.
• Jezus laat zien wat die bestemming is: mens te zijn op aarde. 'Mens zijn' betekent een gelukkig leven leiden; er zijn voor anderen, opkomen voor vrede, aandachtig leven.
• Jezus was geen mens van systemen en wetten; eerder een vrijheidsstrijder, een vernieuwer.
• Jezus: meeleven, vergeving en liefde.

Geen tekst is voor eeuwig

• De grootste les: Zodra je gaat praten over God of de Bijbel, kom je in een wereld van meningen, vergissingen, verwijten en enthousiasme, maar ook in een wereld van fabels, parabels, mytische vertellingen; simpelweg omdat we niets anders hebben dan woorden.
• We willen al duizenden jaren woorden vinden voor iets wat niet uit te leggen is.
• En toch is het mogelijk: geraakt te worden door woorden.
• We hebben geprobeerd in 'Rebible' anders naar de verhalen te kijken. In vrijheid wilden we zoeken, nadenken en interpreteren; niet om elkaar te overtreffen, te beïnvloeden; en we hebben niet gezocht naar wie gelijk had. Het enige wat telt, is wat je kunt ervaren door zelf die verhalen in te duiken, of ernaar te luisteren.
• Er is dus niet één waarheid; elk verhaal brengt weer iets anders naar de oppervlakte.
• Mensen die niets meer met de kerk te maken willen hebben, vragen toch om die verhalen.
• De tekst van de Bijbel verandert niet, nooit meer, maar wel ons begrip ervan; dat wordt nieuw in elke generatie.
• Alles beweegt voortdurend, onze ideeën over de Bijbel dus ook. het is onmogelijk (en onzinnig) om de teksten van toen maatgevend te laten zijn voor nu.
• Het onsterfelijke is niet voor woorden weggelegd.

Als jij denkt dat je God begrepen hebt, 

dan is het God niet!

(Augustinus)