Acute zorg van Ambulancezorg & GGZ Friesland voor mensen met psychische problemen

Dinsdag 25 november 2025

 

Inleiding in de 112-Meldkamer Noord-Nederland door Hendina de Jong

Publieksacademie: Achter de schermen van de Meldkamer Ambulancezorg

Verkeersongelukken, hartinfarcten, mensen met onbegrepen gedrag: soms is er met spoed medische hulp nodig. 

• Maar wat gebeurt er nadat je 112 hebt gebeld? 

• Waarom komt er soms geen ambulance? 

• En wat kun je zelf doen bij een noodgeval?

De LC-Publieksacademie, in samenwerking met de Leeuwarder Courant (LC) en met de theatergroep Pier 21, zoomt deze herfst van 2025 in op een deel van de zorg dat meestal in de schaduw staat, namelijk: de 112-meldkamer voor ambulancezorg. 

Maar weinig mensen weten hoe daar dag en nacht beslissingen worden genomen die letterlijk van levensbelang zijn.

• Wie zijn de mensen achter 112? 

• Hoe word je verpleegkundig centralist? 

• En hoe gaan zorgverleners om met de emotionele kanten van hun werk? 

Journaliste en schrijfster Kirsten van Santen gaat in gesprek met de mensen van de ambulancezorg en met hun samenwerkingspartners. Samen geven zij een uniek kijkje achter de schermen. 

De volgende drie avond-thema’s komen hierbij achtereenvolgens aan de orde:

• 14 oktober 2025: Ervaar wat er allemaal in gang wordt gezet zodra je 112 belt;

• 11 november 2025: Een leerzame avond over reanimatiemeldingen en de rol van burgerhulpverlening;

• 25 november 2025: Ontdek hoe de ambulancezorg, in samenwerking met de GGZ Friesland, acute zorg biedt aan mensen met psychische problemen.

Vanavond ben ik aanwezig bij deze derde LC-Publieksacademie-lezing, die plaats vindt op de Meldkamer Noord-Nederland aan het Noorderend in Drachten. 

112   

Het avondprogramma wordt met een theater-act geopend door actrice Hiske Oosterwijk van Pier 21 (als Floor) met een indringende 112-melding. Medisch meldkamer-centraliste Floor aan de lijn. We luisteren eerst naar een nagespeelde 112-melding voor wat betreft een moeder die de meldkamer belt om hulp. Haar zoon doet raar. "Waar bent u bang voor, mevrouw? In dit geval sturen we geen ambulance, mevrouw". 

Dit tweegesprek met de meldkamer wordt gevolgd door een song van Hiske Oosterwijk uit haar theatervoorstelling 'En ik dan?'

Dan spreekt het Hoofd Meldkamer Ambulance Hendina de Jong. Ze recapituleert nog even de thema’s van de voorgaande twee avonden. 

Daarna vertelt ze dat in het gebouw van deze multi-meldkamer ambulance, politie en brandweer werkzaam zijn, waar elke seconde wel iets plaatsvindt, waar nauw samen wordt gewerkt met politie, brandweer, en ambulance; en over het laatste gaat deze avond. Hier werken zo’n 80 centralisten en 20 andere medewerkers. Ze bedienen heel Noord-Nederland: Fryslân, Groningen en Drenthe". 

Op de zogenoemde 'Meldkamer Midden Complex' vindt de geplande inzet van medewerkers en middelen (zoals ambulancevervoer) plaats.

• Per dienst krijgt een centraliste zo’n 70-80 telefoontjes van bijvoorbeeld 112 en van huisartsen.
• Er zit een behoorlijke stijging in het aantal telefoontjes dat per jaar binnenkomt bij de meldkamer. 
• Ze werken op de meldkamer met urgentiecodes van A0 (hoge urgentie, van bijvoorbeeld 4 tot 6 reanimaties per dag) tot C2 (alleen een adviesgesprek, en geen hulpverlening op locatie). 

Vandaag gaan we kijken naar de 'Rapid Responder GGZ', die in 2024 al 700 inzetten kende. Soms kun je op locatie adviseren en de eerste zorg verlenen, en hoef je niet iemand mee te nemen naar bijvoorbeeld een kliniek.

Daarna gaat Kirsten van Zanten in panelgesprek met drie medewerkers van de Meldkamer Noord-Nederland en met twee medewerkers van de Rapid Responder van de GGZ.

We luisteren eerst naar een nagespeelde (overigens wel echt gebeurde) meldkamermelding, van een man over zijn enkele dagen geleden bevallen vrouw, die zich nu na de bevalling totaal anders dan normaal gedraagt, en die zich nu in de badkamer heeft ingesloten met de baby. De kraamzorg is al weg, ze wil de deur niet opendoen, en de man weet niet wat hij moet doen. De meldkamer stelt enkele vragen. De man antwoordt. De man vertelt dat ze op heel verschillende manieren de laatste dagen reageert, uiteenlopend van normaal tot het huidige vreemde gedrag. De man en vrouw hebben in de afgelopen dagen nauwelijks geslapen, dus vermoeidheid speelt ook een rol. Inmiddels is er hulp onderweg en de man wordt gevraagd om zijn vrouw op afstand (aan de ander kant van de deur) goed in de gaten te houden. De man bedankt de meldkamermedewerkster voor haar ondersteuning. 

Hieronder volgt een impressie van hetgeen dan vanavond aan de orde komt, ook aan de hand van de vragen uit de zaal.

Acute zorg bij psychische problemen

Begonnen wordt bij de Aanname-centraliste Ingrid. Bij een melding krijgt ze een telefoontje toebedeeld. Eerst checkt men dan de locatie en het telefoonnummer van het noodgeval. Dan horen ze wat er precies is gebeurd, en wie er nog meer in de buurt is, hoe oud de persoon betreffende deze melding is en of de persoon van de melding bij kennis is en ademt, en daar wordt dan het passende protocol bij gezocht. Vanavond gaat het over personen met zogenoemd 'onbegrepen gedrag'.

• Veiligheid speelt daarbij ook een belangrijke rol, voor de persoon zelf, voor zijn omgeving, en ook voor de in aantocht zijnde hulpverleners. De Meldkamer-centraliste geeft direct een rit uit aan de collega van de afdeling Uitgifte.  
• 
• Die collega – vanavond hier Inge Marije – van de afdeling Uitgifte stuurt de ambulance alvast op pad. Die kan zo nodig terug gaan naar de ambulancepost, maar de ambulance kan ook een hogere urgentiewaarde krijgen als dat nodig is. 
• Op de meldkamer is het doorgaans heel rustig, en toch werken de centralisten van de verschillende afdelingen daar met behulp van hun computerschermen heel goed met elkaar samen. Afdeling Uitgifte moet elke regio voortdurend optimaal blijven dekken met ambulances, en daartoe moet soms een ambulance even naar een andere regio sturen om daar bij te staan als dat onverhoopt nodig is.
• Op de meldkamer werken de medewerkers in uniform, op grond waarvan je dan echt in je rol terecht komt. 
• Ook de politie werkt in de meldkamer. De politie-centralist doet de aansturing van alle drie regio’s in noord-Nederland, is daarin voortdurend bezig met het politieproces. Politie wordt heel breed ingezet, ook bij beveiliging en bij verkeersbegeleiding. 
• Het zogenoemd Mobiel Medisch Team verplaatst zich met de ambulance-helicopter, vooral bij trauma’s, en zeker als er een arts ter plaatse moet komen.
• De ambulance kan in diens melding de politie meenemen voor zover het gaat om de aard van de inzet van de politie, bijvoorbeeld bij verkeersbegeleiding en bij het garanderen van een zo veilig mogelijke werksetting voor de hulpdiensten.
• De afdelingen kunnen elkaar inschakelen. Ze noemen dat 'warm doorverbinden', bijvoorbeeld dat de politie bij een melding doorgeeft aan de meldkamer dat er toch ook een ambulance moet komen op de meldingslocatie. Zo nodig kan ook de brandweer in die combinatie worden meegenomen, waarbij men elkaar voortdurend in de gaten houdt binnen dezelfde melding.

Bij onbegrepen gedrag

• Bij een melding voor wat betreft 'onbegrepen gedrag' luistert de Meldkamer-centraliste goed naar wat de meld(st)er vertelt. Als het dan geen medisch probleem is, maar onbegrepen gedrag, wordt daarbij het juiste protocol gekozen, waarbij ook veiligheid een rol speelt. 
• De Rapid Responder van de GGZ is heel goed in het in behandeling nemen van onbegrepen gedrag. Hindrik is psychiatrisch verpleegkundige, medewerker van de Rapid Responder, die in een zo onopvallend mogelijke personenbus rijdt, met daarin vier zitplekken achterin. Daar is niet veel materiaal in aanwezig, en ze werken zo onopvallend mogelijk, ook voor wat betreft de kleding die ze dragen. De standplaats voor Fryslân is Drachten, dus soms ben je dan wel een tijdje onderweg naar een meldingslocatie van onbegrepen gedrag.
• Samen met de chauffeur gaat de Rapid Responder naar de melding, om daar eerst zo rustig mogelijk overzicht te krijgen, en contact te krijgen met de persoon over wie de melding gaat. Eventueel kan door de politie de deur open worden gemaakt. Maar meestal krijgt de Rapid Responder het wel voor elkaar om direct contact te krijgen met de persoon van de melding.
• Het gaat bij onbegrepen gedrag vooral over mensen die op een of andere manier vastlopen, wat gelegen kan zijn in medische of anderszins fysieke problemen. Maar ook drugs en alcohol zorgen voor problemen in dezen.
• In Nederland rijdt ook een zongenoemde 'psycholance', maar die is uitsluitend gericht op het vervoeren van patiënten met onbegrepen gedrag van psychische aard. 
• De rapid responder gaat vooral in gesprek met de persoon van de melding. Hij/zij heeft geen medicatie bij zich, ze nemen geen mensen in de houdgreep, en proberen zoveel mogelijk te de-escaleren en hebben daartoe de tijd die nodig is om de rust erin te krijgen en te houden. 
• 
• De centralist(e) van de afdeling Aanname moet inschatten welke hulpdienst of welke diensten moeten uitrijden. Bij nood kan de ambulance en de politie al snel vooruit rijden, en ondertussen kan ook de Rapid Responder gaan rijden. 
• De chauffeur van de Rapid Responder (vanavond aanwezig in het panel) heeft een achtergrond bij justitie in het gevangeniswezen. De chauffeur van de Rapid Responder doet op locatie de communicatie met de meldkamer om in te schatten wat er op locatie allemaal gedaan moet worden.
• In de afgelopen jaren zie je dat het steeds vaker jongere mensen zijn die onbegrepen gedrag vertonen, soms nog heel jonge mensen, die ’s nachts nog op straat zijn, soms aan het dealen of onder invloed van drugs of alcohol.
• De meldkamer krijgt te maken met een heel breed scala aan melders, van een zere vinger tot pijn op de borst. Daar moet je als centralist(e) in alle gevallen adequaat op reageren.
• Politie komt vooral op locatie als er sprake is van agressie in de woning, om eerst de agressie of zo nodig de agressor uit huis te halen. 
• We kijken naar een tv-filmpje over een melding van onbegrepen gedrag, van iemand die niet op een normale manier de spanning van zich af kan krijgen. 
• Gedrag veranderen is het lastigste dat er is. 
• Als psychiatrisch verpleger probeer je als Rapid Responder de cliënt er snel weer bovenop te krijgen. 
• Voor de medewerkers van al deze diensten is er wel een hulpverleningsvangnet. Bij een heftig incident krijg je dan contact met het team van het bedrijfsopvangteam, heel professioneel, waar dan ook het hele proces wordt geëvalueerd. De nazorg hier bij meldkamermedewerkers is veel professioneler dan in het gevangeniswezen, zo leerde de ervaring van de afgelopen jaren. 
• Bij al te vaak onnodig 112-melders wordt aangifte gedaan via de politie, want de meldkamer moet bereikbaar blijven voor de echte noodgevallen.
• Werkend met veel protocollen blijft ook intuïtie en persoonlijke ruimte nodig om iets af te wijken van het protocol, mits dat goed gefundeerd is. 
• Een vrouw in de zaal geeft de meldkamermedewerkers een groot compliment, omdat de medewerkers haar leven hebben gered door heel adequaat te handelen. 
• De Rapid Responder triageert (urgentie-beoordeling) alleen direct ter plaatse. Als hij/zij zorg nodig acht, kan hij/zij direct de psychiatrische diensten inschakelen, bijvoorbeeld via een psychiater. 
• Als het echt een kwestie van spoed is, en de Rapid Responder is er nog niet, dan gaat de politie en/of de ambulance heel snel ter plekke en handelt die naar verstand van zaken. De politie gaat dan bijvoorbeeld zo snel mogelijk de-escaleren, waarbij de agenten dan ook nog snel beoordelen wie van beiden (van het aanwezige agententeam) het beste kan worden ingezet in die situatie, om zo snel mogelijk en zo goed mogelijk de eerste hulp te kunnen bieden.
• Als taal kan helpen, probeert men via taal (bijvoorbeeld in het Fries) toch iets bij te dragen, maar de meldkamercentralisten werken normaal gesproken Nederlandstalig.