Donderdag 19 september 2024
 |
| Bij de Koepelkerk met het Torentje in Sappemeer |
Stichting Hannekemaaiers-pad
De Stichting Hannekemaaierspad is opgericht om cultuurhistorisch waardevolle wandelpaden te behouden. Om haar doel te bereiken, houdt deze stichting zich sinds 1999 bezig met het ontwikkelen van een wandelpadennetwerk van meerdaagse trektochten, die zijn gebaseerd op de historische reisroutes van de zogenoemde Hannekemaaiers, de trekkende seizoen-arbeiders die al vanaf circa 1600-1650 vanuit Duitsland in Nederland kwamen werken.
Deze stichting vindt het belangrijk dat de bovengenoemde cultuurhistorische paden blijven bestaan, want anders zouden die meestal onverharde paden in rap tempo dreigen te verdwijnen. De stichting beijvert zich er derhalve voor om deze oude wandelpaden op te sporen, teneinde die cultuurhistorische wandelpaden op te nemen in wandelroutegidsen. Zo neemt de bekendheid ervan toe, en worden deze oude paden weer en meer belopen.
Hannekemaaierspaden tussen Duitsland en Noord-Nederland
De stichting Hannekemaaierspad wil meerdere routes van Hannekemaaierspaden uitwerken. Daarbij wordt aangesloten op een oorspronkelijk trekroute van Bourtange via Bakkeveen naar Lemmer, en daar omheen komen uitbreidingen door het noorden van Nederland, vice versa tussen Duitsland en Nederland.
Een deel van de voormalige hannekemaaiers (1600-1900) ging vanuit Duitsland richting westen eerst aan de slag als veenarbeider in Nederlandse turfwinningsprojecten, voordat men verder trok naar de meer seizoensgebonden maaigebieden op de weidegronden in Fryslân.
Na de Nederlandse landbouwcrisis rond 1880 kwam er ook een omgekeerde stroom van trekarbeiders op gang.
De routes van het Hannekemaaierspad zijn beschreven in enkele handzame wandelgidsen, die zijn voorzien van wandelkaarten met bijbehorende routebeschrijvingen. Verder zijn de gidsen voorzien van achtergrondinformatie over met name de geschiedenis, cultuur en natuur.
Deze routes zijn overigens niet bewegwijzerd, en ze maken ook geen gebruik van het wandelknooppuntennetwerk.
Hannekemaaierspad Nieuweschans - Groningen; In het spoor van de trekschuit
Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 59,2 kilometer lange trektocht van (Bad) Nieuweschans naar Groningen, beginnend bij het kanon aan de Voorstraat in Bad Nieuweschans en eindigend op de Grote Markt van de stad Groningen.
Deze wandelgids is de voorloper van de wandelgids van het Hannekemaaierspad van Groningen naar Leeuwarden.
Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de tweede druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2016.
Deze wandelgids beschrijft een route die voor een groot deel het Winschoterdiep volgt.
Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers.
Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur.
Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.
Deze wandelgids gaat door een gebied langs het Winschoterdiep, waar veel trekarbeiders als 'tichelaars' aan de slag gingen in steenfabrieken. Anderen kwamen in de nijverheidssector aan het werk als ambachtslieden. De plaatsen aan het Winschoterdiep hadden overigens een gunstig klimaat voor allerlei religieuze groepen en vluchtelingen.
Maar het bleef niet alleen bij arbeiders, want deze regio was ook in trek bij Duitse predikanten, en mensen die een functie hadden in het leger en in het bestuur. Behalve economische, hadden deze Duitse migranten dus ook wel religieuze of politieke motieven om in het noorden van Nederland te komen werken.
Aanvankelijk liepen deze trekarbeiders, maar later werd ook wel gereisd in trekschuiten op turfvaartroutes naar bijvoorbeeld Groningen of Lemmer.
Traject 2 van Scheemda naar Hoogezand
Vandaag bewandelen Durkje en ik het tweede van onze drie trajecten van dit Hannekemaaierspad, van Bad Nieuweschans naar Groningen, over een afstand van 16,5 kilometer, van Scheemda naar Hoogezand.
Daartoe vertrekken we vanmorgen rond 7:00 uur met de auto vanuit Feinsum, om naar het eindpunt van dit traject te rijden, in Hoogezand, waar we de auto parkeren bij het treinstation.
Dan reizen we met de trein van 8:32 uur met vijf minuten vertraging van Hoogezand naar Scheemda, waar we iets na 8:45 uur arriveren.
Vanaf het treinstation lopen we dan door Scheemda naar de Eexterbrug over het Winschoterdiep, want dat is het punt waar ons traject van vandaag begint.
Bij vertrek vanmorgen is het al 14 graden Celsius, en het is dan nog mistig met een laaghangende dichte ochtendmist, maar dat verandert in de loop van de dag naar een zonnig weerbeeld. De temperatuur loopt tijdens deze etappe op tot 19 graden Celsius. Het is vandaag aangenaam nazomers wandelweer.
Trekschuit en Trekweg langs het (Oude) Winschoterdiep
Om 9:15 uur steken we het Opdiep in Scheemda over, om langs het Oude Winschoterdiep naar de Trekweg te lopen.
Op de plek waar we vanaf de Scheepsjagerstraat het Trekpad op gaan, staat een kleurrijke zitbank, die is gedecoreerd met mozaïeksteentje. Op de achterzijde van het mozaïek zien we de afbeelding van een trekschuit, geheel passend bij het feit dat we hier de Trekweg langs het Oude Winschoterdiep op gaan, en dat verwijst naar het feit dat de hannekemaaiers veelal ook van de trekschuit alhier gebruik maakten om hun trektocht vanuit Duitsland via Groningen naar Fryslân te maken.
Na de oversteek over de (Oude) Rijksweg volgt een kilometers lang traject over een smalle asfaltweg lang het Winschoterdiep. Daar wordt aan de aanleg van nieuwe walbeschoeiing gewerkt, waar we door de dichte mist nog wel iets van kunnen zien.
Zuidbroeksterbrug en Zuidbroek
Als we onder de N33 door zijn gelopen, naderen we langs het Winschoterdiep de Zuidbroeksterbrug. Ook hier wordt volop gewerkt aan de vernieuwing van de walbeschoeiing langs het Winschoterdiep.
Bij de Zuidbroeksterbrug vinden we een zitbank, waarop we plaatsnemen voor onze koffiepauze, met de meegenomen broodjes en de koffie uit de thermoskan.
Daarna steken we eerst het Winschoterdiep over, en direct daarna gaan we via een ophaalbrug over het Muntendammerdiep.
Nadat we over de W.A. Scholtenweg de bebouwde kom van Zuidbroek uit zijn gegaan, gaat de route verder over de zuidzijde van het Westeind langs het Oude Winschoterdiep.
Om 11:50 uur lopen we op de Noorderstraat het volgende dorp binnen: Sappemeer.
Sappemeer en Hoogezand
Vanaf binnenkomst in Sappemeer blijven we voor de rest van deze etappe alleen maar de Noorderstraat volgen.
Als we langs de Koepelkerk met het Torentje komen, gaan we even kijken of die wellicht open is. Op het pad naar de kerkdeur steekt vlak vóór ons een egel over. Die geven we voorrang.
De Koepelkerk en ook het Torentje zijn beide gesloten, dus we kunnen niet naar binnen.
Daarna passeren we het imposante gemeentelijke monument van de voormalige Rijks Hoogere Burgerschool.
En daarna komen we langs de Doopsgezinde kerk van Sappemeer. Ook daar gaan we het kerk-erf op, en ook hier constateren we dat deze kerk gesloten is. We lopen nog even om deze Vermaning heen, om naast de kerkmuur in de wijngaard met rijpe druiventrossen te kijken, en om achter de kerk de Bed & Breakfast-accommodatie van deze Doopsgezinde Gemeente te zien.
Om 12:45 uur wandelen we even later Hoogezand binnen, en hier stopt iets verderop dan de etappe van vandaag.
We verlaten de Noorderstraat, om dan door het park ten zuiden van de Noordersingel naar het treinstation te lopen. Daar staat onze auto geparkeerd. We stappen in en rijden terug naar Feinsum, waar we iets na 14:00 uur arriveren.
