Moderne pelgrims

Maandag 3 oktober 2022

Cover van 'Moderne pelgrims'

Pelgrimeren in het hier en nu
Eén van de boeken die ik in september jongstleden voor mijn verjaardag kreeg, is het boek 'Moderne pelgrims' (2022), samengesteld door Jasmijn Olk en Elize Riemer. Deze bundel met interviewverslagen kreeg als subtitel: 'Onderweg in het hier en nu'.

Dit boek is ontstaan vanuit een samenwerking tussen Uitgeverij Zilt en magazine VOLZIN. VOLZIN heeft in de eerste helft van 2022 een serie interviews met hedendaagse pelgrims gepubliceerd. Deze serie is aangevuld met een aantal nieuwe interviews, en samen vormen zij dit boek. 

Deze verzamelbundel geeft een divers beeld van pelgrimage in de tijd waarin wij nu leven. De geïnterviewden hebben verschillende religieuze, culturele en maatschappelijke achtergronden, en worden in het kader van dit boek allen aangeduid als ‘moderne pelgrims’.

Je eigen pelgrimage

Pelgrimeren is populair, ook in Nederland. Was pelgrimeren vroeger vooral een religieuze bezigheid, tegenwoordig kan pelgrimeren heel goed ook - of vooral - een niet-religieuze betekenis hebben. De hedendaagse, moderne pelgrim vult het begrip pelgrimeren op een eigen manier in.

Zo loopt bijvoorbeeld de ene eigentijdse pelgrim de Camino naar het Spaanse Santiago de Compostella om fit te blijven en de gezondheid te verbeteren, en een ander fietst naar het Franse bedevaartsoord Lourdes om de nodige inspiratie op te doen voor een nieuw kerkelijk project, en weer een ander probeert het verlies van een kind te verwerken tijdens een pelgrimage in Noorwegen.

Zó breed is ook de focus van dit boek. Daarin worden 13 mensen geïnterviewd over hun ervaringen met pelgrimage.

Elke Camino heeft een verborgen bedoeling - Johanna Kroon 

• Waarom maakt de pelgrimage zoveel indruk op mensen?
• Hoe minder je nodig hebt, hoe beter het je zal vergaan.
• Ik nam een enorme nieuwsgierigheid mee.
• Wat is er toch aan de hand op die camino?
• Ik piekerde maar door; en daar schiet je meestal niets mee op.
• Deze reis op de Camino naar Santiago de Compostela is wat anders dan een mooie wandeling of een vakantie in Frankrijk.
• Er schijnt een moment bij de camino te horen waarop je een soort drempel over gaat, dat de eerste moeilijkheden zich aandienen.
• Het eerste wat mij opviel. is dat iedereen contact maakte met iedereen.
• Waarom hebben we dat hier thuis niet, en daar op de camino wel?
• Op deze wonderlijke planeet is slechts één ding te doen: lopen.
• De kern - ofwel het geheim - van de camino is dat mensen daar een omgeving creëren die duurzaam is, sociaal, rechtvaardig, en waar iedereen gelijk is.
• Al lopende ontdekte ik pas dat alles wat ik nodig heb om gelukkig te zijn, andere mensen om mij heen zijn, waar ik contact mee kan maken.
• De camino heeft mij ook doen inzien dat er nog veel te verbeteren valt, in ons gewone leven. Dat alles wel wat gemoedelijker zou kunnen, socialer, minder anoniem. Op de camino heb ik ontdekt dat iedereen gedijt bij een goede gemeenschap.
• De één ziet de pelgrimage als een sportieve prestatie, terwijl het anderen gaat om natuur of kunst en cultuur. Voor velen is het een 'rite de passage', en voor iedereen ook een reis naar binnen.
• De pelgrimsroute staat symbool voor de menselijke levensweg.
• De camino is geen modeverschijnsel; het is op een bepaalde manier tijdloos.
• Voor mij was het religieuze meer die verbondenheid, de saamhorigheid.
• Op de camino vinden mensen iets wat ze elders niet zo makkelijk vinden.
• De hele tocht is zelf een ritueel.
• Ik heb gewoon moeite om weer terug te komen in de gewone wereld.
• Veel mensen gaan op pad omdat er iets veranderd is in hun leven, of omdat er een verandering gaat plaatsvinden. Daar willen ze over nadenken; ze willen afstand nemen.
• Elke camino heeft een verborgen bedoeling, waar de reizende zelf geen weet van heeft. Je kunt de aantrekkingskracht van de camino pas begrijpen als je er zelf loopt.
• Wat je vindt op de camino, zegt meer over jezelf dan over de camino. 
• Iedereen houdt na afloop van de reis heimwee naar de camino.
• Een wandeling gaat je leven niet veranderen, maar de camino wel.
• Ga, beleef het. Ervaar het.
• Eigenlijk moet je alle verwachtingen thuislaten.

Het zit diep in de mens om bewuste reizen te maken - Fred Omvlee

• Uiteindelijk zijn de plekken die ik in Memphis heb bezocht niet waar het om draait. Belangrijker is het idee dat ik op mijn pelgrimage ben geweest bij het graf van Elvis Presley in de Amerikaanse stad Memphis.
• Het domineeschap gaat over levensverhalen.
• De religieus geïnspireerde liederen van Elvis troffen mij als een mokerslag. Ik voelde verdriet en dankbaarheid tegelijk.
• Vanuit een moeilijk leven zong Elvis een weg omhoog. Je voelt zijn kracht het beste in de gospels.
• Er was in Memphis nergens de mogelijkheid elkaar echt te ontmoeten, daarom heb ik daar ook geen gemeenschapsgevoel beleefd.
• Levensbeschouwing gaat over de zin van het leven.
• Ik ben enorm fan van de christelijke vorm en rituelen. Ik zie veel kracht in de christelijke traditie.
• Jonge militairen zijn tijdens hun eerst trainingskamp verplicht om mee te doen aan een bezinningsmoment.
• Het ritueel waarin je even mag ontspannen, luisteren naar muziek en een kaarsje aansteken voor wat voor jou waardevol is, dat gaat erin als koek.
• Ieder jaar is er een militaire bedevaart naar Lourdes.
• De motorbedevaart naar Lourdes is een mooi voorbeeld van een soort masculiene spiritualiteit. Je hoeft niet te praten, maar je bent wel samen op weg. Dat is genoeg binding om te ervaren. Het zit diep in elke mens om bewuste reizen te maken.
• Wat die bestemming is, maakt niet zoveel uit, zolang je er maar naartoe kunt.
• Zoek op de plek van bestemming een moment voor bezinning; een moment waarin ruimte is om alle mooie en moeilijke momenten uit het leven voor God neer te leggen.
• Exclusieve aandacht voor elkaar, zonder de ruis van het gewone leven, dat is waar het uiteindelijk om draait.

Je komt jezelf tegen, aanvaard die weg maar - Jodien van Ark & Martin Kemperman

• Pergrimage is met veel zin, onbevangen door de dag gaan.
• Het leuke van pelgrimeren is dat het eigenlijk heel langzaam gaat; stap voor stap, tot je er uiteindelijk bent.
• Met pelgrimeren ga je op zoek naar wie je bent.
• Bij pelgrimeren kom je jezelf tegen; aanvaard die weg maar.
• Bij pelgrimeren staan centraal: ontvankelijkheid en uitdagingen aangaan met vertrouwen en openheid.
• De behoefte aan ontmoeting en openheid naar mensen van allerlei slag, dat zijn twee basale dingen die horen bij het pelgrim-zijn.
• Na een paar dagen liepen we in het moment.
• Ik was ook op zoek naar ruimte; even geen verplichtingen.
• Ik vond het heerlijk om de hele dag buiten te zijn; alles wat we nodig hadden, zat in een rugzak.
• Het pelgrimeren heeft mij geholpen om minder te oordelen, meer te vertrouwen (als steeds belangrijker waarde), en meer openheid.
• Als je mensen met vertrouwen tegemoet treedt, ontvang je vaak ook vertrouwen.
• Een taal die we gezamenlijk verstonden: de taal van de stilte.
• Haast je langzaam.
• Bij het wandelen kwamen hele positieve herinneringen naar boven.
• We leerden steeds beter om goed te luisteren naar wat er voor ons nodig en mogelijk was.
• Weer thuis probeerde ik mijn alledaagse leven te gaan leiden, zoals ik ook de drie weken heb gewandeld.
• Pelgrimage als levensweg is elke dag opnieuw openstaan voor wat er komt.
• Ga op weg. Je hoofd weet niet waar je voeten je hart brengen.
• Pelgrimeren is een manier van leven.
• Engelen bestaan.
• Omlopen bestaat niet.
• Tijdens het lopen ervoeren we hoe de weg zich voor ons ontvouwde; wij konden hem slechts volgen.
• Na Rome besloten ze door te lopen naar Jeruzalem, naar de Tent of Nations: een vredesproject in Palestina; een plek van hopen en creatief verzet.
• Ik heb geleerd om mogelijkheden te vinden in alles wat het leven biedt.
• Laat het einddoel van je pelgrimage niet allesbepalend zijn. Er kan onderweg zoveel gebeuren. En hoe langer je erover doet, hoe meer tijd je hebt om ervan te genieten.

Van de uiterwaarden naar je innerwaarden - Frans-Willem Deliën

• De Pilgrimage in a Day is een wandeling om je te her-verbinden met het stuk in jezelf dat verbonden is met het universum.
• Loop met het besef van de eindigheid van je leven.
• Gaandeweg ben ik mezelf steeds meer een pelgrim gaan voelen.
• In de uiterwaarden ervoer ik hoe krachtig en mooi de natuur is.
• Pelgrims beginnen deze wandeling altijd met een intentie.
• Ik mag mijn eigen pad maken en creëren.
• Een uitdagend onderdeel van de pelgrimage is om het inzicht dat je hebt ontvangen, mee terug te nemen in het dagelijkse leven, en ernaar te handelen.
• Een pelgrimage nodigt je uit tot de weg naar binnen. Je verbindt je met wie je ten diepste bent.
• Het pelgrimeren is een uitnodiging om een blanco bladzijde te creëren. Een bladzijde waarmee je je eigen verhaal kunt schrijven.
• Be yourself and always choose love.
• Een waardevol alternatief is om uit het denken te komen, en in contact te zijn met ons lichaam, en dingen vanuit je gevoel te benaderen.
• Veel mensen hebben hun ingevingen of briljante ideeën ook terwijl ze aan het wandelen zijn of onder de douche te staan.

Voor mij was de hadj geen eindpunt, maar een beginpunt - Alia Azzouzi

• Tijdens de hadj, de bedevaart naar Mekka, worden alle zonden vergeven.
• Je kunt de hadj maar beter eerder (dan aan het eind) in je leven doen. Het is geen eindpunt, maar een beginpunt.
• Ik was 19 jaar toen ik voor het eerst de oemrah (de ingekorte of kleine bedevaart) deed. 
• Soms heb je een andere stem dan die van je ouders nodig om iets in te zien.
• De vijf zuilen van de islam zijn de vijf meest fundamentele religieuze verplichtinge: (geloofsbelijdenis, rituele gebeden, aalmoezen geven, vasten tijdens Ramadan, en de pelgrimstocht naar Mekka).
• Ik geloof in de barmhartigheid en de liefde van God, die verder kijkt dan de vraag of ik heel precies voldoe aan alle voorschriften die in de islam bestaan.
• Ik zag de hadj als een manier om meer diepgang, binding en standvastigheid te krijgen.
• Wat me ook is bijgebleven, is de trance waarin mensen verkeren: een totale focus op de rituelen.
• God heeft jullie in verschillende volkeren en stammen gemaakt, zodat jullie elkaar leren kennen.
• Je blijft de hele tijd werken aan jezelf.
• Elke bedevaart is ook een bedevaart naar jezelf, om tot eigen bezinning te komen, om je eigen grenzen te zien, en om deze te verleggen wanneer dat nodig is.
• Soms is het goed om andere gelovigen te zien, en te beseffen dat het oké is om te geloven en daarnaar te leven.
• Ik wil elke dag het beste leven leiden in de overtuiging dat de Barmhartige altijd met mij is, mij vergeeft, of begeleidt, of op een andere manier ondersteunt.

Pelgrimage betekent op zoek gaan naar datgene wat ons in leven houdt - Wenika Soebhag

• Een ashram is een plek waar mensen met een bepaalde levensstijl met elkaar verblijven, en tot rust komen. 
• Mijn doel is het streven naar de ultieme bevrijding.
• Ik ben altijd iemand geweest die zekerheid zocht.
• Ik ben niet voor niets de psychiatrie in gegaan.
• Uiteindelijk ging ik op zoek naar meditatie en rust.
• In het normale leven sta je er nooit bij stil dat je door stil te zijn meer over jezelf te weten kunt komen, dan door talloze boeken te lezen, of met talloze mensen te praten.
• Zodra je rustig gaat zitten, wordt je lichaam onrustig.
• Je voelt in een kerk ook een bepaalde rust.
• Ik mag alleen vertellen over mijn ervaringen, hoe ik me voelde in de ashram van Sadguru in Zuid-India.
• Ik had nooit ervaren dat stilte zo intens kan zijn, dat stilte mij zo blij kon maken.
• Pelgrimeren omschrijf ik als: op zoek gaan naar datgene wat ons in leven houdt.
• Elke stap in mijn leven is een stap dichter bij mijn ultieme bevrijding, bij de kern van alles.
• We moeten goed zorgen voor alles wat ons in stand houdt. Zorg voor jezelf is dus: zorg voor het andere.

Het samen welkom zijn bij Maria vind ik het grootste wonder - Britta Hanssen

• Vandaag is Lourdes één van de beroemdste bedevaartsplaatsen.
• Het heeft indruk gemaakt om te zien hoeveel vrijwilligers zorg droegen voor zieken, en voor de pelgrims.
• Lourdes is een plaats waar de hemel de aarde heeft geraakt.
• Voor mij is het wonder van Lourdes dat iedereen daar gelijk is aan elkaar.
• Iedereen is welkom in Lourdes, en uiteindelijk bij Maria, bij Jezus en bij God.
• Ik hoop pelgrims nog iets dichter bij God te mogen brengen.
• Het geloof is me met de paplepel ingegoten, en daarmee ook het pelgrimeren.
• Het specifieke aan pelgrimeren is dat je samen-op-weg bent met een groep mensen naar Maria, en via Maria naar God.
• Ons hele leven is een pelgrimstocht.
• Een bedevaart begint al maanden daaraan voorafgaand, en na terugkomst blijft er ook nog het vertellen over wat ik heb meegemaakt; en het eraan terugdenken.
• Waar veel mensen vooral voor komen, en terugkomen, is een stukje bezinning, een stukje rust vinden. We worden even uit ons dagelijkse leven weggehaald, en er wordt een toestand gecreëerd waarin het mogelijk is om bezinning en rust te vinden.
• Een stukje recreatie en ontspanning hoort er ook bij.
• Voor God is niets onmogelijk.

Ik had geen idee hoe ik moest lopen - Tjerk Ridder

• Op de Martinusroute van Parijs naar Groningen wilde hij weten wat delen en solidariteit nog betekenen in een wereld waar vooral het individu centraal lijkt te staan.
• De strijder en vredestichter Martinus van Tours (Sint Maarten) werd het symbool voor delen en solidariteit.
• We hebben allemaal een last te dragen.
• Wij hebben verhalen van hoop nodig, die getuigen van een dieper geluk, dwars door onze tekortkomingen en pijn heen.
• Mijn moderne pelgrimstocht begon ik meer met een sociaal-maatschappelijke en humanistische aanleiding, dan een religieuze.
• In Frankrijk en België is religie echt nog onderdeel van de cultuur en het leven.
• De zegening gaf mij toch een gevoel van rust. Ik vond het best lastig dat het zo goed voelde.
• Ik was overgeleverd aan de goedheid en welwillendheid van de mensen die ik tegenkwam. Het maakte me nederig en dankbaar.
• Dat trage lopen was voor mij wel een uitdaging.
• Ik had zoveel indrukken gekregen, en geen tijd om die te verwerken.
• Hoeveel mensen gaan er niet structureel over hun grenzen heen?
• Nog steeds kan ik huilen om wat ik heb meegemaakt en gehoord, en de liefde die ik heb ervaren.
• Je moet voor een ander doen wat je voor jezelf zou doen; dat maakt het leven écht.

Pelgrimeren herstelt het contact met binnen, buiten en boven - Peter Dijkstra

• Dijkstra begon te wandelen. Door te pelgrimeren in zijn eigen omgeving kwam hij weer in contact met 'binnen', buiten en boven. Dat was zo heilzaam dat hij het wilde delen. Hij zette de Stichting Pelgrimeren in Groningen op.
• Een langgerekt hopen, maakt het hart ziek (Spreuken 13:12).
• Ik merkte dat ik een stuk rustiger werd van wandelen.
• Ik merkte ook dat ik al wandelend mijn weg in het lijden terugvond naar God.
• Het wandelen in combinatie met dit geestelijke en spirituele leerproces was heilzaam voor me.
• Met pelgrimeren ben je ook actief met je lijf.
• Ik wil mensen helpen verhalen te leren lezen, of dat nou in het landschap zit, of in de symboliek van kerken.
• Pelgrimeren gaat verder dan alleen zelfreflectie; het herstelt het contact met buiten en boven.
• We hebben de neiging om alles wat ver weg is te waarderen, en wat dichtbij is te negeren.
• Het hedendaagse toerisme maakt ook dat we geen oog meer hebben voor wat er in onze eigen omgeving is, dat we ons daar niet meer over kunnen verwonderen.
• Als je langer of vaker wandelt, zal je onrust plaatsmaken voor een weldadige rust.

Het landschap is de tempel geworden - Damiaan Messing

• Als kind van tien is het geloof voor mij als het ware weggevloeid. 
• Ik had gemerkt dat je kon helpen met aandacht, warmte en steun.
• Ik ben op zoek gegaan naar een nieuw verbindend warm verhaal.
• Alle verschillen in status en afkomst verdwijnen onder het stof van de wandeling.
• Je bent allemaal een vreemdeling op weg.
• Iedereen is tijdens zijn pelgrimstocht op zijn eigen manier bezig om betekenis te genereren.
• Je hebt geen groot verhaal nodig om mensen bij elkaar te brengen. Het ritueel van het lopen is voldoende.
• In de 'Walk of Wisdom' staat wijsheid centraal. Wijsheid is uitnodigend en creëert ook betrokkenheid en verbondenheid met wie we zijn als mens.
• Ik zag hoe het is om in het dagenlange ritme broederschap te ervaren, die je met andere mensen hebt, zonder dat het knellend is.
• Bij elke van de elf gemeentes op de route van de Walk of Wisdom krijg je een ringetje met de naam van de gemeente, die je eraan rijgt.
• Al lopende heb je er ook behoefte aan zichtbaar te maken dat je een tocht maakt.
• Ik denk dat de mensen in Santiago de Compostela ruimte voor zichzelf, en tegelijkertijd ook de ontmoeting met de ander vinden.
• Neem de tijd, heb het geduld en de liefde om iets te laten ontstaan. Werk samen met mensen die anders zijn dan jij.
• Ik ben onder de indruk hoeveel de kloosters betekenen voor mensen die rust en harmonie zoeken, dichtbij de natuur.
• Ik heb behoorlijk wat mensen ontmoet die iets voelen voor een dynamisch contemplatief leven, waarbij je je èn terugtrekt èn betrokken voelt bij de samenleving.
• Ik denk dat een klooster meer beweegt naar de waarheid en diepte van het bestaan zelf.

Als pelgrim mag ik er zijn zoals ik ben en dat geeft rust - Francine Postma

• Ik heb nog nooit zo makkelijk een identiteit aangenomen als die van pelgrim.
• Pelgrims van Santiago de Compostela stralen iets uit: een soort wijsheid en rust. Ze hadden het zwaar gehad, en toch genoten.
• Deel uitmaken van een gemeenschap is belangrijk voor mij.
• Pelgrim zijn is een 'state of mind', een gemoedstoestand, hoe je in het leven staat.
• Je moet jezelf accepteren als het heilige kind dat je bent, en niet zo streng zijn.
• De spirituele laag aanbrengen geeft voor mij meer zin aan het leven.
• De ontmoetingen die ik had, bleken wel waardevol.
• De essentie van de pelgrimstocht is: alle zintuigen open, het hoofd volkomen leeg, verlost van ingewikkelde cirkelgedachten.
• Het maakt niet uit waar je loopt. Pelgrim zijn is een manier van in het leven staan.
• De zwaarte van plichten en de behoefte aan lichtheid zijn er allebei, altijd en overal.
• Tijdens het wandelen leer je naar je eigen lichaam te luisteren. Je moet op tijd rust nemen.
• Een pelgrim, een vragensteller ben ik nog elke dag. Ik ben zeker niet uitgelopen.

Voor alleen ontspanning of een leuke ervaring - Greco Idema

• Pelgrimeren is nog steeds óók een religieus gebeuren.
• Het thema Pelgrimeren leeft breed binnen en buiten de kerk.
• Verdieping zoeken of vinden is misschien wel de kern van pelgrimeren.
• Pelgrimeren kan een behoorlijke confrontatie met jezelf zijn.
• Pelgrimeren doet mensen vaak tot verdieping komen.
• Het is veel interessanter en mooier om met andere mensen op te trekken, dan helemaal in je eentje een pelgrimsroute te lopen.
• Je leert je als pelgrim wel op een bepaalde manier te verbinden met andere mensen, èn met de natuur.
• De reli-markt biedt fantastische nieuwe mogelijkheden.
• Ik merk aan mezelf dat ik meer tijd moet investeren in rust nemen, de stilte opzoeken, nieuwe ideeën geboren laten worden, nieuwe mensen en nieuwe werelden verkennen.
• Pelgrimeren is niet alleen voor gelovigen, maar wel een prachtige manier om jezelf beter te leren kennen.
• Wat ik ook heel erg mooi vindt aan pelgrimeren, is dat de reis misschien wel belangrijker is dan de aankomst.
• Sommige dingen komen gewoon niet goed. In elk geval niet in dit leven.

Duizenden kleine stappen - Dianne Whelan

• Wat je in je hart draagt, bepaalt hoe je je verhoudt naar je omgeving.
• De weg inslaan van nóg sneller en nóg meer, maakt letterlijk ziek.
• We hebben een nieuw verhaal nodig. We hebben een nieuwe taal nodig - die verbinding stimuleert - om te behouden wat heilig is,
• Je bent arm als je alleen bent.
• Met elke stap op deze reis op de Trans Canada Trail groeit in mijn hart de behoefte aan verbinding.
• We moeten nadenken over welke wijsheid van het verleden we nodig hebben in het heden.
• Er is een omslag nodig in ons denken, waarin we onze verbondenheid met elkaar en de aarde voorop moeten stellen.
• Wij zijn de voorouders van morgen, en hebben daarin onze verantwoordelijkheid te nemen.
• Gebed kan angst in hoop doen veranderen.
• De vraag is of wij in ons dagelijkse leven op andere manieren ervaringen kunnen hebben, die een omslag in onszelf mogelijk maken.
• Heel de wereld begint bij jezelf.
• Het is een reis die dwingt tot nederigheid, waarin er afscheid moet worden genomen van de mens als heerser over de schepping.