The courage to teach

Dinsdag 25 februari 2020

Cover van 'Leraar met hart en ziel'

Exploring the Inner Landscape of a Teacher's Life
In zijn wereldwijde bestseller 'The Courage to Teach' (1998) neemt Parker J. Palmer leraren mee op een innerlijke reis. Hij laat hen op een vaak verrassende manier kijken naar hun beroep en naar de leerlingen of studenten waar ze mee werken.
De filosoof-socioloog Palmer is schrijver, leraar en activist, en is bezig met onderwerpen op het gebied van onderwijs, samenleving, leiderschap, spiritualiteit en maatschappelijke veranderingen. Hij wil mensen (weer) enthousiast maken voor één van de moeilijkste en belangrijkste bezigheden die de mens kent. Zijn boek fungeert hierbij als persoonlijke coach voor elke leraar (in opleiding).
De basisgedachte is dat goed leraarschap niet alleen een kwestie is van techniek. Het vloeit voort uit de persoon en de integriteit van de leraar. Een goede leraar is in staat relaties te leggen tussen zichzelf, zijn vak en zijn leerlingen, zodat leerlingen hun eigen wereld op kunnen bouwen. Bij een goede leraar is dat niet de wereld van de methode, maar die van het hart: de plek waar intellect, emotie en spiritualiteit samenkomen.
Palmer toont in dit boek het werk van de leraar van binnenuit; om het creëren van leergemeenschappen te stimuleren. Leraar zijn betekent dat je leerlingen begeleidt op de innerlijke weg naar hun waarheid in deze wereld. Scholen kunnen hun maatschappelijke opdracht niet vervullen zonder de begeleiders aan te moedigen om die innerlijke wereld te onderzoeken, aldus Palmer.
De auteur gaf zijn boek als subtitel mee: 'Exploring the Inner Landscape of a Teacher's Life'.

Leraar met hart en ziel
Dit Engelstalige boek is naar het Nederlands vertaald en naar de Nederlandse setting bewerkt door Sebo Ebben.
Voor de Nederlandstalige markt verscheen dit boek in het jaar 2005 met als titel 'Leraar met hart en ziel', en met als subtitel 'Over persoonlijke en professionele groei'.
Ebben schreef ook het voorwoord van dit boek over leren en lesgeven. Daarin schrijft hij dat de grootste kracht van dit boek schuilt in de aandacht die Parker besteedt aan de persoon die lesgeeft.
Om het landschap van het leraarschap in kaart te brengen, kiest hij in dit boek voor de perspectieven van: het intellectuele (de manier waarop we over onderwijs denken), het emotionele (hoe leraren en onze leerlingen zich voelen) en de spirituele weg (hoe we ons verlangen naar het bereiken van de diepte van ons bestaan vervullen). Deze drie aspecten - meent Palmer - zijn al verenigd in de menselijke persoon en zijn ook aanwezig bij 'goed onderwijs'.

• Het proces dat leraren doormaken tijdens het nascholingsprogramma (van Parker) is heel individueel en persoonlijk.
• Veranderingen zijn soms lastig tot stand te brengen in een conventionele school.
• Het is bijzonder belangrijk om steun te zoeken bij collega's.

We geven les in wie we zijn

• Als het inzicht plotseling doorbreekt, is er geen mooier beroep dan het leraarschap.
• Dit boek is voor leraren die slechte en goede dagen hebben en lijden onder de slechte, omdat ze iets doen waar ze van houden. Het is een boek voor leraren die weigeren hard en cynisch te worden omdat ze geven om hun leerlingen, het leren en hun leven als leraar.
• De enige manier om uit de moeilijkheden te komen, is er dieper in te duiken.
• De moeilijkheid van het lesgeven kent de volgende oorzaken: je vakkennis blijft altijd ontoereikend, de leerlingen die je lesgeeft zijn complexer dan het leven zelf, je geeft les in wie je bent.
• Als leraar projecteer je je gemoedsgesteldheid op je leerlingen, je vakgebied en op de manier van samenzijn.
• Een les die je geeft, is de spiegel van jezelf.
• Als ik mijzelf niet ken, kan ik mijn leerlingen niet kennen.
• Goed lesgeven vereist zelfkennis.

Innerlijke en uiterlijke landschappen

• Hoe kan het wezen van de leraar een rol spelen in een openbaar debat over onderwijs en onderwijskundige veranderingen?
• We geven leraren er de schuld van dat ze de problemen van de maatschappij - waarvoor niemand een remedie heeft - niet op kunnen lossen.
• Maatregelen zullen het onderwijs niet op een hoger plan brengen als wij de menselijke geest niet koesteren - en uitdagen - als bron van goed leraarschap.
• Wie is de persoon die lesgeeft?
• Hoe kunnen onderwijsinstellingen bijdragen aan het stimuleren en ondersteunen van de leraar, de persoon die goed onderwijs moet leveren?
• Hoewel dit boek zich richt op de innerlijke wereld van de leraar, gaat het ook over de uiterlijke vormen van de gemeenschap, die noodzakelijk is voor lesgeven en leren.
• Wat ons het meest helpt bij het werk, is inzicht in wat er zich in ons afspeelt wanneer we lesgeven.
• Hoe kunnen onderwijsinstellingen de persoonlijke ontwikkeling van leraren ondersteunen?
• Leraar zijn betekent dat je leerlingen begeleidt op hun innerlijke weg.
• Hoe kunnen scholen hun opdracht vervullen zonder de begeleiders aan te moedigen de innerlijke wereld te onderzoeken?

Een weg die niet vaak ingeslagen wordt

• Of er goed lesgegeven wordt, blijkt vooral als leerlingen iets leren. Leerlingen leren op heel verschillende en soms wonderlijke manieren; ook zonder leraar of school.
• Lesgeven heeft de intentie de voorwaarden zó te creëren dat de leerlingen zoveel mogelijk leren.
• Voor leerlingen is belangrijk dat je meent wat je zegt.
• De persoonlijkheid van de leraar is op ieder niveau de beslissende factor.
• De vraag wie je als persoon bent - als je lesgeeft - is essentieel voor voor je roeping.

1. De bezieling van een leraar
Identiteit en integriteit in het onderwijs
Dit hoofdstuk gaat over het innerlijke landschap van lesgeven en leren.

Meer dan techniek alleen

• Ik moest wel ontzettend saai zijn als ik deze jonge mensen zo snel in een soort slaaptoestand kon brengen.
• Ik liet mijn ergernis niet blijken.
• Telkens als ik een nieuwe klas binnenkom, lijkt het of ik opnieuw moet beginnen.
• Als leraar moet ik bereid zijn mijzelf kwetsbaar en beschikbaar op te stellen in dienst van het leren.
• Goede leraren voegen zichzelf, hun vakgebied en hun leerlingen samen.
• De moed om leraar te zijn, is de moed om je hart open te houden, juist op die momenten waarop het meer moet opnemen dan het kan bevatten.
• We voeren zelden diepe gesprekken met elkaar over lesgeven.
• We verheerlijken de methode die in de mode is, en mensen die anders lesgeven, worden gedevalueerd en gemeten volgens normen die de hunne niet zijn.
• We moeten een benadering vinden die recht doet aan de diversiteit van leraren en vakken.
• We moeten met elkaar praten over ons innerlijk. Dat lijkt riskant in een beroepsgroep die bang is voor het persoonlijke en die veiligheid zoekt in techniek, afstand en abstractie.
• We moeten ophouden elkaar te bestoken met onderwijskundige waarheden, om met elkaar te praten over wie wij zijn als leraar.

De leraar en zijn ware zelf

• Identiteit is een zich voortdurend verplaatsend snijpunt van de innerlijke en uiterlijke krachten die mij maken tot wie ik ben, van krachten waaruit mijn leven bestaat. 
• Integriteit betekent dat ik zelf kies welke van de krachten die op mij inwerken, mijn leven de juiste richting geven. Integriteit ligt in relatie tot de krachten waaruit mijn leven bestaat, dat ze me volledigheid en leven brengen, geen versplintering en dood.
• Een innerlijk geïntegreerd zelf is in staat om de verbinding met de buitenwereld - waarop goed lesgeven is gebaseerd - te leggen.
• Als ik mijn identiteit en integriteit beschadig, verlies ik de passie om les te geven.

Als leraren de moed verliezen

• Een goede leraar bevindt zich op de plaats waar het persoonlijke en het publieke samenkomen.
• Als we proberen verbindingen te leggen tussen onszelf, ons vakgebied en onze leerlingen, maken we onszelf en ons vakgebied kwetsbaar voor onverschilligheid, veroordeling en spot.
• Afstand nemen door onze identiteit te isoleren, levert meer gevaar op. De zelfbeschermende splitsing tussen het persoonlijke leven en de praktijk van een leraar wordt zeer aangemoedigd door een academische cultuur die wantrouwen koestert tegen persoonlijke waarheid.
• Inzicht en begrip zijn de werkelijke vruchten van het onderwijs.
• De academische cultuur wantrouwt de innerlijke werkelijkheid, en vindt die van weinig waarde.
• De redding van de mensenwereld ligt nergens anders dan in het menselijk hart.
• Mensen zijn in het bezit van een innerlijke kracht, die hen niet kan worden ontnomen.

Leraren die ons inspireerden

• Het kruispunt van de krachten die ons opriepen leraar te worden, helpen om onze bron waar goed lesgeven uit voortkomt, te hervinden.
• Openbaring biedt een nieuwe mogelijkheid tot groei.
• Het geheim van de kracht van de leraar was de samenhang tussen zijn lesmethode en hemzelf.
• Naarmate we meer leren over wie we zijn, zijn we beter in staat technieken te leren die onze persoonlijkheid - de bron van goed lesgeven - onthullen, in plaats van die te verbergen.

Het vakgebied dat ons koos

• We werden aangetrokken door een kennisgebied, omdat het zowel het licht deed schijnen op onze identiteit als op de wereld.
• Alles hangt af van de bril, waardoor wij naar de wereld kijken.
• Het concept van de sociologische verbeelding met haar opvatting over sociale dubbelhartigheid, hielp mij om te begrijpen hoe vaak deze tegenstelling voorkomt, en hoe fundamenteel die is voor de menselijke situatie.
• Gedreven door de angst dat mijn incompetentie achter de coulissen zichtbaar zal worden, probeer ik mijn optreden op het toneel mooier en gladder te maken.

De leraar in jezelf

• Je roeping is de plek waar jouw intense vreugde en de honger van de wereld elkaar ontmoeten.
• Als ik bepaald werk als het mijne beschouw, zal het mij over het geheel genomen blij maken, ondanks de moeilijke dagen, als dat werk tenminste echt bij mij past. Als mijn werk me dit soort vreugde niet biedt, moet ik overwegen om het op te geven.
• We hebben de verplichting om ons er voortdurend bewust van te zijn dat we onszelf en anderen geweld aandoen door werk te verrichten dat onze ziel beschadigt.
• Het is noodzakelijk om alle mogelijke manieren te vinden om naar de stem van je innerlijke gids te luisteren en zijn raad serieus te nemen, niet alleen ten gunste van ons werk, maar ook voor onze gezondheid.
• We moeten het gevoel van identiteit en integriteit bevorderen, dat ons toestaat ons thuis te voelen, waar we ook zijn.
• Macht werkt van buiten naar binnen; autoriteit werkt van binnen naar buiten. We maken een vergissing als we een gevoel van autoriteit buiten onszelf zoeken.
• Als leraren afhankelijk zijn van de dwingende macht van regels of onderwijstechniek, dan hebben zij geen autoriteit.

2. Een cultuur van angst
Onderwijs en het afgesneden leven
Dit hoofdstuk gaat over het innerlijke landschap van lesgeven en leren.

Een anatomie van angst

• Er zijn in onderwijsinstellingen structuren die verdeeldheid zaaien.
• Eén van de meest bepalende kenmerken van ons innerlijk landschap, is angst.
• Angst is een standaard stuk gereedschap in de gereedschapskist van het management geworden.
• Als we ook maar een gedeelte van de energie die we steken in uiterlijke onderwijsveranderingen zouden gebruiken om de demonen van de angst te verdrijven, zouden we een belangrijke stap zetten in de richting van een werkelijke verandering op het gebied van lesgeven en leren.
• De academische cultuur kent maar één soort conflict, namelijk de vorm van competitie.
• We belijden een godsdienst die onze vrees voor dood en verdoemenis exploiteert. 
• Angst kan ook gezond zijn.
• Wat reizen waardevol maakt, is angst.
• Angst laat ons weten dat we op het punt staan om werkelijk iets te leren.
• Onze blokkades als docent zitten in: het leven van onze leerlingen, in ons eigen hart als we onszelf beschermen, en in onze dominante manier van kennisverwerving.
• We kunnen ons van ziekelijk angst bevrijden door inzicht te krijgen in hoe en waarom angst ons leven domineert.

De onmogelijke leerling

• Leraren beschouwen hun leerlingen als grootste beletsel om goed les te geven.
• Iedere beroepsgroep die onder druk staat, heeft de neiging om kritiek te leveren op de doelgroep.
• De manier waarop we de situatie van onze leerlingen diagnosticeren, zal bepalend zijn voor de behandelingsvorm die we aanbieden.
• Het komt zelden in ons op dat onze leerlingen doodgaan in de klas, omdat we methoden gebruiken die veronderstellen dat ze al dood zijn.
• Zwijgzame en schijnbaar weerspannige leerlingen in onze klassen zijn niet hersendood: zij zijn doodsbang.
• De stilte van leerlingen komt niet voort uit domheid of oppervlakkigheid, maar uit een verlangen om zichzelf te beschermen en te overleven.
• Eén van de grote opdrachten van deze tijd is om 'naar verhalen van mensen te luisteren'.
• We moeten de wereld van onze leerlingen met empathie betreden, zodat ze ons zien als iemand die in staat is naar de waarheid van een ander te luisteren.
• Naarmate ik meer manieren vindt om mijn leerlingen het stuur in handen te geven, zal ik hen meer en meer bemoedigen hun stem te laten horen en voor zichzelf te spreken.

Het angstige hart van de leraar

• We kunnen de angst in onze leerlingen niet zien, voordat we de angst in onszelf zien.
• Stagnatie is de toestand die gekozen wordt door leraren die zich zo bedreigd voelen door hun leerlingen, dat ze zich verschansen.
• Het is niet ongebruikelijk dat leraren zich halverwege hun loopbaan met een cynische houding wapenen.
• De weg naar de vernieuwing is creativiteit in dienst van de jongere.
• De angst die ik kwijt wil, is geworteld in mijn behoefte om populair te zijn bij jongeren; een behoefte die misschien kenmerkend is voor mensen die leraar worden, maar ons verhindert onze leerlingen goed te dienen. Die angst is ziekelijk.
• De gastvrijheid die de leraar de leerling biedt, leidt tot een wereld die meer gastvrijheid biedt aan de leraar.

Onze angst-creërende manier van kennisverwerving

• Als we menen dat waarheid voortkomt uit een complex proces van wederzijdse uitwisseling en onderzoek, zal de klas een rijke en onderling afhankelijke gemeenschap van mensen worden. 
• Objectivisme: omdat de manier van kennisconstructie die het meest gebruikt wordt in het onderwijs, geworteld is in angst, wordt een scheiding aangebracht tussen leraren, hun vakgebied en leerlingen. Het intuïtieve wordt bespot als irrationeel; oprechte gevoelens worden afgedaan als sentiment; de verbeelding wordt beschouwd als chaotisch en onsystematisch, en het vertellen van verhalen krijgt het etiket: anekdotisch en zinloos.
• Toen men ervan overtuigd was dat er op alle vragen objectieve antwoorden waren en er specialisten opdoken die deze antwoorden graag wilden geven, begonnen mensen hun eigen kennis te wantrouwen en zich tot experts te wenden als ze iets zeker wilden weten.
• De wetenschap vereist dat we ons met de wereld inlaten; dat vraagt om een daadwerkelijke ontmoeting tussen kenner en het gekende. Die ontmoeting kent momenten van afstandelijkheid, maar het zou geen ontmoeting zijn als er niet ook momenten van nabijheid zouden zijn.
• Iets leren kennen, is de menselijke manier om contacten aan te gaan en om tijdens dat proces ontmoetingen te hebben en ideeën uit te wisselen, die ons leven onvermijdelijk zullen veranderen. De kern van kennisverwerving is: contact hebben.
• Kennis verwerven we door contact te leggen met de wereld. Daarbij gebruik je relaties, verbondenheid en contact.
• Mensen liegen vaak in een poging hun angst te ontkennen.
• Als we kennisconstructie als een daad van liefde zien, kunnen we het contact aangaan met het andere in de wereld.
• De relationele wijze van kennisverwerving - waarbij liefde angst wegneemt en controle vervangen wordt door het in verbondenheid scheppen - is een manier van kennisconstructie, die ons vermogen tot contact waarop goed lesgeven berust, kan herstellen.

Wees niet bang

• Op de weg van de spiritualiteit kunnen we angst overstijgen.
• We kunnen ontsnappen aan de verlamming van angst, en een staat van genade bereiken, waarin ontmoetingen met het andere geen bedreiging vormen, maar ons leven verrijken.
• Ik hoef geen les te geven vanuit een plek die angst aanjaagt; ik kan lesgeven vanuit nieuwsgierigheid, hoop, empathie of eerlijkheid.
• We verlangen naar contact met de ander, omdat we weten dat we ons dan beter thuis zouden voelen in ons leven.
• Onze intense angst om contact te maken en de uitdaging die dat met zich meebrengt, wordt achterna gezeten door een even sterk verlangen naar contact en de troost die dat contact geeft.

3. De verborgen heelheid
Paradoxen in lesgeven en leren
Dit hoofdstuk gaat over het innerlijke landschap van lesgeven en leren.

Denken over de wereld in samenhang

• Onze westerse neiging is om in tegenstellingen te denken; een manier van denken, die gebrek aan binding en samenhang tot intellectuele deugd verheft.
• Het is een slechte gewoonte om altijd in competitief debat te gaan.
• We denken de wereld uit elkaar.
• Een gefragmenteerd beeld is fataal voor de heelheid en het wonder van het leven.
• In bepaalde gevallen wordt de waarheid niet gevonden door de wereld te splitsen in of-of, maar door haar in samenhang te aanvaarden in en-en.
• Het intellect werkt samen met het gevoel, dus als ik wil dat mijn leerlingen hun geest voor mij openstellen, moet ik ook de deur naar hun gevoelens openen.
• Wat ik wil is een rijkere, meer paradoxale instructie en leerstrategie, dan het binaire denken toelaat; een strategie waarin het paradoxale samengaan van denken en voelen is opgenomen.

Als de dingen uit elkaar vallen

• Zonder een rijk en inspirerend netwerk van relaties, verdorren we en gaan we dood.
• Gerichtheid op de ander kan ons heel goed van dienst zijn in bepaalde rollen of bepaalde fasen in ons leven, maar als we gezond en heel willen blijven, moeten we - hoe verder we op weg zijn naar het grote mysterie - vertrouwder raken met de gedachten dat we wezenlijk alleen zijn.
• Laat degene die niet alleen kan zijn, oppassen voor de gemeenschap. Laat degene die geen deel is van een gemeenschap, oppassen om alleen te zijn (Dietrich Bonhoeffer).
• De onderwijswereld zoals wij die kennen, zit vol met gebroken paradoxen - en met levenloze resultaten, zoals: We scheiden hoofd en hart; We scheiden feiten van gevoelens; We scheiden theorie van praktijk; We scheiden lesgeven van leren.

Onze grenzen en mogelijkheden

• Dezelfde leraar kan de ene dag briljant zijn en de volgende dag een mislukking.
• Het besef van onze kwaliteiten kan ons helpen om consequenter les te geven vanuit onze identiteit en integriteit.
• Het kan heel vruchtbaar zijn om de paradox te gebruiken, met als doel onze mislukkingen te gebruiken voor een beter begrip van onze identiteit, waaruit goed leraarschap voortkomt.
• We zijn van nature geneigd om moeilijkheden te ontwijken.
• Een paradox: iedere kwaliteit die iemand bezit, heeft een schaduwkant.
• Ik moet leren dat de pijn die ik soms ervaar bij het lesgeven, net zozeer een deel is van mijn leven, als het plezier dat ik heb als alles goed gaat.

De paradox van het onderwijskundige ontwerp

• Lesgeven en leren vereist een hogere graad van bewustzijn, dan waar wij gewoonlijk in verkeren - en bewustzijn is altijd groter in een toestand van creatieve spanning.
• Een ruimte zonder grenzen is geen ruimte, het is een chaotische leegte, en daarin is het moeilijk om iets te leren.
• We moeten een ruimte creëren, die gastvrij is: uitnodigend en open, veilig, vertrouwd en tevens vrij.
• Leerlingen moeten zich niet zó veilig voelen dat ze in slaap vallen; ze moeten zich bewust zijn van de risico's die men nu eenmaal neemt bij een speurtocht naar de grootste mysteriën van de wereld, of naar de diepste roerselen van de ziel.
• Leren onze leerlingen ook om hun eigen gedachten over het onderwerp te formuleren en te luisteren naar de collectieve wijsheid die naar boven komt, en waardoor hun ideeën en overtuigingen beïnvloed zouden kunnen worden?
• In de leerruimte moeten er voldoende mogelijkheden zijn voor de kleine verhalen van de individuele leerlingen, verhalen van persoonlijke ervaringen.
• De grote verhalen van de vakgebieden moeten ook worden verteld, die een achtergrond vormen voor onze persoonlijke verhalen, en ons helpen te begrijpen wat die betekenen.
• Leren doe je in afzondering.
• Leren vraagt ook om een leergemeenschap - een uitwisseling van gedachten; een uitwisseling waarin we eenvoudigweg niet alleen gelaten kunnen worden met onze eigen gedachten.
• Stilte geeft ons de kans om na te denken over wat we gezegd en gehoord hebben. Het wordt gezien als een betrouwbare voedingsbodem voor het innerlijke werk dat leerlingen moeten verrichten.

De paradox in de lespraktijk

• Een goede tekst biedt openheid en grenzen; de grenzen bestaan uit een duidelijke en boeiende serie discussiepunten, en de openheid ontstaat door die discussiepunten op een bespiegelende manier te bespreken.
• Een tekst gebruiken volgens onderwijskundige aanwijzingen, betekent niet dat je die slaafs moet volgen.
• Geef leerlingen de ruimte om over de tekst na te denken, om te discussiëren.
• We moeten niet alleen zoeken naar wat de tekst ons kan leren, maar ook naar wat wij de tekst kunnen leren.
• Een goede gastheer neemt aan dat de gast iets te vertellen heeft.
• Leerlingen moeten zich zowel uitgedaagd als welkom voelen.
• Als mensen stilte vervelend vinden, kun je ze vragen om aantekeningen te maken, terwijl ze nadenken.
• De leraar helpt iedere leerling met aandacht om de kern te vinden van wat hij of zij wil zeggen.
• De docent moet het grote verhaal blijven gebruiken, om de kleine verhalen in een kader te plaatsen.
• De leraar die les wil geven op het kruispunt van alle grote en kleine verhalen, moet deze voortdurend interpreteren, net zolang tot de leerlingen hun eigen interpretaties kunnen vinden.
• De stiltes die ik het meest interessant vind, zijn de stiltes midden in een discussie.
• Ik sluit iedere kans op authentiek leren uit, wanneer ik de stilte verbreek.

De spanning van de tegenpolen in de hand houden

• De plaats waar de spanning van de paradox wordt vastgehouden, bevindt zich in het innerlijk van de leraar.
• Alleen met liefde, schoonheid en waarheid in ons leven kunnen de tegenstellingen worden verzoend in bestaande situaties.
• Spanning voelt altijd ongemakkelijk, maar als ik met die kracht kan werken, zal hij mijn hart verruimen.
• We willen dat onze kinderen en leerlingen zich ontwikkelen tot mensen, die vrij denken en vrij leven, maar tegelijkertijd weten wij dat we ze kunnen helpen vrij te worden door hun vrijheid in bepaalde situaties in te perken.
• Liefde zorgt ervoor dat wij onze Salomonsoordelen oplossen door voorbij de spanning in onszelf te kijken naar het belang van de leerling of het kind.
• In een tijd van spanning moeten we het geduldig uit zien te houden met alle liefde die we op kunnen brengen, totdat de spanning zelf een grotere liefde oproept. De naam van dat geduld is: lijden.
• Door de spanning van de tegengestelde waarheden te handhaven, houden wij de poort naar vragen open, en laten we onze leerlingen toe op een terrein waar we allemaal kunnen leren.
• Laten we proberen de vragen lief te hebben.
• Leef nu uw vragen.
• Als je de spanningen ontkent die het lesgeven met zich meebrengt, word je verscheurd door alle spanningen die je beweert niet te hebben.
• Een conflict kun je alleen oplossen door het blindelings in je hart te sluiten.

4. Kennen in een leergemeenschap
Samengebracht door de gift van belangrijke onderwerpen
Dit hoofdstuk gaat over modellen van leergemeenschappen die ontstaan in de klas en in de wereld.

Beelden van een leergemeenschap

• Bij een gemeenschap denken we aan een therapeutische vorm. Hierbij is intimiteit de hoogste waarde in de menselijke relaties. In die intimiteit delen wij de diepste roerselen van onze ziel met elkaar, in de overtuiging dat we volledig gekend zullen worden, en het vertrouwen dat de ander ons volledig zal accepteren. Dit therapeutische model is minder geschikt voor het onderwijs; het is zelfs een bedreiging voor het lesgeven en leren.
• Je kunt geen intimiteit van elkaar eisen. Als we dat proberen, stoten we elkaar juist af.
• Als intimiteit de norm wordt, verliezen we het vermogen tot contact met het vreemde en de vreemdeling, terwijl dat van wezenlijk belang is om te leren.
• Het therapeutische model speelt in op onze angst voor wat anders is door de gemeenschap waarin wij leven te reduceren tot wat bekend en vertrouwd is.
• Het is van essentieel belang dat ik mij verantwoordelijk voel voor armen en hun moeilijke situatie.
• Bij het politieke model is de norm het breed spectrum aan relaties tussen vreemden, die samen een gezonde politieke samenleving vormen, waarin mensen niet intiem met elkaar omgaan, waar men leert onderlinge conflicten en problemen op te lossen. Hier kom je niet achter wat in het hart van de ander leeft. 
• Op scholen wordt samengewerkt door een bredere selectie van de bevolking, dan in veel andere instellingen. De verschillende leden van de onderwijsgemeenschap tonen een grote mate van onderling respect. Zo zijn scholen onze belangrijkste weefgetouwen.
• De klassieke regels van de democratische politiek zijn: onderhandelen, loven en bieden, compromissen sluiten; teneinde het beste te bereiken voor zoveel mogelijk mensen.
• Waarheid wordt niet bepaald met democratische middelen. Waarheid bij meerderheid van stemmen is geen waarheid.
• Het politieke model kan voor lesgeven en leren veel betekenen, maar de leergemeenschap moet een meer fundamentele vorm vinden.
• Bij het marketingmodel moeten onderwijsinstellingen hun producten verbeteren, door hun relatie met de klanten te verstevigen, en meer verantwoording aan hen af te leggen.
• Wat is het eerste dat jij zou doen om het gevoel van gemeenschap te versterken?
• Het marketingmodel is een reële bedreiging voor het lesgeven en leren. Er zijn geen betrouwbare instrumenten om leraarschap te evalueren. Goed onderwijs zorgt ervoor dat leerlingen zowel hun eigen kennis verder kunnen ontwikkelen, als kritisch gebruik kunnen maken van wat anderen zeggen te weten. Het is heel goed mogelijk dat een leerling die goed onderwijs heeft genoten - tenminste voor een tijd - toch ontevreden is. Die ontevredenheid kan een teken zijn dat echt onderwijs heeft plaats gevonden. Het kan vele jaren duren voor een leerling dankbaarheid voelt tegenover een docent, die een onaangename waarheid heeft onthuld.

De werkelijkheid is gemeenschappelijk

• De kerntaak van onderwijs bestaat uit kennisverwerving, lesgeven en leren.
• Lesgeven is een ruimte creëren, waarin wij gemeenschappelijk zoeken naar waarheid.
• Het kenmerk van de leergemeenschap is haar aanspraak op het feit dat de werkelijkheid een netwerk van gemeenschappelijke relaties is, en dat wij die werkelijkheid alleen kunnen kennen door ermee in contact te staan. Al onze potentiële kennis komt voort uit onze verbondenheid met de werkelijkheid.
• De dood wordt gezien als een factor in het voortbestaan van de gemeenschap.
• Een elementair deeltje is geen onafhankelijk bestaande, on-analyseerbare entiteit, maar in wezen is het een verzameling contacten, die zich richten op dingen buiten zichzelf.
• In onze tijd wordt de natuur gezien als relationeel, ecologisch en onderling afhankelijk. De werkelijkheid bestaat uit gebeurtenissen en relaties. De natuur moeten we zien als een historische gemeenschap van onderling afhankelijke bestaansvormen

Het begrip waarheid opnieuw onder de loep

• In ons naïeve tijdperk waren we er nog zeker van dat we de waarheid konden leren kennen, maar we zijn er nu zeker van dat we dat niet kunnen.
• Het is een mythe dat waarheid een serie beweringen is over objecten, en dat het onderwijs het systeem is dat deze beweringen doorgeeft aan leerlingen, en dat een persoon die onderwijs heeft genoten iemand is die zich deze beweringen van deskundigen kan herinneren en kan reproduceren. Dat beeld is hiërarchisch, lineair en dwangmatig steriel, alsof waarheid naar ons toe komt op een antiseptische transportband, om aan het einde daarvan als zuiver product te worden afgeleverd. Dat geeft een onjuist beeld van hoe wij kennis verwerven, en het heeft de wijze waarop we onderwijs geven, ernstig misvormd.
• In de gemeenschap van waarheid bestaan er geen zuivere objecten van kennis en geen absolute deskundigen. In de gemeenschap van waarheid lijken kennis, lesgeven en leren minder op General Motors en meer op een dorpsvergadering, minder op bureaucratie en meer op een chaos.
• Op ieder vakgebied worden de vele gemeenschappen één, door het feit dat zij zich verzamelen rond een gemeenschappelijk onderwerp, en laten zij zich leiden door gedeelde regels rond waarneming en interpretatie.
• De gemeenschap van waarheid is circulair, interactief en dynamisch. Die gemeenschap van waarheid vermeerdert onze kennis door meningsverschillen. Door meningsverschillen testen wij elkaars ideeën in het openbaar, in een gemeenschappelijke poging het beste uit elkaar te halen en de wereld beter te begrijpen.
• Waarheid is een eeuwigdurend gesprek over dingen die ertoe doen; een gesprek dat wordt gevoerd met hartstocht en discipline.
• De enige objectieve kennis die wij bezitten, is de kennis die voortkomt uit een gemeenschap van mensen, die naar een onderwerp kijken en hun waarnemingen bespreken binnen een overeengekomen kader van procedurele regels. Deze gemeenschap kan ons nooit ultieme zekerheid bieden.
• Leren kennen, begint bij onze nieuwsgierigheid naar een onderwerp.

De gift van belangrijke onderwerpen

• De gemeenschap in het onderwijs wordt beperkt, als het de gift van belangrijke onderwerpen (datgene waar de zoekers naar waarheid zich omheen verzamelen) uitsluit, en alleen steunt op onze eigen nogal beperkte kwaliteiten.
• Leergemeenschappen krijgen het beste vorm door: verscheidenheid, dubbelzinnigheid, creatieve meningsverschillen, eerlijkheid, nederigheid en vrijheid.
• Als de belangrijke onderwerpen verdwijnen, worden wij uit onze gemeenschappelijke baan geslingerd in het zwarte gat van pretenties, narcisme en arrogantie; en wanneer ze in het beeld komen van absolutisme en relativisme.
• We zullen de kracht van belangrijke onderwerpen alleen ervaren, als we ze een eigen leven toestaan - een innerlijkheid, een identiteit en integriteit die hen tot meer maakt dan objecten; een kwaliteit van zijn en handelen, die niet afhankelijk is van ons en van onze gedachten over hen.
• Het is onmogelijk iets te leren van een boek dat, of van een persoon die je waardeloos vindt. Als we zoveel minachting tonen voor belangrijke onderwerpen, dan beroven we hen van hun karakter en hun stem.
• Alle belangrijke onderwerpen hebben een innerlijk leven dat tot het onze spreekt, als we dat toelaten.
• Het innerlijk leven van elk belangrijk onderwerp zal voor mij onbegrijpelijk blijven, als ik zelf mijn innerlijk leven niet vergroot en verdiep.
• We kunnen de belangrijke onderwerpen van het universum niet kennen, tot we onszelf echt kennen.

Kennen en het heilige

• De gezondheid van het onderwijs hangt af van ons vermogen om het heilige en het wereldlijke bij elkaar te houden, zodat ze elkaar kunnen corrigeren en verrijken.
• De groeiende respectloosheid is typerend voor onze sociale contacten.
• In een cultuur van respectloosheid wordt het onderwijs getroffen door het ergst denkbare lot: het wordt banaal.
• Waar onze spiritualiteit is aangetast, leren we minder goed kennen, lesgeven en leren. We verliezen ons vermogen om ons te laten verrassen.
• We verwelkomen onze nieuwe ideeën niet altijd. In plaats daarvan verwerpen we ze als irritante onzin.
• We kunnen ook toelaten dat een nieuw idee ons weer op andere ideeën brengt - een proces dat soms denken wordt genoemd.
• Bij de aikido-oefening 'zachte ogen' leer je je blik te verruimen, om meer van de wereld in je op te nemen. We zijn dan ontvankelijk en in staat om de grootsheid van de wereld, en de gift van belangrijke onderwerpen in ons op te nemen.
• Het is begonnen met een mysterie en het eindigt met een mysterie, maar wat een woest en prachtig land ligt daar tussenin.

5. Lesgeven in een leergemeenschap
Onderwerpgericht onderwijs
Dit hoofdstuk gaat over modellen van leergemeenschappen die ontstaan in de klas en in de wereld.

Het derde element

• Gemeenschappelijkheid, of verbondenheid, is het basisprincipe van goed lesgeven.
• Ons traditionele onderwijs komt voort uit een principe dat nauwelijks met de term gemeenschappelijk kan worden aangeduid. Het richt zich op de leraar, die weinig meer doet dan conclusies doorgeven aan de leerlingen. Leraar en leerlingen komen niet in dezelfde ruimte bij elkaar om een gemeenschap te ervaren, maar omdat de leraar dan alles maar één keer hoeft te zeggen.
• We kunnen onszelf overstijgen door niet de leraar of de leerling, maar het onderwerp in het midden van onze aandacht te plaatsen.
• Als het belangrijke onderwerp voor zichzelf spreekt, is het veel waarschijnlijker dat leraar en leerlingen een werkelijke leergemeenschap zullen vormen.
• Bij een werkstage presteren leerlingen beter in het theoretische gedeelte, en raken ze persoonlijker betrokken bij het onderwijs.
• Door de digitale technologie raken leerlingen persoonlijker betrokken bij de belangrijke onderwerpen.
• Passie voor het vak plaatst het onderwerp, en niet de leraar, in het centrum van de leercirkel - en als het belangrijke onderwerp zich in het midden bevindt, hebben de leerlingen directe toegang tot de energie van leren en leven.

Lesgeven vanuit de microkosmos

• Ik moet ervoor zorgen dat mijn leerlingen worden voorbereid op hun vervolgopleiding, of op de arbeidsmarkt.
• Feiten kunnen beter worden verstrekt in de vorm van teksten of in digitale vorm, waarmee leerlingen kunnen doen wat hun hersens vragen: ernaar kijken, er nog eens naar kijken en ze dan controleren, bewerken, vergelijken met andere feiten en toepassen - en dat alles niet te lang achter elkaar en met veel herhaling.
• Ik zou mijn leerlingen alles over het vakgebied kunnen vertellen wat vakmensen erover weten, maar dat is informatie die ze niet kunnen onthouden, en ook niet kunnen toepassen.
• Ieder vakgebied kent een eigen manier waarop zij zich verhoudt tot de belangrijke onderwerpen, die de kern van dat vakgebied vormen.
• Waarom blijven wij proberen het hele vakgebied te behandelen, als we zeker zoveel recht kunnen doen aan de leerstof door minder stof op een dieper niveau te behandelen? Door zich in de details te verdiepen, ontwikkelen studenten inzicht in het geheel.
• We moeten studenten leren begrijpen waar de informatie vandaan komt, en wat de betekenis ervan is.

De microkosmos aan de medische faculteit

• Studenten weten heel veel, en als groep weten ze zelfs nog meer. Als je ervoor kunt zorgen dat leken en hun waarnemingen zich exponentieel vermenigvuldigen in een goed groepsproces, dan kan zo'n verzameling leken soms tot gedegen inzichten komen.
• Het menselijk brein werkt het best als de informatie wordt aangeboden in patronen, die een betekenisvolle samenhang vertonen, als ware het een gemeenschap van feiten.
• Door samen te leren, kunnen studenten naar de werkelijkheid kijken door de ogen van anderen, in plaats van gedwongen te zijn om alles met de eigen beperkte blik te bezien. Ze krijgen dan de kans om dichter bij de werkelijkheid te komen.
• Onderwijs dat is gebaseerd op de gemeenschap van waarheid, kan een praktisch antwoord zijn op een aantal dringende behoeftes.

De microkosmos in maatschappelijk onderzoek

• Ik gaf les door de ene na de andere vraag te stellen, en wachtte geduldig op een antwoord als er stiltes vielen; ik probeerde studenten met elkaar in gesprek te laten komen, gaf een korte uitleg om een weg uit een impasse te vinden, probeerde hen zo diep in de microkosmos van de methodologie te voeren. Ze leerden meer en beter.

Open ruimte en vaardig handelen

• Er werd mij geleerd om ruimte in te nemen, niet om die open te laten. 
• Het doorvoeren van verandering kost tijd. In zo'n overgangsperiode zijn we niet altijd op ons best.
• Ik moet het onderwijs zo samenstellen dat de leerlingen betrokken raken, en niet volgestopt worden. Ik moet hen de gelegenheid geven in contact te komen met het onderwerp, met elkaar en met zichzelf.
• Ik moet goed op de hoogte zijn van de vakliteratuur, en leerlingen uitnodigen te gaan graven.
• Ik ontdekte uit hoeveel verschillende vragen ik steeds de juiste keuze moest maken.
• Als leraar moet je open en stimulerend met de reacties van studenten omgaan.
• Als leraar moet je het vermogen hebben om een vraag-antwoord-spel tussen leraar en individuele leerlingen om te zetten in een geanimeerde, complexe dialoog.
• Je moet studenten leren ook naar elkaar te kijken.
• De leraar moet reacties die voor hem/haar bedoeld zijn, terugkaatsen naar de groep. De groep in het gesprek betrekken, betekent een aanslag op mijn innerlijke rust.
• Ik moet als leraar leren om erop te vertrouwen dat de groep over de nodige bronnen beschikt, om met het probleem in kwestie om te gaan.
• Ik moet als leraar de vaardigheid krijgen om wat mijn studenten zeggen op een hoger plan te brengen, en in een kader te plaatsen.
• Te midden van de creatieve chaos moet de leraar weten wanneer en hoe hij een duidelijke grens moet trekken.
• Als ik mijn innerlijke dialoog over wat ik straks wil zeggen even staak, maak ik daarmee ruimte in mezelf vrij om te luisteren naar het gesprek om me heen.
• Het is mijn taak als leraar om de termen die verspreid over de discussie naar voren komen, te herformuleren.

De leergemeenschap: varianten en struikelblokken

• Leerlingen betrekken in de dynamiek van de gemeenschap van waarheid is een gezond onderwijskundig principe. Die methode komt voort uit de identiteit en de integriteit van de leraar.
• Door te leren spreken en luisteren in de onzichtbare gemeenschap van de geschiedenis en het denken, wordt je wereld onmetelijk veel groter, en verandert je leven voorgoed.
• In een authentieke leergemeenschap verdwijnen oneigenlijke verschillen in macht en status, maar reële verschillen blijven, en dat moet ook, omdat zij het gevolg zijn van functies die moeten worden vervuld als de leergemeenschap wil groeien en bloeien.
• De eindbeoordeling is niet het gemiddelde cijfer, maar het cijfer voor de laatste versie. Daarmee maak je leerlingen duidelijk dat beoordelingen richtlijnen zijn voor hun leerproces.
• Waarin zijn leraren afhankelijk van hun leerlingen? Een leergemeenschap kan niet bestaan zonder onderlinge afhankelijkheid. Daarin ontmoeten leraar en leerling elkaar op een dieper niveau van verbondenheid, en zal iedereen op een verrassende en levensverrijkende manier leren.

6. Leren in de onderwijsgemeenschap
In gesprek met collega's
Dit hoofdstuk gaat over collegiale consultatie en/of intervisie.

Lesgeven achter gesloten deuren

• Leren is wat je nodig hebt.
• Als we als leraar willen groeien in ons beroep, kunnen we maar op twee belangrijke plaatsen terecht: het innerlijk gebied waaruit goed lesgeven voortkomt, en de gemeenschap van collega's van wie we meer kunnen leren over onszelf en over ons vak.
• Ik kan gebruik maken van de verzamelde en gezamenlijke wijsheid, die in iedere goede faculteit of vakgroep te vinden is. We kunnen bij elkaar de bronnen vinden.
• Barrières tussen docenten zijn voor een deel het gevolg van de wedijver, waardoor we ons uit angst van elkaar afschermen. Die barrières leiden tot solistisch lesgeven.
• Als docenten elkaars lesgeven niet kunnen bijwonen, ontwikkelen ze beoordelingsmethoden die afstandelijk, demoraliserend en zelfs onfatsoenlijk zijn. Omdat we geen informatie uit de eerste hand over elkaars werk hebben, staan wij toe dat iets als een leerlingenenquête de plaats inneemt van gegevens die alleen in persoonlijk contact kunnen worden verkregen. 
• Er zijn geen standaardvragen te bedenken die algemeen van toepassing zijn op de verschillende manieren van goed lesgeven.
• De beperkingen van evaluaties worden zo ongenuanceerd geaccepteerd, en de uitkomsten zo selectief geciteerd, dat de gegevens heel gemakkelijk voor of tegen iemand kunnen worden gebruikt.
• Alleen door 'ter plekke te zijn' kun je goed leraarschap in al zijn facetten evalueren.
• Docenten moeten elkaar zien lesgeven, en meer tijd vrijmaken om met elkaar over lesgeven te praten.
• Lesgeven in afzondering belemmert niet alleen de groei van de individuele leraar, maar moedigt tevens institutionele onbekwaamheid aan.
• Het niveau van een beroep kan alleen verbeteren als de beoefenaars ervan hun praktijk delen en eerlijk zijn en er eerlijk met elkaar over spreken.
• Onze bereidheid om iets te proberen, wordt ernstig beperkt als we niet de steun krijgen van een instelling die het nemen van risico's aanmoedigt.

Nieuwe gespreksonderwerpen

• Het menselijke element in het lesgeven wordt veronachtzaamd, en daarom voelen de docenten die lesgeven zich ook veronachtzaamd.
• De leraar heeft niet alle cruciale momenten onder controle. Niet alle cruciale momenten leveren spanning of verdeeldheid op. Sommige geven voldoening.
• In mijn innerlijk landschap van identiteit en integriteit is mijn inspiratie te vinden.

Grondregels voor een dialoog

• Ieder van ons heeft een innerlijke leraar, die een behoeder van waarheid is, en ieder van ons moet in gesprek gaan met de gemeenschap, om die innerlijke leraar te horen spreken.
• Door dingen op te schrijven worden we gedwongen om gevoelens en feiten te ordenen.
• Als we ons onderwerpen aan de discipline om alleen maar vragen te stellen, openen wij een innerlijke ruimte om de ander te ontvangen.

De behoefte aan leiderschap

• De gemeenschap kent een dynamiek, die in iedere fase leiderschap vereist.
• We hebben leiders nodig, die mensen kunnen uitdagen om visie vorm te geven.
• Een gesprek moet een vrije keuze zijn.
• Als leidinggevenden een goed gesprek over lesgeven op gang willen brengen, moeten we het verschil onderkennen tussen wat leraren over zichzelf zeggen, en wat hun werkelijke behoeften zijn. Op grond daarvan moeten zij de leraren een excuus geven en toestemming verlenen, om in hun werkelijke behoeften te voorzien.
• Leraren hechten waarde aan lesgeven. Ze hebben er een rationeel eigenbelang bij om er het beste van te maken.
• Leren - samen leren - is de opdracht voor ons allen.

7. Niet langer verdeeld
Lesgeven vanuit een hoopvol hart
Bij verdeeldheid gaat het in dit hoofdstuk om interne verdeeldheid.

Blokkades, wanhoop en hoop

• Organisaties staan voor orde en instandhouding.
• Maatschappelijke bewegingen staan voor voortdurende verandering. In maatschappelijke bewegingen heerst een mentaliteit, waarin verzet wordt gezien als de plek waar alles begint; niet eindigt. Het verzet zelf wijst op de behoefte aan iets nieuws.
• Leiders van organisaties die open staan voor verandering, zullen vaak de energie van de bewegingen verwelkomen, ondanks de chaos die deze met zich kunnen meebrengen.
• Leiders van maatschappelijke bewegingen dienen te begrijpen dat zij organisatiestructuren nodig hebben, om de veranderingen die zij tot stand brengen te bestendigen.
• Omdat ze ingeperkt worden door de ideeën die ze over organisaties hebben, spenderen veel mensen veel energie om autoriteiten van hun visie te overtuigen, maar dat heeft vaak een averechtse uitwerking.
• Als organisaties minder geïnteresseerd raken in verandering, zullen de vernieuwers moedeloos worden en de boel in de steek laten.

Een onverdeeld leven

• Het wordt ongezond als ons gevoel ondergeschikt wordt gemaakt aan de organisatie. Dat leidt tot een spiritueel afscheid.
• De beslissing niet langer verdeeld te willen leven, is een vorm van zelfkritiek, en een verzet om op te komen voor de elementaire behoefte, om je leven te laten bepalen en leiden door je eigen overtuigingen.
• Het diepst van onze integriteit laat ons weten wat we moeten doen.
• Geen straf die iemand jou oplegt, kan zwaarder zijn dan de straf die jij jezelf oplegt, door mee te werken aan het kleiner maken van jezelf. Dat inzicht geeft je het vermogen om op weg te gaan naar nieuwe mogelijkheden, die recht doen aan je hart.

Gemeenschappen van geestverwanten

• Iemand die het besluit neemt een onverdeeld leven te leiden, is in het begin kwetsbaar. Je moet die beslissing wel zichtbaar maken.
• Het zoeken naar integriteit is altijd gezond.
• Een gemeenschap van geestverwanten kan ontstaan als twee of drie mensen samenkomen, en een verplichting met elkaar aangaan.
• Mensen die betrokken zijn bij maatschappelijke bewegingen, kennen vaak meer gelijkgestemden die ver weg wonen, dan bij hen in de buurt.

In de openbaarheid treden

• Als een beweging in de openbaarheid treedt, ontmoet zij ook uitdagingen, die haar dwingen haar eigen waarden te onderzoeken en bij te stellen.
• Belangrijk is dat de maatschappelijke beweging voor onderwijsverbetering steun heeft gekregen van mensen buiten het onderwijs.
• Het traditionele frontale lesgeven bereidt leerlingen niet goed voor op de werkelijke praktijk. Die boodschap moet komen van gezaghebbende stemmen uit de arbeidsmarkt zelf.
• In de zakenwereld dient de bereidheid tot onderwijsverandering uitsluitend om het eigen rendement te verbeteren.
• Om samen te werken in dezelfde beweging, hoeven we niet altijd partners te kiezen die dezelfde visie hebben als wij. We moeten risico's nemen, om ons open te stellen voor tegenstrijdige invloeden, zodat zowel de beweging als onze integriteit kunnen groeien.

De beloning van het lesgeven met hart en ziel
Plaatsnemen in de beweging voor onderwijsverandering, is een manier om uitdrukking te geven aan onze verantwoordelijkheid.

Wij hoeven ons niet aan de wereld aan te passen;

wij kunnen de wereld aanpassen.

(Thomas Merton)