Pelgrimeren van Berducedo naar Grandas de Salime

Ontmoeting met drie Amerikaanse pelgrims bij de refugio van La Mesa

Van Le Puy-en-Velay naar Santiago de Compostela

Camino del Norte & Camino Primitivo > Irún – Santiago de Compostela
Camino Primitivo van Berducedo naar Grandas de Salime
Dinsdag 14 juli 2015 – 19,2 km.
Dag 30: 614,9 – 634,1 km

Taxi volgens afspraak
Om 6.45 uur gaat de wekker en om 7.45 uur verlaten we met onze auto de camping van A Fonsagrada. Gisteravond hebben we een taxi gereserveerd voor vanmorgen om 8.30 uur in Grandas de Salime. Durkje en ik zijn een kwartier vóór de afgesproken tijd op de taxistandplaats achter de kloosterkerk van Grandas de Salime, en vijf minuten vóór de afgesproken tijd arriveert de taxichauffeur, die ons vervolgens in twintig minuten naar Berducedo rijdt.

Beducedo

In Berducedo gaan we eerst nog even een kop koffie drinken op het caféterras, alvorens we onze etappe van vandaag aanvangen. Naast ons zit een Franse pelgrim. Ze wacht op haar man, die terug is gelopen, omdat hij onderweg schoenen heeft laten liggen. Pas als hij weer terug is, gaan ze verder; maar verder dan La Mesa zullen ze vandaag niet meer komen, vertelt ze.

Wij zullen vandaag over een afstand van 19,2 kilometer van Berducedo naar Grandas de Salime lopen. Daarbij moeten we eerst over een hoge bergrug, om dan diep af te dalen naar een stuwdam, om dan tenslotte weer te stijgen naar de hoogte van Grandas de Salime.

De ochtendtemperatuur begint bij de start in Berducedo bij 13 graden Celsius, en die loopt gedurende de dag op naar 28 graden Celsius; dus weer een warme dag voor een traject met veel stijgen, dalen en dan weer stijgen. We lopen vandaag veel in de volle zon, krijgen af en toe even verkoeling van een verfrissende zomerbries, en we genieten volop van de enkele schaduwrijke trajecten over de doorgaans beboste berghellingen.

Tegen kwart over negen wandelen we langs de vervallen begraafplaats en de oude dorpskerk Berducedo uit.

Boven op een bergkam zien we vóór ons in het dal de laaghangende bewolking nog als een witte ochtenddeken over de vallei liggen.

La Mesa

Over een rotsachtig boerenpad en verderop over een smalle asfaltweg wandelen we ruim vier kilometer naar het eerstvolgende dorpje La Mesa, dat in het dal ligt tussen twee hoge bergruggen. Ook daar ligt nog enige laaghangende bewolking in het dal bij La Mesa.

Links van de weg bij binnenkomst van La Mesa zien we op een boerderijerf partijen haardhout liggen. Vier van die partijen zijn hoog opgestapelde ronde bulten van kleine boomstronken. In de regen kan de aarde eraf spoelen en in de volle zon kunnen ze zo goed drogen.

In het midden van het dorp lopen we langs de Maria Magdalena-kerk, die op een verhoging – als ware het een Friese dorpsterp – is gebouwd.

Rust en herstel voor pelgrims

Op een splitsing van dorpswegen komen we langs de plaatselijke refugio. Drie jonge dames zitten vóór de herberg in de zon. We raken met hen in gesprek. Het zijn drie bevriende Amerikaanse pelgrims uit Michigan, Indiana en Louisiana, die met zijn drieën deze pelgrimstocht lopen. Twee van de drie hebben door vallen en lopen de nodige blessures opgedaan, zitten dik in het verband, dus ze hebben besloten vanwege de nodige rust en herstel vandaag de etappe van La Mesa naar Grandas de Salime met een auto af te leggen. De refugio-houdster heeft hen al aangeboden hen met haar auto daar naar toe te brengen, dus ze zien het na de zware dag van gisteren nu wel weer zitten vandaag.

Buspol

Na een lang en gezellig gesprek met deze jonge pelgrims gaan Durkje en ik weer verder. We wandelen La Mesa uit, en dan volgt een lange en zware klim in de volle zon, over een brede asfaltweg. Boven op de bergkam staan windmolens. Daar moeten we omheen.

Even later komt Buspol in zicht.

Buspol was vroeger een pelgrimshospitium, dat later in onbruik raakte, en evenals op andere locaties veranderde in een boerenhoeve. We lopen langs de boerderij en zien dan ook de kleine kapel van Santa Marina van Buspol.

Achter de kapel gaan we door een veehek, en dan komen we langs een kudde koeien.

Twee van die koeien hebben elk een kalf. Het ene kalf is al vrij groot, het andere is veel jonger. Op het moment dat wij de kleine kudde passeren, drinken beide kalveren bij de moeder.

Voorbij Buspol volgen we de camino-wegwijzers en zetten we de afdaling in naar de stuwdam.

Uitzicht over het rivierdal van de Navia

Als we nog op de open helling lopen, kunnen we op een gegeven moment onze bestemming Grandas de Salime al zien liggen, kilometers verder en ver in de diepte.

Links van dit Asturische stadje zien we het stuwmeer ook al.

En rechts van Grandas de Salime zien we het gele hotel Las Grandas in Vistalegre, dat vlak bij de stuwdam van Embalsa de Salime ligt. We willen straks pauzeren in dit hotel-restaurant-bar.

Hoe verder we afdalen hoe beter het zicht wordt op de doorgangsplaats voor pelgrims op de Camino Primitivo.

Het gaat bergafwaarts

Maar eerst moeten we nog een heel eind over de berghelling bergafwaarts. Het is een lust voor het oog om hier op het smalle bergpad te lopen, met links en rechts prachtige flora en in de diepte en vóór ons de schitterende uitzichten over bergen en dalen.

Als we het tracé met veel heide en jonge dennenaanplant voorbij zijn, komen we op het beboste deel van de berg. Af en toe lopen we over steile paden met haarspeldbochten.

En steeds weer krijgen we op open plekken een schitterend uitzicht over het stuwmeer in de diepte.

Langs het hellingpad staan ook hier weer prachtige planten, en aan één van de zijden van het pad bevinden zich veelal hoog opgaande rotspartijen.

Dán breekt het moment aan dat we ook de electriciteitscentrale van de stuwdam in zicht krijgen. Dikke electriciteitsdraden gaan naar beide zijden van de berghelling hoog opwaarts om de in de stuwdam opgewekte energie bovengronds te transporteren.

Als we iets lager komen, wordt het hellingbos dichter, en kun je zien dat de ondergrond daar ook een stuk vochtiger wordt. We passeren dan bijvoorbeeld ook berken, en veel rotsen zijn hier prachtig gedecoreerd met dikke lagen mos.

Dan komen we op een gegeven moment zo laag dat we op open plekken heel goed de opbouwelementen van de stuwdam kunnen zien aan de zijde van de diepe rivierkloof.

Embalse de Salime

Het is indrukwekkend om te zien wat men hier met honderden arbeiders in de veertiger jaren van de vorige eeuw heeft gebouwd aan dam, electriciteitscentrale en allerlei andere bedrijfsgebouwen tegen de rotshelling. Tien jaar duurde de bouw, het werd een hoogtepunt van wegen- en waterbouwkundige werken, en met de 685 hectare land verdwenen veel woonplaatsen – waaronder Salime – definitief onder water. Bij de stuwdam is een mooi uitzichtspunt gebouwd, waar je van grote hoogte de hele stuwdam en haar omgeving goed kunt bezichtigen.

De rivier de Navia in de diep liggende kloof is vanaf dit uitzichtspunt prima te zien.

We gaan de stuwdam over, en maken gebruik van de uitgebouwde plateau’s vanwaar je een mooi uitzicht krijgt over de Navia in de diepte.

Daar kun je van bovenaf kijken op de overstortgoten, waar men bij een al te hoge waterstand de stuwen open kan zetten om het overtollige water de diepte in te laten vallen op de brede betonnen stortgoten. Het moet toch zeker een indrukwekkend gezicht zijn als hier het water uit het stuwmeer van tientallen meters hoogte naar beneden valt over de stortgoten naar de rivier.

Als je aan de overzijde van de stuwdam bent, kun je vooral goed in de lengte van het stuwmeer kijken.

En omdat de stuwdam in een S-vorm is gebouwd, kun je pas aan het eind van de stuwdam – voor ons aan de overzijde – tegelijk aan de linkerzijde de stuwdam en aan de rechterzijde het stuwmeer zien.

Vistalegre

Vanaf de stuwdam lopen we hoog langs het stuwmeer over de verkeersweg naar het dorpje Vistalegre. Vóór ons ligt hotel-restaurant-bar Las Grandas, waar we onze eerste pauze nemen.

Op het terras aan de stuwmeerzijde is het gezellig druk. Er zit een hele grote groep Amerikaanse pelgrims. Even later horen we dat het drie gezinnen zijn, die gezamenlijk in familiekring hier naar Spanje zijn gekomen om in enkele weken de Camino Primitivo te lopen. Dat blijkt nogal een hele onderneming te zijn, om bijvoorbeeld zo’n grote groep van 14 familieleden in één plaats te laten overnachten, en om samen weer op gang te komen, en samen voldoende tempo te houden om elke dag de beoogde etappe te volbrengen. Maar gezellig is het in elk geval wel, zo te zien.

Langs het stuwmeer

Na een lange pauze gaan we weer verder. We lopen langs de brede asfaltweg van Vistalegre richting Grandas de Salime. We klimmen direct al behoorlijk, dus binnen de kortste keren zien we onze pauzeplek Las Grandas al diep onder ons aan het stuwmeer liggen.

In een buitenbocht van de weg is een mooie panoramapunt gebouwd, vanwaar je een schitterend overzicht krijgt over stuwmeer en stuwdam.

We blijven de slingerende verkeersweg volgen, en als we op zeker moment even achterom kijken, zien we ver achter ons, aan de overzijde van het stuwmeer, hoog boven op de bergkam de windmolens, waar we vanmorgen omheen zijn gelopen. Van zo hoog en van zo ver zijn we vandaag dus al gekomen.

Smal bebost hellingpad

Het traject langs de verkeersweg is lang, maar ook daar komt een eind aan. We moeten de verkeersweg verlaten, om op een smal hellingpad verder te gaan, dat aanvankelijk nogal steil bergopwaarts gaat. Als je op enig moment op hoogte bent, loopt het hier prachtig, want alles links en rechts van het smalle pad ziet er qua flora prachtig uit, en je loopt doorgaans goed beschut tegen de inmiddels brandende zon. Af en toe is het pad even heel smal, en moet je voorzichtig rechtdoor op het pad blijven gaan, met naast je dan de steile berghelling. Maar het is allemaal prima te doen en het loopt hier prachtig. Op de plaats waar een omgevallen boom nog diagonaal over het pad ligt, moeten we even over de dikke boomstam heen, om aan de overzijde weer vlot verder te kunnen lopen.

Als ik een eindje verder op een enigszins open plek even over de rand naar beneden kijk, zie ik enkele meters beneden me een plek waar een imker een groot aantal bijenkasten heeft geplaatst, waar de bijen bedrijvig omheen en in en uit vliegen.

Zoek een stempel in Grandas de Salime

Ook aan dit hellingpad komt na anderhalve kilometer weer een eind, en dan zien we Grandas de Salime vóór ons liggen.

We wandelen het nu stille pelgrimsstadje binnen, en dan kun je duidelijk merken dat het siësta-tijd is, want er is bijna niemand op straat. Door de stille straatjes lopen we naar het stadscentrum, op de plaats waar het gemeentehuis en de kloosterkerk van San Salvador staan.

We willen graag een pelgrimsstempel in onze pelgrimspaspoorten van de kloosterkerk, maar die blijkt vanavond pas om 19.00 uur open te gaan, en dan zijn wij al lang weer weg.

Dan maar naar het gemeentehuis, maar ook die gaat pas later vanmiddag open. Daarom lopen we een bar binnen tussen de kerk en het gemeentehuis. Daar hebben ze geen pelgrimsstempel voor ons, maar we worden doorverwezen naar het café-hostal aan de andere zijde van de kerk. Daar krijgen we het gevraagde stempel, en dan genieten we daar eerst nog even van een flesje ijskoud bronwater, alvorens we verderop in onze auto stappen, om weer terug te rijden naar onze camping in A Fonsagrada.

Om 15.30 uur arriveerden we in Grandas de Salime, dus we hebben de ruim 19 prachtige kilometers vandaag in ruim zes aangename uren afgelegd. Een heel andere dag dan gisteren, maar ook weer alleszins waardevol om te beleven.