De kleine Keizer

Maandag 9 december 2013

Cover van het boek over Gerrit Keizer

Klaine Gerryt
Gerrit Keizer is in 1874 geboren in Oude Bildtzijl, het dorp in de Friese gemeente Het Bildt waar in 1936 ook mijn moeder is geboren. Twee jaar eerder kwam mijn vader ter wereld op een boerderij enkele kilometers verderop, aan de Nieuwe Bildtdijk. Tijdens hun jeugdjaren hebben ze Gerrit Keizer gekend, deze veelzijdige dorpsfiguur, artiest, wereldreiziger en prediker.
'Klaine Gerryt' of 'Klaine Kaizer' viel op vanwege zijn lengte. Nog geen meter lang was hij, klein van stuk, maar groot van avontuur. Gerrit Keizer stierf in 1946, na alle omzwervingen weer terug in zijn geboorteplaats.
In Oude Bildtzijl resteert nog het 'Klaine Kaiser Padsy', een smal straatje, dat naar deze beroemde dorpsgenoot is genoemd.

Roman
In zijn levensjaren tussen 1874 en 1946 heeft de kleine Keizer intensief geleefd. Toneel- en romanschrijver Jan van der Mast schreef het boek 'De kleine Keizer', over het leven van deze Gerrit Keizer; een roman, want er was te weinig gedetailleerde informatie beschikbaar voor non-fictie. Hij noemt het een 'Wervelende roman over de kleinste man ter wereld'.

Mim fan Ouwesyl na New York
De dwerg Gerrit Keizer wordt al vanaf zijn zesde levensjaar op kermissen tentoongesteld als ‘een zeldzaam natuurwonder’. Op zijn veertiende jaar - hij is dan 80 centimeter lang - lokt een Hongaarse impresario hem mee naar Amerika. Omdat Gerrit tegen de wil van zijn moeder toch met deze Karbaszi Laszlo mee gaat, weet zijn moeder niet waar hij is, wat voor haar onverteerbaar is. Maar als Gerrit haar later vanuit Amerika schrijft dat hij in een New Yorks Dime Museum wegkwijnt, komt deze moedige weduwe per boot vanuit Oude Bildtzijl naar hem toe in New York, om hem uit de greep van de impresario en van de variétéwereld te verlossen.

Tweede avontuur in Amerika
Het leven van Gerrit Keizer verloopt als in een rollercoaster. Aanvankelijke als 'Prince Mignon' (The Smallest Man in the World) en als 'Kapitein Fourmi' heeft hij veel succes: in Parijs, Londen, Berlijn en uiteindelijk in New York. Maar zijn ambitie om ook te schitteren op de World Fair in Chicago is een maat te groot. Het lukt Gerrit met zijn nieuwe impresario Hendrikus Bos en met zijn moeder niet om een werkplek als artiest te verkrijgen op die imposante World Fair van Chicago. Einde van zijn tweede avontuur in de Verenigde Staten. Gedesillusioneerd keert hij samen met Hendrikus en met zijn moeder Joukje weer terug naar Fryslân, huiswaarts naar Oude Bildtzijl.
De boeg gaat om, want terug in Nederland gaat Gerrit Keizer als gastvoorganger op uitnodiging in kerken het woord Gods verkondigen, nu als ‘de kleinste prediker ter wereld’.

1888 - New York - Dime Museum

• Amerikanen hadden de neiging zaken te versimpelen wanneer ze iets onder de aandacht wilden brengen.
• Aandacht vangen en vasthouden was dodelijk vermoeiend.

1893 - Ouwe-Syl - De Witte Klok

• Alle reizen zijn leerzaam in het leven. Mensen die nooit reizen, blijven dom. En omwegen zijn nuttig.

1893 - New York - Central Park

• Het was bijzonder om met een Bildtse dirigent in een repetitieruimte van het American Theatre een Iers liedje in te studeren. Het kostte me niet veel moeite om de inhoud over te brengen, want al zong ik over de Ierse kust, ik dacht aan Het Bildt, Bregje, de polders, de klei, de Waddenzee, de hoge kreten van een overvliegende scholekster ... dat soort dingen. Zo kon ik de juiste emotie overbrengen.
• Kranten moeten altijd overdrijven. Waarom schrijven ze niet gewoon de waarheid?
• We zijn allemaal Gods schepselen, dat weet ieder weldenkend christelijk mens. Het is toch een vreemde gedachtenkronkel om te moeten benadrukken dat jij meer bent dan eh ...
• Het nietige plekje dat God voor mij op deze wereld had bestemd, was vandaag ruim voldoende om me gelukkig te voelen.
• Met de waarheid nam ik het niet zo nauw. Met waarheid pak je geen vrouwen in.
• Dat iemand zo geduldig kon zijn in de liefde terwijl het al een paar jaar zonneklaar was dat ze elkaar leuk vonden, was voor mij onvoorstelbaar. En ook wreed.
• Wie nooit op reis gaat, blijft van nieuwe ervaringen verstoken en zal de wereld nooit begrijpen.

1893 - Chicago - World's Columbian Exposition



• The world has a lot to offer for people who are willing to explore.
• Hendrikus pakte zijn gidsje erbij en vertelde dat het Edisons gloeilampen waren die hier werden ontstoken. Het zijn 800 miljoen lampen. De World Fair verbruikt driemaal zoveel electriciteit als de hele stad Chicago. Het terrein zag er sprookjesachtig uit. Er was zichtbaar een nieuw tijdperk aangebroken en ik - Gerrit Keizer uit Ouwe-Syl, 19 jaar oud en 80 cm lang - was er die nazomeravond in Chicago hoogstpersoonlijk getuige van. Het was een moment in mijn leven dat ik lang zou blijven koesteren.

1906 - Ouwe-Syl

• Ik heb briefpapier laten drukken met mijn beeltenis erop. Dat wekt vertrouwen.
• Als ze me nu vragen een dienst te leiden, dan stem ik toe op voorwaarde dat de organisatie zich inspant om kerkgangers te werven.
• Het liefst doe ik drie diensten op een dag, anders loont het de moeite niet.
• Tijdens de dienst spelen we louter Opwekkingsliederen. Ze liggen makkelijk in het gehoor en de teksten zijn eenvoudiger dan die van de traditionele liederen. Bovendien zijn ze wat vrolijker, vooral de jeugd is er nogal gek mee. Ik houd ervan om een dienst luchtig te houden.
• Op de kansel voel ik me oppermachtig.
• Friese sigaren zijn voor Hollanders net zo exotisch als Cubaanse.
• Een sigaar moet gerookt worden, en God geprezen. Ik meende het. Beide taken nam ik serieus. Dat is het mooiste moment van de dag om onbezorgd in mijn fauteuil te zitten en na te denken over het leven of over de inhoud van een preek.
• Mijn ambities waren groot, de honger naar erkenning was enorm. Dat heb je als je jong bent, denk ik.