Drenthepad van Orvelte naar Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Zondag 10 april 2022
 

102.000 stenen voor 102.000 WOII-slachtoffers van Kamp Westerbork

Wandelen door Nationale Parken

In 1996 publiceerde Nivon Natuurvrienden Nederland haar wandelgids van het Drenthepad, dat deel uitmaakt van het landelijk netwerk van doorgaande, meerdaagse wandelroutes in Nederland. In 2021 kreeg ik voor mijn verjaardag van onze kinderen onder andere de routegids van dit pad, in de 6e druk van 2019. Dit Drenthepad is een zogenoemd Streekpad, nummer 6, waarmee je het oer-Drenthe ontdekt, al wandelend door Drenthes Nationale Parken en door het Geopark, op het oudste naoorlogse langeafstandswandelpad van Nederland. Het is een pad om te genieten van Drenthe, over paden en wegen, langs akkers en weiden, door bossen en over heide, over het zand en door het veen. In Geopark De Hondsrug maak je kennis met de prehistorie van de provincie Drenthe. Onderweg ervaar je de rust en ruimte van deze mooie provincie.

• Nadat je bent vertrokken uit Beilen, kom je al snel in één van de mooiste natuurgebieden, om daar de uitgestrektheid van het Nationaal Park Dwingelderveld te ervaren. 
• Via Havelte, door het Holtingerzand en door Diever kom je in het Nationaal Park Drents-Friese Wold. Uitgestrekte bossen, heide en stuifduinen laten je genieten van Drenthe op zijn mooist. 
• Tussen Leek en Eelde (in de Drents-Groningse Wolden) beleef je de Onlanden en voert het Drenthepad je langs schitterende landgoederen. 
• Je betreedt het Nationaal Park Drentsche Aa; een gebied dat als stroomdal is opgebouwd uit tientallen diepjes, stroompjes en romantisch kronkelende beken, in een landschap van heide, kleurrijke hooilanden en esdorpen.  
• Al snel kom je daarna in het UNESCO-Geopark. Op de Hondsrug wandel je door de Strubben en het Kniphorstbosch op het oostelijk deel van het Drenthepad. De route voert hier door het ‘Pompeï van Drenthe’: het enige archeologische reservaat van Nederland. met grafheuvels, hunebedden en middeleeuwse karrensporen. De route leidt je over de Hondsrug langs grafheuvels, hunebedden en middeleeuwse karrensporen naar het grootste hunebed van Nederland in Borger en je komt langs het Hunebed-centrum. 

Onderweg op het Drenthepad maak je ook kennis met Pingo-ruïnes, ontstaan in de laatste ijstijd. 

Kortom, dit is een langeafstandswandeling door het ontstaan van het gebied, van de provincie Drenthe.

Drenthepad in 58 etappes

Het Drenthepad bestaat uit 58 afzonderlijke etappes, welke allemaal omschreven zijn de wandelgids, met daarin veel informatie over de route en over wetenswaardigheden onderweg. De kortste etappe is 2,5 kilometer en de langste etappe is 7,5 km. Tussen Beilen (start) en Beilen (finish) kun je zelf de lengte van elke dag-etappe bepalen.

Achtereenvolgens loop je:

• 32,5 kilometer door het Dwingelderveld;
• 19 km over de Havelterberg;
• 20,5 km door het Drents-Friese Wold;
• 20,5 km door het Fochteloërveen en Veenhuizen;
• 31 kilometer door Noord-Drentse esdorpen;
• 17,5 km door de Drents-Groningse Wolden;
• 33,5 km door de Drentse Aa;
• 57 km over de Hondsrug;
• 35,5 km door Zuid-Drentse esdorpen;
• 62 km door het Hart van Drenthe.

Zuid-Drentse esdorpen

Vorige week wandelden Durkje en ik de tocht van Nieuw-Balinge naar Orvelte.

Vandaag lopen we van Orvelte naar het Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Deze 52e tot en met het eerste deel van de 55e etappe lopen we door het Hart van Drenthe. De totale afstand van de vier etappes die we vandaag wandelen, is 22,5 kilometer. We beginnen op Parkeerplaats P2 van Orvelte en eindigen op het parkeerterrein van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.

Bij vertrek vanuit Feinsum is het 4 graden Celsius. Bij aankomst bij Herinneringscentrum Kamp Westerbork is het 7 graden Celsius.  Het is half bewolkt, met af en toe mooie zonnige perioden, maar wel met een frisse wind. In Elp valt een heel licht buitje als we binnen koffiedrinken, heel even krijgen we lichte neerslag van dunne hagel, en een eind verderop een heel klein beetje regen, maar van serieuze neerslag is de hele dag geen sprake. Al met al een prima wandeldag.

Over het Orvelterzand

Met onze auto rijden Durkje en ik om 7:40 uur van Feinsum naar Orvelte. Daar laten we de auto achter op P2, waar om 9:00 uur onze etappe vandaag begint.

Vanuit Orvelte lopen we over de Brugstraat via de Orvelterbrug over het Oranjekanaal. 

Aan de overzijde van het kanaal gaan we over veldpaden verder. In een weiland rechts van het pad lopen drie paarden. De ene graast en de andere twee staan te eten bij een hooibult in de paardenweide.

Over het graspad gaan we verder in de richting van het Orvelterzand.

In het voorste bosgebied passeren we een dubbele berk, waarvan de ene stam recht omhoog is gegaan, maar waarvan de tweede stam als een poortje eerst omhoog en later met een boog naar beneden is gegroeid. Maar net voordat de stam de grond raakte, is de stam weer opwaarts verder gaan groeien. Een bijzondere speling van de natuur is het resultaat.

Even later doorkruisen we het heideveld van het Orvelterzand.

We lopen door een glooiend zandverstuivingslandschap, met op het heideveld hier en daar bomen.

Op de noordoostelijke punt van het Orvelterzand staat een kudde Schotse Hooglanders bij een bijvoederplek, waaruit ze hooi eten.

Omkeer in het Elperstroomgebied

Nu wandelen we het bosgebied van het Ellertsveld van Boswachterij Schoonlo binnen. We lopen langs de bosrand, met rechts van ons het heidegebied, waarin betrekkelijk grote veenplassen liggen, die de Meeuwenplassen worden genoemd.

Bij de kruising van de Laarweg en de Boerdiek gaat de route door het Elperstroomgebied verder over een veldpad naar de Graöthelm. Het pad door dit natuurreservaat loopt tussen laaggelegen veengronden en is buitengewoon drassig. Laverend om al te natte plekken, over omgewaaide bomen en tussen stekelig struikgewas gaan we langzaam voorwaarts, maar niet voor lang. Halverwege dit traject naar de Egbertsweg staan we ineens voor een watervlakte. Het water links en rechts heeft ons pad volledig overstroomd, dus hier kunnen we met geen mogelijkheid verder over dit pad. Er zit niets anders op dan weer dat taaie stuk terug te lopen, terug naar de Boerdiek.

We zien dat een alternatieve route een prima oplossing is, en gaan verder over de Boerdiek. Die verlaten we als we bij de Elperstroom zijn, waar we zien dat er een hooggelegen, breed schouwpad langs deze waterloop gaat in de richting van de Egbertsweg. Halverwege dit schouwpad kunnen we door het Halenveldje door een laan naar het Alenveld lopen, en daarna komen we dan toch op de Egbertsweg, die we volgen tot aan de N374 bij Elp. Heel even krijgen we op de Oosteresch te maken met een lichte hagelbui, begrijpelijk, want het is nog wel behoorlijk koud op deze morgen.

Meerdere groepen wielrenners passeren ons bij en in Elp op deze zondagochtend, dus kennelijk is dit hier een gewilde fietsomgeving. Even later wandelen we Elp binnen.

Elp

Aan de overzijde van de N374 lopen we achtereenvolgens over de Schoolstraat, de Tipweg en de Boerstraat naar het hotel-restaurant dat we op het oog hadden om er een kop koffie te drinken. De deur staat open, en bij binnenkomst vertelt onze gastheer dat we vier minuten vóór openingstijd binnenkomen, maar dat we van harte welkom zijn. Tussen enkele hotelgasten die nog verlaat aan het ontbijt zitten, en twee andere fietsgasten die even later binnenkomen, genieten we van onze zondagochtendkoffiepauze. Buiten regent het enkele minuten, maar even later schijnt de zon al weer.

Via de Hoofdstraat wandelen we door Elp weer terug naar de N374. Na onze oversteek gaat het verder over de Oosterlangen en de Ellersveenweg, over de Noordlangen Elperesch.

Elper Noorderveld

Nu wandelen we het bos- en heidegebied van het Elper Noorderveld binnen. 

De oorspronkelijke route gaat door het bos naar de grafheuvel in het bos, maar een gegraven brede bossloot verspert die doorgang momenteel. Hier is de route omgeleid, hetgeen met de omleidingsbewegwijzering van het Drenthepad goed wordt aangegeven in het veld. 

We lopen daarom nu niet westelijk om het Zwarte Water heen, maar oostelijk. Deze waterplas in een nat heideveld wordt ook wel het Elpermeer genoemd.

Wederom komen we bij de N374, de Schoonloërweg. Bij het gebouw van Staatsbosbeheer gaan we ten zuiden van de Iberenplas dieper het bos van het Elper Noorderveld in. Daar passeren we verschillende bomen die door de drie zware stormen van enkele weken geleden het loodje hebben gelegd. Dikke dennen zijn door de kracht van de stormen uiteengereten, en liggen her en der in het bos.

Als we in een open heidegebied komen, wandelen we over het pad tussen de veenplassen van het Blanke Veen en het Witte Veen door.

Daarna gaat het verder door het bos van het Elpernoorderveld, dat deel uitmaakt van de Boswachterij Grollo. 

Boswachterij Hooghalen

Op de Westerbroeken verlaten we de Boswachterij Grollo. 

Verderop in het open grasland zien we een enkele ooievaar fourageren.

Op de plek waar we de eerste twee radiotelescopen van de Radiosterrenwacht Hooghalen zien staan in het Halkenveen, nemen we plaats op een picknickbank voor onze rust- en lunchpauze. Een heel licht regenbuitje passeert, en direct daarna schijnt de zon al weer.

De radiotelescopen staan ogenschijnlijk bewegingloos op het heideveld.

Straks zullen we er nog veel meer zien, als we verder gaan.

Vrij snel na deze lunchpauze passeren we de uitkijktoren aan de zuidkant van het Halkenbroek. Daar staat het heideveld van het Halkenveen deels onder water, maar het pad ligt zo hoog dat we met droge voeten verder kunnen.

We wandelen nu de Boswachterij Hooghalen binnen. In het beekdal van het Amerdiep zit in een veenplas een witte zwaan, die ons overduidelijk maakt dat we vooral niet dichterbij moeten komen.

Kamp Westerbork

Direct aan de bosrand zien we vóór ons al het Nationaal Monument van Kamp Westerbork, het voormalige doorgangs-concentratiekamp op de Schattenberg ten noorden van Westerbork en ten oosten van Hooghalen.

Een reconstructie van een wachtpost staat vlakbij het monument van de omgebogen treinrails. 

Er liggen bloemen op de bielzen van het monument, ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.

Aan de andere zijde staat de deels aan het zicht onttrokken Aardappelbunker van het voormalige concentratiekamp. Als we deze herinneringstekens passeren, kom we voorbij de prikkeldraadversperring op het open veld van Kamp Westerbork.

Nu lopen we naar de voormalige appèlplaats van het kamp. 

Hier zijn 102.000 stenen geplaatst.

Die stenen hebben een Davidster boven op elk steentje.

Elke steen is een herinnering aan één van de 102.000 slachtoffers van Kamp Westerbork, die hun leven hebben verloren in de Tweede Wereldoorlog. 

Zoveel duizenden vrouwen en meisjes, mannen en jongens; zij keerden na de oorlog niet terug naar thuis.

Op het kampveld horen we aan voorbijgangers dat hier vanmiddag bezoekers zijn uit binnen- en buitenland.

Verderop passeren we een levensgroot model van twee goederenwagons, waarmee de tijdelijke bewoners van Kamp Westerbork op transport werden gesteld in de gruwelijke oorlogsjaren.

Aan het eind van het veld staat de pendelbus, die bezoekers vanaf de parkeerplaats verderop van het Herinneringscentrum heen en weer rijdt naar en van het kampterrein.

Daar achter zien we de woning staan van de voormalige kampcommandant van Kamp Westerbork. Dit huis is geconserveerd in een rechthoekig glazen vitrine-bouwwerk.

Als we in de richting van het Melkwegpad lopen, komen we ook langs een ander monument. 

Deze tekens representeren de concentratiekampen, waarheen de gevangenen in de Tweede Wereldoorlog op transport werden gesteld vanuit Kamp Westerbork, naar Sobibor, Mauthausen Bergen-Belsen, Auschwitz-Birkenau en Theresiënstadt. Op die tekenen staan ook de aantallen gedeporteerden en aantallen slachtoffers. Het zijn de stille tekenen van een afschuwelijke tijd van oorlog.

Melkwegpad

Voorbij dit kampterrein gaan we het bos weer in, het zogenoemde Melkwegpad op. Dit is een 2,7 kilometer lang bospad op schaalmodel van ons zonnestelsel. Op gestelde plekken staat informatie over de planeet die op schaal hier haar plaats kent in het zonnestelsel.

Op het Melkwegpad wandelen we ook langs de kopse kant van het terrein van de Radiosterrenwacht Hooghalen. Vanaf dit uitzichtpunt kun je de lange rij grote radiotelescopen goed bekijken; totaal zijn er 14 van die parabolische antennes, die de Melkweg afzoeken naar radiogolven.

Ook op dit bospad passeren we weer regelmatig plekken waar grote bomen zijn gesneuveld door de zware stormen van enkele weken geleden. Metershoge wortelstelsels zijn uit de grond gerukt, toen de bomen omwaaiden.

Op het parkeerterrein van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork ontmoeten we volgens afspraak Baukje en Nolan. Op het moment dat wij het bos uit komen, rijden zij het parkeerterrein op, dus heel goed getimed.

Baukje brengt Durkje dan met haar auto terug naar Orvelte, waar ze onze vanmorgen aldaar geparkeerde auto afhalen. Daarna rijden zij met beide auto's weer terug naar het Herinneringscentrum, waar ik met Nolan ondertussen een boswandeling maak op het Melkwegpad.

Gelijktijdig zijn we weer terug op de parkeerplaats. We nemen afscheid van elkaar, en dan gaan Durkje en ik met onze auto door naar Meerstad om daar op visite te gaan bij het gezin van Jan Wijbe.

Na het avondeten in Meerstad rijden we weer terug naar huis.