Gais

Dinsdag 23 juni 2015 

Cover van de biografie over Gais

Ontmoetingen met Gais in Jorwert
Gais Meinsma-Greydanus (1926) woont in het Friese Jorwert. Zoals de Sint-Radboudkerk hoort bij Jorwert, hoort ook Gais Meinsma bij Jorwert, en ook bij de Sint-Radboudkerk.
Toen Durkje en ik op 27 augustus 2006 over het Jabikspaad van Tzum naar Jorwert wandelden, eindigde deze wandeling op dit Friese pelgrimspad in de Sint-Radboudkerk van Jorwert. De beide kerkdeuren stonden open, dus we wandelden de kerk binnen om deze eeuwenoude kerk te bezichtigen. In de kerk ontmoetten we Gais Meinsma, die ons toen rondleidde door de kerk en ons van alles vertelde over de geschiedenis van deze kerk en van het dorp.
Gais woont nog steeds in Jorwert, en we ontmoeten haar regelmatig tijdens onze activiteiten van Nijkleaster, die veelal plaatsvinden in de Sint-Radboudkerk, die door Nijkleaster als locatie voor haar activiteiten wordt gebruikt. Een bezoek aan Nijkleaster betekent ook vaak een altijd weer verrassende ontmoeting met deze bijzondere vrouw.

Levensverhaal over een bijzondere vrouw
Gais Meinsma is een bijzondere vrouw, een ware verteller, die je in haar boeiende verhalen in een ommezien mee terugneemt naar tijden uit je jeugd, en zelfs nog ver daarvóór. Over deze beroemde inwoonster van Jorwert heeft Dick Witte (1951) een buitengewoon boeiende biografie geschreven. Het boek kreeg als titel 'Gais', en als subtitel: 'Over het leven van Gais Meinsma-Greydanus uit Jorwert'. Het verhaalt over het boeiende levensverhaal van deze energieke vrouw vol veerkracht en Friese nuchterheid en met spirituele wijsheid. 
Gais is een vrouw die het leven als een cadeau ervaart, hoewel dat leven voor haar vaak niet gemakkelijk is geweest. Het boek vertelt over haar jonge jaren, in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. Over de ambivalente relatie met haar vader, en over de oorlog die haar vader naar de Duitse werkkampen stuurde, en over haar vriendinnetje Erna, die werd afgevoerd naar de gaskamer.
Het boek vertelt over haar fietstochten met wapens en munitie, en over haar zwangerschap tijdens het laatste oorlogsjaar. Het ongehuwde moederschap, haar huwelijk met dorpsschilder Hendrik Meinsma, betaalde arbeid buitenshuis in een tijd dat dit voor gehuwde vrouwen nog niet gebruikelijk was èn haar grote rol bij de organisatie van het zogenoemde 'Iepenloftspul', het jaarlijks terugkerend Openluchtspel van Jorwert, komen allemaal uitgebreid aan de orde.
Deze biografie 'Gais' vertelt over de naoorlogse herrijzenis van een plattelandsgemeenschap en over toenemende welvaart, maar ook over de grote eenzaamheid en het intens persoonlijk verdriet van Gais. Kortom, een bijzonder boek over een bijzondere vrouw. 

Over haar woonplaats Jorwert
Jorwert is een vreedzaam dorp, waar iedereen al eeuwen in goede harmonie met elkaar leeft.
Voor de meeste kinderen is het (in 1930) heel vreemd dat er op school Nederlands gesproken moet worden.
De kerkklokken bepalen het ritme van het dorpsleven.
Cees Greydanus (de vader van Gais) trakteert zichzelf op de zesde telefoon van het dorp.
Er zal voor Ceesje (zoontje van Gais) een andere naam (Cor) moeten worden bedacht, want juf moet de kinderen uit elkaar kunnen houden. 
Bij een geboorte in het dorp mag de kersverse vader zelf de kerkklok luiden; de grote klok als het een zoon is, en de kleine klok als het een dochter is.
Geert Mak: "De Jorwerters zijn open en emotioneel; het zijn echter vertellers."

Anderen vertellen over Gais
Auteur Dick Witte:

• Gais is een ware verhalenverteller, ze vertelt graag en vlot.
• De ziekte van Alzheimer heeft bij haar aangeklopt, maar we doen ons best (tijdens het schrijven van dit levensverhaal) om dat vergeten voor te blijven. 
• De oma van Gais zorgde ervoor dat het geloof van Gais een sterk humanistische inslag kreeg.
• De gekrulde vlecht om het hoofd wordt Gais' kenmerk.
• Gais liet zien dat je je als vrouw los kunt maken van traditionele patronen en een eigen carrière kunt volgen.
• Het is Gais ten voeten uit om de aandacht niet te richten op wat er verkeerd is gegaan, maar samen te kijken hoe dat op te lossen.
• Op enige vorm van structuur valt Gais niet te betrappen.
• Gais gaat de wereld buiten Jorwert ook wat meer verkennen: Indonesië, Israël, Aruba, Venezuela, Noorwegen, Ierland.
• Voor Gais is de kern van het geloof: je kwetsbaar maken om kracht te vinden er voor anderen te zijn; een spiritualiteit die sterk verbonden is met de natuur.
• Gais is een vrouw van de ware ontmoeting van mens tot mens.
• Gais is dienstbaar en ondersteunend.
• Weinig woorden maken (in het gebed) meer indruk dan hele verhalen. 
• Ze heeft zich heel haar leven dienstbaar opgesteld in een wereld die voor het grootste deel door mannen werd beheerd.
• Ze kiest voor de ontmoeting en laat zichzelf zien op de momenten die ertoe doen.
• Gais is de uitvinder van het donzen verzet.
• Voor haar is het belangrijk dat verhalen worden doorgegeven, ze zijn deel van de (Friese) cultuur.
• Geert Mak: Gais is mijn Jorwerter Almanak
• Een Belgische krant: De ijzersterke en moedige vrouw Gais is één van de mooiste figuren uit het boek (Hoe God verdween uit Jorwerd, van Geert Mak).
• Cor (haar zoon): Ze zoekt de troost liever in stilte bij zichzelf. Ze is een oprechte vrouw die een geweldig evenwicht heeft gevonden in het leven.
• Douwe de Bildt (een vriend uit Jorwert): Dat onverbeterlijke optimisme, dat is haar levensdraad. Wat ik het meest bewonder is dat ze niet verbitterd of cynisch is geworden, maar open is blijven staan voor het leven en voor de ontmoetingen met mensen.
• Nynke Laverman: Ze is het oerbeeld van een oude vrouw, die heel veel meemaakte, maar zich na iedere tegenslag weer oprichtte.

Gais aan het woord

• Nadat mijn Joodse vriendin Erna door de Duitsers werd afgevoerd, ben ik nooit meer naar school teruggegaan. Ik kon niet meer in de bankjes gaan zitten, terwijl er onschuldige mensen werden vermoord.
• Toen ik bij de ondergrondse raakte, ben ik koerierstertje gaan spelen.
• Je moet vasthoudend zijn in het leven, het niet door je vingers laten glippen. Daarover gaat het leven, er zit in een mens meer kracht dan je van tevoren dacht.
• Mensen horen over hun eigen leven te beschikken, zowel mannen als vrouwen.
• Vaak was er in de gezinshulp naast de gevraagde hulp een verborgen hulpvraag aanwezig.
• Bij boeren was er sprake van een enorme onhandigheid bij zelfstandige vrouwen.
• Ik leerde in de kerkenraad om eerst een eindje met de mannen mee te gaan, om daarna, als ik het vertrouwen had gewonnen, voorzichtig wat wijzigingsvoorstellen te doen. 
• Het zoeken naar een uitweg is zo belangrijk in het leven; er zijn momenten dat je het zelf moet uitvinden hoe de dingen in elkaar steken en wat je er mee aan moet. Je kunt elkaar niet constant bij de hand houden. Je hebt die eenzaamheid nodig om dingen voor jezelf op een rij te krijgen. Daarna heb je de ander weer hard nodig om de verbinding met het leven te herstellen.
• De kerk is de plek waar mensen elkaar opzoeken en gemeenschapszin ervaren. De kerk behoort een open podium te zijn waar maatschappelijke ontwikkelingen besproken worden.
• Het hoeft voor mij niet allemaal anders, maar het moet wel anders kunnen.
• Ik wilde meer van de Bijbel weten, wilde die kennis met anderen delen, er ook meer naar gaan leven, er zijn voor mensen die angst hebben en de weg kwijt zijn; het gaat er dan niet om wat ik zoek, maar wat anderen vinden.
• Horen, zien en zwijgen; dat verwachten mensen als ze zich in hun kwetsbaarheid aan je laten zien.
• Gais over Jorwert: 'Meneer (Geert) Mak, u heeft uw dorp gevonden".
• Hendrik (haar echtgenoot) en Jan (haar zoon) kozen beiden voor een heftige dood als alternatief voor een knellend leven.
• De paradox is dat ik me juist verbonden voel in eenzaamheid.
• Als een ander naar me toekomt en vraagt hoe het met me gaat, dan maakt me dat inwendig blij. Dan raakt die mens mijn kern en is dan heel welkom.
• Dat je je kinderen overleeft, is haast niet te accepteren.
• Wat ik mijn kleinkinderen vertel is voor hen geschiedenis, maar voor mij is het belevenis. 
• Ouders moeten niet te dicht op hun kinderen zitten. Ze hebben ruimte nodig om zich te ontwikkelen.
• Ik kan goed alleen zijn en stap als het nodig is makkelijk op anderen af. Als je dat niet hebt, kun je je eenzaam gaan voelen.
• Dat is het mooie van oud worden, je ziet steeds jezelf terug in je kinderen en kleinkinderen.
• Iedere dag is een nieuwe dag met nieuwe mogelijkheden. Dat heb ik vaak tegen mijn kinderen gezegd. Ik heb geprobeerd om er elke dag nieuw leven bij ze in te blazen als ze somber waren. Klagen heeft nooit geholpen, praten wel, over hoe we verder gaan en waar we energie kunnen halen en openingen kunnen maken voor de weg die we samen moeten gaan. 

En voorts

• Het regelmatig (op Âlde Maaie) verhuizen van boerenarbeiders maakt het moeilijk om aansluiting te vinden bij de dorpsgemeenschap.
• De naoorlogse Friese economie moet het toch vooral van de boeren hebben. Als het de boeren goed gaat, gaat het de anderen ook voor de wind.
• In 1935 werd een wet aangenomen die vrouwelijke rijksambtenaren verbiedt door te werken na hun trouwen. Een zwangere juffrouw voor de klas werd als onzedelijk beschouwd.
• Het (handmatig) melken is een intiem moment tussen mens en dier.
• We blijken (mei 1940) een ordelijk volk dat zich snel voegt naar het nieuwe (Duitse) gezag.
• Friezen zijn bescheiden en vragen niet vaak door.
• Wat was de vrede mooi toen het nog oorlog was.
• In de oorlog zijn veel waarden onder druk komen staan.
• De jeugd van de jaren vijftig is een stille generatie, hardwerkend en leergierig.
• Huisvrouwen hebben de taak om met weinig geld en middelen het huishouden draaiend te houden. Het is (vlak na de oorlog) de uitdaging van iedere huisvrouw om toch zoveel mogelijk variatie aan te brengen in eten en kleding. Wettelijk gezien heeft de vrouw weinig bevoegdheden over de gezinsfinanciën. Pas in 1957 wordt de handelingsonbekwaamheid van getrouwde vrouwen opgeheven.
• Een blad als Libelle heeft een grote invloed op het gedrag van (huis)vrouwen. In het begin van de jaren 60 schrijft het 'damesblad' nog steeds voor waar een vrouw aan moet voldoen.
• Terwijl Gais zich verder ontwikkelt, via studie en werk, begint het leven voor (haar echtgenoot) Hendrik te stollen.
• De tijd is veranderd, het kan niet meer zoals het vroeger ging.
• Vrouwen hebben doorgaans een beter netwerk om zich heen, dat ze beschermt voor de totale ontsporing.
• Er zouden meer mannen moeten komen in de zorg en in de hulpverlening.
• In een dorp is de ruimte klein, daar weet je van jezelf wat ook de mensen ongeveer wel van je weten. Deel je dat niet, dan val je erbuiten.
• Over het aanbouwen van een handjevol huizen in een (Fries) dorp kan soms jaren worden gepraat zonder dat er een besluit valt. Friezen snappen dat als je bouwt in het dorp, je tegelijkertijd iets afbreekt.
• Ruimte is belangrijk voor Friezen; niet te snel invullen en oordelen, geef de vraag de kans zijn eigen antwoord te vinden.
• Een mens is uniek en als hij sterft dan laat hij een leegte achter en soms ook vragen, veel vragen.
• Dat mensen van hun pad zijn geraakt, kan nooit een reden zijn om de verbinding te verbreken.