Klooster Claercamppad van Lauwersoog naar Zoutkamp (etappe 1)

 Vrijdag 30 september 2022

 

Visnetten op de kade in de haven van Lauwersoog

Klooster Claercamppad

Op 1 juni 2022 presenteerde de wandel-journalist Fokko Bosker zijn nieuwe fiets- en wandelgids, van het zogenoemde 'Klooster Claercamppad', met de volgende subtitel aangeduid: 'Wandel- en fietsroutes door de Friese Waddendelta'.

Deze nieuwe gids bevat voor wandelaars: 13 etappes, 3 rondwandelingen, 1 wadlooptocht, 2 stadswandelingen en 3 fietstochten.

In de Friese Waddendelta ontmoeten water en land elkaar. Dit kustgebied is door de golven en getijdenwerking in duizenden jaren gekneed uit zand, klei en veen. Op de kwelderruggen vestigden zich de eerste Friezen en legden zij de basis voor hun rijk, dat zich uitstrekte vanaf Noord-Frankrijk tot aan Denemarken. Het Klooster Claercamppad brengt deze bijzondere landstreek, de natuur en geschiedenis in veelkleurige verhalen en met afwisselende wandel- en fietsroutes tot leven.

De route van dit pad loopt in grote lijnen vanaf Lauwersoog over Zoutkamp naar Dokkum, en voert dan verder naar Sint-Jacobiparochie (de startplaats van het pelgrimspad 'Jabikspaad'), Franeker en de Hanzestad Bolsward, om vervolgens met een lus over Makkum en Harlingen langs de kust en over de dijken terug naar Sint-Jacobiparochie te leiden. 

De eeuwenoude cultuurgeschiedenis van terpen, deltawerken, middeleeuwse kerken, kloosters en florerende handelssteden vertelt een bijzonder gelaagd verhaal.

Etappe 1 begint in Lauwersoog

Vandaag wandelen we etappe 1 van dit Klooster Claercamppad, van Lauwersoog naar Zoutkamp, over een afstand van 13,9 kilometer.

Enkele minuten over acht uur vertrekken we vanmorgen met onze auto vanuit Feinsum, met beide fietsen achter op de fietsendrager. De auto brengen we naar het Groningse Zoutkamp. Daar stappen we op onze fietsen, en dan rijden we via het dorp Vierhuizen naar Lauwersoog. Onderweg ontmoeten we enkele groepjes asielzoekers, die momenteel verblijven in het wachtkamp Marnewaard, tegenover de Willem Lodewijk van Nassaukazerne verderop. Elke dag wandelen groepjes vanuit dit asielzoekerscentrum naar onder andere Zoutkamp of zelfs verderop naar Leens, om daar hun boodschappen te doen. Naar Zoutkamp op en neer is dat ongeveer tien kilometer lopen.

Als we vanmorgen vertrekken vanuit Feinsum is het 7 graden Celsius, en de temperatuur loopt vandaag op tot 17 graden Celsius. Vanmorgen vroeg tijdens onze heenreis ligt er nog een dikke grijze deken van mist over het land, dat het Friese landschap schilderachtig tekent, maar die mist trekt al spoedig op. Dan lopen we onder een half bewolkte lucht, en genieten gedurende de hele wandeldag van een heerlijk zonnige dag.

Lauwersmeerbos en Nieuwe Robbengat

In Lauwersoog aangekomen, stallen we onze fietsen bij restaurant Schierzicht in de haven van Lauwersoog, de grootste vissershaven van Nederland, tevens de vertrekplaats van de veerboot naar Schiermonnikoog. Nadat we hier een kop koffie hebben gedronken, beginnen we aan etappe 1 naar Zoutkamp. 

Als we over de havenkade lopen, zien we een Urker viskotter bezig met laden en lossen, en een Zoutkamper garnalenkotter zoekt een aanlegplek aan de havenkade.

Een groot deel van de havenkade ligt bedekt met visnetten, die hier gedroogd worden. Verderop is een vrouw bezig de visnetten te ontwarren en te inspecteren.

Dan verlaten we de haven en steken de N361 over, om aan de overzijde over een voetpad parallel aan de N361 naar het Lauwersoogbos te gaan.

Door dit bosperceel lopen we naar het Strand Kleine Zwaan, en dan naar het verderop gelegen Strandpaviljoen Meerzicht. 

Bij een met oranje bessen rijkelijk gevulde groep duindoorns gaan we een voetpad op, om even later over de Strandweg langs de oever van het Nieuwe Robbengat te lopen.

Nationaal Park Lauwersoog en Wachtkamp Marnewaard

We gaan verder over de Strandweg, ook voorbij het Activiteitencentrum Lauwersnest. Links van ons loopt een kudde Schotse Hooglanders.

Als we arriveren bij de Vlinderbalg aan onze rechterhand, komen we bij het hoge Dark Sky Observation Point Lauwersmeer. Aan de voet van deze hoge uitkijktoren nemen we plaats op een bankje, heerlijk in de zon, voor onze lunchpauze. Naast deze uitkijktoren staat een mooi cortex-stalen panorama-kunstwerk van het Nationaal Park Lauwersoog. 

Na deze pauze gaan we verder, eerst langs de Vlinderbalg, en verderop langs het Jaap Deensgat. We komen dan aan bij de Willem Lodewijk van Nassaukazerne in de Marnewaard, op de kruising van de N361 en de Strandweg. Ten noorden van deze kazerne is enkele weken geleden het opvangcentrum in gebruik genomen, waarin de nieuw gearriveerde asielzoekers van het asielzoekerscentrum in Ter Apel hun wachtrijnummer hebben, in afwachting van het opstarten van hun asielprocedure. Een dikke muur van zeecontainers van twee hoog omzoomt deze 'wachtkamer' voor de huidige wachtenden. Met een voetgangersbrug kunnen de asielzoekers de drukke N361 oversteken. In de berm langs de N361 wordt nog druk door grondwerkers gewerkt aan infrastructurele grondwerken, zulks met het oog op dit recent geopende wachtrijcentrum. Op het kampterrein staat een grote witte touringcar, waarmee de asielzoekers worden vervoerd tussen Ter Apel en de Marnewaard vice versa. 

Over de Lauwerszeedijk naar Zoutkamp

Bij deze kazerne gaan we naar het zuiden de Strandweg op, richting Zoutkamp. Hier lopen we over asfalt bovenop de voormalige Lauwerszeedijk, met links van ons het oude binnendijkse land en rechts van ons het nieuwe land en het zoete water van Nationaal Park Lauwersmeer.

Op een akker links van deze oostelijk gelegen oude zeedijk rijdt een tractor met aanhanger, en een maïshakselaar ernaast. Het is de tijd van de maïs-oogst.

Onderweg op de dijk ontmoeten we regelmatig groepjes asielzoekers, die vanuit Zoutkamp weer op de terugtocht zijn van hun ongeveer vier kilometer lange wandeltocht, terug naar het kamp in de Marnewaard. Een aantal van hen heeft een plastic boodschappentas bij zich van de Zoutkamper supermarkt, maar de meesten zijn - zo op het eerste gezicht - alleen maar mee geweest voor een dagelijkse wandeling, om de wachttijd in de perifeer gelegen Marnewaard te doden. Als we één van de groepjes vragen of iemand van hen Engels spreekt, ontkennen ze dat, maar één van hen wijst ons naar het wachtcentrum van de Marnewaard verderop, met de korte aanduiding: 'Kamp'.

Libiërs in de polder

Bij een volgend groep is een gesprek wel mogelijk. Het blijkt een groepje van drie asielzoekers te zijn uit Libië. Ze vertellen geen toekomst meer te zien in het door een zware economische crisis verkerende Libanon, waar verschillende met elkaar strijdende partijen het leven ook risicovol maken. Ze zijn Europa binnengekomen via Italië en zijn met het geld dat ze nog hadden met de trein naar Nederland gereden, waar ze zich meldden bij het asielzoekerscentrum in Ter Apel. Daar hebben ze twee of drie nachten buiten de poort geslapen, wat niet alleen ongezond was, maar ook onveilig, zo vertellen ze. Ze zijn nu een week in Nederland, en wachten hier in het kamp in de Marnewaard hun beurt af, om op afzienbare termijn hun asielprocedure in Ter Apel op te mogen starten. Uit hun verhaal spreekt nog weinig hoop op een voor hen goede afloop (werk). Leven in deze - zoals ze dat noemen - 'desert' van het Lauwersmeergebied is voor hen geen optie, maar het vinden van betaald werk in één van de grotere Nederlandse steden is voor hen het doel van deze landverhuizing.

Stuk voor stuk zijn het verhalen die gelijken op de vele Nederlanders, die in de crisisjaren van de vorige eeuw - ook vanuit Fryslân en Groningen - hun heil van een beter bestaan zochten en vonden in landen zoals bijvoorbeeld Amerika, Canada, Argentinië, Australië en Nieuw-Zeeland. Zullen de huidige crises hier en nu en de energie-armoede van heden te dage ooit ook nog eens gaan leiden tot een nieuwe emigratiegolf vanuit Nederland? De tijd zal het ons leren.

Zoutkamp aan het Reitdiep

Langs het Zoutkamperril - de vroegere zeemonding van het Reitdiep - en de Zoutkamper jachthaven bereiken we de N388, die we volgen, tot in de 16e eeuwse vestingplaats Zoutkamp.

In Zoutkamp steken we bij De Oude Sluis - de 19e eeuwse Hunsingosluis - het Hunsingokanaal over. In de bebouwde kom passeren we de gerestaureerde kalkoven, waar men van schelpen vroeger schelpkalk produceerde, dat werd toegepast in de mortel bij metselwerkzaamheden.

Over de Spuistraat lopen we naar de Passantenhaven van Zoutkamp, waar we een aangenaam warme zitplaats vinden op een bankje met uitzicht op het Reitdiep en de Reitdiepskade. 

Hier eten en drinken we het restant van ons lunchpakket, en daarna rijden we vanuit Zoutkamp met onze auto weer terug naar Lauwersoog, om daar onze gestalde fietsen af te halen, alvorens we huiswaarts keren. 

Aardappelrooien bij licht & donker in Feinsum

Donderdag 29 september 2022
 

Aardappelen rooien bij Feinsum

Groei

Gedurende het hele afgelopen seizoen hadden we een akker met aardappelen vóór ons huis, aan de overzijde van de Hege Hearewei, ten westen van Feinsum.

Eerst waren alleen de lange rechte en kale voren zichtbaar, waarin de pootaardappelen wachtten om te kiemen en uit te lopen.

Toen verschenen één voor één de groene aardappelplanten boven de grond, en geruime tijd daarna stonden deze aardappelplanten in bloei.

Het loof werd groter en groter, en verdween aan het eind van de zomervakantie. 

Daarna bleven de aardappelen nog enkele weken in het duister achter, ondergronds.

Oogst

Maar vandaag wordt er gerooid. Een aardappelrooier is de hele dag bezig om de aardappelen te rooien, door langzaam de hele akker op en neer te rijden, met af en toe een tractor met aanhanger ernaast, op het moment dat met een transportband de gerooide aardappelen worden overgebracht van de aardappelrooier in de grote aanhanger achter de tractor. 

Zo'n honderd zeemeeuwen vliegen voortdurend achter de aardappelrooier aan, omdat door het omwoelen van de kleigrond er veel bodemdiertjes zoals bijvoorbeeld wormen aan de oppervlakte komen, die een welkome prooi zijn voor deze meeuwen.

Het aardappelrooien gaat door tot en met het invallen van het duister. Als het al donker is, zien we de witte lichten van de aardappelrooier en van de tractor nog steeds voortbewegen over het aardappelland.

Zonsondergang in Feinsum

Woensdag 28 september 2022
 

Zonsondergang in Feinsum

Le dernier des Justes

Dinsdag 27 september 2022
 

Cover van 'De laatste der Rechtvaardigen'

Indrukwekkend boek ten afscheid
Op 30 januari 2014 nam ik na een bestuursperiode van 14 jaar afscheid als voorzitter van het Friese Regiocomité van de VU-Vereniging, het hoogste ledenorgaan van de Vrije Universiteit en van het VU-Medisch Centrum te Amsterdam.

Op 14 december 2013 had ik in ons landelijk verband al afscheid genomen, maar dit informele afscheid in Fries verband vond dus anderhalve maand later plaats.

De entourage van de afscheidsbijeenkomst in Fryslân was een afscheidsdiner in Restaurant De Grote Wielen, nabij Leeuwarden. Regiocomitéleden en hun partners komen aan het begin van de avond hier bijeen, voor een gezellige ontmoetingsavond.

Tijdens de afscheidsspeeches kreeg ik een aantal afscheidskado's als dank voor mijn inbreng: zowel provinciaal als landelijk. Roalah Leppink - één van onze bestuursleden - bood mij daarbij een boek aan, met de melding dat hij vond dat ik dit boek sowieso ooit eens zou moeten lezen. Dat beloofde ik, maar het heeft wel even geduurd. Inmiddels heb ik dat boek gelezen, en nu begrijp ik ook waarom hij toen aangaf dat ik dit indrukwekkende boek zou moeten lezen.

De laatste der Rechtvaardigen

Het boek dat ik toen in 2014 kado kreeg, draagt oorspronkelijk de Franstalige titel 'Le dernier des Justes', en is geschreven door André Schwartz-Bart. De versie die ik van dit boek las, is de door Jean A. Schalekamp vertaalde Nederlandstalige versie, die verscheen in het jaar 1963 met als letterlijk vertaalde titel: 'De laatste der Rechtvaardigen'.

Dit Joods epos gaat uit van historisch-legendarische feiten, geschreven met het karakter van een werk van verbeelding. 

De auteur - opgegroeid in een Joods-orthodox gezin - heeft middels een grondige studie van de Joodse klassiekers vanuit zijn vurig geloof een wonderlijk boek geschreven over de gruwelen van de Jodenvervolging, van al ver vóór de Tweede Wereldoorlog, en die niet ophield bij de misdaden van de nazi's in die vernietigende oorlog, maar die uiteindelijk ook een getuigenis is van de toekomstverwachting en van het geloof en de geestkracht van het Joodse volk.

In de periode dat ik dit bijzondere boek las, verkocht ik via mijn internet-boekwinkeltje een boek over Joodse synagogen. De vrouw die dit boek van mij kocht, met wie ik kort correspondeerde, schreef mij dat dit één van haar favoriete boeken is; namelijk zo prachtig en ontroerend. Maar ze waarschuwde me ook om - verder lezend - een zakdoek bij de hand te houden. Enige tijd later werd verder lezend maar al te duidelijk waarom ze mij dat terecht schreef.

Kroniek van een joods geslacht van de 12e eeuw tot Auschwitz

Dit boek 'De laatste der Rechtvaardigen' geldt als één van de belangrijkste romans van de twintigste eeuw.

De schrijver André Schwarz-Bart werd in 1928 geboren in een familie van Poolse origine, en hij groeide op in de Elzas. Hij debuteerde in 1959 met zijn boek 'De laatste der Rechtvaardigen', dat bekroond werd met de prestigieuze Prix Goncourt, en met tal van andere literaire prijzen. André Schwarz-Bart overleed in oktober 2006.

Deze historische roman is gebaseerd op een oude joodse legende. In elke generatie worden 36 'Rechtvaardigen' (de zogenoemde Lamed-Waf) geboren, die het lijden van de wereld op zich nemen om het voor de anderen te verlichten.

Schwarz-Bart vervlecht het verhaal van de eindige Levy-dynastie met de Joodse Rechtvaardigen-legendes tot een aangrijpende familiekroniek. Bovendien geeft dit boek door de vermenging van feit en fictie een indrukwekkend portret van de geschiedenis van de joodse cultuur in Europa en van de teloorgang daarvan.

Het familieverhaal begint (in sneltreinvaart) in 1185 bij Jom Tov Levy, die zijn volgelingen wil redden van gedwongen bekering tot het christendom, en eindigt (langzaam) bij de laatste overlevende: Ernie Levy, die in het begin van de twintigste eeuw in Duitsland leeft tijdens de opkomst van het nazisme, en die in de Tweede Wereldoorlog in het concentratiekamp Auschwitz wordt vermoord.

Het boek is duidelijk geschreven om het Oost-Europese jodendom niet te vergeten.

Negen eeuwen Jodenvervolging

• Waar het kwaad altijd opvallend is en duidelijk in het oog springt, bekleedt het goede zich dikwijls met het kleed der nederigen.
• Uit alles trok hij lering, uit de rust zowel als uit de studie, uit de dingen zowel als uit de mensen.
• De waarheid over God verzwijgen, is heel ernstig.
• En al kon hij dan niet veel doen voor de zieken, hij sprak altijd met hen.
• Ze zeiden dat hij de gave bezat, te luisteren, dat hij, door je simpele verhaaltjes aan te horen, de pijnlijke plek van je ziel kon ontdekken.
• Hij wist dat Gods mogelijkheden onuitputtelijk waren.
• Hij liep al tegen de 40, weinig Rechtvaardigen hadden zolang geleefd.
• De boeren gingen bijna menselijk om met de Joden.
• Rijken hebben alleen maar medelijden met zichzelf.
• Iedere stad bezit zijn wijze en zijn gek.
• Waarom moeten de Rechtvaardigen toch zo lijden?
• Een Rechtvaardige hoeft geen wonder te doen, hij is een levend wonder.
• De hele Oekraïne was één en al vuur en bloed.
• Hij leefde helemaal opgerold binnen de schelp van zijn vroomheid, die met de dag harder werd.
• Als het kwaad overal is, hoe wil je er dan aan ontkomen?
• O Heer, kijk toch even hierheen.
• De barbaarsheid van het christendom had haar klauwen gezet in het Duitse Jodendom.
• Al die regeringskwesties kwamen toch alleen maar op woorden neer.
• Het rad van de dood begon zo uiterst langzaam te draaien, dat mijnheer Kremer het niet eens merkte.
• Ze was dit en ze was dat, en misschien nog wel meer dan hij zich kon voorstellen.
• Vrienden konden door niets ter wereld gescheiden worden.
• Als hij nu geen pijn had, dan zou hij nooit meer pijn hebben.
• Zeldzaam zijn de mensen die een vlinder op zijn juiste waarde schatten.
• De dood was niet zo aangenaam.
• Ik schreeuw om het geweld, en er is niemand die me antwoordt.
• Wanneer zal God eens ophouden met ons zo te wonderen?
• De arme wordt achtervolgd door de armoe.
• Wij zijn overal juist dat wat we niet moeten zijn.
• Er zijn dagen waarop ik zelf Gods wil niet meer goed begrijp.
• Waarom die nutteloze vervolgingen?
• Het is te erg voor de menselijke geest.
• Haar verbeelding was helemaal niet op de toekomst gericht, maar in zekere zin op de veel rijkere, veel vollere en de veel mysterieuzer voldoening van het nu, dat de grenzen van haar wereld bepaalde.
• De meerderheid van de ter dood veroordeelden kregen pas in de gaskamers de laatste onthulling.
• Zelfs zij die iets opgevangen hadden van de 'eind-oplossing' geloofden hun zintuigen, hun geheugen, hun gealarmeerde verstand niet.
• Ik begin me nu te schamen voor het bloed in mij dat niet Joods is.
• Het is heel belangrijk te geven, als je niets hebt.
• Hier is geen plaats voor de waarheid.
• Een vage stroom van leven zette zich nog voort in de lichamen die al door de uitgedoofde ziel verlaten waren, maar die nog niet getroost waren door God.
• Wij zullen allen tezamen het koninkrijk binnengaan.
• De veroordeelden wisten zelf niet welke vreemde kracht hen dwong.
• Het leek hem dat nu een eeuwig zwijgen neerdaalde op het Joodse, tot het slachthuis veroordeelde vee.
• Toen wist hij dat hij niets meer kon doen voor niemand ter wereld, en in de lichtflits die aan zijn eigen vernietiging voorafging.
• Soms wil het hart bezwijken van verdriet.
• Ik kan het niet nalaten te denken dat Ernie Levy, zes millioen maal gestorven, nog in leven is, ergens, ik weet niet waar...

Duitse pelgrims op de Friese vlakte passeren Feinsum

Maandag 26 september 2022

 

Duitse pelgrims op het Jabikspaad bij Refugio Ultreia Feinsum

 

Door weer en wind pelgrimeren naar Feinsum

Fors geselt de regen en de wind het Friese platteland als ik twee wandelaars vanuit de Hallumerhoek over de Hege Hearewei de Hyltsjebrêge op zie gaan tegenover onze Refugio Ultreia Feinsum. Beide wandelaars zijn diep weggedoken in hun grote regenponcho's, en de dikke bult op hun rug toont dat er grote rugzakken onder deze poncho's schuilen; evenals de wandelaars beschermd tegen de fikse regen.

Op de brug over It Kanael blijven ze staan, want - zo vertellen ze even later - ineens zien ze de pelgrimssymbolen op en bij onze refugio. Vanaf de brug komen ze naar onze woning, waar ik hen snel binnen laat. Of ze wel even naar de wc mogen, en hebben we wellicht ook een stempel van onze refugio voor hun stempelkaarten van het Friese Jabikspaad? Jazeker!

De poncho's gaan af, de rugzakken ook, en de jassen en wandelschoenen uit, en even later zitten ze warm en droog bij me aan de grote eethoektafel. Koffie of iets anders willen ze beslist niet hebben, want ze zijn nog steeds onder de indruk van hun stevig Friese ontbijt dat ze aan het begin van de ochtend al kregen in hun overnachtingslocatie van afgelopen nacht in Oude Bildtzijl.

Pelgrimeren van Keulen naar Santiago de Compostela

Ze beginnen te vertellen over hun wandel- en pelgrimstochten. Ze komen uit Keulen en omstreken. Beide dames wandelden in wisselende samenstellingen met andere Duitse vrouwen, maar uiteindelijk zijn alle andere dames afgehaakt, en zijn zij nog overgebleven van die wandelgroepjes.

Samen zijn ze enkele jaren geleden als wandelaars vertrokken uit Keulen, voor hun meerjaren-pelgrimstocht naar Santiago de Compostela, het bedevaartsoord voor pelgrims in Spanje. Inmiddels zijn ze als pelgrims via Le-Puy-en-Velay al gekomen tot aan de pelgrimsstad Condom op de Via Podiensis. Volgend jaar willen ze richting Saint-Jean-Pied-de-Port, om daarna in twee jaren via de Camino de la Costa langs de noordelijke kust van Spanje naar Santiago de Compostela te pelgrimeren.

Hun meest recente tocht van afgelopen zomer op de Via Podiensis hebben ze als nogal zwaar ervaren vanwege het vele en zware klimmen & dalen, dus ze zagen het niet zitten om dit najaar nog eens weer hoog over bergen en door diepe dalen te gaan. 

Pelgrimeren in Fryslân over vlak en laag land

Onlangs zijn ze beiden met pensioen gegaan, en het verlangen om dit najaar toch wel te pelgrimeren bleef overeind. Daarom besloten ze zich te oriënteren op het pelgrimeren op vlak terrein, wat er uiteindelijk tot leidde dat ze het Friese Jabikspaad in beeld kregen als een heel geschikte pelgrimstocht voor dit najaar.

Eergisteren zijn ze vanuit Keulen naar Sint-Jacobiparochie gereden, waar ze hebben overnacht in de kerk-refugio van de Groate Kerk van Sint-Jabik, de officiële startplaats voor de pelgrims op weg naar Santiago de Compostela.

Gisteren liepen ze de eerste etappe van het Jabikspaad, vanuit de Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie via Zwarte Haan, over de Waddenzeedijk, via Nieuwe Bildtzijl naar Oude Bildtzijl, waar ze de afgelopen nacht hebben overnacht.

Vanmorgen zijn ze vanuit Oude Bildtzijl vertrokken en hebben (regen) weer & wind tot hier getrotseerd, toen zijn arriveerden bij onze Refugio Ultreia Feinsum.

Jabikspaad om de oost en om de west

Na een plezierige ontmoeting met veel verhalen over pelgrimeren, peppen ze elkaar weer op om toch maar verder te gaan, want ze moeten vandaag via Stiens, Britsum, Koarnjum en Jelsum nog door naar Leeuwarden, waar ze vannacht gaan overnachten, en waar ze morgen de stad gaan bekijken.

Met hun camera maak ik nog even een foto's van hen bij onze refugio, ten afscheid, en dan gaan ze met goede moed verder. Gelukkig is het nu even droog, maar het waait nog wel stevig, dus de poncho's gaan toch maar wel aan.  

Diep weggedoken in hun regenkledij verlaten ze Feinsum over de Hyltsjebrêge, om straks over ongeveer een half uur aan te komen op hun volgende tussenstation, te Stiens.

Overmorgen zullen ze vanuit Leeuwarden uiteindelijk de oostroute van het Jabikspaad blijven volgen tot aan Jirnsum, waar de oost- en westroute van het Jabikspaad bij elkaar komen. En vanuit Jirnsum volgen ze dan in de komende dagen de westroute via Jorwert en Franeker terug naar Sint-Jacobiparochie, waar ze dan na hun wandelweek deze mini-pelgrimage afronden.

Klooster Claercamppad van Ferwert naar Hallum over Wyns (etappe 5)

Zondag 25 september 2022
 

Buurtschap Tichelwurk aan de Dokkumer Ee

Klooster Claercamppad
Op 1 juni 2022 presenteerde de wandel-journalist Fokko Bosker zijn nieuwe fiets- en wandelgids, van het zogenoemde 'Klooster Claercamppad', met de volgende subtitel aangeduid: 'Wandel- en fietsroutes door de Friese Waddendelta'.

Deze nieuwe gids bevat voor wandelaars: 13 etappes, 3 rondwandelingen, 1 wadlooptocht, 2 stadswandelingen en 3 fietstochten.

In de Friese Waddendelta ontmoeten water en land elkaar. Dit kustgebied is door de golven en getijdenwerking in duizenden jaren gekneed uit zand, klei en veen. Op de kwelderruggen vestigden zich de eerste Friezen en legden zij de basis voor hun rijk, dat zich uitstrekte vanaf Noord-Frankrijk tot aan Denemarken. Het Klooster Claercamppad brengt deze bijzondere landstreek, de natuur en geschiedenis in veelkleurige verhalen en met afwisselende wandel- en fietsroutes tot leven.

De route van dit pad loopt in grote lijnen vanaf Lauwersoog over Zoutkamp naar Dokkum, en voert dan verder naar Sint-Jacobiparochie (de startplaats van het pelgrimspad 'Jabikspaad'), Franeker en de Hanzestad Bolsward, om vervolgens met een lus over Makkum en Harlingen langs de kust en over de dijken terug naar Sint-Jacobiparochie te leiden. 

De eeuwenoude cultuurgeschiedenis van terpen, deltawerken, middeleeuwse kerken, kloosters en florerende handelssteden vertellen een bijzonder gelaagd verhaal.

Onze eerste etappe is de vijfde

Vandaag gaan we van start met het bewandelen van dit Klooster Claercamppad. Normaal gesproken zouden Durkje en ik bij het bewandelen van zo'n lange-afstand-wandelpad beginnen met de eerste etappe. Dat doen we bij het Klooster Claercamppad met opzet echter niet.

Ik heb namelijk in de wandelgids gezien dat de oversteek met een pont onderdeel uitmaakt van de vijfde etappe, namelijk 'De Wynser Oerset' over de Dokkumer Ee in Wyns. Dit fiets- en voetveer vaart echter alleen van pasen tot en met september, dus over een week is deze pont al uit de vaart, en zouden we tot pasen volgend jaar moeten wachten om etappe 5 geheel te kunnen lopen.

Daarom beginnen wij vandaag het Klooster Claercamppad dus niet met de eerste etappe, maar alvast met de vijfde etappe, van Ferwert via Burdaard en met de oversteek in Wyns, en dan direct door naar Hallum. 

Van start in Ferwert

Enkele minuten vóór acht uur vertrekken we vanmorgen met beide auto's vanuit Feinsum. De ene auto brengen we naar de Mariëngaardekerk in Hallum, het eindpunt van vandaag. Met de andere auto rijden we vanuit Hallum door naar Ferwert, waar we onze auto parkeren op het Vrijhof nabij de monumentale Sint-Martinuskerk van Ferwert.

Bij ons vertrek is het 10 graden Celsius. De zon is in het oosten al boven de horizon verschenen. We hebben vanmorgen nog heel mooi zonnig weer, maar de bewolking neemt rond het middaguur toe, en dan krijgen we vanuit de overdrijvende donkere wolken toch nog met enige regen te maken. Daarna is het half bewolkt, en schijnt de zon al weer aangenaam.

Enkele minuten na acht uur begint onze etappe vanmorgen aan de voet van de kerktoren van de 15e eeuwse Sint-Martinuskerk. De door de zon volop beschenen kerktoren steekt mooi af tegen de helderblauwe lucht in het noorden.

Bij de kerk dalen we over het Vrijhof af van de kerkterp, om dan door de Hoofdstraat en de Hegebeintumerdyk naar de Kleasterwei te lopen. Daar staat een appelboom overdadig vol met rijpe appels. De eigenaar heeft een partijtje appels op een tuinmuurtje gelegd, waarvan je een mooie rijpe appel mag meenemen. 

Over het voormalige spoortracé lopen we langs de Ferwerter ijsbaan, om dan vlak vóór de restanten van de oude spoorbrug een ruiverkavelingsbosje in te gaan, dat ons met slingerpaadjes weer terugbrengt naar de Kleasterwei. Daar verlaten we Ferwert.

Rechts van ons liggen geoogste uien in lange rijen op een akker te drogen in de prille ochtendzon.

Langs Foswert naar Wânswert

Buiten de bebouwde kom van Ferwert gaan we van de Kleasterwei over op It Kleaster. Die volgen we een heel eind langs de Burmaniafeart, langs de geitenboerderij, naar de door bomen omzoomde locatie waar nu twee boerderijen staan, maar waar de twee homeies duidelijk maken dat dit de plek is waar eeuwen geleden (1228) het klooster Foswert heeft gestaan.

Ten oosten van dit kloosterterrein zien we vier reeën in de weilanden. Twee van hen houden ons nauwlettend in de gaten. De andere twee iets verderop grazen rustig door.

Van It Kleaster gaan we de Kleasterdyk op in de richting van het terpdorp Wânswert. 

We wandelen Wânswert binnen, en gaan dan de terp op naar de 15e eeuwse Petruskerk. De kerktoren staat momenteel ter restauratie in de steigers. De zon beschijnt de kerk, en verderop zien we een regenbui onder de dreigend donkere wolken. Daar zien we in die verte dan ineens ook de regenboog verschijnen.

Aan de zuidkant van de kerk hebben we een mooi uitzicht over de poldermolen Victor, iets verderop in het veld. Een klein stenen molenaarshok staat naast de molen, in de loop van de tijd al behoorlijk weggezakt in de zachte ondergrond van de natte polder.

Burdaard aan de Dokkumer Ee

Wânswert verlaten we over de Goslingawei in de richting van Burdaard. Op de kruising met de Iedyk staan we letterlijk even stil, omdat dit de plek is waar nog maar enkele weken geleden - op 2 juli 2022 - onze dorpsgenoot Louw Bijma met zijn motor verongelukte bij de aanrijding met een auto. Dat was een grote schok voor zijn familie en geliefden, maar ook voor de inwoners van de dorpen Hijum en Feinsum. De gele markeringen op het wegdek zijn nog steeds de stille getuigen van dit noodlottige verkeersongeval.

Bij de Doniahoeve aan de Wânswerterdyk staat een groot protestbord in de berm, waarmee de boer - evenals veel andere boeren - oproept tot protest tegen het overheidsbeleid jegens boeren.

Dan wandelen we de bebouwde kom van Burdaard binnen.

Tussen twee woningen steken we door naar het jaagpad langs de Dokkumer Ee, door het centrum van Burdaard.

In It Posthûs drinken we een kop koffie, en na deze koffiepauze steken we de Dokkumer Ee over, om aan de overkant van de 'Ie' het klinkerpad parallel aan de Dokkumer Ee te volgen.

Door de Bakkerssteeg verlaten we de Eewal, om dan over de Hoofdweg om de nieuwbouwwijk van Burdaard te lopen, en zo het dorp achter ons te laten.

Via Tergracht naar De Wynser Oerset

Daarna volgen we de doorgaande weg op enige afstand parallel aan de Dokkumer Ee stroomopwaarts, via het buurtschap Tergracht, naar Bartlehiem. Als we in Bartlehiem de Aldtsjerkster Feart oversteken, zie we rechts van ons de plek waar die vaart de Dokkumer Ee kruist bij het door de Elfstedenschaatstocht zo bekende hooghout.

In de vaart richting Aldtsjerk zitten enkele eenden op de daar drijvende rietstengels.

Vanuit Bartlehiem blijven we op dezelfde doorgaande weg lopen, tot in het dorp Wyns.

Eerst gaan we de terp op, naar de oude Sint Vituskerk. 

En dan lopen we een klein stukje terug, om daar op de oever van de Dokkumer Ee de veerpont 'De Wynser Oerset' op te gaan, die klaar ligt om ons direct over te varen naar de westoever van de Dokkumer Ee. Dit is het laatste weekend van dit seizoen dat de pont nog vaart. 

Aan de overzijde van de Dokkumer Ee gaat we op een bank zitten, voor een rust- en lunchpauze.

De veerpont vaart dan enkele malen op en neer met fietsers, en af en toe passeren pleziervaartuigen zoals kruisers en sloepen.

Door Tichelwurk naar Bartlehiem

Na deze lunchpauze lopen we terug in noordelijke richting, maar nu aan de andere kant van de Dokkumer Ee. Eerst komen we door het buurtschap Tichelwurk.

Daar zien we tegen een woning aan het water een gevelsteen met daarop een Jacobsschelp.

Even later passeren we de Pluktuin Dokkumer Ee, waar je in een lange strook tussen een weiland en de sloot tegen betaling van vijf euro twintig à dertig bloemen mag plukken. Een klein eindje verder willen we nog even pauzeren bij Anne-Famkes Pleats, maar die blijkt pas weer in mei volgend jaar open te gaan.

Daarom lopen we door tot we nog een keer arriveren in Bartlehiem, maar nu aan de westkant.

Bij het hoge houten Elfstedenbruggetje staat voor watertoeristen een richtingbord, dat wijst naar Feinsum, om hen erop te wijzen dat hier achtereenvolgens de Aldtsjerkster Feart en de Feinsumer Feart richting Feinsum en Oude Leie begint.

Naar Hallum

We verlaten Bartlehiem over de Zuidermiedweg in noordwestelijke richting. Onderweg begint het licht te regenen, en we kunnen dan even van het overdekte rustpunt van de 10xM Hoeve gebruik maken om te schuilen voor de over ons trekkende bui. 

Daarna vervolgen we de Zuidermiedweg, totdat we een eind voorbij de bocht in de Hijumer Feart rechtsaf kunnen, eerst over asfalt landweg, en dan over een betonpad naar de Trekweg.

Het schelpenpad van die Trekweg volgen we langs de Hallumer Feart richting Hallum. 

Aan de overzijde van de Hallumer Feart lopen we door een woonwijk van Hallum en langs het Hertenkamp naar de Mariëngaardekerk van Hallum.

Daar stappen we in de hier geparkeerde auto, om dan onze andere auto terug te halen vanuit Ferwert. Van Ferwert rijden we tot slot terug naar huis in Feinsum.

We hebben vandaag met deze vijfde etappe dus een begin gemaakt met het Klooster Claercamppad, en zijn hierna van plan de eerste vier etappes van dit lange-afstand-pad te gaan bewandelen, alvorens we verder gaan met de zesde etappe van het Klooster Claercamppad. 

Drie kloosters op een rij

Het thema van deze etappe is 'Drie klooster op een rij'. 

De drie voormalige kloosters die wij vandaag passeerden, zijn: 

• Het Benedictijner klooster Foswerd bij Ferwert;
• Het Premonstratenzer vrouwenklooster Bethlehem ten oosten van Bartlehiem;
• Het Schiere nonnenklooster Genezareth (Nazareth) ten westen van Bartlehiem.

Zonsondergang in Feinsum

Zaterdag 24 september 2022
 

Zonsondergang in Feinsum

Afscheid Piet Verhaag van het Friesland College

Vrijdag 23 september 2022
 

Petje op Petje af door de collega's van Piet Verhaag

Vrienden voor het leven
In 1983 als afgestudeerde van de tweedegraads lerarenopleiding voor Biologie & Huishoudkunde gaan werken in het beroepsonderwijs, beginnend als docent Biologie & Koken bij de huishoudschool van Dokkum.

Vandaag - 39 jaar later nog altijd in het onderwijs werkzaam - neemt mijn goede school- en jeugdvriend Piet Verhaag (en al tientallen jaren collega van Durkje) afscheid van het ROC Friesland College, na vele jaren als docent Huishoudkunde en later als leidinggevende gewerkt te hebben bij de facilitaire dienst van het Friesland College.

Omdat de vriendschap van ons beiden al meer dan 53 lang duurt, en we die vriendschap samen met Durkje & Linda al zo'n 40 jaar met zijn vieren hebben voortgezet, rijden Durkje en ik vanmiddag naar Leeuwarden, om daar samen met zo'n honderd oud-collega's en huidige collega's er op feestelijke en dankbare wijze bij stil te staan dat Piet na bijna 40 jaar diensttijd afscheid mag nemen van zijn werkzame leven bij het Friesland College, waarover hij altijd zo enthousiast vertelde als we elkaar weer eens ontmoetten.

Eervol afscheid

Piet krijgt vanmiddag een eervol afscheid. Zijn afdelingscollega's beginnen het plenaire deel van deze afscheidssessie met het spel 'Petje op Petje af', waarin zij alle genodigden een aantal twee-keuzevragen over Piet stellen, waarvan de beantwoording leidt tot een afvalrace. Degene die het beste inschat wat 'des Piets' is, gaat naar huis met een soort Piet-bokaal. En Piet wordt verwend met afscheidskado's.

Ook Piet zijn ad interim-directeur verzorgt een afscheidstoespraak, met daarin de nodige humoristische karakteristieken van en over Piet zijn doen en laten binnen het Friesland College. Velen herkennen wat hij vertelt.

Tot slot zijn de twee teamleiders aan de beurt om Piet een kado vanuit hun eigen team aan te bieden. Eén van de teamleiders houdt een indrukwekkende toespraak, waaruit duidelijk blijkt hoeveel Piet zijn (bege)leiding voor haar en voor andere collega's heeft betekend. Heel mooi gesproken, met diepe waardering voor Piet zijn inbreng als professional. Afsluitend is aan Piet het laatste woord in zijn afscheidsspeech.

Daarna is er nog volop gelegenheid om elkaar in een meer informele setting te ontmoeten. En hier eindigt de loopbaan van een onderwijsman in hart en nieren, in de hoop en verwachting dat de komende generatie werkenden het goede zal meenemen in het MBO van de toekomst.

Hekkelen in Feinsum

Donderdag 22 september 2022
 

Hekkelen van It Kanael bij het Flinterplein in Feinsum

Hekkelen in het najaar

Wie in deze periode in het buitengebied is, ziet allicht ergens wel iets van het jaarlijkse hekkelen van sloten en vaarten. Zo deze week ook in en rond Feinsum.

Enkele dagen geleden en eerder vandaag is er al gehekkeld aan beide zijden van de Hege Hearewei.

Vandaag verschijnt de hekkel-kraan weer in Feinsum. 

De kraan is eerder in deze week al langs de west-oever van It Kanael geweest, om daar vanuit het grasland de walkant van It Kanael te hekkelen.

Vanmiddag rijdt de kraan vóór ons huis langs om vanaf de Holdingawei ook de oost-oever van It Kanael nabij het Flinterplein te hekkelen.

Na een korte middagpauze gaat de kraanmachinist verder het dorp in om ook daar de sloten langs de Holdingawei te hekkelen, opdat nog vóór de winter en vóór de schouw door Wetterskip Fryslân alle vaarten en sloten in en rond Feinsum weer schoon zijn ten behoeve van een vlotte doorstroom van het af te voeren overtollige oppervlaktewater.

Via Tolosana - Von Arles über Toulouse zu den Pyrenäen

Woensdag 21 september 2022
 

Cover van de Duitstalige wandelgids van de Via Tolosana

Pelgrimeren naar Santiago de Compostela
Ten behoeve van onze pelgrimstochten kochten Durkje en ik als vervolg op onze vorige pelgrimages enkele wandelgidsen van de zogenoemde 'Via Tolosana'. Dat is de pelgrimstocht naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela, die begint in de Franse stad Arles, dat één van de vier middeleeuwse startplaatsen is, van waaruit al eeuwenlang de pelgrims van Sint Jacob hun pelgrimage naar Santiago de Compostela aanvangen.

• Tijdens onze eerste pelgrimage passeerden we in Frankrijk de pelgrimsplaats Vézelay, toen wij vanuit het Friese Sint-Jacobiparochie pelgrimeerden naar Santiago de Compostela.
• De tweede Franse startplaats voor pelgrims is Le Puy-en-Velay, van waaruit wij op 14 juli 2013 vertrokken voor onze tweede pelgrimage naar Santiago de Compostela. Langs twee verschillende routevarianten van de 'Camino del Norte' (namelijk de 'Camino Primitivo' en de 'Camino de la Costa') pelgrimeerden wij naar Santiago de Compostela.

Toen resteerden voor ons nog de twee Franse startplaatsen Parijs en Arles, en besloten Durkje en ik om Arles als startplaats van onze volgende (de 3e) pelgrimage te kiezen.
Er zijn verschillende pelgrimsgidsen die je de weg wijzen van Arles naar Santiago de Compostela, en één daarvan is de Duitstalige wandelgids 'Frankreich: Jacobsweg GR 653 Via Tolosana', die ons ook door de stad Toulouse (Tolosana) liet wandelen.

Een andere gids is de Duitstalige wandelgids 'Via Tolosana - Französische Jacobsweg von Arles über Toulouse zu den Pyrenäen'. Over deze 'Rother Wanderführer' (versie 2017) gaat deze blog.

Der Weg ist das Ziel
Ondanks het feit dat de Spaanse bedevaartsstad Santiago de Compostela wel de wandelbestemming is van de pelgrimstocht van Sint Jacob, vormt voor de meeste pelgrims van vroeger en heden vooral de pelgrimsweg daar naar toe het doel.
Een pelgrim is geen toerist. Een toerist is veelal gericht op een reisbestemming, maar voor een pelgrim is daarentegen met name de weg naar die bestemming van groter belang voor de ervaringen die je als mens in den vreemde (pelgrim) opdoet.
Pelgrimsgidsen kunnen de pelgrim heel goed van dienst zijn om van de pelgrimstocht een onvergetelijke belevenis te maken. Pelgrims kopen soms meerdere pelgrimsgidsen, om zich vooraf te oriënteren op wat de tocht gaat brengen en/of om na afloop met veel genoegen nog eens terug te lezen en te bekijken wat zoal nog dierbare herinneringen van onderweg oproept.
 

Deze foto maakten we op 27 augustus 2018 in Villelongue

De Ritter-gids van Rother
Deze Duitstalige pelgrimsgids van uitgeverij Rother is geschreven en met 111 foto's geïllustreerd door Albrecht Ritter.
De Via Tolosana is het eerste traject van de Frans-Spaanse pelgrimstocht naar Santiago de Compostela. De Via Tolosana begint in Arles en loopt tot boven op de Pyreneeën, op de Col du Somport, de hoge berggrens tussen Frankrijk en Spanje. Vanaf deze col gaat de pelgrimsroute verder via de Spaanse 'Camino Aragonés' tot aan Puente la Reina, waarna de pelgrim verder pelgrimeert op de 'Camino Franchés'.
De wandelgids bevat kleurenfoto's, kaartschetsen, hoogteprofielen van etappes en overzichtskaarten.
Na het voorwoord van de auteur volgen enkele informatieve hoofdstukken over deze pelgrimstocht naar Santiago de Compostela. Daarin krijg je onder andere informatie over je uitrusting, de route, overnachtingsadressen, de oorsprong van de Jacobus-legende en enige geschiedenis over de Romeinen en de pelgrims. 
Dan volgt een routebeschrijving van de Via Tolosana in 34 + 5 = 39 etappes, die qua afstand variëren. De eerste 34 etappes beschrijven de hoofdroute van Arles via Maubourguet en Oloron-Sainte-Marie tot aan Col du Somport, en de 5 andere routes beschrijven de Lourdes-routevariant vanuit Maubourguet via Lourdes naar Oloron-Sainte-Marie.

Het boek besluit met een plaatsnamenregister en een korte taalgids Frans-Duits. De inhoudsopgave - inclusief de etappes-indeling - staat voorin de wandelgids. De 39 in deze wandelgids beschreven etappes hebben Durkje en ik in 42 etappes gelopen.
 

Onze 42 etappes van de Via Tolosana
Gebruik makend van enerzijds ook de Duitstalige pelgrimsgids van Norbert Rother (Frankreich: Jacobsweg GR 653 Via Tolosana) en de Franstalige pelgrimsgids van Mireille Retail (Miam Miam Dodo) hebben Durkje en ik per wandeldag de etappes qua plaats van vertrek en aankomst en qua afstand zelf ingedeeld, en hebben daarmee de bijna 935 kilometers wandelend niet afgelegd in 39, maar in 42 etappes, waarmee de gemiddelde etappe ongeveer 22 kilometer werd.
Hieronder staan de 42 etappes zoals Durkje en ik die hebben gelopen in de zomers van de jaren 2018, 2019 en 2022, waarbij achter elke etappe het etappenummer tussen haakjes (#) staat, zoals dat is beschreven in deze pelgrimsgids van Albrecht Ritter.

Bas -Languedoc: Auf den Spuren von Römern und Pilgern:

•   1e. Op 23 juli 2018 van Arles naar Saint-Gilles-du-Gard (1);
•   2e. Op 24 juli 2018 van Saint-Gilles-du-Gard naar Codognan (2);
•   3e. Op 25 juli 2018 van Codognan naar Saint-Geniès-du-Mourgues (2&3);
•   4e; Op 26 juli 2018 van Saint-Geniès-du-Mourgues naar Montpellier (3&4);
•   5e. Op 27 juli 2018 van Montpellier naar Montarnaud (5);

Garrigue: Tiefe Schluchten und karge Höhen:

•   6e. Op 29 juli 2018 van Montarnaud naar Saint-Guilhem-le-Désert (6);
•   7e. Op 30 juli 2018 van Saint-Guilhem-le-Désert naar Saint-Jean-de-la-Blaquière (7);
•   8e. Op   1 augustus 2018 van Saint-Jean-de-la-Blaquière naar Lodève (8);
•   9e. Op   2 augustus 2018 van Lodève naar Joncels (9);
• 10e. Op   3 augustus 2018 van Joncels naar Saint-Martin-d'Orb (9&10);
• 11e. Op   4 augustus 2018 van Saint-Martin-d'Orb naar Saint-Gervais-sur-Mare (10);

Naturpark Haut-Languedoc: Dunkle Wäldern und einsamen Gipfeln:

• 12e. Op   6 augustus 2018 van Saint-Gervais-sur-Mare naar Murat-sur-Vèbre (11);
• 13e. Op   7 augustus 2018 van Murat-sur-Vèbre naar La Salvetat-sur-Agout (12);
• 14e. Op   8 augustus 2018 van La Salvetat-sur-Agout naar Anglès (13);
• 15e. Op   9 augustus 2018 van Anglès naar Boissezon (14);
• 16e. Op 10 augustus 2018 van Boissezon naar Castres (15);

Lauragais: Sonnenblumen und Backsteingotik am Canal du Midi:

• 17e. Op 12 augustus 2018 van Castres naar Dourgne (16);
• 18e. Op 13 augustus 2018 van Dourgne naar Revel (17);
• 19e. Op 14 augustus 2018 van Revel naar Les Cassès (18);
• 20e. Op 15 augustus 2018 van Les Cassès naar Avignonet-Lauragais (19);
• 21e. Op 16 augustus 2018 van Avignonet-Lauregais naar Villenouvelle (20);
• 22e. Op 15 juli 2019 van Villenouvelle naar Montgiscard (20&21);
• 23e. Op 16 juli 2019 van Montgiscard naar Toulouse (21);

Gascogne: In der Heimat d'Artagnans:

• 24e. Op 17 juli 2019 van Toulouse naar Brax (22);
• 25e. Op 18 juli 2019 van Brax naar Monferran-Savès (22&23);
• 26e. Op 19 juli 2019 van Monferran-Savès naar L'Isle-Arné (23&24);
• 27e. Op 20 juli 2019 van L'Isle-Arné naar Auch (25);
• 28e. Op 22 juli 2019 van Auch naar Montesquiou (26);
• 29e. Op 23 juli 2019 van Montesquiou naar Marciac (27);
• 30e. Op 24 juli 2019 van Marciac naar Lahitte-Toupière (28);

Béarn: Durch grüne Täler einstiger Königreiche:

• 31e. Op 26 juli 2019 van Lahitte-Toupière naar Morlaàs (29);
• 32e. Op 27 juli 2019 van Morlaàs naar Artiguelouve (30&31);
• 33e. Op 28 juli 2019 van Artiguelouve naar Oloron-Sainte-Marie (31);
• 34e. Op 29 juli 2019 van Oloron-Sainte-Marie naar Sarrance (32);
• 35e. Op 30 juli 2019 van Sarrance naar Urdos (33&34);
• 36e. Op 31 juli 2019 van Urdos naar Col du Somport (34);

Weg über Lourdes: Wälder, Weiden und Klöster:

• 37e. Op 20 juli 2022 van Maubourguet naar Saint-Lézer (V28);
• 38e. Op 21 juli 2022 van Saint-Lézer naar Ibos (V28&V29);
• 39e. Op 22 juli 2022 van Ibos naar Lourdes (V29);
• 40e. Op 23 juli 2022 van Lourdes naar Asson (V30);
• 41e. Op 24 juli 2022 van Asson naar Arudy (V31);
• 42e. Op 25 juli 2022 van Arudy naar Oloron-Sainte-Marie (V32).

 

Zuidafrikaanse fietspelgrims passeren Refugio Ultreia Feinsum

Dinsdag 20 september 2022
 

Zuidafrikaanse fietspelgrims bij Refugio Ultreia Feinsum

Van Zuid-Afrika
Geboren in Nederland, vroeger geëmigreerd van Nederland naar Zuid-Afrika, en nu weer terug geëmigreerd vanuit Zuid-Afrika naar Nederland, en nu wonend in de wijk Camminghaburen te Leeuwarden. Dat is in grote lijnen het levensverhaal van één van de Zuidafrikaanse fietspelgrims die ik vandaag op bezoek heb in onze Refugio Ultreia Feinsum. Getrouwd met een Zuidafrikaanse piloot die naar verre bestemming vloog, en zelf als verpleegster gewerkt hebbend in Zuid-Afrika, is een eind gekomen aan hun aanvankelijk zo comfortabele, goede leven in Zuid-Afrika. 

De levensomstandigheden in Zuid-Afrika zijn in hun ogen voor hen ernstig verslechterd, en ook de Corona-pandemie heeft hun positie in hun thuisland bepaald niet ten goede gekeerd.

Naar Nederland

Op zoek naar betere, veiliger levensomstandigheden wendden ze hun blik op Nederland, waar zij is geboren en getogen. Hij kwam als piloot ook wel in Nederland, en beiden zagen ze hun toekomst in ons land wel zitten.

Ze gingen met pensioen, verkochten hun huis en alle huisraad in Zuid-Afrika, en emigreerden toen naar Nederland, waar ze met de middelen die ze hebben een nieuw bestaan opbouwen. Het gevoel van veiligheid overheerst, en ze maken er hier het beste van.

Ultreia

Het zijn fervente fietsers, en ook fietspelgrims. Ze hebben voorheen namelijk al eens vanuit Portugal als pelgrims de Caminho Portugués gefietst naar het Spaanse Santiago de Compostela. Ook fietsten ze als pelgrims vanuit het Franse Saint-Jean-Pied-de-Port naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela. Hun ring met daarin de middeleeuwse pelgrimsgroet 'Ultreia' is het zo gekoesterde symbool van hun pelgrimstochten. 

En dan fietsen ze vandaag vanuit Leeuwarden en Stiens voor een rondje door Hallum, Marrum en Birdaard - en dan terug naar Leeuwarden - aan het eind van deze ochtend langs Feinsum. Ze zien dan tot hun verrassing de voor hen zo bekende pelgrimssymbolen zoals de Camino-pijlen, de Jacobsschelp en de naam 'Ultreia' van onze Refugio Ultreia Feinsum langs hun fietsroute van vandaag.

Buiten maken we kennis met elkaar en binnen bij een kopje koffie raken we met elkaar in gesprek over onze beider pelgrimstochten, en over hun vroegere leven in Zuid-Afrika vergeleken met hun huidige leven in Nederland.

Na deze aangename ontmoeting nemen we afscheid van elkaar, en fietsen zij over de route van het Jabikspaad van de Hege Hearewei vanuit Feinsum in de richting van de Hallumerhoek en Hallum.

Startzondag 'Aan Tafel' van de Protestantse Gemeente van Stiens

Zondag 18 september 2022
 

De kinderen presenteren hun zelfgemaakte lekkernijen aan de gemeente

Kerkdienst op Startzondag

Vandaag vieren we als Protestantse Gemeente van Stiens de start van het kerkelijk werk-seizoen 2022-2023. Het jaarthema 'Aan Tafel' is voor het seizoen 2022-2023 aangedragen door de landelijke kerk (PKN). Als gemeenteleden kunnen we dit jaarthema ook gebruiken als een opstap naar het bieden van gastvrijheid. Gastvrijheid kan ook betekenen dat er vertrouwen is om te vragen en te luisteren naar elkaars levensintenties en elkaars levensverhaal. Daar gaan we iets mee doen in het komende jaar.

De ochtendkerkdienst van deze Startzondag wordt gehouden in De Hege Stins te Stiens, met onze eigen gemeentepredikant dominee Jak Verwaal als voorganger. Muzikale medewerking wordt vandaag verleend door onze gemeenteband United, die niet alleen voor ons spelen en zingen, maar ook in wisselzang en in samenzang voor ons spelen en met ons zingen. Gezien de liedkeus van de liturgie is voor vandaag gekozen voor een overwegend evangelische inslag. Dat de muzikale begeleiding en de muziek van United bijzonder wordt gewaardeerd in onze kerkdiensten - en zeker ook vandaag - blijkt vanmorgen wel weer uit de enthousiaste reacties van de gemeenteleden in de kerkzaal. 

"By him thús hâlde Levy in grut gastmiel foar Him."

Aan de hand van de twee bijbellezingen van lector Hannah Osinga en van de verkondiging van dominee Jak Verwaal wordt ons duidelijk gemaakt dat veel van de inhouden van het Oude en het Nieuwe Testament gericht is op het met elkaar Aan Tafel gaan. 

Zo worden we in het Oudtestamentische bijbelboek Deuteronomium (26:1-11) opgeroepen om de eerstelingen van het werk van onze handen (bijvoorbeeld van de oogst) aan God te schenken, en in het Nieuwtestamentische bijbelboek Lucas (5: 27-32) lezen we over de tollenaar Levi, die thuis een feestmaal organiseert en Jezus nodigt om met hem en anderen 'Aan Tafel' te gaan. 

In de Joodse traditie staat 'gastvrijheid' centraal, en uiteindelijk draait veel van wat in de Bijbel staat om het 'samen aan tafel delen'.

Lekkernijen van de Kindernevendienst

Het zijn vooral ook de kinderen van de Kindernevendienst die ons vanmorgen tijdens de kerkdienst laten zien hoe dat samen delen in de praktijk uitgevoerd kan worden. Tijdens de preek hebben de kinderen in de bijzalen van de kerk hard gewerkt om een grote variatie aan lekkernijen te maken van 'de vruchten van het veld', en met die rijke opbrengst komen ze aansluitend op de verkondiging de kerkzaal in.  

Een lange stoet kinderen en jeugd komt in kokstenue de kerkzaal binnen, compleet met een Startzondags keukenschort en met een hoge kokshoed op het hoofd. Nadat ze alle schalen vanaf en vóór het podium hebben getoond, gaan ze allen de kerkzaal in, om alle aanwezige gemeenteleden te trakteren op een groot aantal verschillende lekkernijen. Het is lekker en er is veel voor iedereen, dus de koks van de Kindernevendienst krijgen welverdiend volop tijd om al dat lekkers uit te serveren. Met al het lekkers dat met liefde is gemaakt, dat door hen gastvrij wordt gedeeld en wat door de gemeenteleden in de kerkzaal met smaak wordt gegeten, wordt duidelijk dat samen delen fijn is.

Koffie met Appeltaart & Lunch Aan Tafel

Nadat we ter afsluiting van deze kerkdienst Gods Zegen voor vandaag en voor deze week hebben meegekregen, worden we onder de muzikale klanken van United heengezonden naar de ontvangsthal van De Hege Stins, waar voor iedereen koffie, thee of ander drinken klaar staat, met daarbij enkele honderden stukjes lekkere appeltaart, die alle door ons medegemeentelid Dethmer Boels zijn gebakken. Het is al snel heel gezellig aan de koffietafels en aan de statafels in de hal van de kerk. 

En om het samen delen en samen eten evenzo gastvrij af te sluiten, gaan de gemeenteleden na de koffie letterlijk met elkaar aan tafel om het thema van deze Startzondag-kerkdienst en van ons nieuwe jaarthema in stijl af sluiten met een gezamenlijke lunch 'Aan Tafel'

Nederlands Kustpad deel 3: Graanrepubliek (1 & 2 & 3)

Zaterdag 17 september 2022 

Over het schouwpad langs een suikerbieten-akker naar Kostverloren

Lange-afstand-wandelpad 5-3 Stavoren-Nieuweschans

• In de periode van 4 april 2008 tot en met 25 oktober 2015 wandelden Durkje en ik alle zeven etappes van het Friese Kustpad (LAW 5-4), over een afstand van 150,5 kilometer. Deze wandelgids beschreef de route van Stavoren naar Lauwersoog.
• Er bestond in die jaren ook een lange-afstand-wandelgids dat de kust van Groningen volgde. Die wandelgids had als titel 'Wad- en Wierdenpad' (LAW 5-5). Deze wandelgids beschreef de route van Lauwersoog naar Nieuweschans, over een afstand van 123 kilometer.
• Beide wandelgidsen maakten deel uit van het 'Hollands Kustpad', dat loopt van Bergen op Zoom tot aan Nieuweschans.
• En dat Hollands Kustpad maakt deel uit van de lange Europese wandelroute 'E9' van het Franse Hendaye naar het Poolse Gdansk.
• Durkje en ik waren aanvankelijk van plan het Wad- en Wierdenpad te gaan wandelen, als vervolg op het Friese Kustpad.
• Maar inmiddels heeft de uitgever van deze twee wandelgidsen beide wandelgidsen gebundeld in één nieuwe uitgave (2013), die nu de naam kreeg: 'Nederlands Kustpad Deel 3 Friesland - Groningen', met als ondertitel 'Lange-afstand-wandelpad 5-3 Stavoren - Bad Nieuweschans 268 km'.

Nederlands Kustpad Friesland - Groningen

• Inmiddels hebben we deze nieuwe combi-editie van het Nederlands Kustpad Deel 3 gekocht, om daarmee het vervolg op het Friese Kustpad te gaan wandelen, zijnde de etappes van Lauwersoog naar Bad Nieuweschans; door Hunsingo, Fivelingo en Oldambt.
• Maar behalve dat bovengenoemde twee wandelgidsen gebundeld zijn, heeft de uitgever nog enkele andere etappes toegevoegd, en wel als volgt:
• a. Proloog Afsluitdijk (32,4 kilometer). Deze hebben Durkje en ik grotendeels gelopen op 25 augustus 2007, en de resterende aantak-route op 14 mei 2022.
• b. Variant W Wadroute: 5 etappes in noord-Groningen, over een afstand van 34,6 kilometer;
• c. Dagwandelingen Waddenwandelen: 21 etappes in het noorden van Fryslân en van Groningen, over een afstand van 148,5 kilometer.
• Aan de hand van deze nieuwe combi-wandelgids, hebben we in de afgelopen maanden naast de etappes van Lauwersoog naar Bad Nieuweschans ook nog de 5 variant-etappes lopen en inmiddels eveneens de eerste 18 van de 21 dagwandelingen.
• Vanmiddag wandelen we de Dagwandeling 'Graanrepubliek' door het oostelijk kustgebied van de provincie Groningen; vanuit Bad Nieuweschans via Kostverloren, Drieborg, Nieuw-Beerta en Oudezijl weer terug naar Bad Nieuweschans, over een totale afstand van 17,7 kilometer.

Vanuit Bad Nieuweschans langs de Westerwoldsche Aa

Enkele minuten na 7:30 uur verlaten we Feinsum en rijden we met onze auto naar Bad Nieuweschans, op de landsgrens van Nederland en Duitsland. Daar parkeren we onze auto bij het NS-station, waar voor ons zowel het begin- als het eindpunt is van deze rondwandeling.

Het is vanmorgen 10 graden Celsius, en de weersverwachting is dat we in de ochtend af en toe enkele miezerige buitjes zullen krijgen, en na het middaguur iets steviger buien, met daarbij gedurende de hele dag een behoorlijk harde wind uit het noorden. Uiteindelijk blijkt het vandaag qua weer voor ons behoorlijk mee te vallen, want een paraplu of onze regenkleding hebben we bijvoorbeeld helemaal niet nodig tijdens deze wandeldag. De temperatuur loopt vandaag op naar 15 graden Celsius.

Direct voorbij het treinstation lopen we Bad Nieuweschans uit, om op dat moment ook al het dorpje Oudezijl in te lopen. Lang lopen we hier echter niet in de bebouwde kom, want we verlaten het dorp onmiddellijk, om langs de Westerwoldsche Aa in noordoostelijke richting over de Oudezijl B de Kroonpolder in te lopen. 

Door de Kroonpolder naar Kostverloren

Voorbij het buurtschap Oude Statenzijl verlaten we het pad parallel aan de Westerwoldsche Aa bij een aardgaslocatie, om dan over een schouwpad langs een brede sloot de Kroonpolder in noordoostelijke richting te doorkruisen. Daar krijgen we gedurende enkele minuten midden in het veld een regenbui over ons heen, maar gelukkig is die snel voorbij.

Onze wandelgids van Wandelnet noemt dit schouwpad een maaipad, maar het is geenszins een gemaaid pad, want aan de hoog opgaande grassen met riet en andere veldplanten kun je wel zien dat dit pad sinds maanden niet is gemaaid. Dit betekent dat we hier door een hoge plantengroei heen moeten lopen, hetgeen betekent dat onze wandelbroeken van beneden tot boven doornat worden, omdat de planten op dit schouwpad zo nat zijn geworden van de regenbui. Van een zichtbaar pad is in het geheel geen sprake, dus ik moet hier even denken aan een citaat van Antonio Machado (1875-1939), die zoiets schreef als: 

Reiziger, er is geen weg;

de weg maak je zelf, door te gaan.

Van Kostverloren naar Drieborg

Voorbij een bocht in de sloot wandelen we over het maaipad langs een suikerbieten-akker naar het buurtschap Kostverloren.

Evenals twee weken geleden gaan we ook nu even naar het Rustpunt van de minicamping van Kostverloren. We zien een fikse bui aankomen over het veld vanuit het noordwesten, en kunnen door vlot door te lopen tijdig onder het afdak van het houten sanitairgebouwtje van deze minicamping komen.

Daar raken we in gesprek met de enige campinggasten, die hier enkele dagen kamperen met hun kampeerauto, een oldtimer. De eigenaar uit Harderwijk vertelt dat het een Renaul Estafette is, die oorspronkelijk in Frankrijk is gebruikt als personen(taxi)bus voor het vervoeren van hotelgasten van een hotel uit Troyes. De huidige eigenaar kocht dit oude kampeerbusje (1959) in Frankrijk van een Fransman, die de stoelen eruit had gehaald en het busje had omgebouwd tot kampeerauto. Naast de kampeerbus ligt het opgevouwen vernielde onderstel van een luifel, die vannacht door de stormachtige wind vanuit zee kapot is gegaan. De gastvrije campingeigenaar Mark voegt zich even later bij ons. Hij heeft zijn gasten vanmorgen al een andere luifel geleend, zodat ze in elk geval een luifel bij hun kampeerbusje hebben om daar het kampeermateriaal onder te stallen.

Onder het afdak van de buitenkeuken van de camping houden we onze koffiepauze, en daarna verlaten we Kostverloren, om parallel aan de Oudedijk dan langs een sloot naar de ijsbaan van Drieborg te lopen. 

Als we ter hoogte van de voetbalvelden van Drieborg zijn, begint het hard te regenen, maar gelukkig kunnen we in de luwte van een bomensingel bij het voetbalveld de bui droog afwachten.

Daarna lopen we via Stocksterhorn naar de Hoofdweg richting Nieuw-Beerta.

Door De Binnenlanden naar Nieuw-Beerta

Toch is het niet de bedoeling van deze route om nu rechtstreeks naar Nieuw-Beerta te lopen. Net voorbij de boerderij 't Börgje verlaten we namelijk de Hoofdweg, om dan over een schouwpad het open veld van polder De Binnenlanden in te lopen. Dan volgt een lang en recht traject over de weilanden van deze polder.

Waar we twee weken geleden vanuit Kostverloren van de andere kant af een betonpad op gingen, doen we dat nu weer, maar nu lopen we in tegenstelling tot de vorige keer over dat betonpad het dorp Nieuw-Beerta voorbij, totdat we ter hoogte van het KNMI-Meteo(weer)station over de Hamer- en Sikkellaan in zuidelijke richting weer teruglopen naar de Hoofdweg. Als we die bereiken, gaan we wel richting Nieuw-Beerta, dat we net voorbij de boerderij Ebelsheerd binnenwandelen ter hoogte van de dorpskerk van Nieuw-Beerta.

Voorbij de kerk vinden we in een abri aan de Hoofdweg een bankje, waarop we plaatsnemen voor onze lunchpauze in de luwte van de transparante wanden van dit bushokje.

Terug via Oudenzijl naar Bad Nieuweschans

En nu volgt dan tot slot de rest van deze route, over exact hetzelfde traject als toen wij twee weken geleden de etappe van Termunten via Nieuw-Beerta naar Bad Nieuweschans liepen.

Achter de kerk en langs het kerkhof en om het dorpsbosje heen verlaten we Nieuw-Beerta, om dan over de Stadskiel tussen de omgeploegde akkers van polder de Nieuwe Spitlanden en de Uiterdijken naar de spoorlijn tussen Groningen en Bad Nieuweschans te lopen. 

Bij de spoorlijn aangekomen, gaan we dan parallel langs het spoor over de veldpaden langs sloten richting Bad Nieuwschans. Onderweg komt de trein vanuit Bad Nieuweschans richting Groningen ons tegemoet.  

Tussen de bomen van het smalle en langgerekte bosperceel tussen ons en de spoorlijn staan meerdere uitgebloeide exemplaren van de Bereklauw. Inmiddels schijnt de zon weer even, en met het zonlicht op de grote schermen van deze Bereklauw ontstaat een decoratief contrast tussen de uitgebloeide bloemen en het groen van de bomen erachter.

Bij de Lange Weg aangekomen, wandelen we het dorpje Oudezijl binnen, en enkele honderden meters verderop gaat Oudezijl al over in Bad Nieuweschans.

En dan nog een klein eindje verderop arriveren we vóór de spoorwegovergang bij het NS-station, waar we vanmorgen onze auto hebben geparkeerd.

We stappen rond 14:00 uur in de auto, halen bij de Coop-supermarkt van Bad Nieuweschans nog enkele boodschappen, en rijden dan via de stad Groningen naar Burum, voor een familiebezoek aldaar. Na deze visite rijden we rond 21:30 uur vanuit Burum door naar Feinsum.

Met het lopen van deze laatste Dagwandeling hebben we vandaag alle etappes van het derde deel van het Nederlands Kustpad bewandeld.