Welcome & SAY Change @ NHL Stenden

Maandag 31 augustus 2020

Welkom bij NHL Stenden Hogeschool

Welkom in NHL Stenden Hogeschool
Een vliegtuigje vliegt vanmiddag boven Leeuwarden, met een boodschap: welkom aan alle nieuwe studenten.
De hoger onderwijsinstellingen van Leeuwarden heten deze maand hun nieuwe studenten welkom. Maar, niet alleen de nieuwe studenten. De studenten die al eerder ingeschreven stonden en ook alle medewerkers worden in augustus hartelijk welkom geheten na een welverdiende zomervakantie.
Zo ook, bij de hoofdingang van NHL Stenden Hogeschool, waar de blauwe loper is uitgerold, waar je vorstelijk welkom wordt geheten als student of medewerker. Bij de ingangspartij staan twee hoge banners, waarop in twee talen dat warm welkom nog eens wordt onderstreept: Welcome & Welkom.

SAY Change
Vandaag wordt in onze hogeschool het hogeschooljaar officieel geopend. Het thema van deze jaaropening van NHL Stenden Hogeschool is: 'SAY Change', waarbij SAY de afkorting is voor 'Start Academic Year'.
Rekening houdend met alle Corona-verordeningen kan deze jaaropening dit jaar niet op een centrale locatie in onze hogeschool plaatsvinden. Daarom is ervoor gekozen om het nieuwe hogeschooljaar online te openen.
Om 12:00 uur wordt begonnen met een groepsgesprek onder leiding van Sofie van den Enk, bekend als tv-presentatrice van 'De Rekenkamer' en van 'Keuringsdienst van Waarde'. Zij gaat in gesprek met Erica Schaper (voorzitter van ons College van Bestuur), Justin Ripassa (student van onze HBO-Bachelor-opleiding International Business & Languages) en Maurice Limmen (voorzitter van de Vereniging Hogescholen). Als intermezzo's worden videoportretten vertoond van studenten en medewerkers, die hun ervaringen met ons delen. Tijdens het programma zijn er ook optredens van dezelfde Justin Ripasse en van At Your Service Music.
Het programma wordt afgesloten met een online-gastcollege van professor dr. Erik Scherder, die als neuro-wetenschapper college geeft over wat verandering met het brein doet. Nadat Sofie van den Enk het eerste deel van de jaaropening heeft afgesloten, komt professor Scherder nog eens terug voor het vervolg op zijn lezing, en is er gelegenheid voor een live chat met deze immer enthousiaste keynote speaker.

Bonifatius Kloosterpad - Rondje 7 - Rondje Burgumer Mar over Eastermar

Zondag 30 augustus 2020

Lijsterbes langs de Middenwei tussen Eastermar en It Heechsân

Een ontdekkingsreis en pelgrimage
Wandeljournalist Fokko Bosker publiceerde samen met co-auteur Lammert de Hoop in het jaar 2019 de wandelgids 'Bonifatius Kloosterpad'. Het titelblad van dit boek vermeldt dat het hier gaat om 'Een ontdekkingsreis en pelgrimage door het 'wilde' oosten van Fryslân'. Het gaat om een wandelgids die de kleurrijke geschiedenis van de kloosters in Fryslân beschrijft in routekaarten, foto's en begeleidende teksten.
Durkje en ik waren aanwezig bij de presentatie van het Bonifatius Kloosterpad, die plaatsvond op 15 november 2019 in de Bonifatiuskapel te Dokkum.
Deze wandelgids bevat twaalf aaneengesloten etappen en dertien lokale rondwandelingen. In totaal beslaat het wandelnetwerk zo'n 450 kilometers in oostelijk Fryslân, het gebied tussen het Friese Waddeneiland Schiermonnikoog en Wolvega.

In het voetspoor van heiligen en pelgrims
Met zijn wandelgids neemt auteur Fokko Bosker je als wandelaar mee in een schitterend gebied met veel cultuur en natuur. Hij laat je wandelen naar oude kloosterlocaties en uithoven. Het is een tocht door Wad en Woud, in een rijke afwisseling van streeklandschappen en prachtige natuurgebieden.
Tegelijk met deze wandelgids verscheen ook het bijbehorende boek 'Bonifatius Kloosterpad - In het voetspoor van heiligen en pelgrims'. Dit begeleidend schrijven in boekvorm biedt per wandelroute inspirerende verhalen over het gebied dat deze wandelgids bestrijkt.
De wandelgids is gebaseerd op het Wandelknooppunten-netwerk. De routebeschrijving in de wandelgids is uiterst beknopt, maar het volgen van de als routebeschrijving achtereenvolgens genoemde wandelknooppunten zou moeten volstaan om de beschreven routes goed te lopen.
Wie de vele Friese klooster- en kerkenpaden, schouwpaden, lijk- en dijkwegen van deze wandelroute loopt, maakt kennis met de vele sprekende getuigen uit vervlogen tijden van middeleeuwse kloosterorden in Fryslân. Dit Bonifatius Kloosterpad belicht de rijke Friese geschiedenis van kloosters en landschappen, en toont je al wandelend ook de relatie tussen beide zaken.
Met het bewandelen van alle 25 routes van deze wandelgids gaan Durkje en ik op voetreis tussen uitersten, die de verbeeldingskracht van de pelgrim voedt en inspireert.

Een lofzang op Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden
Voor vandaag hebben we het zevende rondje van deze gids op het wandelprogramma staan, met een afstand van 28 kilometer.
Dit Rondje 7 kreeg als titel: 'Rondje Burgumermar met tussenstop in Eastermar' met als subtitel: 'Een lofzang op Nationaal Landschap De Noardlike Fryske Wâlden'.
Om 7:20 uur rijden we vanmorgen met de auto van Feinsum naar Burgum, waar we de auto parkeren bij de Kruiskerk van Burgum, want bij deze voormalige parochiekerk begint het zevende rondje van het Bonifatius Kloosterpad, bij de oude kloosterkerk van het voormalige Bergklooster, ook wel het Barraconvent genoemd.
Er hangt een dichte bewolking boven Burgum, en de temperatuur is vanmorgen bij vertrek 16 graden Celsius.

Over de Krûme Ie van Burgum naar Sumar
Om 8:00 uur lopen we eerst een rondje om deze eeuwenoude abdijkerk, die een deel van de fasering van haar bouwgeschiedenis laat zien, voor wie goed kijkt naar het exterieur van deze kloosterkerk. In Burgum passeren we onder andere Glinstra State en De Pleats, waarna we door het dorpscentrum verder gaan richting gemeentehuis. Daar verlaten we Burgum, om dan via de hoge brug de Krûme Ie over te steken naar Sumar.
In Sumar passeren we ter hoogte van de dorpsmolen het kunstwerk van de Drachtster kunstenaar Anne Woudwijk, dat is gemaakt en hier geplaatst ter ere van het aardappelras Bintje.
Langs de dorpskerk (1769) van Sumar en daarna na een kerkenpad over het bedrijventerrein lopen we terug naar de Krûme Ie, die we een eindje volgen in de richting van het Burgumer Mar. Daarna volgt een bijkans ondoordringbaar stuk natuur, waarvan overduidelijk is dat hier nauwelijks wandelaars komen, en waar ook de gemeente al heel lang niet meer is geweest om het wandelpad open te houden voor wandelaars. We worstelen ons tussen de al te overvloedig woekerende planten door, en steken even later de Solcamastraat over, waarna het vervolg van het pad weer goed toegankelijk is.
Even later lopen we over het hellingpad van een hoog opgaande aarden wal. Het lijkt erop dat we hier in het heuvelachtige Limburg lopen, maar duidelijk is dat deze hoge aarden wal kunstmatig is opgeworpen. Even later verlaten we Sumar, om straks vanaf de zandrug tussen Sumar en Eastermar over hele mooie paden af te dalen naar De Leijen.

Door De Putten naar Eastermar
Voorbij de Iestwei en de Lânsbuorren gaan we een veldpad op, om aan het eind van dit pad af te slaan naar links, waar we over een ruig boerenpad laveren tussen al te drassige stukken, langs de Harstefeart.

Even later volgen we de Mienskerwei en de Dokstersheide langs de Leiensfeart naar de plek waar we via een houten brug het natuurreservaat De Putten in gaan. Over het polderdijkje zien we links de petgaten van de voormalige verveenderij, en rechts op iets grotere afstand zien we De Leijen liggen. 
We pauzeren even op een uitkijkpost boven op een oud gemaal, en gaan daarna verder door De Putten naar De Lits, die we volgen tot aan de brug over De Lits bij Eastermar.
In het centrum van Eastermar is gelukkig een eetcafé al geopend, dus daar kunnen we in elk geval vandaag een kop koffie drinken.

Skûlenboarch en Jistrum
Over de onverharde zandpaden van de Achterwei en de Middelwei lopen we vervolgens naar het dorpje It Heechsân.
Als we even later over de Piter Jehanneswei lopen, wordt ons maar weer eens overduidelijk hoe prachtig de Noardlike Fryske Wâlden zijn. Rechts ligt een juweel van boomwal, met een rijke schakering aan bijvoorbeeld lijsterbessen, berken, elzen, eiken en bramen, alles zo heel karakteristiek voor deze streek. 
Via het omweggetje van de Joeralaan en Mounekamp lopen we naar de brug over het Kolonelsdiep bij Skûlenboarch. Een binnenvaartschip is zojuist gepasseerd, dus de brug sluit zich weer, en wij kunnen direct doorlopen naar de overzijde van het water.
Daarna volgen we het fiets- en wandelpad langs het Kolonelsdiep in de richting van Jistrum. Bij een geheel vervallen uitkijkpunt zetten we wat nog resteert van een zitbankje weer overeind, met als resultaat dat we in elk geval nog even ontspannen kunnen zitten. Hier pauzeren we voordat we verder gaan.
Na deze pauze wandelen we naar de boot-aanlegplaatsen in de Jistrumer Opfeart.
Over de Marwei gaat het dan verder richting Jistrum.

Wâldfruchten
Vlak vóór Jistrum buigen we af naar links. Twee mannen - beiden op een oldtimer Zündapp-bromfiets - komen net aanrijden en overleggen in welke richting ze vervolgens verder zullen rijden.
Vanaf dit punt gaan wij verder over de slingerende zandpaden van de Dwarsweg en de Achterweg.
Over de Ieswei lopen we naar de Rijksstraatweg van de N355, maar tot zover lopen we niet door. We kunnen namelijk vanaf de Ieswei nog een smal eenpersoons kuierpad volgen van de Alde Harstewei; een heel mooi en ook heel oud voetpad dan op enige afstand parallel langs de N355 loopt, voor ons in westelijke richting. Rijk is hier dit jaar de opbrengst aan de zogenoemde 'wâldfruchten', zoals lijsterbessen en bramen.

Terug naar Burgum

Dit kuierpad voert ons naar de brug van de Rijksstraatweg over de Kûkhernsterfeart.

Dan lopen we eerst langs het Waterpark Zwartkruis, en vervolgens om het Stoppelsoal heen. Daar passeren we ook de Energiecentrale van Burgum.

De Koumarwei steken we over, om aan de overzijde een zandpad te volgen, dat parallel aan de Koumarwei in zuidelijke richting loopt.
Over de Miensker en langs de Soesterpolder wandelen we door het buurtschap Noardermar naar de Menno van Coehoornweg.
Via een mooi bospad van de Syl komen we uiteindelijk uit op de Nieuwstad, waarna we al spoedig arriveren bij onze auto tegenover de Burgumer Kruiskerk. Het is nu 15:30 uur, dus we hebben de ruim 28 kilometers van vandaag afgelegd in 7,5 uur.

Weer of geen weer
Vanmorgen vroeg voorbij Sumar hebben we kort heel licht miezerige neerslag gehad. Gaandeweg de dag opende de bewolking zich echter, en kregen we een groot deel van de dag af en toe heerlijke zonnige perioden. De temperatuur liep op van 16 naar 19 graden Celsius. Met een verfrissende wind kregen we al met al heerlijk wandelweer. Vanwege het weer en de schitterende route zien we aan het eind van de middag terug op een hele mooie kuierdag op het Bonifatius Kloosterpad.
Als we even later weer terug rijden naar huis, zijn we nog maar net voorbij Burgum, of het begint zachtjes te regenen. Donkere regenwolken hangen ten noordwesten van ons, en als we van Hurdegaryp naar Leeuwarden rijden, krijgen we te maken met een zware regenbui. We prijzen ons gelukkig dat wij daarentegen de hele dag met zulk prachtig weer hebben mogen lopen.

Zonsondergang in Feinsum

 Zaterdag 29 augustus 2020

Zonsondergang in Feinsum

Bromfietsverzekeringsplaatjes 'down under', en wat daar op volgt

Vrijdag 28 augustus 2020

Cover van het magazine 'Puch 66'

Puch66
Puch66 is de Puch- en Tomosclub van Holland Midden. Deze bromfietsclub geeft zes keer per jaar het magazine 'Puch66' uit, over de zogenoemde pre-1984 Puch- en Tomos-bromfietsen, over de bijbehorende techniek en over aanverwante zaken, zoals: lifestyle, beurzen, toerritten en clubbijeenkomsten.
Het organiseren van Puch- en Tomos-evenementen zit er dit jaar helaas niet in vanwege de Corona-crisis, maar de productie en uitgave van het tweemaandelijkse clubblad gaat met passie en onverminderd voort.

Herinneringen op schrift
Doordat ik aan Puch66-clublid Jake van Baalen in Australië een tientallen jaren oud bromfietsverzekeringsplaatje had verkocht, kwam ik via Jake in contact met Puch66-hoofdredacteur Cor van Breukelen. Cor vroeg me of ik een artikel voor hun magazine zou willen schrijven over mijn herinneringen aan de Tomos- en Puch-bromfietsen, aangezien ik ben opgegroeid in een tweewielerzaak in Drachten, waar met name fietsen, bromfietsen en motoren werden verkocht.

Combi-artikel in drie delen
Na de nodige voorbereiding en de contacten met mijn neef Jan de Vries en diens jeugdvriend Cor Tjepkema, werd het plan opgevat om een combi-artikel in drie delen te schrijven, waarbij ik de verbindende tekst zou schrijven, en Jan en Cor zouden schrijven over hun jeugdherinneringen aan Tomos en Puch, en over de opnieuw gekochte Puch van Cor.
Dat combi-artikel is vorige week gepubliceerd in het mooie kleurenmagazine 'Puch66'. Hieronder zie je dat artikel afgebeeld in de vier opeenvolgende pagina's.
Met een muisklik op de vijf afbeeldingen van deze blog, krijg je per pagina een vergroting van die pagina uit dat clubmagazine, dat je daarna goed kunt lezen op je beeldscherm.

Natuurlijke gazonmaaiers in Feinsum

 Donderdag 27 augustus 2020

Gazonmaaiers aan huis in Feinsum

Schapenbel
Aan het begin van de avond ben ik even bezig in de werkkamer, als er bij de voordeur wordt aangebeld. Een mevrouw met de fiets aan de hand staat bij de deur. Ze vraagt me of het al dan niet de bedoeling is dat er schapen in onze open tuin staat te grazen, want - zegt ze - er loopt op dit moment een kudde schapen te grazen in je tuin. En inderdaad, links van me zie ik enkele schapen in het gras lopen. Ik bedank de attente vrouw en vertel haar dat ik wel denk te weten van wie de schapen zijn, en dat ik ervoor zal zorgen dat ze weer in hun weiland komen.

Groen is het gras in Feinsum
Als ik de woonkamer binnenloop, zie ik een deel van de kudde langs onze schuifpuien wandelen, onderwijl nieuwsgierig naar binnen kijkend, of grazend van al dat heerlijk verse gras.
De ouders van de schapen-eigenaar, die ik informeer, zijn wel thuis, dus zij komen naar ons toe om de schapen weg te halen, om ze verderop in Feinsum een vervangend grasland te geven, waar ze de komende nacht wel even kunnen staan.
Dan blijkt dat dit een kudde is, die is uitgebroken uit een grasland aan de Iestdyk, net buiten Feinsum, en dat ze kennelijk via de Iestdyk en de Hege Hearewei bij de Holdingawei ons dorp Feinsum binnen zijn gelopen, waar ze in ons grasveld kennelijk een aantrekkelijke plek vonden om een half uurtje heerlijk te grazen van het verse gras.
Als de schapen weer weg zijn, roept een toevallig passerend Stienser echtpaar - dat het schouwspel heeft gadegeslagen - me nog toe dat het voordeel is dat ik morgen het gras niet hoef te maaien.

Nieuwkomers in Feinsum

Woensdag 26 augustus 2020

Twee nieuwelingen in Feinsum aan de Hege Hearewei

Grotere grazers
Sinds enkele weken loopt er al een kudde schapen in het weiland tussen de nieuwbouw van Feinsum en de Hege Hearewei.
Inmiddels zijn daar twee grotere grazers aan toegevoegd. Een pink en een stierkalf hebben na enkele oriëntatierondes tussen de schapen in het grasland een nieuwe verblijfplaats gevonden.
Ze grazen veelal samen, en herkauwen ook samen.
Deze twee Feinsumer nieuwkomers hebben snel hun eigen plekje gevonden op een gezellige groene locatie aan de Hege Hearewei.

Via Thiérache

Dinsdag 25 augustus 2020

Cover van de wandelgids 'Via Thiérache'

Veel pelgrimswegen naar Santiago de Compostela

Zoals er 'vele wegen naar Rome' zijn, leiden er ook veel pelgrimswegen naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela.

Of je nu vanuit Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Zwitserland, Italië of nog veel noordelijker of oostelijker van het Europese continent komt, voor iedere pelgrim is er wel ergens in Frankrijk een passende aansluiting om in één van de vier belangrijkste pelgrimssteden Parijs, Vézelay, Le-Puy-en-Velay en/of Arles een (door)start te maken voor je pelgrimage naar de Spaanse bedevaartsroutes die naar het graf van de heilige Jacobus in Santiago de Compostela leiden.

Durkje en ik hebben de pelgrimsroute vanuit het Friese Sint-Jacobiparochie via het Franse Vézelay (de Via Lemovicensis) over de Spaanse Camino Franchès in de jaren 2005-2012 in zijn geheel volbracht, en we zijn daarna voor volgende pelgrimages al eens van start gegaan vanuit Le-Puy-en-Velay (de Via Podiensis) en vanuit Arles (de Via Tolosana); en ook vanuit het Portugese Lissabon (de Caminho Portugués).

Pelgrimeren via Parijs

Pelgrimeren op de Via Turonensis vanuit Parijs staat derhalve nog op onze pelgrimspassie-lijst, en daar hebben we al een begin mee gemaakt, door het achtereenvolgens bewandelen van de pelgrimsroutes 'Van Wad tot IJ', daarna het gehele Pelgrimspad deel 1, en toen op ruim honderd kilometer na ook het Pelgrimspad deel 2. Op het Nederlandse Pelgrimspad hebben we de Belgische stad Maaseik al gepasseerd, en zijn we inmiddels aangekomen in de Nederlands-Limburgse stad Sittard.

Omdat we het niet verantwoord vonden om in deze Corona-crisis-zomer van 2020 de Noord-Spaanse Camino Aragonès te gaan bewandelen, maar we toch wel voortgang wilden boeken op één van al die Europese pelgrimswegen, kozen we ervoor om dichter bij huis verder te pelgrimeren op de aanlooproute naar Parijs (en) naar de Via Turonensis. Dat kan heel goed, door in het verlengde van het al afgelegde traject van het Noord-Hollandse Den Oever tot aan het Belgische Maaseik naadloos over te stappen van het Pelgrimspad deel 2 op de zogenoemde Via Limburgica. Vervolgens zouden we het tweede deel van de Via Monastica kunnen lopen, en daarna ook nog de Via Thiérache, tot aan het Franse Saint-Quentin. Daarmee zouden we al een heel eind op weg zijn naar Parijs, en dat traject is heel goed te doen in onze zomerpelgrimage, dus dat hebben we deze zomer met succes gedaan.

Via Limburgica & Via Monastica

Daartoe hebben we gebruik gemaakt van twee wandelgidsen, namelijk de 'Via Limburgica & Via Monastica' en de 'Via Thiérache'.

In onze zomerpelgrimage van 2020 hebben we eerst de hele Via Limburgica en vervolgens het tweede deel van de Via Monastica gelopen. Dat was de route van het Belgische Maaseik tot het Franse Rocroi.

Van Olloy-sur-Viroin naar Saint-Quentin

Direct daarna zijn we vanuit Rocroi terug gegaan naar de Belgische plaats Olloy-sur-Viroin, waar de Via Thiérache begint. Vanuit Olly-sur-Viroin hebben we vervolgens de gehele Via Thiérache gelopen, naar de grote basiliek in de Franse stad Saint-Quentin.

Daartoe hebben we gebruik gemaakt van de Franstalige pelgrimswandelgids 'Via Thiérache', die in 2008 is uitgegeven door de Belgische 'vrienden van Sint Jacob': les 'Amis de St. Jacques'. Deze gids verscheen in de serie 'Topo-guide du Sentier' en die beschrijft de pelgrimsroute van Olloy-sur-Viroin via onder andere Couvin, Chimay, St. Michel, Hirson, Guise, Bois des Muids, (Fonsommes) naar Saint-Quentin.

Hoofdroute en een variant

De lengte van deze reguliere pelgrimsroute is 125,8 kilometer. 

De pelgrimsgids bevat Belgische en Franse kaarten, en er staan lijsten in van VVV's, toeristische en culturele locaties, en overnachtingsadressen langs de route. De afstanden tussen de opeenvolgende plaatsen worden vermeld in kilometers en in geschatte wandeltijden.

De wandelgids beschrijft daarnaast ook nog een alternatieve etappe, namelijk van Bois des Muids naar Fonsommes. Dit alternatief is bedoeld voor de pelgrims die al vóór Rouvroy (bij Saint-Quentin) op de andere pelgrimsroute van de GR655 (op de Via Gallia Belgica) hun pelgrimage willen voortzetten richting Saint-Quentin.

Durkje en ik hebben er voor gekozen om niet die variant te bewandelen, omdat wij de reguliere hoofdroute van de Via Thiérache wilden afronden tot aan het eindpunt in Saint-Quentin. Feitelijk komt dat er op neer dat wij op 22 juli 2020 bij het Bois des Muids niet rechtdoor zijn gegaan naar Saint-Quentin via Fonsommes, maar dat wij op dat kruispunt linksaf zijn gegaan naar Saint-Quentin via Homblières.

België

De 'Via Thiérache' loopt door een weinig bekende, maar bijzonder mooie streek in Zuid-België en Noord-Frankrijk. Het landschap is licht golvend. De bewegwijzering is niet altijd even duidelijk. In België is wel sprake van bewegwijzering, maar zodra je in Frankrijk aankomt, is de bewegwijzering geheel afwezig, of op bepaalde trajecten is die dusdanig verouderd dat de wegwijzers geheel wit verbleekt zijn, of in de loop van de tijd door infrastructurele wijzigingen geheel zijn weggehaald. Met de Franstalige routebeschrijving, de wandelkaarten en een gps-systeem kun je de route desalniettemin prima lopen, zo bleek ons tijdens onze zomerpelgrimage van 2020.

Van Olloy-sur-Viroin gaat het richting Couvin. Na Couvin volgt Chimay. Chimay ligt dicht bij de Frans-Belgische grens en het Fôret de Saint-Michel. Dat betekent tien kilometer door een prachtig bos, met hier en daar herdenkingspunten aan de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. 

Frankrijk

De weg leidt vervolgens naar de voormalige benedictijnenabdij van Saint-Michel-en-Thiérache, en daarmee zijn we in Frankrijk. 

Vanuit Saint-Michel daalt de weg af naar Hirson en de Axe Verte de Thiérache, die Hirson rechtstreeks met Guise verbindt. Dit oude spoor is inmiddels een geasfalteerde wandel- en fietsweg langs de rivier de Oise geworden. Deze weg heeft nauwelijks niveauverschillen en regelmatig ligt er een dorpje met de  meest bijzondere attractie van de streek, namelijk een 'église fortifiée' oftewel een versterkte (gefortificeerde) kerk. 

Stinsen-kerken versus sociale woningbouw

De Thiérache bood vroeger een doorgangsweg en was een strategisch punt tussen Champagne en Picardië en daarom een geliefd strijdtoneel. Om te schuilen en zich te beschermen tegen plunderaars en legeraanvallen, hadden de inwoners van Thiérache de kerken van hun dorpen versterkt met burchttorens, wachttorens en schietgaten. In de Thiérache liggen er zestig van dergelijke gefortificeerde kerken. Langs de pelgrimsroute liggen er enkele vermaarde fortkerken, zoals in Marly-Gomont, Wimy en Macquigny.

Belangrijkste stad op het traject van de Axe Verte is Guise. De stad wordt beheerst door een burcht, of althans wat ervan over bleef, want de Eerste Wereldoorlog heeft er weinig van overeind gelaten. 

Waar je zeker niet achteloos aan voorbij mag lopen, is de 'Familistère', opgericht door de Franse industrieel Jean-Baptiste André Godin, bekend om de gietijzeren kachels en fornuizen. Godin bouwde voor zijn personeel een indrukwekkend wooncomplex, het 'palais social', met daarin 558 appartementen en 350 woningen, en verder een school, een zwembad, een wasplaats en een ontspanningsruimte. Rond het gebouw voorzag hij groene ruimtes. Sommige appartementen zijn ook nu nog bewoond en het hele complex kan bezocht worden. Een zeldzaam voorbeeld van ‘utopisch socialisme’.

Ter hoogte van Burnot verlaat de weg de rivier de Oise en gaat het naar de rivier de Somme, die - zoals ook de Schelde - op de hoogvlakte van Saint-Quentin ontspringt. 

De etappes

Durkje en ik hebben de Via Thiérache op onderstaande dagen in de volgende etappes gelopen:

• Op 17 juli 2020 liepen we van Olloy-sur-Viroin naar Chimay (24,7 km);
• Op 18 juli 2020 liepen we van Chimay naar Abbay de Saint-Michel (25 kim);
• Op 20 juli 2020 liepen we van Abbay de Saint-Michel naar Etréaupont (25 km);
• Op 21 juli 2020 liepen we van Etréaupont naar Guise (23,4 km);
• Op 22 juli 2020 liepen we van Guise naar Saint-Quentin (29,1 km).

Het ontsnapte land

Maandag 24 augustus 2020

Cover van 'Het ontsnapte land'

Reizen in 1912
Een oude man - Catrinus Mak - droomt in zijn laatste maanden over zijn eerste reis, van Schiedam naar Zaandam en terug, die hij in de zomer van 1912 als twaalfjarige jongen maakte met zijn oom, een beurtschipper.
Het is een droom over stille geluiden in een ernstig landschap, met polders, kleine huizen en zwartgeteerde schuren.

Reizen in 1997
Vijfentachtig jaar later maakt zijn zoon - Geert Mak - dezelfde tocht opnieuw, in een klein bootje, aan de hand van oude foto's, een schippersalmanak en een stafkaart uit 1912.
Het huidige Nederland blijkt een land van perfectie en verborgen chaos, een land waar men niet zozeer woont, als wel zich verplaatst. De duidelijke overgangen van stad naar land zijn verdwenen en er zijn vage tussenvormen voor in de plaats gekomen; stenen vlekken die weinig van doen hebben met het klassieke dorpsleven, maar ook de kenmerken missen van een stad - behalve dan de anonimiteit.
In dat veranderende landschap zijn de oude binnensteden vluchtplaatsen geworden, reservaten van de menselijke maat. De natuur is geen vijand meer, maar een corridor van herkenning in een verder vreemde wereld. 

Zoeken, beschrijven en begrijpen
Geert Mak (1946) speelt in zijn boek 'Het ontsnapte land' met tijd en herinnering, met zijn (en onze) zoektocht naar oorspronkelijkheid en onze pogingen om met het Nederlandse landschap van vandaag in het reine te komen.
Behalve die zoektocht naar fragmenten van het verleden, probeert Mak ook het Nederlandse landschap Anno 1997 te beschrijven en te begrijpen. De stand van ons land stemt Geert Mak niet altijd vrolijk: we lijden aan een gebrek aan historisch besef, waardoor we slordig omgaan met wat er van het verleden rest. We jagen voortdurend nieuwe ervaringen na, met alle beweging en onrust van dien, en hele stukken van ons land zijn door planologische stuurloosheid lelijk en chaotisch geworden. 
De eerste druk van dit autobiografisch getint essay is een uitgave van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek', dat door die CPNB werd uitgegeven ter gelegenheid van de Boekenweek van het jaar 1998.

Pelgrimsdag 19 pelgrimeren op Psalm 19

Zondag 23 augustus 2020

Bij het Nationaal Monument voor Vredesoperaties in Roermond

19
De pelgrimstocht van Durkje en mij van Sint-Jacobiparochie naar Santiago de Compostela, en iets verder door naar Cabo Fisterra duurde 152 + 4 = 156 dagen. Met enige berekening had dat ook wel in 150 dagen gekund.
Wij zijn er op uit getrokken, naar buiten getreden, en ontdekten onderweg steeds meer dat je gaandeweg ook een reis naar binnen maakt, een innerlijke reis. Die reis naar binnen kun je sturen door elke dag een tekst ter bezinning mee te nemen, die je dan wandelend en/of rustend overdenkt. Durkje en ik hebben dat niet gedaan.
Maar daar hoeft het niet bij te blijven.
Ik ben opnieuw op reis gegaan.
Deze denkbeeldige tocht is een reis van Psalmen, van één Psalm voor elke pelgrimsdag. Een avontuur met de vraag wat het verbinden van de volgende Psalm aan de volgende Pelgrimsdag op je wandeling naar binnen van je vraagt, en wat het je heeft geschonken als je wandeling met God en met elkaar ten einde is.
Een inleiding op deze Psalmen-pelgrimage schreef ik in mijn blog van 16 januari 2015.
Nog steeds nieuwsgierig naar onze bestemming, en bovenal naar wat deze weg ons brengt, wandel ik vandaag verder op deze denkbeeldige Psalmenreis, met Psalm 19 op Pelgrimsdag 19.

Leestip
Hieronder staat eerst een weblink naar ons wandelverslag van deze Pelgrimsdag.
Daaronder staat een weblink naar deze Psalm, met de bijbeltekst van de 'Nieuwe Bijbelvertaling' (NBG 2004).
Onder de Psalm staan altijd de tussenkopjes van de 'Bijbel in Gewone Taal' (NBG 2014).
Ultreia!

Pelgrimsdag 19

Van Roermond naar Pey

Psalm 19

De hemel laat de macht van God zien

De woorden van de Heer zijn goed

Bij de Heer ben ik veilig

Lof aan de Schepper
Deze 19e Psalm is als het ware een loflied op het goede werk van de Schepper; vertelt ons ook dat de zon, de maan en de sterren door God zijn gemaakt. Die mededeling komt niet met felle bliksemschichten en/of met een geluid als van oorverdovend luide donderslagen tot ons, maar in de stilte van de natuur. Al zo vaak zijn Durkje en ik tijdens onze pelgrimstochten onder de indruk geweest van de pracht van de natuur, ongeacht of het gaat om laaggelegen heidevennen of boven op de hoge Pyreneeën, en ook de pracht van onze buitendijkse Friese Wadden en de onstuimigheid van de Atlantische Oceaan bij het Spaanse Cap Finisterre getuigen van de onmetelijke grootsheid van onze Schepping en van onze Schepper.

Voor wat, hoort wat

En nu hoeft er niet zoveel uitleg bij om duidelijk te maken dat je zorgvuldig om dient te gaan met al dat moois en waarde(n)volle dat je als menselijk schepsel hier op aard in de schoot krijgt geworpen. Zo voelden Durkje en ik de grote verantwoordelijkheid om heel goed voor onze kinderen te zorgen, die wij mochten krijgen. Die zorg begint al tijdens de zwangerschap, en houdt niet op als je kinderen de deur uit gaan. Ze zijn ons toevertrouwd en wij blijven ons verantwoordelijk voelen voor hun welzijn, ook al zijn ze al lang in staat om heel goed voor zichzelf en ook voor anderen te zorgen.

Als we spreken over onze verantwoordelijkheid jegens de natuur als deel van de Schepping, dan noemen we dat ook wel 'rentmeesterschap'. Wij worden geroepen om goed rentmeester te zijn van de aarde die aan ons is toevertrouwd. Maar die goede zorg voor de natuur laat nogal eens te wensen over. Voorbeelden van onzorgvuldigheid kennen we te over, zoals: illegale vuilstort en lozingen, overbevissing, luchtvervuiling, ontbossing, roofbouw en stropen van bedreigde diersoorten. 

Het is al bijna 14 jaar geleden dat Durkje en ik pelgrimeerden op onze 19e dag van Roermond naar Pey. Nog zie ik in gedachten zo die grote akker in het Grootbroek, die bezaaid lag met allemaal kleine flarden zwart landbouwplastic, alsof een met dit landbouwplastic bedekt akkerland omgeploegd was, zonder eerst even de moeite te nemen om dat zwarte landbouwplastic te verwijderen. Tientallen jaren lang zullen elke dag die duizenden fracties zwart plastic in en op de akker en rondom liggen. Niet te geloven, maar waar. Zo behoren wij in elk geval niet om te gaan met Gods akker.

Gaan voor Vreugde of voor Leed

Deze 19e Psalm is ook een lofprijzing op de wetten in de vorm van verboden en geboden die wij van Gods zijde mochten ontvangen. De Bijbel - vooral het Oude Testament - staat er vol van. Niet om ons te beperken, maar om ons allerlei handreikingen te geven voor Het Goede Leven. Joden spreken dan ook niet voor niets over de 'Vreugde der Wet'. Duidelijke en goede regels kunnen jou en mij helpen om de goede dingen goed te doen.

We weten ook allemaal wat er gebeurt als mensen zich niet aan regels houden. Ergens vliegt er dan iets behoorlijk uit de bocht. En zeker bij ernstige overtredingen zijn de gevolgen vaak groot, niet te overzien, en hebben ze nog jaren, decennia of eeuwen forse impact op wie dan leeft en wie dan zorgt.

De Bijbel roept ons op om lief te zijn en lief te hebben. Als we dat allen waar zouden kunnen maken, zou er veel minder leed en verdriet in deze wereld zijn.

Een wereld met minder diefstal, minder fraude, minder vernieling, minder mishandeling en met minder moorden zou deze wereld al zoveel beter maken. Ook als we met zijn allen geen oorlogen meer zouden gaan voeren, zou dat ons al heel erg helpen. 

Toen Durkje en ik op deze 19e pelgrimsdag door Roermond liepen, passeerden we alleen al in die stad drie oorlogsmonumenten, te weten:

1. Een monument ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog'
2. Het Nationaal Indië Monument 1945-1962'
3. Het Nationaal Monument voor Vredesoperaties.

Drie monumenten in één stad, waarin alleen al hier duizenden gesneuvelden van oorlogen worden herdacht. Waar ooit de liefde ontbrak, resulteerde dat in moord en doodslag, met al meer dan 75 jaar pijn, leed en verdriet als tragisch gevolg.

Naar mooier en beter

Dan toch maar liever weer terug naar Psalm 19; dat loflied op de Schepping en dat loflied op de Wet.

Deze Psalm specifiek, en de Bijbel in het algemeen, nodigt ons uit om elke dag keuzes te maken, om goede keuzes te maken.

Als je daar voor kiest, en later ontdekt dat je goedbedoelde keuzes ook wel eens verkeerde keuzes bleken te zijn, dan mag je toch weer terug komen bij God om daarop te reflecteren, om ervan te leren, om het een volgende keer nog beter - en misschien wel goed - te doen.

Psalm 19 vertelt ons dat Gods woorden betrouwbaar zijn, dat Zijn opdrachten goed zijn, dat Zijn bevelen eenduidig zijn, dat Zijn regels duidelijk zijn, dat Zijn wetten betrouwbaar zijn, en dat God Zijn volgers mild en ruim beloont. 

Waarom zouden we dan nog langer willen kiezen voor (ver)dwalen en ontsporen?

Wij kunnen zoveel mooier en zoveel beter.

Kijk, luister en zing mee: PSALM 19

Een schitterend gebrek

Zaterdag 22 augustus 2020

Cover van 'Een schitterend gebrek'

Casanova over Lucia
In zijn memoires vermeldt de beroemde avonturier-vrouwenversierder Giacomo Girolamo Casanova terloops dat Lucia één van de weinige vrouwen is die hij ooit onrecht heeft aangedaan.
- Maar hoe?
- Wat is er werkelijk gebeurd?
- Waarom deed Lucia afstand van haar geluk?
Deze historische en liefdesroman 'Een schitterend gebrek' (2003) van Arthur Japin (1956) is Lucia's verhaal; het is het verslag van een uitzonderlijk leven.

Lucia & Casanova
De 14-jarige Lucia Jamieson en de 17-jarige Casanova leren elkaar kennen op een groots feest nabij Venetië. Ze worden verliefd op elkaar. Het is hun beider eerste grote liefde, en ze beloven elkaar eeuwige trouw.
Maar, kort daarna verdwijnt Lucia zonder een woord uit Casanova's leven.
Vele jaren later ontmoeten ze elkaar bij toeval opnieuw in een Amsterdamse schouwburg, maar zonder dat hij daar op dat moment weet van heeft, omdat Lucia haar gezicht achter een sluier verbergt, en dat heeft een reden.
Voor Lucia is deze schokkende confrontatie aanleiding tot een reconstructie van de gebeurtenissen. Haar jeugd in de Veneto, haar kortstondige, maar heftige liefde voor Giacomo, de verwoestende ziekte die haar trof, haar vlucht naar Amsterdam en het leven aan de zelfkant waarin ze daar terechtkomt.
Langzaam wordt duidelijk dat haar verdwijning uit Pasiano geen verraad was, maar juist een daad van liefde.

Arthur Japin:

• Hoe zelden is ons een glimp vergund op het grotere verband, waarbinnen de voorvallen uit ons leven een plaats krijgen?
• Dat is het enige wat telt, lieverd, dat iemand meer in je ziet dan dat je wist dat er te zien was.
• Vooral wekte hij de indruk dat ieder facet van mijn geest hem interesseerde. Dit is een techniek voor gevorderden.
• Ieder spel wint aan spanning als beide spelers goed bekend zijn met de regels.
• De mannen veroveren hun baan en hun status in de vergaderingen, maar dat is slechts het halve gevecht. Hun macht hangt voor een groot deel af van hun reputatie. Die wordt bepaald door hoe er in de zogenaamde beschaafde kringen over hen wordt gesproken. Dit is waarvoor de vrouwen in het strijdperk treden.
• De werkelijkheid laat zich door niets veranderen dan door de geest. Om de dingen anders te maken, hoef je ze niet aan te raken; je moet ze alleen anders zien.
• De wereld is vol mensen die hun hele leven op zoek blijven naar het wonder van de liefde, zonder het ooit te zien. Het enige wat nodig is, is een andere kijk.
• Wanneer een meer en een minder ontwikkeld mens samen zijn, is het de plicht en het privilege van de eerste om zich aan te passen.
• Men moet de moed vinden om zijn bagage op te pakken en daarmee van de wereld weg te lopen; steeds verder bij anderen vandaan.
• Ik maakte mij van mijn lichaam los, en liet het als opgegeven achter. Ik vluchtte er als het ware uit weg, en vond een schuilplaats in mijn geest.
• Hoe kan iemand ooit bewijzen dat hij je vertrouwen waard is, als je het hem niet eerst van harte schenkt?
• Zodra je iemand verantwoordelijkheid geeft, zal hij die ook nemen.
• Zij steunden elkaar in het idee dat vrouwen zichzelf tekort doen door op hun gevoel te vertrouwen, en dat ze pas werkelijk vrij zullen zijn wanneer de intuïtie voor eens en altijd door het intellect wordt overwonnen.
• Weldra zou de wereld verdeeld zijn in wetenden en onwetenden; een laatste ongelijkheid die voor iedereen door middel van studie eenvoudig zou zijn weg te werken.
• Voor het eerst moest ik bevelen geven, en erop vertrouwen dat die werden uitgevoerd. Tot mijn verbazing merkte ik dat hier moed voor nodig is, en zelfvertrouwen.
• Gaandeweg merkte ik dat zij veel beter luisterden wanneer ik ze toesprak als mijzelf, en hun af en toe eerlijk en open mijn eigen twijfels toonde.
• Ik merkte dat ik mensen voor mij kon winnen met mijn innerlijk, als ik zelf aan mijn uiterlijk voorbij durfde te gaan. Zo won ik hun respect naarmate ik dat voor mijzelf hervond.
• Als de werkelijkheid zo onder controle en verifieerbaar is, kan ik haar makkelijker loslaten.
• Als iemand iets moois ziet, denkt hij dat het af is. Hij kijkt niet verder. Hij gaat er niet mee aan de slag. Hij durft er niet aan te slijpen, zodat wij nooit zullen weten wat er allemaal nog onder de oppervlakte zit. Die hele onzichtbare rijkdom zal nooit worden aangeboord. Daarom loont het je schatten niet aan de buitenkant te dragen.
• Geloof jij ook niet dat wetenschap in de eerste plaats een brandende onbescheidenheid is? Een ziekelijke drang alles aan de weet te willen komen; zelfs de dingen die niet voor je bestemd zijn en die je voor je gemoedsrust beter niet zou kunnen weten?
• Spreken over iets wat je niet begrijpt, is onnozel; ernaar vragen is slim. Wat is wetenschap anders dan uitkomen voor je onwetendheid? Je kunt immers alleen iets leren waar je nog geen weet van hebt.
• Het is geen uitdaging te zien wat er is, maar wat er geweest zou kunnen zijn.
• Dat wij iets niet opmerken, wil niet zeggen dat het niet ergens is.
• Zoals de aarde al deze geheimen in zich bergt, dragen ook wij alle antwoorden al in ons, zelfs die waarvan we niet eens weten dat we ernaar zouden kunnen vragen.
• Als een razende is ons verstand op zoek naar nieuwe kennis, maar daarbij gaat het voorbij aan al de oude.
• Daarop begon ik te huilen, toen vriendelijkheid volbracht waar verdriet gefaald had.
• Ieder van ons voelt zonder daaraan te twijfelen dat hij in staat is liefde te geven, en toch hebben wij hierover geen enkele zekerheid, tot op de dag dat wij iemand vinden die dit geschenk waard is.
• Schaamte is één van de laagste driften. Een destructieve kracht is het, die wordt gevoed door angst.
• Kuisheid is alleen iets voor de laagste klasse. Om hun wereld te begrijpen, hebben ze leefregels en verboden nodig.
• Het hebben van een droom leek haar zoveel belangrijker, dan het onder ogen zien van de waarheid.
• Zij houden graag van mij, omdat mijn hoofd zo arm is. Dan weten zij beter hoe rijk hun eigen hoofden zijn.
• Tolerantie is iets anders dan acceptatie, ja, eerder het tegenovergestelde; en dat zulke verdraagzaamheid tegelijk een slim middel tot onderdrukking is. Iemand die je als gelijke aanneemt, omarm je onvoorwaardelijk, voor eens en altijd. Maar door iemand te laten weten dat je hem verdraagt, suggereer je in dezelfde adem dat hij eigenlijk een last is, waarover je bereid bent tijdelijk heen te stappen. Onder tolerantie schuilt dreiging.
• Ieder leefde erg op zichzelf. Ik schreef dit ook toe aan de grote vrijheid. Mensen voelen zich nu eenmaal meer verbonden wanneer zij gebukt gaan onder strenge regels.
• Eerlijkheid is zoveel milder dan medelijden.
• Zolang het leven ons nog oplossingen biedt, werkt ons brein op volle toeren. Wij voelen ons verantwoordelijk voor ons eigen lot en willen de beste mogelijkheid, maar we zijn bang de verkeerde te kiezen. Meer dan de uitkomst is het de keuze zelf die ons vertwijfelt.
• Zonder te vermoeden dat ik op deze wijze mijn zwakste punt tot mijn sterkste zou maken, besloot ik mij voortaan te sluieren.
• De geest opent zich. Daarin komt ruimte voor hallucinaties. Dit gevoel is zo verslavend dat het moeilijk is dankbaar te zijn wanneer je alsnog wordt gered.
• Oordeel nooit over een leven dat u niet zelf hebt geleefd.
• Was het mogelijk dat de sleutel tot het geluk gewoon in ieders deur stak, zonder dat de meeste mensen hem zagen?
• Om gered te worden, moeten wij iets eenvoudigs doen, dat ons desalniettemin het zwaarst van alles valt: wegschenken waarnaar wij juist het meest verlangen.
• Zo is ieder met wat hem getekend heeft, getooid.
• Het Amerikaanse volk is ruw, maar vol hoop, en staat bekend om zijn onredelijk optimisme. Hun drang om te presteren groeit juist wanneer het hen tegenzit.
• Het land van Europa is te oud. Het is te vaak gewond geraakt. Te diep verstoord. Het is te vaak wreed gewekt om nog eens onbekommerd weg te dromen.
• Vergeef het. Niemand kan ooit volledig ontkomen aan de verwarring van zijn tijd.
• Zoals bij veel geniale mensen kent ook Casanova's herinnering verschillende waarheden.

Bonifatius Kloosterpad - Etappe 1 - Dokkum naar Feanwâlden

 Vrijdag 21 augustus 2020

Bonifatius Kloosterpad begint bij Bonifatius in Dokkum

Een ontdekkingsreis en pelgrimage
Wandeljournalist Fokko Bosker publiceerde samen met co-auteur Lammert de Hoop in het jaar 2019 de wandelgids 'Bonifatius Kloosterpad'. Het titelblad van dit boek vermeldt dat het hier gaat om 'Een ontdekkingsreis en pelgrimage door het 'wilde' oosten van Fryslân'. Het gaat om een wandelgids die de kleurrijke geschiedenis van de kloosters in Fryslân beschrijft in routekaarten, foto's en begeleidende teksten.
Durkje en ik waren aanwezig bij de presentatie van het Bonifatius Kloosterpad, die plaatsvond op 15 november 2019 in de Bonifatiuskapel te Dokkum.
Deze wandelgids bevat twaalf aaneengesloten etappen en dertien lokale rondwandelingen. In totaal beslaat het wandelnetwerk zo'n 450 kilometers in oostelijk Fryslân, het gebied tussen het Friese Waddeneiland Schiermonnikoog en Wolvega.

In het voetspoor van heiligen en pelgrims
Met zijn wandelgids neemt auteur Fokko Bosker je als wandelaar mee in een schitterend gebied met veel cultuur en natuur. Hij laat je wandelen naar oude kloosterlocaties en uithoven. Het is een tocht door Wad en Woud, in een rijke afwisseling van streeklandschappen en prachtige natuurgebieden.
Tegelijk met deze wandelgids verscheen ook het bijbehorende boek 'Bonifatius Kloosterpad - In het voetspoor van heiligen en pelgrims'. Dit begeleidend schrijven in boekvorm biedt per wandelroute inspirerende verhalen over het gebied dat deze wandelgids bestrijkt.
De wandelgids is gebaseerd op het Wandelknooppunten-netwerk. De routebeschrijving in de wandelgids is uiterst beknopt, maar het volgen van de als routebeschrijving achtereenvolgens genoemde wandelknooppunten zou moeten volstaan om de beschreven routes goed te lopen.
Wie de vele Friese klooster- en kerkenpaden, schouwpaden, lijk- en dijkwegen van deze wandelroute loopt, maakt kennis met de vele sprekende getuigen uit vervlogen tijden van middeleeuwse kloosterorden in Fryslân. Dit Bonifatius Kloosterpad belicht de rijke Friese geschiedenis van kloosters en landschappen, en toont je al wandelend ook de relatie tussen beide zaken.
Met het bewandelen van alle 25 routes van deze wandelgids gaan Durkje en ik op voetreis tussen uitersten, die de verbeeldingskracht van de pelgrim voedt en inspireert.

Een leven in harmonie
Voor vandaag hebben we de eerste etappe van deze gids op het wandelprogramma staan, met een afstand van 17,44 kilometer.
Deze Etappe 1 kreeg als titel: 'Dokkum naar Feanwâlden' met als subtitel: 'Een leven in harmonie'.
Om 8:00 uur rijden we vanmorgen met de auto's van Feinsum naar het Friese Feanwâlden, waar we de ene auto parkeren nabij de Schierstins. Daarna rijden we met de andere auto naar het centrum van Dokkum, want daar begint de eerste etappe van het Bonifatius Kloosterpad.

Bonifatiusstad Dokkum
Om ongeveer 9:00 uur begint onze eerste etappe op de Markt van Dokkum. We starten bij de Elfsteden IJsfontein, die overigens niet beijsd is, en met dat straaltje water en dat beetje nevel gaat dat vandaag ook niet lukken. Het is zo vroeg in de ochtend al 25 graden Celsius, want we hebben een warme nacht achter de rug. Het is bewolkt, dus de warmte van gisteren is boven Fryslân blijven hangen, met als gevolg dat we de wandeling vanmorgen vroeg al met zo'n hoge temperatuur aanvangen, en het wordt gaandeweg ook nog warmer vandaag.
We lopen langs de Grote of Sint-Martinuskerk van Dokkum en kunnen daar aan de kloostermoppen (Alde Friezen) zien dat de zijbeuk van deze kerk is gebouwd van de kloosterstenen van de vroegere abdijkerk, die voorheen verderop op de stadsterp heeft gestaan.
Via de Zijl, het Zuiderbolwerk, de Woudpoortbrug en de Woudweg lopen we naar de Bonifatiusbron bij de  Bonifatiuskapel. Daar staat het standbeeld van de heilige Bonifatius, die - naar verluid - in 754 bij/in Dokkum is vermoord. Naar deze heilig verklaarde missionaris Bonifatius is dit 'Bonifatius Kloosterpad' genoemd.

Damwâld
In een rechte lijn lopen we daarna zo'n vijf kilometer pal naar het zuiden. Voorbij de ringweg rond Dokkum komen we in een redelijk open landschap, dat de overgang vormt van het Friese kleigebied naar de noordelijke Friese wouden.
Over de Trekweg lopen we ter hoogte van het Chichorei-musem 'De Sûkerei' de plaats Damwâld binnen. De Sûkerei is vanwege de Coronacrisis alleen 's middags en op afspraak geopend, dus een kop koffie drinken in het museumcafé bestaat hier nu niet tot de mogelijkheid. Daarom nemen we op het museumterrein plaats op een picknickbank, voor een korte pauze om iets te eten en te drinken.
Daarna wandelen we langs de Sint-Benedictuskerk verder in zuidelijke richting, tot aan de Oasterloane nabij Broeksterwâld. Daar vinden de koeien - staande in de sloot - een plek van verkoeling op deze warme zomerochtend.

Broeksterwâld
Even later wandelen we de plaats Broeksterwâld binnen; het geboortedorp van Durkje. We gaan niet recht door het dorp, maar maken een wandeling om de noordkant van het dorp. Aan de Patriumoniumwei bezoeken we dan ook het graf van Durkje haar veel te vroeg overleden broertje.
Na de Broekpôle en nog eens de Patrimoniumwei arriveren we bij de Teatertún van Broeksterwâld. Daar wordt door vrijwilligers van de Stichting Teatertún Broeksterwâld op dit moment hard gewerkt aan de nieuwbouw van een theatergebouw.

Initator en eigenaar Sake van der Wal geeft ons uitleg over de nieuwbouw en is zo vriendelijk om ons een beker heerlijk koude frisdrank aan te bieden. Daarna lopen we over de Schwartzenbergloane naar de Goddeloaze Singel. Bij de brug over de Falomster Feart drinken we bij onze kennissen familie (oud-boswachter) Bijlsma een kop koffie in de tuin van het Goddeloaze Tolhûs langs de vaart. Daarna maken we een heerlijke wandeling door het prachtige natuurgebied van De Houtwiel, waarbij we ook een bezoek brengen aan de uitkijktoren, waar je een panoramisch uitzicht hebt over dit natte natuurgebied. 

Feanwâlden
Als we weer terug zijn op de Goddeloaze Singel, gaan we verder richting Feanwâlden. Bij de Rûnwei raken we in gesprek met een stel Dokkumer fietsers, dat daar een pauzeplek heeft gevonden op een picknickbank. 

Als we even later Feanwâlden binnen wandelen, gaan we alsmaar rechtdoor naar de beroemde Schierstins van Feanwâlden, de enig bewaard gebleven middeleeuwse verdedigingstoren in heel Fryslân. Deze stins is vroeger ook nog een uithof geweest van het klooster Claercamp, en is momenteel in gebruik als museum.
Vanwege de hoge temperatuur vinden we dat we wel een ijsje hebben verdiend, dus in het winkelcentrum van Feanwâlden kopen we een ijsje, en koelen we even af in de schaduw en in de wind, die in de loop van vandaag behoorlijk aanwakkerde. Omdat het deze keer niet zo'n lange tocht was, hebben we het overal rustig aan gedaan, en dat in combinatie met de prachtig gevarieerde route van deze eerste etappe, blikken we terug op een hele mooie wandeldag op het Bonifatius Kloosterpad.

Zonsondergang in Feinsum

 Donderdag 20 augustus 2020

Zonsondergang in Feinsum

16x welkom & tot ziens in Stiens

 Woensdag 19 augustus 2020

16 keer welkom en tot ziens in Stiens

Gemeente zet haar dorpen op de kaart
De nieuwe fusiegemeente Leeuwarden heeft het initiatief genomen om haar plaatsnaamborden te vervangen voor nieuwe komborden.
Zo zijn bijvoorbeeld de plaatsnaamborden van Feinsum al vervangen op 28 mei 2020.
Als de plaatsnamen in de Friese taal en in de Nederlandse taal verschillen, dan staan beide plaatsnamen op het kombord, en nu staat ook de naam van de gemeente Leeuwarden onder de plaatsnaam op het bord.
Ook Stiens heeft inmiddels nieuwe plaatsnaamborden gekregen. En Stiens is daarmee fors op de kaart gezet, want door een samenloop van wegen is de dichtheid van de plaatsnaamborden behoorlijk.

Stiens op de kaart
Bij de tunnel 'Knoffelige Trije' onder de Brédyk komen nog vier andere wegen bijeen, namelijk de Moundyk, de Middelsédyk, de Juckemaleane en de Bûtenskilwei.
Al deze vier wegen zijn bij de ingang=uitgang van Stiens rijkelijk voorzien van plaatsnaamborden, immers aan beide zijden van elke weg staat een kombord.
Dat zijn er dus 8 plaatsnaamborden dicht bij elkaar.
Maar, omdat er zowel aan de achterzijde als aan de voorzijde van deze plaatsnaamborden een kombord zit - voor het begin en het eind van de bebouwde kom - tel ik vandaag op dit Stienser verkeersknooppunt 16 komborden gezellig bijelkaar.
De positieve boodschap van onze gemeente en van de Stiensers is daarmee voor iedere passant duidelijk: 'Welkom en tot ziens in Stiens'.

Het leven deugt. Althans op onderdelen

Dinsdag 18 augustus 2020

Cover van de gedichtenbundel van Anton Korteweg

De dichter dicht:

"Hij golft, hij bridget, stemt op de VVD,
steunt het Cultuurfonds, Vriend van de UB,
hij kromp inmiddels drie, vier centimeter
en is daar niet eens ongelukkig mee."

En dichten doet hij - Anton Korteweg - ook nog steeds.
In zijn poëziebundel 'Het leven deugt. Althans op onderdelen' (2017) schetst dichter Anton Korteweg met lichte pen een melancholiek doch vrolijk beeld van zijn jeugd, en van de tellende ouderdom, èn alles daar tussenin. Leuker kan Korteweg het nu al dertien bundels lang niet maken. Want het leven mag dan wel op onderdelen deugen; als geheel blijft het te wensen over laten.

Over bundel en gedichten
Deze gedichtenbundel is verdeeld in drie thema's, achtereenvolgens:

• Het ergst komt aan 't begin;
• De stekels van de dag;
• Even nog, en ik mag ook.

Een aantal van de in deze bundel opgenomen gedichten waren al eerder te lezen in voorgaande publicaties. In veel gevallen is de tekst echter gewijzigd, want - aldus Anton Korteweg - "Een gedicht is zelden af".

Anton Korteweg:

• Het ergst komt aan 't begin. Gelukkig maar. Dan heb je dat tenminste gauw gehad.
• ons hart verlangt in ons en is onrustig, 
• Als hij maar overbodig is, dan doet hij flink zijn best. Maar hebben we hem nodig, mijdt hij ons als de pest.
• een vrouw is een wezen van verheven, ja onaardse schoonheid.
• Want dat er, nu, een wereld zou bestaan beter dan die we hebben, dat is pas de echte verschrikking.
• Nog even, ben jij aan de beurt.

Zonsondergang in Feinsum

 Maandag 17 augustus 2020

Zonsondergang in Feinsum

Bonifatius Kloosterpad - Rondje 3 - Anjum over Ezumazijl naar kloosterterrein Weerd

Zondag 16 augustus 2020

Bij de sluis van de Suderie in Ezumazijl

Een ontdekkingsreis en pelgrimage
Wandeljournalist Fokko Bosker publiceerde samen met co-auteur Lammert de Hoop in het jaar 2019 de wandelgids 'Bonifatius Kloosterpad'. Het titelblad van dit boek vermeldt dat het hier gaat om 'Een ontdekkingsreis en pelgrimage door het 'wilde' oosten van Fryslân'. Het gaat om een wandelgids die de kleurrijke geschiedenis van de kloosters in Fryslân beschrijft in routekaarten, foto's en begeleidende teksten.
Durkje en ik waren aanwezig bij de presentatie van het Bonifatius Kloosterpad, die plaatsvond op 15 november 2019 in de Bonifatiuskapel te Dokkum.
Deze wandelgids bevat twaalf aaneengesloten etappen en dertien lokale rondwandelingen. In totaal beslaat het wandelnetwerk zo'n 450 kilometers in oostelijk Fryslân, het gebied tussen het Friese Waddeneiland Schiermonnikoog en Wolvega.

In het voetspoor van heiligen en pelgrims
Met zijn wandelgids neemt auteur Fokko Bosker je als wandelaar mee in een schitterend gebied met veel cultuur en natuur. Hij laat je wandelen naar oude kloosterlocaties en uithoven. Het is een tocht door Wad en Woud, in een rijke afwisseling van streeklandschappen en prachtige natuurgebieden.
Tegelijk met deze wandelgids verscheen ook het bijbehorende boek 'Bonifatius Kloosterpad - In het voetspoor van heiligen en pelgrims'. Dit begeleidend schrijven in boekvorm biedt per wandelroute inspirerende verhalen over het gebied dat deze wandelgids bestrijkt.
De wandelgids is gebaseerd op het Wandelknooppunten-netwerk. De routebeschrijving in de wandelgids is uiterst beknopt, maar het volgen van de als routebeschrijving achtereenvolgens genoemde wandelknooppunten zou moeten volstaan om de beschreven routes goed te lopen.
Wie de vele Friese klooster- en kerkenpaden, schouwpaden, lijk- en dijkwegen van deze wandelroute loopt, maakt kennis met de vele sprekende getuigen uit vervlogen tijden van middeleeuwse kloosterorden in Fryslân. Dit Bonifatius Kloosterpad belicht de rijke Friese geschiedenis van kloosters en landschappen, en toont je al wandelend ook de relatie tussen beide zaken.
Met het bewandelen van alle 25 routes van deze wandelgids gaan Durkje en ik op voetreis tussen uitersten, die de verbeeldingskracht van de pelgrim voedt en inspireert.

Een veilige haven voor ganzen en weidevogels
Voor vandaag hebben we het derde rondje van deze gids op het wandelprogramma staan, met een afstand van 21,94 kilometer.
Dit Rondje 3 kreeg als titel: 'Anjum over Ezumazijl naar kloosterterrein Weerd' met als subtitel: 'Een veilige haven voor ganzen en weidevogels'.
Om 7:20 uur rijden we vanmorgen met de auto van Feinsum naar het Friese Anjum, waar we de auto parkeren bij koren- en pelmolen De Eendracht (1889).
Over de Terpsterwei wandelen we het dorp uit. Rechts van het veldpad ligt een verhoging in het landschap, van wellicht een eeuwenoude kwelderrug, maar het lijkt ook wel op een deels afgegraven terp.
Over het Abbewiersterpaad wandelen we dan naar het buurtschap Jewier. Als we Jewier uit lopen over de Grienewei, zien we in de berm bij de laatste dorpsboerderij twee stapels 'Fryske gieltsjes' liggen; waarmee in dit geval geen aardappelen, maar de karakteristieke Friese metselstenen worden bedoeld.

Door Jewier en Esonstad bij Oostmahorn naar Ezumazijl
De Grienewei voert ons naar recreatiepark Esonstad. De route gaat door dit bungalowpark. Hier breekt voor de recreanten opnieuw een volgende tropische (over de 30 graden) dag aan. Hier en daar komen geluiden van huilende kinderen naar buiten, en in de straten lopen de mensen alleen of in groepjes heen en weer tussen hun vakantiehuisje en de supermarkt-bakkerij, waar verse broodjes kunnen worden gekocht. We vinden in Esonstad en ook daarbuiten langs de Lauwersmeerkust van Oostmahorn geen open horecagelegenheid om er een kop koffie te drinken, dus na een broodje op de voormalige Lauwerszeedijk gegeten te hebben, gaan we over de hoge dijk verder, in de richting van Ezumazijl. Links van ons hebben we het uitzicht over het Lauwersmeergebied op de grens van Fryslân en Groningen.
Bij de basculebrug boven de sluis van Ezumazijl ontmoeten we Jur Koops op de fiets, die ik nog ken van de jaren waarin ik bestuursvoorzitter was van de Stichting Jabikspaad Fryslân. Jur heeft in 2005 zijn pelgrimstocht op de fiets naar Santiago de Compostela gemaakt, en is nog steeds bestuurslid van het Groningse Jacobspad (van Uithuizen naar Hasselt).

Drukkend weer in Ezumakeeg
Direct nadat we via de ophaalbrug bij het gemaal Dongeradielen van Ezumazijl de Suderie over zijn gestoken, gaan we bij Raskes - de monding van de Suderie in het Lauwersmeer - het natuurgebied van de Ezumakeeg in, eerst naar het Uitkijkpunt Ezumakeeg Noord; een geliefde plek voor vogelaars, die hier op deze vroege zondagochtend ook al weer staan met hun verrekijkers en fotocamera's met grote zoomlenzen.
Over de Ezumakeeg op de grens van land en water gaan we dan richting Nijlân. Verderop zien we op een drooggevallen zandplaat-slibveld een kudde koeien al in het lage water van het Lauwersmeer staan. 

De temperatuur was vanmorgen toen we vertrokken 19 graden Celsius, en die is nu al met enkele graden opgelopen. Het is lichtjes bewolkt, en het is een beetje schier over de Ezumakeeg, en we zijn blij met de hele lichte verkoeling van enige wind hier in het uitgestrekte vlakke Nationaal Park Lauwersmeer. De atmosfeer vandaag is benauwd en de temperatuur loopt tijdens onze wandeling op tot 27 graden Celsius, dus het is wel een zekere uitdaging vandaag om met dit weer de 22 kilometer lange tocht te lopen.

Maar mooi is het hier zeker wel, en er komt nog veel moois in de komende kilometers, dus afleiding genoeg onderweg.
Voordat we in Nijlân arriveren, passeren we op de grens van binnendijks en buitendijks land nog enkele van die mooie karakteristieke doorgangen in Lauwersmeerdijk, zoals we die van deze regio kennen.
In Nijlân veranderen we van richting. In plaats van naar het zuiden te lopen, gaan we nu enkele kilometers in westelijke richting verder.

Van Nijlân via Ald Terp en Tibma naar de Suderie
Vanuit Nijlân volgt het schitterende veldpad van de Nijlânswei, dat zo'n drie kilometer tussen de velden door slingert, waarbij het veelal de oude waterlopen - slenken, prielen en geulen - van dit getemde getijdenlandschap volgt. Door polder De Mieden komen we zo bij het buurtschap Ald Terp, dat uit niet veel meer bestaat dan boerderij Obbemastate en het huis waar Hans Wiegel vroeger heeft gewoond en het huis waar je terecht kunt voor aankoop van gebreide kindersokjes en gerookte paling.
Vanaf het meer dan duizend jaar oude Ald Terp wandelen we over asfalt naar het buurtschap Tibma, waar ook al weer een huis op de zichtbare verhoging van een oude terp is gebouwd. 
Vanuit Tibma volgen we enkele smalle asfaltwegen door polder De Kolken, naar de Wite Brêge. Op de parkeer- en picknickplaats nemen we een rustpauze om iets te eten en te drinken. Daar is een vroege sportvisser net bezig om zijn visgerei op te ruimen, na een vispartij aan de brede Suderie.

Vrouwenklooster 'Silva St. Mariae' van Weerd
En dan - na een eind over de Weardwei gelopen te hebben, is het zover dat we aankomen bij de plaats waar eeuwen geleden het nonnenklooster 'Templum Domini' (Tempel van de Heer) van Weerd heeft gestaan. Van dit voorheen zo rijke Praemonstratenzer (Norbertijner / Witheren) vrouwenklooster is niets meer te zien. Dit klooster, dat ressorteerde onder het Bonifatiusklooster van Dokkum, is in 1569 overvallen door de Watergeuzen, die het geheel leeg hebben geplunderd en het klooster daarna ter verwoesting in brand hebben gestoken. Er rest niet meer dan een lichte verhoging in het landschap, en het schijnt zo te zijn dat de binnenmuren van een voorhuis van een plaatselijke boerderij is opgetrokken van de kloostermoppen (Alde Friezen) van dit eens zo belangrijke vrouwenklooster.

Via Welgelegen terug naar Anjum
We vervolgen onze route over de heel toepasselijk geheten Kleasterwei, naar het buurtschap Welgelegen, vlakbij het dorp Morra. Van daaruit gaan we over voormalige hooiwegen weer terug naar Anjum. 
Aan de zuidkant van Anjum beklimmen we de hoge dorpsterp, om voorbij de hoog gebouwde dorpskerk aan de andere zijde de terp weer af te wandelen, naar de achtkantige stellingmolen De Eendracht, waar we vanmorgen onze wandeling zijn begonnen. 

Op het moment dat we daar bij onze geparkeerde auto arriveren slaat de kerkklok 13:00 uur. Toen we vertrokken, was dat letterlijk klokslag 8:00 uur, dus deze bijna 22 kilometer lange route hebben we vandaag gelopen in vijf klokuren. 
Verderop zien we de dorpssupermarkt al weer geopend. Toeristen die in deze regio recreëren, rijden af en aan om hier hun boodschappen te halen. Voor de rest is het rustig en stil in het dorp.

Heilige onrust

Zaterdag 15 augustus 2020

Cover van 'Heilige onrust'

Pelgrimage naar het hart van de religie
Op 18 maart 2019 waren Durkje en ik aanwezig in de Sint-Laurentiuskerk in het Friese Raerd bij een lezing van professor Frits de Lange, over zijn boek 'Heilige onrust', dat als subtitel mee kreeg: 'Een pelgrimage naar het hart van de religie'. 
Na een boeiende avondlezing, gevolgd door een interessant groepsgesprek, kochten we van hem dit mooie boek.
Met zijn publicatie 'Heilige onrust' schreef Frits de Lange een boek voor hen die het besef hebben van iets groters en sterkers dan zijzelf, maar dat moeilijk onder woorden kunnen brengen. Dit geldt voor veel kerkverlaters, maar vaak ook voor zoekers die in een seculier milieu zijn opgegroeid.
De Lange identificeert zich met de moderne pelgrim, voor wie niet Santiago de Compostela of het hiernamaals de bestemming is, maar de spirituele en fysieke ervaring van de pelgrimage zelf. Zo probeert hij de kern van de joods-christelijke traditie te doorgronden.
Frits de Lange is hoogleraar Ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit te Groningen. Daarnaast doceert hij onder andere aan de filosofische Academie op Kreta. 

Wat beweegt die pelgrims eigenlijk?
Met uitzondering van dit Coronacrisisjaar 2020 trekken jaarlijks zo'n kwart miljoen pelgrims naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela. Ervan uitgaande dat onze Nederlandse - en de West-Europese - samenleving grotendeels afscheid heeft genomen van traditionele godsbeelden en van religieuze gebruiken, is dat aantal pelgrims groot te noemen. Dat grote aantal pelgrims roept de vraag op naar wat nu eigenlijk tegenwoordig de beweegredenen zijn van deze pelgrims. Ze verlaten hun huis en omgeving, en gaan het onbekende tegemoet.
Waarom wandelen of fietsen zoveel mensen tegenwoordig naar Santiago de Compostela?
En waarom nemen zij al die ongemakken van bijvoorbeeld blaren, slechte nachtrust en de onwelriekende lichaamsgeur van medepelgrims voor 'lief', als ze het thuis toch zoveel beter hebben?

Pelgrim versie 2
Dergelijke vragen verkent de theoloog en ethicus Frits de Lange in dit boek. Hij doet dat aan de hand van de mens, die hij de 'pelgrim 2.0’ noemt, waarmee hij de pelgrim beschrijft als een hedendaagse zinzoeker onderweg. De Lange constateert dat 'het heilige' niet verdwijnt uit onze cultuur, maar dat het een eigentijdse plaats zoekt en vindt in nieuwe woorden, in nieuwe gemeenschappen en in nieuwe rituelen. Aan de hand van het joodse denken, en van kerkvader Augustinus, van Meister Eckhart en van filosofen zoals Nietzsche en Derrida omschrijft professor De Lange ons huidige tastend en kwetsbaar zoeken naar zin. Hij onderscheidt daarbij begrippen zoals 'religie’ en 'geloof’. Religie beschouwt hij dan als het omhulsel, de rituelen, de regels en uiterlijkheden, die veranderen in de loop van de tijd. Volgens De Lange houdt het geloof ons gaande, want geloof trekt ons vooruit, klinkt door in de kwetsbare hoop en de liefde die altijd en overal stand houdt. De Lange streeft naar een zogenoemde 'minimal theology'.

Ware je een pelgrim, dan ......
Jammer is dat Frits de Lange zelf die lange pelgrimstocht naar Santiago de Compostela (nog) niet heeft gelopen. Daardoor moet en kan hij alleen maar putten uit gedachten en bespiegelingen van pelgrims die de tocht wel hebben gelopen. Als lezer vraag ik me dan af wat en hoe hij over het thema van dit boek had geschreven als hij eigen live-ervaringen van een lange pelgrimstocht wel had kunnen meenemen in dit boek.
Nu lees je bijvoorbeeld in hoofdstuk drie van dit boek over de gedachte van de auteur dat je je persoonlijk leven gaat beschouwen als een 'project', als een onderneming die vraagt om 'Planning & Control', in een levenswijze die ons zelf en ons collectief in de greep houdt. Velen zullen dat wel herkennen in hun eigen leven. Ik in elk geval wel, en zeker ook in mijn werk, en dat is misschien ook wel de reden dat het tamelijk ongecompliceerd en onbekommerd pelgrimeren mij als tegenwicht zo aanspreekt. Zou dat zo geheel andere tegenwicht dan wellicht zorgen voor een gelukmakende balans tussen beide levenswijzen?
Dit boek kan je bewust maken van wat je altijd al belangrijk hebt gevonden in je (samen)leven en (samen)werken, maar het kan je ook op het spoor zetten om bij jezelf eens te onderzoeken of je er wellicht goed aan doet om harmonie en balans in je leven te zoeken en te vinden door naast je veilige en zekere levensstijl juist ook eens iets geheel anders daar tegenover te stellen. Vanaf de overkant kun je dan eens goed kijken naar jezelf en naar je doen en laten. Op grond van mijn eigen ervaring kan ik je dat van harte aanbevelen. Het zal je leven verrijken.

Lopen loutert

• Weggaan, dat is mijn doel.
• De ervaring van het heilige overleeft alle afbraak, en zoekt onderdak in nieuwe woorden, gemeenschappen, rituelen.
• Een theoloog is een veerman die heen en weer vaart tussen traditie en vandaag.
• De nieuwe 21e-eeuwse generatie is grotendeels onbekend met het verhaal van de Bijbel en met het abc van het christendom.
• In de religie gaat het van oudsher om liefde & overgave, passie & pijn, hoop & onvervuld verlangen.
• Laten we, op onze zoektocht naar een nieuw begin, een eind gaan wandelen.
• Een flinke wandeling helpt als je even niet meer weet hoe het verder moet.
• Al wandelend krijg je soms plots een inval of zie je dingen helderder.
• Religie is fysieke praktijk, gedrag, handeling, ritueel.
• De pelgrim gelooft met zijn hele lijf. Zijn ziel gaat te voet.
• De vitale kern van religie wordt door de moderne pelgrims door hun pelgrimage levend gehouden.
• De pelgrimage is een centrale metafoor voor ons leven.
• De pelgrims nieuwe stijl hebben de reis zelf als bestemming.

In het wandelen zelf zit iets dat uitnodigt boven jezelf uit te steken.

(Herman Vuijsje)

De nieuwe pelgrim als paradigma
In dit boek fungeert de Compostela-ganger, de  pelgrim 2.0' als een model voor geloof.
Dit boek gaat ook over Frits de Langes eigen heilige onrust, de harde, maar fragiele kern van zijn geloof in over-leven, voller, beter, anders, waarachtiger leven.
In dit hoofdstuk schetst de auteur een portret van de nieuwe pelgrim op weg naar Santiago de Compostela.

• Ik pleit voor een theologie die body language spreekt.
• De pelgrimstocht naar Santiago de Compostela moet je een keer in je leven gedaan hebben.
• Ik ben zelf niet zo'n loper.
• Ook ik ben het oude geloof kwijt, de dogma's waar ik mee opgroeide, de veilige zekerheid van het eigen groepsgelijk.
• Religie blijft, ook al transformeert ze ingrijpend.
• De pelgrimage nieuwe stijl is een zichtbare, collectieve praktijk waardoor mensen veranderen. Het is post-christelijke spiritualiteit, als concrete, geleefde religie, met routes en rugzakken.
• De reis als beeld voor het leven is nagenoeg een universele metafoor.
• De eerste christenen werden 'Mensen van de Weg' genoemd.
• Jeruzalem werd als heilige stad de belangrijkste bestemming voor de christelijke bedevaart.
• Het portret van de pelgrim nieuwe stijl die vandaag naar Compostela loopt, beschouw ik als een paradigma voor de manier waarop religie en geloof zich ontwikkelen.
• De pelgrims van nu noemen zich pelgrim, omdat ze niet zomaar op weg zijn. Ze hebben het gevoel een heilige reis te maken.
• Compostela gold als een geestelijk tegenwicht tegen de Islam.
• Velen die zich op de wegen naar Compostela wagen, voelen zich aangetrokken door waarden als: onthechting, eenheid met de natuur en zelfontplooiing.
• Je hebt natuurlijk pelgrims in soorten en maten. Sommigen kun je gewoon seculiere toeristen noemen. Je hebt ook cultuur-pelgrims. Dan zijn er eveneens de zoekers naar zin. Ook de devote katholiek loopt nog op de Camino. 
• Pelgrims geven gehoor aan de innerlijke drang, die zegt dat ze op weg moeten gaan. Er wordt een appèl op hen gedaan, een verlangen gewekt, ze worden onrustig en kunnen niet meer blijven waar ze waren.
• De reis is de bestemming.
• De nieuwe pelgrim neemt een lange weg, opdat hij zijn doel nog lang niet zal bereiken.
• Pelgrimage is de ultieme vorm van slow travelling.
• Het doel van de toerist is relaxed thuiskomen. Onderweg is hij een afstandelijk waarnemer die zich niet te veel wil engageren.
• Als veranderd mens goed thuiskomen is een wezenlijk onderdeel van de pelgrimage, die nog een flinke inspanning vraagt.
• Minimal theology: De ene voet voor de andere.
• Voor ons ligt het doel van dit leven in dit leven zelf.
• Van oudsher draait het in religies om innerlijke overgave aan wat ons overstijgt, en om transformatie van de levenspraktijk.
• Religie is het construct van praktijken, voorstellingen en geloofsuitspraken waarmee in de moderne cultuur aan geloof collectief gestalte is gegeven.
• Wie gelooft, heeft iets van overstijgend, waarachtig leven ervaren en geeft zich aan die ervaring gewonnen. Je gewonnen geven aan die ervaring van transcendentie leidt tot een transformatie van de levenspraktijk en maakt je tot een ander mens.
• De pelgrim speelt het spel van het geloof fysiek uit in ruimte en tijd.
• Ook al is zijn pelgrimsreis een queeste, hij loopt op blaren. Zijn toegang tot het heilige loopt via het lichaam. 
• Ik pleit voor een theologie die met het lichaam denkt.
• We hebben geloof ongelooflijk hard nodig in cynische tijden als de onze.
• Voor een pelgrim zijn de vragen die er echt toe doen: Waar kom ik vandaan, wat doe ik hier en waar ga ik naartoe?
• De gelovige is een vreemdeling op aarde.
• Hoe verfijnd en beschaafd hij bij het vertrek ook is, onder invloed van de Camino raakt de pelgrim binnen de kortste tijd zijn schroom en waardigheid kwijt.
• Een pelgrim wordt niet gezien; telt niet mee.
• De pelgrim benadert de kern van de pelgrimage vooral door zijn fysieke ervaring.
• In het begin denk je enorm na. Je bent alleen met jezelf. Na een paar uur meldt zich het lichaam. Op een gegeven moment zie je scherper wat het werkelijke probleem is.
• De eerste transcendentie die de nieuwe pelgrim ervaart, is er een naar achteren, niet naar boven.
• De nieuwe pelgrim is een Einzelgänger; hij loopt de tocht voor zichzelf.
• Het is dankzij de doorleefde lijfelijke eenzaamheid dat Jean-Christophe Rufin zich als pelgrim werkelijk kan openen voor de ontmoeting met anderen.
• Pelgrimeren is een sociale onderneming.
• De naakte pelgrim staat open voor de waarheid van de Camino.
• De ware pelgrim reist niet langer vanuit of met zijn hoofd. Hij reist verder als lichaam en voelt een leegte vanbinnen. Dat moment van overgave ziet de pelgrim later als een soort verlossing, waarop hij zichzelf ervaart als een nieuw mens.
• De zin van het op weg zijn, is voor de pelgrim dat hij op weg is. De reis is zijn bestemming.
• Het is de ervaring die telt; niet de godsdienst die haar claimt.
• Als ze hun geleidingsfunctie goed vervullen, zijn godsdiensten een vehikel naar de openheid 'voor iets dat groter is dan jezelf; groter dan alles'.
• De leus die pelgrims elkaar al sinds de Middeleeuwen toeroepen: "Ultreia". Steeds verder!
• De pelgrim nieuwe stijl zoekt niet meer, maar laat zich iets overkomen.
• Een pelgrimage laat zich moeilijk navertellen; je moet hem fysiek ondergaan.
• Eens een pelgrim, altijd een pelgrim.

Ik heb niets gezocht, en ik heb het gevonden.

(Jean-Christophe Rufin)

2. De reis is de bestemming
In dit hoofdstuk presenteert Frits de Lange de pelgrim nieuwe stijl als een kind van onze tijd.

• Eerst verlaat de pelgrim zijn vertrouwde omgeving om op weg te gaan naar een heilige bestemming.
• Onderweg ontstaat een nieuwe gemeenschap.
• Na het doel bereikt te hebben, keert de pelgrim ten slotte terug naar huis, en past zich - heilzaam veranderd door wat hij meegemaakt heeft - weer aan het dagelijkse leven aan. 
• Pelgrims die naar Santiago de Compostela trekken, keren anders terug dan hoe ze weggegaan zijn. Zij hebben een ervaring ondergaan, waar de thuisblijvers geen deel aan hebben.
• Onze hele samenleving bevindt zich steeds meer in een permanente staat van instabiliteit. In de geglobaliseerde wereld kun je nergens meer op rekenen.
• Ik ben - net als de samenleving - in voortdurende transitie. Dat moet ook, om te kunnen overleven.
• Je moet voortdurend bereid zijn uit je comfortzone te treden, risico's te durven nemen, open te staan voor spontane ontmoetingen en plotselinge gebeurtenissen, iemand anders te worden dan wie je tot dan toe was.
• Alles had anders kunnen zijn, dan het is.
• Het enige dat permanent is, is de verandering. De enige zekerheid is de noodzaak steeds weer opnieuw te beginnen.
• Nu telt iemand pas mee als hij zichzelf telkens 'opnieuw weet uit te vinden'.
• Friedrich Nietzsche geldt als de eerste onderweg-denker.
• Er is geen Waarheid, alleen een veelvoud van waarheden. 'Waar' is: alleen dat, wat het leven dient en sterker maakt.
• Al in de Middeleeuwen gold het labyrinth als substituut voor de echte pelgrimage. Tegenwoordig maakt een bloeiende spirituele labyrinth-beweging het lopen van een labyrinth tot een heilig ritueel.
• Het labyrinth drukt uit dat je vooruit moet in het leven.
• Je volgende stap kan een misstap zijn.
• Het lineaire levensgevoel van de Verlichting correspondeert niet meer met de hedendaagse nomadische mentaliteit.
• Chaosmos = wanorde en orde tegelijk.
• Ook het theologisch denken is noodgedwongen labyrintisch geworden: er is geen goddelijk gezichtspunt van waaruit we de wereld menen te kunnen overzien. 
• Het ware leven is elders, maar waar?
• Voor Augustinus is een gelovige als een pelgrim op weg naar zijn ware hemelse thuis.
• Peregrini (pelgrims) was de gangbare benaming voor vreemdelingen die zich in een stad vestigden. De pelgrim is oorspronkelijk iemand die niet thuishoort in het land (per agri: door velden en akkers trekkend) waar hij wandelt. ['Vreemdeling'; afgeleid van het Hebreeuwse 'ger'; van het Griekse 'xenos'; van het Latijnse 'peregrinus'] {in het Latijn: voor onze voorvaderen betekende 'vijand' (hostis), wat we nu aanduiden als 'vreemdeling'}.
  
• Het woord 'peregrinatio' staat voor de ervaring dat je niet daar bent waar je eigenlijk wilt zijn. De peregrinatio van de christen duurt zolang hij hier op aarde leeft.
• De christen is een vreemdeling op aarde; bestemd voor hoger burgerschap in de hemel.
• Augustinus werd zich steeds meer van de onopgeloste spanningen en conflicten (onrust) in zichzelf bewust. Voor hem ging het in het leven om de vervulling van het hartstochtelijk verlangen naar een ander, beter, voller, echter leven. Voor dat reikhalzend verlangen reserveert Frits de Lange het woord 'geloof'.
• Heeft men lief, dan wéét men wie God is.
• Leven is uitstel van vervulling.
• Geloof in een ander, mooier, waarachtiger, rechtvaardiger, vrediger leven, met en voor anderen, is wat ons menselijk maakt.

3. Ik ben mijzelf een raadsel
Dit hoofdstuk gaat over het onzekere zelf.

• De pelgrim nieuwe stijl 'komt zichzelf tegen' en gaat vooral op weg om zichzelf te vinden.
• Elke pelgrim overschrijdt zijn of haar fysieke en geestelijke grenzen, en wordt met zijn ware zelf geconfronteerd. 
• De populariteit van de pelgrimage lijkt een symptoom van de moeite die mensen hebben om aan het ideaal te voldoen.
• De pelgrim gelooft niet in planning en productie, maar in de omweg als de kortste weg naar zichzelf.
• Het heeft ingrijpende gevolgen als we ons leven zelf ook als een project gaan beschouwen.
• In een wereld waarin niets zeker en alles altijd in beweging is, hebben levens meer een labyrintische, dan een rechttoe-rechtaan-structuur.
• Psycholoog en wetenschapsfilosoof Trudy Dehue legt een overtuigend verband tussen de enorme toename van het aantal mensen met een depressie (= te moe zijn om nog langer jezelf te zijn) en het morele dictaat dat de neoliberale cultuur aan elk individu oplegt om het lot in eigen hand te nemen.
• Vrijheid, vrij zijn - het is een telkens terugkerende hartenkreet.
• Wie naar Santiago de Compostela trekt, maakt zich los van begrippen als efficiency en effectiviteit. Voor de duur van de reis hoeft de pelgrim in elk geval niets van zichzelf te maken.
  Al vorderen we niet zoveel als we wel zouden wensen, toch is onze moeite niet vergeefs als de dag van heden die van gisteren overtreft.
• Uiteindelijk geldt voor iedereen 'dat zij door hun eigen geloof hun heil moeten behalen'.
• Christens levensweg is geen cumulatief leerproces, maar een constante tekst, of hij wel gefocust blijft op zijn zielenheil.
• Ik moet iets van mijzelf maken, zodat ik de samenleving van dienst kan zijn. Mijn ik is een ethisch project.
• Het zelf is geen project, maar een traject waarvan je niet weet waarheen het je voert.
• Wij krijgen onszelf met zelfreflectie gewoon niet rond, stelt Augustinus vast.
• Je vindt jezelf als er van je gehouden wordt.
• Een overweldigende bekeringservaring krijg je op dat moment, tijdens die activiteit 'waarop het leven voller, rijker, dieper, meer de moeite waard en bewonderenswaard, meer is zoals het zou moeten zijn'.
• We moeten zeker weten wie we zijn en wat we willen, en ons niet van de wijs laten brengen door wat ons toevalt.
• Een stabiel zelf heeft het vermogen om zichzelf te herinneren.
• Mijzelf zijn is tot mezelf komen.

4. Het ongemak van gastvrijheid
In dit hoofdstuk staat de pelgrimage als sociaal gebeuren centraal.

• Je loopt de Camino voor jezelf, maar je doet het met anderen.
• Je bent nooit alleen op de Camino. Er is een gevoel van familie, en je deelt van alles onderweg.
• Niet alle contacten zijn even prettig.
• De pelgrim heeft een kwetsbaar lijf dat wil douchen, eten en slapen.
• In de onderlinge omgang doen sociale codes en conventies er even niet toe. De maatschappelijke rollen zijn opgeschort.
• Als conventies wegvallen wordt het sociale verkeer losser, maar kunnen ontmoetingen ook heviger uitpakken dan normaal.
• De elementaire vraag in elke pelgrimage: mag ik bij je binnenkomen - of niet?
• Het dilemma van de gastvrijheid: je openen of sluiten.
• In het latere Jodendom verbergt zich in elke ongenode gast de Messias. Wie de vreemdeling weigert, wijst de Messias zelf de deur. En de Messias is per definitie de komende: hij komt altijd; elke dag weer, opnieuw.
• JHWH heeft een voorkeur voor outcasts. Dat moet dus ook in de politiek van het volk leidend zijn.
• De oer-ervaring ontheemd te zijn, staat ook model voor gastvrijheid van moslims.
• Gastvrijheid is voor de pelgrim een voorwaarde om te overleven.
• In een wereld op drift loopt het recht voortdurend achter de feiten aan.
• Onvoorwaardelijke gastvrijheid kan je ruïneren en je einde betekenen.
• We gaan in werkelijkheid altijd berekenend met gastvrijheid om, en verbinden er voorwaarden aan.
• Gastvrijheid blijft meestal in de sfeer van geven en nemen.
• Gastvrijheid betekent hoe dan ook ongemak. We doen het nooit goed.
• De gast kan zich als vreemde bij ons melden, maar mag geen vreemde blijven.
• De vraag is hoe mensen in onderling respect kunnen samenleven, ook als ze vreemden voor elkaar zijn en blijven.
• We trekken op in gescheiden werelden.
• Net als alle migranten die zich ergens opnieuw vestigen, bezit je een hybride identiteit.
• De pelgrim is altijd een vreemde tussen de vreemden; iemand die nooit thuiskomt.
• Gastvrij samenleven met anderen betekent niet dat ze ons 'eigen' moeten worden (gast op onze condities), maar dat ze ons vreemd mogen blijven.
• Het respect voor de vreemdheid van de ander is in de westerse filosofie pas heel laat opgepakt.
  Hafid Bouazza: "Het is niet erg ontworteld te zijn, tenminste zolang men er een verhaal van weet te maken".
• De westerling reist de wereld over en neemt haar als souvenir weer mee naar huis.
• Ik moet niet koste wat het kost de ander in mijn eigen 'verstaanshorizon' proberen te trekken. Je hoeft de ander niet te begrijpen, je moet hem in je antwoord recht doen.
• Samenleven is geen heldhaftig avontuur, maar een gevaarlijke onderneming, waarbij je jezelf op het spel zet.
• Als je respectvol wilt samenleven met anderen, moet je het erop wagen jezelf op het spel te zetten.
• De mens die zich openstelt voor anderen ervaart zichzelf als een pelgrim; een brug naar hen toe.
• In een geglobaliseerde samenleving hebben we wereldburgers nodig die het pijnlijk ongemak van de gastvrijheid ervaren als de pijn van God zelf.

5. De tijd van religie is voorbij
In dit hoofdstuk onderzoekt De Lange wat hedendaagse pelgrims op de been brengt en houdt, ook al geloven ze niet meer in God.

• De meeste pelgrims hebben hun geloof in een hemelse bestemming verloren.
• De God van het christendom is een schim van Zichzelf geworden.
• De hedendaagse pelgrim bekommert zich niet zozeer om God, als wel om zichzelf, en om het leven. Exploreren is voor hen belangrijker geworden dan zoeken, vinden en krijgen.
• De grenzen tussen 'religieus' & 'niet-religieus', gelovig'& 'ongelovig' zijn vloeiend geworden.
• Geloof is de geleefde ervaring van overgave en transformatie; en religie is een sociale constructie.
• Jezus roept niet op tot een nieuwe religie, maar tot het leven.
• Bonhoeffer: "Religie is een kinderlijke escape voor de omarming van het leven in al zijn uitersten".
• Bonhoeffer zag religie als een gedateerde manier om verschillende manieren te framen waarop mensen hun betrokkenheid op een transcendente werkelijkheid beleven en vormgeven. Volgens Bonhoeffer willen of durven mensen hun verantwoordelijkheid niet te nemen.
• Het afscheid van deze twee-werelden-metafysica kost moeite.
• Geloof is een manier om je tot het leven te verhouden.
• In de kern komt geloof neer op liefde voor het leven, en op verlangen en hoop dat het in deze wereld morgen beter gaat dan vandaag, ook al is er geen garantie dat dit ook gebeurt.
• Abraham is een oer-pelgrim.
• Het Jodendom voelt zich meer thuis in de concrete ethiek, dan in de metafysica.
• De ethische mens is altijd op weg; gaat altijd verder.
• De jood leeft met passie naar voren. Elk moment kan de Messias komen.
• JHWH ontsnapt aan elke greep.
• God roept het verlangen naar een beter, rechtvaardiger, vreedzamer, voller leven wakker.
• De bestemming van de mens is volgens de Franse postmoderne filosoof Jacques Derrida om geen bestemming te hebben, maar om altijd weer een ander doel te ontdekken en te kiezen.
• We willen het liefst zo snel mogelijk klaar zijn met denken.
• Het lukt je nooit om het begrip 'liefde' te definiëren. Altijd weer ontdek je nieuwe aspecten en dimensies, al naar gelang je ervaring met ... de liefde.
• God is altijd anders en groter dan wat mensen over hem kunnen zeggen.
• Alles wat ons overkomt, bergt de mogelijkheid van een ander leven in zich.
• Een Messias die gekomen is, is in tegenspraak met wat een Messias tot Messias maakt. Hij kan altijd present zijn als de komende.

6. Geloof in het leven
In dit laatste hoofdstuk komt de auteur tot de slotsom dat je dit leven moet koesteren en behoeden door er verantwoordelijkheid voor te nemen.

• De weg naar Santiago de Compostela ligt bezaaid met kerken en kloosters uit de bloeitijd van het christendom.
• Iets maakt dat we de ene voet voor de andere willen blijven zetten. De niet te stillen onrust die dat teweegbrengt, noemt Frits de Lange: heilig.
• Spiritualiteit gaat over dat deel van de werkelijkheid dat voor onze zintuigen niet waarneembaar is en voor ons verstand niet verklaarbaar en nauwelijks beredeneerbaar.
• Voor een pelgrim is minstens van groot belang: "Wat gebeurt er vanbinnen met mij?"
• De nieuwe pelgrim stelt wel degelijk belang in de binnenkant.
• Compostela is een wereld op zich, met gemeenschappelijke rituelen, symbolen en praktijken.
• Geloof is aards geworden en lichamelijk.
• Voor de pelgrim is de weg naar buiten een weg naar binnen.
• Denken begint met fysieke en emotionele gewaarwordingen.
• Voor de nieuwe pelgrim is de reis de bestemming; hij is niet op weg naar iets, maar laat zich onderweg iets overkomen.
• De essentie van geloof ligt in dagelijkse praktijken en in een concrete ethiek.
• De aardse gerichtheid die in de Godsnaam lag opgesloten, verdween in de christelijke theologie naar de achtergrond.
• Uiteindelijk zal over zo'n 4,5 miljard jaar onze ster (de zon) uitdoven, en rest er niets meer dan donkere chaos.
• Onderdelen van de traditionele religie - in het idioom van het gewone leven - zijn: het leven gaat je te boven, je snapt er niks van, het leven moet toch geleefd worden, het maakt en breekt je, je verspilt, begint weer opnieuw, je hebt het leven te nemen zoals het komt, en het leven is zóóó mooi.
• Het leven liefhebben heeft zin in zichzelf.
• De nieuwe pelgrim geeft zich eerst fysiek over aan het mysterie van het leven; pas daarna probeert hij zich te realiseren wat hem overkomt.
• Kun je het leven ooit omarmen als het verschrikkelijk is?
• Overleven is meer dan een simpelweg opschorten van de dood; het staat voor de intense bevestiging van het bedreigde, fragiele leven, omdat je gelooft dat het meer is dan wat het is.
• God woont waar men Hem binnenlaat.
• Geloven is verantwoordelijkheid nemen voor God, of: met jezelf instaan voor Zijn ja, ja! tegen het leven.
• Geloofszekerheid is even zwak en fragiel als het leven waarin het gelooft.
• Voor de nieuwe pelgrim is aankomen doorgaans een afknapper.
• De 'abrazo' is de rituele omhelzing van het reusachtige beeld van Jacobus, bij aankomst in de kathedraal van Santiago de Compostela.
• Een bestemming kiezen, is een goed excuus om op reis te gaan. Haar bereiken is niet de vervulling van, maar het eind aan het verlangen.
• Er is niets moeilijker dan er gewoon te zijn en van niets of niemand iets te hoeven.
• Het waarachtige leven komt altijd, maar is er nooit (Messiaanse gedachte).
• Wie pelgrimeert, wordt tot zijn essentie teruggebracht.
• Pelgrimeren is afscheid nemen van dikdoenerij, en het laten varen van illusies over de wereld, over anderen, over God en over jezelf.
• Thuiskomen is alleen nog maar verlangen naar een plek 'waar het beter is dan daarvoor'.