Groei & bloei in Jorwert & Hilaard

Maandag 30 januari 2023

 

In de Sint-Radboudkerk van Nijkleaster te Jorwert

Groei & bloei in de kerk
Buiten is het enkele graden boven nul als ik de kerkzaal van de Sint-Radboudkerk van Jorwert vanmiddag binnen stap. Door de grote kerkramen van onze kloosterkerk van Nijkleaster valt het daglicht royaal binnen, en ik zie dat door de combinatie van dat daglicht en de - weliswaar lage - binnentemperatuur van de middeleeuwse kerkzaal er kennelijk voldoende licht en warmte is om de hyacinten op de viertafel in de kerkzaal tot groei & bloei te brengen.

Groei & bloei in samenwerking

De Protestantse Gemeente Westerwert en onze Stifting Nijkleaster zijn al jarenlang bezig om in een hecht samenwerkingsverband de samenwerking stapsgewijs nauwer te maken, waarbij we beogen dat over enkele jaren wellicht een bloeiende kloostergemeenschap zal ontstaan, met alles erop en eraan, bestaande uit gecombineerde zaken, die nu nog door onze twee afzonderlijke organisaties worden gedaan.

Binnenkort komen we als besturen van beide organisatie weer bijeen om te bespreken welke de verstandige stappen zijn in dit groeiproces, om onze samenwerkingscombinatie nog verder tot groei & bloei te brengen.

Vanmiddag komen we in een klein bestuurlijk comité van beide partijen in de Voorkerk van de Jorwerter dorpskerk bijeen om voor te bespreken hoe we dat in breder verband binnenkort verder met elkaar zullen gaan bespreken, teneinde de volgende processtappen te zetten.

Groei & bloei in het klooster

De beide besturen - de kerkenraad en het stichtingsbestuur - hebben samen met de provinciale en landelijke verbanden van de Protestantse Kerk in Nederland een Taakgroep met twee commissies in het leven geroepen om de inhoudelijke en financieel-zakelijke aspecten van de volgende fase in onze samenwerking goed met elkaar door te spreken.

Vanavond ben ik derhalve wederom ter vergadering in Jorwert, maar nu in het verband van de Commissie Financiën, waarin we met elkaar doorspreken welke financiële, organisatorische en zakelijke aangelegenheden we onder andere goed op elkaar af moeten stemmen, om te komen tot een effectief en efficiënt samenwerkingsverband, als volgende stap in het voortbouwen en voortzetten van onze kloostergemeenschap in wording.

Net zoals ook de restauratie en de nieuwbouw van ons kloostercomplex tussen de Friese dorpen Jorwert en Hilaard gestaag vorderen, maken ook wij bestuurlijk-organisatorisch voortgang, opdat over enkele maanden na het komende Pinksterfeest het klooster met haar kloostergemeenschap operationeel wordt. Een heel mooi perspectief, waar velen met passie aan werken.

Natuur in eigen hand

Zaterdag 28 januari 2023

Cover van 'Natuur in eigen hand'

Inspiratieboek
In 2017 publiceerde de Provincie Fryslân het door Josefien Oude Munnink geschreven boek 'Natuur in eigen hand'.
Dit door Resia Bibo mooi vormgegeven boek vertelt de persoonlijke verhalen en toont de portretten van particuliere natuurbeheerders in Fryslân. 

Het gaat in dit boek om natuurbeheer door burgers, boeren en bedrijven; een voor velen nog betrekkelijk onbekende wereld. 
De verhalen die Josefien Oude Munnink samen met co-auteur Sylvia van Lieshout voor dit boek schreef op basis van interviews in 2015 & 2016 met particuliere natuurbeheerders zijn  toegankelijk. De foto's van Amke en de (landschaps)foto's van Dinand van der Wal in het boek zijn prachtig.
Dit boek dient als inspiratiebron voor potentiële, nieuwe particuliere natuurbeheerders. Voor ambtenaren en deskundigen in het veld van natuurbeheer zullen de verhalen zeker 'eyeopeners' bevatten. En daarnaast is dit boek qua beschrijvingen van het ontstaan van het landschap en met talloze aardige weetjes die de particulieren vertellen ook interessant voor alle mensen die genieten van de natuur. 

Particulier natuurbeheer
Dit boek bevat portretten en verhalen van 55 particuliere natuurbeheerders in Fryslân. Toenmalig Fries gedeputeerde Johannes Kramer schreef het Voorwoord voor dit boek, dat een inspiratiebron voor anderen kan zijn en kansen biedt voor het natuurbeleid van de provincie.
'Houden van de natuur', dat doen ze allemaal. De particulier natuurbeheerders willen het Friese landschap mooi houden. Met name daarom vormden deze voormalige boeren of particulieren hun gronden om naar natuur.
Tijdens de interviews kwam naar voren hoe professioneel deze mensen te werk gaan. Sommigen deden de kennis gaandeweg op, en soms kregen ze hulp van deskundige organisaties zoals Landschapsbeheer Friesland.
Dankzij de ‘eigen wijsheid’ van particulieren zijn sommige gebieden bewaard gebleven en zijn pareltjes ontstaan in het landschap, zoals de natte, bloemenrijke weilanden waar de weidevogels zoals de grutto en kievit van profiteren.

Individuele benadering
Natuurbeheerders liepen soms vast in de regels van de overheid. Tegenwoordig pakt de provincie het persoonlijker aan. Dit betekent dat vanuit heldere kaders en beschikbare financiën aan een grondeigenaar een concreet aanbod wordt gedaan. Bij deze individuele benadering kan de provincie assistentie verlenen bij administratieve zaken. Ook kan de provincie advies geven over het toekomstige beheer.
In Fryslân beheren de particuliere natuurbeheerders in totaal ongeveer 4.000 hectare. De variëteit in omvang per grondeigenaar is groot. Er zijn particulieren die één hectare grond als natuur beheren en er zijn er die honderden hectares natuur beheren.
Schrijfster Josefien Oude Munnink is voor dit boek langs 55 particuliere natuurbeheerders in Fryslân geweest. Ze verzamelde gepassioneerde verhalen en ervaringen over particulier natuurbeheer.

Verhalen vertellen om te veranderen

• Verhalen vertellen is inmiddels een erkende methode om veranderingen in gang te zetten.
• Goede verhalen geven stof tot nadenken.
• Een goed verhaal breng het verlangen naar boven.
• Als meedenkende, participerende overheid moet je vanuit heldere beleidskaders je rol oppakken.
• Particulier natuurbeheer is het beheer van natuur op land dat in privé-eigendom is en door eigenaren zelf wordt uitgevoerd, of daar nauw op toezien.
• Vernieuwende initiatieven van burgers en bedrijven worden gestimuleerd, waarbij de natuur wordt verbonden met maatschappelijke en economische activiteiten.
• Het Friese landschap is gevormd door gletsjers.
• Fryslân werd veelvuldig door stormvloeden vanuit zee getroffen. Maar ook in het binnenland overstroomden de rivieren dikwijls.
• We spreken over 'half-natuurlijke landschappen' als daar juist door ingrijpen van de mens de soortenrijkdom is vergroot.
• De grote variatie in Friese landschappen weerspiegelt de ontstaansgeschiedenis, als fundament van de natuur in Fryslân.

Noard Fryslân

Op een noordwestelijke uitloper van het Drents Plateau liggen de Noardlik Fryske Wâlden.

• Alex Nijboer en Kees Broersma: Zonder een economische drager kan het natuurbeheer nooit een lange toekomst hebben.
• Wieger Sikkema en Bregtje Miedema: Met het toerisme en de paarden is het een prachtige manier om natuur te vermarkten.

Rond de meren

Van oorsprong is dit een veengebied.

• Tineke de Vries: Draagvlak, betrokkenheid en samenwerking zijn voor haar wezenlijke uitgangspunten.
• Vader Freerk en zoon Sietse de Boer: Hij weet als geen ander welke vogels en dieren er leven, hoe die zich gedragen en waar welke plant groeit, en waarom.
• Ruud en Else Smit van de Coöperatieve Vereniging van de Buitenplaats Sleatemermar: De diversiteit wordt steeds groter.
• Tjalling van Eysinga: Beleid, daar heb ik geen vertrouwen in. Natuurbeheer vergt een langjarig beleid. De leden van de groep goedbedoelende, aimabele idealisten zijn meestal links. Voor hem is het belangrijk dat de natuur ook wat oplevert. Je moet er ook plezier in hebben.

Het land van de gaasten

De gaasten worden gevormd door keileemruggen, die in de voorlaatste ijstijd door het landijs zijn opgestuwd.

• Mieke van Panhuys: Het is zichtbaar dat het landgoed veel onderhoud vraagt.
• Ellen en Clemens van Blitterswijk: We mochten hier zelf aan natuurontwikkeling doen.
• Anneke en Ruud Oudega: Het tijdstip en de ruimtelijke variatie van maaien blijven lastige kwesties. 
• Lian en Henk de Graaf: De natuur en met name de weidevogels hebben juist graasdieren nodig, omdat die verscheidenheid in het gebied brengen.
• Gerrit en Mat Leffertstra: Mat en ik zijn altijd natuurminnend geweest.
• Fêdde Bergsma en Gerda de Lange: Het dient allemaal een hoger doel.
• Evert Steensma van De Natuurgolfbaan: We willen een snelle verbossing van het natuurgebied voorkomen.

It Lege Midden

In dit productielandschap vinden wij particulieren die 'wetter en reiden' en grasland als natuur beheren.

• Jan Peenstra, Broer en Anne Voolstra, Geart en Jitze Peenstra: De provincie zou de predatie aan moeten pakken. Natuur beheren is gemakkelijk, maar die papieren en de hele papiersores, dat is het moeilijkste.
• Josefien Oude Munnink en Theo van Nood: Het moest een integraal plan worden, met natuurinrichting en een herbestemming voor de oude boerderij.
• René Bruggink: De omvorming naar 'wetter en reiden' ging mee in de totale inrichting van It Eilân-West.
• Geale, Willem en Tjitske Postma: Bladriet werd gesneden voor de bloembollenteelt om de bollen af te dekken tegen de vorst. Winterriet, zonder blad, is voor de dakbedekking. De Alde Feanen zijn eigenlijk riet- en hooilanden met petgaten en meren.
• Op de Burd zijn nog slotenpatronen zichtbaar uit de 15e eeuw.
• Ria en Hendrik de Boer en Hugo Snoeke: Ze gaan tien hectare natuur botanisch beheren. Het moet verschralen en bloemrijker worden.
• Jan Hendrik Beek: Het ging allemaal niet van een leien dakje. Pas bij de rechter werd naar mijn belangen geluisterd. Het moet allemaal fauna- en kruidenrijk grasland worden.
• Klaas Finnema: De hele familie staat achter de kringloopgedachte.
• Sjoerd Miedema: We zijn in omschakeling naar biologisch. Daar gaan jaren aan omschakeling aan vooraf, en de eerste twee jaar is het wat betreft de opbrengst best lastig. Als je met je hart er niet bij bent, dan wordt het niets. De vogels bepalen of ik ga maaien.

De Stellingwerven

De Stellingwerven hebben een kleinschalig, gevarieerd landschap met veel natuurschoon.

• Dorien de Groot en Jaap Mekel: Begrazing is de meest natuurlijke vorm van beheer. Dorien & Jaap houden de ontwikkelingen in het terrein minutieus in de gaten.
• Henk en zijn dochter Margriet Beentjes: De erkenning dat dit stukje land uniek is, vinden we belangrijk, evenals de bescherming die dat oplevert.
• Hans Brandsma: Op een agrarisch weiland heb ik een rietgat hersteld, dat door de jaren heen geheel verdwenen was. Daar zit nu mooie kwel in en in het riet leeft weer van alles. De overheid zou meer de kant uit moeten van ondersteuning: het initiatief laten bij de natuurbeheerders en dan meedenken en adviseren.
• Willeke Deknatel-Feitsma: Ze doet het niet alleen voor zichzelf.
• Jan Sent en zoon Sent Jan Punter: De Bosgroep Noord-Oost Nederland helpt nu met het beheer en allerlei vrijwilligers monitoren de bijzondere soorten.
• Imke en Josje Zeilstra: Als particulier moet je goed opletten wat er met je eigendom gebeurt. 
• Gerben Tjepkema van de Stichting OlmenEs: Het bos moet gevarieerd zijn, en je moet er goed doorheen kunnen lopen.
• Mathé Penders: Het bos hoort bij mij. Het is een stukje verleden en erfgeschiedenis.

Het oude land van Jorwert

Het is het eerst bewoonde terpengebied van Fryslân.

• Sita en Jan van der Hem: Landbouwgrond kon met een subsidie voor de waardevermindering worden omgezet naar natuur. Je moet het beheer afstemmen op de natuur, niet op de regels.
• Teunie en Germen de Boer: Je blijft in beweging, want er is altijd genoeg te doen. Dat je wat móet, dat is ook goed.
• Boeren van de natuurcoöperatie Baarderadeel: Als we de weidevogels willen behouden, dan moeten we iets aan de predatie kunnen doen.
• Auke Stremler: Als je met natuur gaat boeren, moet je je bedrijf aanpassen.
• Tjalling Rodenhuis: Er is hier nog veel land dat nooit 'over de kop gehaald' is.
• Roel Oostra: Je moet niet achter de kudde aanlopen, dan loop je altijd in de drek. Gezondheid is het leidmotief.

Bij het Wad

• Paul Kievit van 'De Vennoot' van Ameland: De begrazing op dit eiland kent zo zijn eigen regels.

It Bûtenfjild: water en weiland

Dit bleef een lage, natte hoek met veel kwel.

• Romke Kinderman: Hij stapte van biologische landbouw over naar natuurbeheer.
• Anne de Groot en Tine de Groot-Schukken: Het veranderde landschap en de veranderde levenswijze zijn met elkaar verweven. En niet zomaar een beetje.
• Albert van der Ploeg en Betsy Steenbeek: De predatie is de afgelopen vijftien jaar enorm toegenomen.
• Annie en Marten de Jong: We gingen aan natuurbeheer doen. De combinatie van dieren en natuur, daar ging het hen om.

Het beekdal van het Koningsdiep

Het is een gebied met veel gezichten, rijk aan natuur en cultuur.

• Freddy en zijn dochter Donia van de familie 'd Ansembourg: Je leert op den duur alles vanzelf, als je ermee bezig bent. Bestuursrecht is een belangrijk onderdeel van natuurbeheer. Het is lastig om te anticiperen op steeds veranderende kaders van de overheid. 
• Rentmeester Anton Bergsma van De Cornelia-Stichting: De natuurdoelen staan voorop.
• Mien Oosterwoud: Ze betrekt veel mensen bij het natuurbeheer.
• Henk en Erica de Groot: Kunstmest, dat is wel pech hoor. De grond is gekocht en omgevormd naar natuur.

Eendenkooien

Er is een verplicht rustgebied om de kooi heen, het zogenaamde afpalingsrecht. 

Oorspronkelijk diende een eendenkooi voor het vangen van diverse in het wild levende eenden voor de consumptie.

Nu zijn er ook natuurkooien en excursiekooien.

De soortensamenstelling van vogels en vissen verandert. 

De eendenstand gaat fors achteruit.

Eendenkooien zijn belangrijk voor de natuur en de cultuurhistorie.

• Jacob van Zijl: Er waren vroeger heel veel eendenkooien. Alle vlees was welkom. We hebben het voor elkaar gekregen dat eendenkooien als cultuurhistorisch element zijn erkend. 
• Simon van Buren: Er zijn steeds meer slechte jaren in de vangkooi. De predatiedruk is groot.
• Stoffel Baas: Ik heb een excursiekooi en vang liever toeristen.

Bevindingen

• De Rijksnatuurvisie van 2014 wil burgers en bedrijven meer zelf natuur laten creëren en beheren. Natuur in eigen hand, op eigen land. Rijk en provincies stimuleren vernieuwende initiatieven van burgers en bedrijven, waarbij natuur wordt verbonden met maatschappelijke en economische activiteiten.
• De 55 interviewgesprekken ten behoeve van dit boek hebben een breder beeld gegeven van de meerwaarde van particulier natuurbeheer en van de kansen voor nieuw natuurbeleid.
• Voor bepaalde planten- en dierensoorten kunnen kleine lapjes natuur als 'stepping stones' van groot belang zijn.
• Particulieren beheren 'hun' natuur met veel zorg voor variatie in biotopen en met veel inzet en precisie.
• Een opvallend aantal particulieren herstelt en beheert hun terrein met veel gevoel voor cultuurhistorie. 
• Wij zagen een heel bewust beheer van graslanden.
• Tegenvallende resultaten worden vrijwel unaniem aan predatie gewijd.
• Combinaties met recreatie, een museum, onderzoek of gewoon ingepast in de agrarische bedrijfsvoering zorgen voor economische dragers.
• De intrinsieke motivatie blijkt hoog.
• Wij waren onder de indruk van de kennis waarmee de particuliere natuurbeheerders te werk gaan.
• Het voortbestaan van de particuliere natuurterreinen is wel degelijk geregeld.
• Het gebrek aan continuïteit bij de overheid was een steeds terugkerend gespreksonderwerp.
• Particulier natuurbeheer heeft een meerwaarde voor de natuur en de samenleving.
• Door de openheid en de persoonlijke verhalen van de particuliere natuurbeheerders kon met dit boek worden aangetoond wat particulier natuurbeheer is, wat de meerwaarde hiervan is, maar vooral hoe inspirerend het kan zijn om als particuliere grondeigenaar natuur te beheren.

Klooster Claercamppad van Nieuwebildtzijl naar Bitgum

Vrijdag 27 januari 2023
 

Bij de ijsbaan van Berlikum

Klooster Claercamppad

Op 1 juni 2022 presenteerde de wandel-journalist Fokko Bosker zijn nieuwe fiets- en wandelgids, van het zogenoemde 'Klooster Claercamppad', met de volgende subtitel aangeduid: 'Wandel- en fietsroutes door de Friese Waddendelta'.

Deze nieuwe gids bevat voor wandelaars: 13 etappes, 3 rondwandelingen, 1 wadlooptocht, 2 stadswandelingen en 3 fietstochten.

In de Friese Waddendelta ontmoeten water en land elkaar. Dit kustgebied is door de golven en getijdenwerking in duizenden jaren gekneed uit zand, klei en veen. Op de kwelderruggen vestigden zich de eerste Friezen en legden zij de basis voor hun rijk, dat zich uitstrekte vanaf Noord-Frankrijk tot aan Denemarken. Het Klooster Claercamppad brengt deze bijzondere landstreek, de natuur en geschiedenis in veelkleurige verhalen en met afwisselende wandel- en fietsroutes tot leven.

De route van dit pad loopt in grote lijnen vanaf Lauwersoog over Zoutkamp naar Dokkum, en voert dan verder naar Sint-Jacobiparochie (de startplaats van het pelgrimspad 'Jabikspaad'), Franeker en de Hanzestad Bolsward, om vervolgens met een lus over Makkum en Harlingen langs de kust en over de dijken terug naar Sint-Jacobiparochie te leiden. 

De eeuwenoude cultuurgeschiedenis van terpen, deltawerken, middeleeuwse kerken, kloosters en florerende handelssteden vertelt een bijzonder gelaagd verhaal.

Wandelen op fietspaden in winter & voorjaar

Op één rondwandeling na hebben Durkje en ik inmiddels alle wandel-etappes van het Klooster Claercamppad gelopen. Maar ja, er staan ook nog drie fietstochten in deze routegids. En waar je kunt fietsen, kun je vrijwel altijd ook wandelen. Andersom is dat vaker niet het geval, omdat sommige wandelpaden - bijvoorbeeld graspaden door de weilanden - niet toegankelijk zijn voor fietsers. Maar wandelen op fietsroutes kan vrijwel altijd wel. Dus we hebben het plan opgevat om ook de drie fietsroutes van dit routeboekje te gaan lopen. Bovendien doen we dat in de winter en in het vroege voorjaar; een periode waarin sommige onverharde wandelpaden slecht toegankelijk zijn. Fietspaden zijn in de winter en in het voorjaar vrijwel altijd wel goed toegankelijk, dus deze wintermaanden zijn heel geschikt om de van de routegids voor ons nog resterende fietsroutes van deze routegids te gaan wandelen. Zo gezegd, zo gedaan.

Fietstocht Middelzeetocht in 6 wandeletappes

Vandaag gaan we verder met onze langeafstandswandeling op de 'Middelzeetocht', een meerdaagse fietstocht van totaal 144,4 kilometer.  

Op deze dag wandelen we de tweede etappe van deze fietstocht, over een afstand van 27,1 kilometer.

Het thema van deze fietstocht is: 'In het spoor van de middeleeuwse Middelzee: de zee die Fryslân in tweeën spleet'. We volgen namelijk de fietspaden over en langs de oude kaden en de veelal middeleeuwse zeeweringen rondom de voormalige Friese Middelzee.

We beginnen vanmorgen in Nieuwebildtzijl, en lopen dan via Zwarte Haan, Westhoek, Minnertsga, Wier en Berlikum naar Bitgum.

Het is vandaag mooi rustig wandelweer. Het waait licht vanuit het noordoosten, en het is niet koud, met heel even een klein beetje zonneschijn, en evenzo weinig motregen.

Om kwart vóór acht vertrekken we vanmorgen in Feinsum. We rijden eerst naar Bitgum, waar we de ene auto parkeren, omdat we halverwege de middag onze dag-etappe hier willen beëindigen. 

Van Noorderleeg naar Dykshoek

Met de andere auto rijden we vanuit Bitgum naar Nieuwebildtzijl. Daar parkeren we onze auto, vanwaar we om 8:20 uur vertrekken. Het is inmiddels bijna geheel licht geworden. Vanuit Nieuwebildtzijl lopen we over het Butendykswechy naar de Zeedijk/Poldijk. Vanaf de kruin van de Waddenzeedijk hebben we een mooi uitzicht over het Noorderleeg, ofwel Fryslân Bûtendyks.  

We wandelen eerst aan de voet van de zeedijk over de Poldijk naar Zwarte Haan.

Daar staat het monument van De Slikwerker, als eerbetoon aan de vele slikwerkers, die jarenlang buitendijks zwaar werk in het slik hebben verzet om nieuw land aan te winnen.

Vanaf de Waddenzeedijk hebben we het uitzicht op het Friese Waddeneiland Ameland.

Voorbij het H.G. Miedemagemaal verlaten we Zwarte Haan, om onze route langs de zeedijk verder in zuidwestelijke richting te vervolgen.

Bij de Kwelder Westhoek nemen we plaats op een bankje, om hier een eerste pauze te houden. Het is dan bijna 11:00 uur, en omdat je hier op vier kanten achter een metalen kunstwerk kunt zitten, vinden we vrij eenvoudig een zitplaats op een bankje in de luwte. 

Na deze koffiepauze gaat het vervolgens door Westhoek over het smalle schapendijkje van de Oudebildtdijk naar Dykshoek, waar het buurtschap Westhoek eindigt, en waar wij de Waddenzeedijk achter ons laten. Hier hebben we nu het hele stuk van de huidige Waddenzeedijk bewandeld, waarmee de voormalige Middelzee enkele eeuwen geleden geheel is afgesloten.

Over de Griene Dyk naar Minnertsga en Wier 

In Dykshoek gaan we direct de Griene Dyk op, een voormalige zeewering, die tussen de akkers door slingert, tot de noordkant van Minnertsga. 

De zon breekt af en toe heel even door de wolken, zodat we tenminste nog iets van zonneschijn zien vandaag.
Over de Hearewei lopen we naar de N393. Die steken we over, om aan de andere kant op een bankje te gaan zitten in de abri van de busterminal van Moaije Peal. 

Na deze lunchpauze lopen we over de Moaije Peal in de richting van Wier. Aan onze linkerhand passeren we de Radarpost Noord van de Vliegbasis Leeuwarden. Defensie gebruikt dit nieuwe high tech-instrument als luchtverdedigingspost. Vliegverkeer in Noordwest-Europa wordt door deze radar in de gaten gehouden. De locatie wordt zwaar bewaakt, en ligt een eindje af van onze doorgaande route.

Eventjes begint het heel licht te motregenen, maar eigenlijk is dat zó licht dat je het bijna niet eens merkt.

Even later wandelen we over de Hegedyk het dorpje Wier binnen. 

Voorbij Wier kruisen we het Moddergat rechts van ons en het Wiersylster Rak aan onze linker hand. 

We verlaten de Wiersterdyk om over een schelpenpad naar Berlikum te lopen. Links passeren we It Leech, het resultaat van een oude zeedijkdoorbraak van de Middelzee, met daarop verspreid nu enig broekbos.

Van Berlikum naar Bitgum

Daarna lopen we om de ijsbaan van Berlikum heen, die nog het restant is van een oude kleiput, waaruit vroeger de klei werd gegraven voor de plaatselijke steenfabriek.

Op de Bûterhoeke steken we via een houten brug het Berltsumer Wiid over, om het Friese Berlikum binnen te wandelen.

Ik maak een rondje om de bijzondere Koepelkerk van Berlikum.

Door allerlei oude en ook nieuwe woonstraten met nieuwbouw doorkruisen we in zuidelijke richting Berlikum. Tussen de Berltsumer Feart en een groot kassencomplex wandelen we Berlikum uit. 

De Bûtenpôle voert ons naar de Sânwei. Daar passeren we de Hege Wier, een bijzonder oude plek in deze regio. Een hege wier (ofwel stinswier) is een met name in Fryslân gelegen kunstmatig aarden heuveltje, dat dateert van de Middeleeuwen. Zo'n verhoging in het landschap werd vroeger opgeworpen om er een kleine versterkte woontoren op te bouwen, waarin men zich kon verschansen als er gevaar van een vijand dreigde. Van de aanvankelijke (ongeveer) 108 exemplaren zijn er slechts vijf overgebleven, waarvan deze Hege Wier van Berlikum er één is. 

Over de Sânwei en verderop via de Liuwewei lopen we ten zuiden van grote kassencomplexen naar Bitgum.

Daar gaat we door een tunneltje onder de N383 door, en dan komen we in Bitgum bij de kruising met de Berltsumerdyk terug bij onze hier geparkeerde auto. 

Het is ongeveer 14:30 uur als we in onze auto stappen, om eerst terug te rijden naar Nieuwebildtzijl, waar we eerst onze andere auto afhalen, alvorens we naar huis gaan.

Stormschade één jaar na dato in Feinsum

Donderdag 26 januari 2023
 

Werk aan de komborden van Feinsum

Vier zware stormen over Fryslân
Aanvang 2022 trokken er vier zware stormen over Fryslân, met als stormnamen Corrie (op 31 januari 2022), Dudley (16 februari 2022), Eunice (18 februari 2022) en Franklin (20 februari 2022). 

Van de storm Eunice werd in Nederland een windstoot van 145 kilometer per uur gemeten, en deze storm staat nu in de top 3 van de zwaarste stormen van de afgelopen 50 jaren in Nederland.

We herinneren ons de beelden van veel stormschade van deze vier stormen, die binnen een tijdsbestek van slechts drie weken Fryslân teisterden. 

Ook bij ons in Feinsum was sprake van de nodige stormschade, bijvoorbeeld aan huizen en bomen.

Stormschade aan nieuwe komborden

Geruime tijd vóór deze stormen zijn in het kader van de gemeentelijke herindeling van onze gemeente nieuwe komborden geplaatst aan de randen van de bebouwde kom van de dorpen van de onze voormalige gemeente Leeuwarderadeel.

Toen viel al op dat deze komborden op lichte wijze werden geplaatst: er werd een gat gegraven, en daar werden de palen van de komborden in gezet, waarna de gaten met de uitgegraven grond werden gedicht.

Je kon er dus op zitten te wachten dat deze komborden door de werking van enige invloed van buitenaf ook vrij gemakkelijk scheef zouden komen te staan. En dat was precies wat gebeurde gedurende de vier hierboven genoemde stormen van 2022.

Na Stiens nu ook Feinsum

Vorige week zag ik dat deze stormschade nu wordt hersteld. Aan de randen van Stiens was men toen al bezig om de gaten rond de palen van de komborden uit te graven, om die vervolgens met beton vol te storten, om daarna de uitgeharde betonfundamenten van de komborden weer af te dekken met aarde.

En dat hetstelproces is vandaag ook in Feinsum is begonnen. Vanmorgen is de grond weg gegraven rondom de palen waarmee de komborden aan de rand van de bebouwde kom zijn geplaatst, bijvoorbeeld op de westkant van Feinsum, ter hoogte van het Feinsumer Flinterplein. 

Morgen of aanvang volgende week zal dan allicht ook hier beton worden gestort, om ook deze komborden een stormvast fundament te geven.

Bestuursvergaderen in de Sint-Radboudkerk van Jorwert

Dinsdag 24 januari 2023
 

Het model van de kerktoren in de Sint-Radboudkerk

Liturgische begin

Vanavond komen we als bestuur van Stifting Nijkleaster weer bijeen voor onze maandelijkse bestuursvergadering; de eerste van dit nieuwe kalenderjaar.

We prijzen ons gelukkig met het feit dat we vanavond een kandidaat-bestuurslid in ons midden hebben, die zich vanaf vandaag oriënteert op een bestuurslidmaatschap van ons kloosterstichtingsbestuur.

We beginnen - zoals te doen gebruikelijk - met een korte viering in het koor van de Jorwerter Sint-Radboudkerk, onder leiding van dominee Hinne Wagenaar van Nijkleaster.

Daarna verlaten we de kerkzaal, om door de ontvangsthal van de kerk in stilte naar de vergaderruimte in de Voorkerk te gaan.

Zakelijk deel

In het zakelijke deel van de vergadering beginnen we eerst met een terugblik op de werkafspraken van onze vorige vergadering, en daarna bespreken we de bestuurszaken die vandaag op de agenda staan.

De restauratie en nieuwbouw van Nijkleaster Westerhûs vorderen, en de oplevering van onze kloostervestiging komt inmiddels in zicht. Daarover bespreken we vanavond de voortgang, en monitoren we de voortgang ook op de financiën van dit majeure bouwproject.

Vervolgens komen een aantal items aan de orde vanuit het Kleasterburo en blikken we daarna vooruit op de bijeenkomsten die zijn geweest en die nog komen in het kader van de hechte samenwerking die wij momenteel ontwerpen tussen de Protestantse Gemeente Westerwert en onze Stifting Nijkleaster.

De kleasterlingen in spe zijn samen met andere vrijwilligers ook volop actief om de komende periode van oplevering, verhuizing, bewoning, proefdraaien en feestelijke opening (met Pinksteren 2023) voor te bereiden, dus ook die aspecten van Nijkleaster komen vanavond aan de orde in onze stichtingsbestuursvergadering.

Filmavond over Grutte Pier met Steven de Jong in Hijum

Zaterdagavond 21 januari 2023
 

Regisseur Steven de Jong met het film-zwaard van Grutte Pier

Steven de Jong presenteert Pier Gerlofs Donia

Vanavond draait de film 'Grutte Pier - Leaver dea as slaef' in dorpshuis De Kampioen in het Friese Hijum.

Durkje en ik zijn erbij als in de bijna volle zaal van het Hijumer dorpshuis de filmavond wordt geopend door Steven de Jong, de Friese regisseur van deze bijna twee uren durende bioscoopfilm.

Dat doet hij aanvankelijk met in zijn hand het enorme film-zwaard dat bij de filmopnamen is gebruikt; een replica van het echte zwaard, waarmee Grutte Pier in de 16e eeuw ten strijde trok.

In zijn inleiding vertelt De Jong in ongeveer een half uur allerlei wetenswaardigheden over de thematiek van de film, en vooral ook over het productieproces van zo'n grote bioscoopfilm. Daarbij besteedt hij onder andere aandacht aan de (selectie van) filmacteurs, de filmlocaties, de financiering, de belevenissen tijdens de opnamedagen, en de technische productie van de film zelf.

Daarbij geeft Steven de Jong ook aan dat de film van vanavond het eerste deel vormt van een film-trilogie, waarbij het tweede van de drie delen hoogstwaarschijnlijk de titel met subtitel zal krijgen van 'Grutte Pier - Floris versus Grutte Pier'.

Na zijn inleiding krijgen de aanwezigen in de zaal de gelegenheid om aan Steven de Jong alles te vragen wat ze maar over zijn film willen weten, en beantwoordt Steven de aangedragen vragen uitgebreid.

Leaver dea as slaef

En als er dan uiteindelijk geen vragen meer zijn, wordt de film - in twee helften met een pauze ertussen - in werking gesteld, en kan iedereen genieten van deze film over Grutte Pier; Friestalig met Nederlandstalige ondertiteling.

Op 28 oktober 2020 was het 500 jaar geleden dat deze Friese vrijheidsstrijder Grutte Pier overleed. 

In het jaar 2022 is de film in première gegaan, en wordt deze in verschillende bioscopen getoond. Steven de Jong is ondertussen in Fryslân op toernee, om in zo'n dertig plaatsen zijn film te vertonen, en daarbij aanwezig te zijn om zelf het verhaal over zijn film te vertellen.

'Grutte’ Pier Gerlofs Donia (1480-1520) was een Friese vrijheidsstrijder, die vocht tegen de graven van Holland, toen zij besloten om de macht in Fryslân over te nemen. Deze boer-vrijheidsstrijder was een reusachtige man, die - naar verluid - beschikte over bovenmenselijke kracht.

Nadat een leger Grutte Pier onder andere zijn vrouw doodde, trok Pier ten strijde tegen de gouverneur van Fryslân, die hij als bezetter zag. 

Hij richtte daartoe zijn eigen leger op, dat op de Zuiderzee Hollandse schepen begon te plunderen.

Deze film laat zien hoe het Friese volk zich niet de wet laat voorschrijven door heersers uit het westen. 

Klooster Claercamppad van Leeuwarden naar Nieuwebildtzijl

Zaterdag 21 januari 2023
 

Bij de Dijktempel van Ids Willemsma op de Waddenzeedijk

Klooster Claercamppad

Op 1 juni 2022 presenteerde de wandel-journalist Fokko Bosker zijn nieuwe fiets- en wandelgids, van het zogenoemde 'Klooster Claercamppad', met de volgende subtitel aangeduid: 'Wandel- en fietsroutes door de Friese Waddendelta'.

Deze nieuwe gids bevat voor wandelaars: 13 etappes, 3 rondwandelingen, 1 wadlooptocht, 2 stadswandelingen en 3 fietstochten.

In de Friese Waddendelta ontmoeten water en land elkaar. Dit kustgebied is door de golven en getijdenwerking in duizenden jaren gekneed uit zand, klei en veen. Op de kwelderruggen vestigden zich de eerste Friezen en legden zij de basis voor hun rijk, dat zich uitstrekte vanaf Noord-Frankrijk tot aan Denemarken. Het Klooster Claercamppad brengt deze bijzondere landstreek, de natuur en geschiedenis in veelkleurige verhalen en met afwisselende wandel- en fietsroutes tot leven.

De route van dit pad loopt in grote lijnen vanaf Lauwersoog over Zoutkamp naar Dokkum, en voert dan verder naar Sint-Jacobiparochie (de startplaats van het pelgrimspad 'Jabikspaad'), Franeker en de Hanzestad Bolsward, om vervolgens met een lus over Makkum en Harlingen langs de kust en over de dijken terug naar Sint-Jacobiparochie te leiden. 

De eeuwenoude cultuurgeschiedenis van terpen, deltawerken, middeleeuwse kerken, kloosters en florerende handelssteden vertelt een bijzonder gelaagd verhaal.

Wandelen op fietspaden in winter & voorjaar

Op één rondwandeling na hebben Durkje en ik inmiddels alle wandel-etappes van het Klooster Claercamppad gelopen. Maar ja, er staan ook nog drie fietstochten in deze routegids. En waar je kunt fietsen, kun je vrijwel altijd ook wandelen. Andersom is dat vaker niet het geval, omdat sommige wandelpaden - bijvoorbeeld graspaden door de weilanden - niet toegankelijk zijn voor fietsers. Maar wandelen op fietsroutes kan vrijwel altijd wel. Dus we hebben het plan opgevat om ook de drie fietsroutes van dit routeboekje te gaan lopen. Bovendien doen we dat in de winter en in het vroege voorjaar; een periode waarin sommige onverharde wandelpaden slecht toegankelijk zijn. Fietspaden zijn in de winter en in het voorjaar vrijwel altijd wel goed toegankelijk, dus deze wintermaanden zijn heel geschikt om de van de routegids voor ons nog resterende fietsroutes van deze routegids te gaan wandelen. Zo gezegd, zo gedaan.

Fietstocht Middelzeetocht in 6 wandeletappes

Vandaag beginnen we te wandelen op de 'Middelzeetocht', een meerdaagse fietstocht van totaal 144,4 kilometer.  

Op deze dag wandelen we de eerste etappe van deze fietstocht, over een afstand van 24 kilometer.

Het thema van deze fietstocht is: 'In het spoor van de middeleeuwse Middelzee: de zee die Fryslân in tweeën spleet'. We volgen namelijk de fietspaden over en langs de oude kaden en de veelal middeleeuwse zeeweringen rondom de voormalige Friese Middelzee.

We beginnen vanmorgen in Leeuwarden, en lopen dan via Jelsum, Koarnjum, Stiens, Feinsum, Fryslân Bûtendyks naar het Noorderleeg tot aan Nieuwebildtzijl.

Het is vanmorgen om 7:30 uur bij ons vertrek 0 graden Celsius, en bij aankomst is het 3 graden Celsius. Koud is het dus niet. Het waait nauwelijks, en nadat na zonsopgang de zon doorbreekt, wordt het een buitengewoon zonnig-aangename winterse wandeldag.

Om half acht vertrekken we vanmorgen in Feinsum. Op dit vroege uur is het nog donker, dus in dat donker rijden we met beide auto's naar Nieuwebildtzijl, waar we de ene auto parkeren, omdat we halverwege de middag onze dag-etappe hier willen beëindigen. Het is overigens spekglad op de wegen, omdat de lichte vorst van vannacht het natte wegdek heeft opgevroren. Vooral daar waar onderweg de weg met klinkers is bestraat, moeten we uiterst voorzichtig rijden.

Bon courage

Met de andere auto rijden we vanuit Nieuwebildtzijl naar het Oldehoveplein in Leeuwarden. Daar parkeren we onze auto in de parkeergarage, van waaruit we om 8:30 uur vertrekken, aan de voet van de Leeuwarder Oldehove. 

Bij het ochtendgloren wandelen we de Prinsentuin in, om langs de Noorder Stadsgracht naar de Noorderbrug te lopen. Halverwege passeren we een man en een vrouw, die net op dit moment in het ijskoude water van de stadsgracht afdalen, voor een vroege en vooral koude ochtendzwempartij in deze gracht. We wensen hen bij hun afdalen in het koude water 'Bon courage'.

We zouden qua aangegeven route eigenlijk via de Harlingersingel en de Noordersingel moeten lopen, maar omdat de Vrouwenpoortsbrug enkele weken lang is afgesloten voor doorgaand wandelverkeer, kozen we ervoor de route niet aan de noordkant, maar hier aan de zuidkant van de Noorder Stadsgracht te lopen, naar de Noorderbrug.

Aan de overzijde van de Noorderbrug gaan we verder over Camstraburen en de Dokkumer Trekweg, langs de Dokkumer Ee in de richting van de campus van NHL Stenden Hogeschool.

Ook aan de overzijde van de Dammelaan blijven we dezelfde route volgen, tot aan het Leeuwarder Havankpark.

Van Leeuwarden via Jelsum naar Koarnjum

Aan de noordkant van deze woonwijk gaan we de Vierhuisterweg op, om dan over dat brede betonpad het Leeuwarder Bos te doorkruisen in westelijke richting.

Aan de overzijde van de Jelsumer Feart lopen we een eindje Jabikspaad op het fiets- en wandelpad naar de Haskedyk. De zon is inmiddels zo hoog geklommen, dat we met prachtige ochtendkleuren worden beschenen door de prille ochtendzon.

Op de Dekemawei - restant van een voormalig Middelzeedijkje - wandelen we Jelsum binnen.

Door het dorp Op 'e terp passeren we de zo vroeg nog gesloten tuinmanswoning van Dekema State. 

Voorbij de terpkerk ligt het ijs van de nachtvorst van afgelopen nacht op de sloot langs de Skierhústerwei. 

Bij de entree van Koarnjum zijn voetbalteams in het zachte zonlicht bezig met de warming up voor de aanstaande competitiewedstrijd. Aan de westzijde van de voetbalkantine is een jeugdteam al bezig met de wedstrijd.

Via Stiens naar Refugio Ultreia Feinsum

Over de Skeltedyk verlaten we Koarnjum, om iets verderop op het Spoarpaad onze route te vervolgen over het spekgladde wegdek van het geasfalteerde wandel- en fietspad over het spoortalud van het voormalige Dockumer Lokaeltsje.

Nadat we de Menno van Coehoornsingel hebben gekruist, steken we de Stienzer Feart over. Hier wandelen we Stiens binnen, op het Spoarpaad naar de Pim Mulierwei.

Op de Gysbert Japicxstrjitte ontmoeten we Karinus met Merle en passeren we De Hege Stins, en over de Wythústerwei lopen we langs het Waling Dykstrapark.

Over het Achterbosk lopen we de hoge Stienser terp op naar de Langebuorren, waar we zicht krijgen op het kernwinkelgebied van Stiens.

Verderop staat de Sint-Vituskerk boven op de Stienser terp.

We besluiten thuis koffie te gaan drinken; nog een half uur daartoe te gaan. Op de Hege Hearewei verlaten we aan de overzijde van de Brédyk (N357) onze voormalige woonplaats, om dan buiten de bebouwde kom tussen de akkers door naar onze huidige woonplaats te lopen, bij de Hyltsjebrêge van Feinsum.

Thuis volgt dan in Refugio Ultreia Feinsum een aangename koffiepauze, met uitzicht op het Jabikspaad, dat wij straks gaan vervolgen.

Een half uurtje later verlaten we Feinsum, en gaan we bij de brug over de Feinsumer Feart weer de Hege Hearewei op in noordelijke richting, weer terug op een oud Middelzeedijkje. 

Over oude Westergo-dijkjes naar de Waddenzee

Bij afslag De Loane richting Hijum valt ons op hoeveel richtingwijzers op deze T-kruising staan. We bevinden ons hier dus op een keuzepunt van het Fietsknooppuntennetwerk en van het Wandelknooppuntennetwerk door Fryslân.

Aan de overzijde van de Hijumer Feart gaat de route over op de Mariëngaarderweg, waar we ook de locatie van het voormalige klooster Mariëngaard passeren.

Even later wandelen we het buurtschap Hallumerhoek binnen.

Bij de Doniaweg komen we langs een heel oud huis, dat deels met kloostermoppen (Alde Friezen) is gebouwd.

Ter hoogte van Hallum wordt het weer de Hoge Herenweg. Links van de weg zien we aan de hoge waterstanden van de sloten wat de invloed is geweest van de grote hoeveelheid regen van de afgelopen dagen.

Rechts van de weg staat een afgedankt wandelwagentje in de berm bij een kleine partij af te halen oud ijzer.

In de verte zien we al De Heining, het nieuwe gemaal in de Waddenzeedijk.

We blijven dit eeuwenoude zeedijkje van de Hoge Herenweg alsmaar volgen, totdat we via de Ozingaloane recht op de Waddenzeedijk af lopen. Ver vóór ons - bij de zeedijk - zien we een kudde van zes reeën over de omgeploegde akkers lopen. 

Als er een auto komt aanrijden langs de zeedijk, rennen de reeën alle snel over de akkers in oostelijke richting, waar ze enkele honderden meters verderop blijven staan om in te schatten of ze nu in veiligheid zijn.

Fryslân Bûtendyks

Precies bij de door de Friese kunstenaar Ids Willemsma gemaakte Dijktempel bereiken we de hoge Waddenzeedijk. 

Vanaf de top van de zeedijk hebben we het zicht op de grote dobbe op de buitendijkse kwelder.

In de verte - op de Waddenzee - zien we de veerboot tussen Holwerd en Ameland varen.

Als we binnendijks langs de zeedijk lopen in westelijke richting, komen we langs Kunstwerf Het Lage Noorden, voorheen de Seedykster Toer. 

Daarna arriveren we bij het nieuwe vismigratie- en zeegemaal De Heining, waar we de zeedijk weer even op gaan.

Vanaf hier hebben we wederom een mooi uitzicht over Fryslân Bûtendyks.

Een torenvalk zit verderop op een paal waar het buitendijkse grondgebied van It Fryske Gea begint.

Een grote groep ganzen zit westelijker op de kwelder aan de voet van de zeedijk.

Noorderleeg

Nog weer een eind verder arriveren we bij het Kweldercentrum Noorderleeg van It Fryske Gea. Hier beleggen we binnen onze lunchpauze, met een kopje automaatkoffie erbij.

Na deze pauze hoeven we niet zover meer langs de Waddenzeedijk, want even later zijn we al op de plek waar onze etappe van vandaag eindigt, namelijk bij de afslag van het Butendyskwechy. 
Hier beklimmen we nog eens weer de zeedijk, om nog een laatste blik over het zonovergoten buitendijkse kweldergebied van het Noorderleeg te werpen.

Aan de binnendijkse voet van de Waddenzeedijk ontmoeten we even later onze dorpsgenoten Betsy & Pieter, die hier - ook genietend van de heerlijke zon - fietsend passeren in de richting van Zwarte Haan.

Wij gaan nu om 14.30 uur binnendijks in zuidelijke richting over het Butendyskwechy naar Nieuwebildtzijl, waar we vanmorgen vroeg onze auto hebben geparkeerd.

Vanuit Nieuwebildtzijl rijden we terug naar Leeuwarden, van waar we onze andere auto afhalen, voordat we naar huis rijden.

Zonsondergang in Feinsum

Zaterdagmiddag 21 januari 2023

 

Zonsondergang in Feinsum 

Nieuwjaarsreceptie Regio Fryslân van Nederlands Genootschap van Sint Jacob in Wurdum

Donderdagavond 19 januari 2023
 

Presentatie van Durkje over 'De losse eindjes op de camino' van 2022

Nieuwjaarsreceptie 2023
Na twee jaren van uitstel vanwege de inmiddels afgelopen Corona-pandemie kunnen we als Regio Fryslân van ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob eindelijk weer een Nieuwjaarsreceptie voor onze regioleden organiseren. Die vindt vanavond plaats in de bovenzaal van Hotel Café Duhoux in het Friese Wurdum. 

De verwachting dat er een goede opkomst zal zijn, wordt bewaarheid, want er zijn vanuit onze provincie 45 leden van ons pelgrimsgenootschap naar Duhoux gekomen om deze jaarlijkse bijeenkomst bij te wonen. Met zoveel fiets- en wandelpelgrims bij elkaar belooft het dus een gezellige avond te worden, van zowel ervaren als beginnende pelgrims, die elkaar altijd veel te vragen en te vertellen hebben.

Pelgrimsparade 

Regiovoorzitter Henk Spijkerman verwelkomt alle leden en opent aan het begin van de avond deze pelgrimsbijeenkomst met een informatieve inleiding.

Het programma bestaat deze keer grotendeels uit de zogenoemde 'Pelgrimsparade', en natuurlijk is er ook volop tijd vooraf, tussendoor en nadien om onze pelgrimage-ervaringen met elkaar te delen.

De Pelgrimsparade wordt vanavond ingevuld met de volgende vijf presentaties van zowel wandel- als fietspelgrims:

• 1. Eerste spreker is Aart Dijkstra, die in de maanden mei en juni 2022 de fietstocht heeft gemaakt vanuit het Friese Sint-Jacobiparochie (Santiago aan het Wad) naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela, een fietstocht van 27 dagen van gemiddeld zo'n 100 kilometer per dag. Zijn echtgenote Geesje heeft hem na de eerste dagen met hun camper vergezeld tot aan Santiago de Compostela, zodat Aart zijn overnachtingsplek elke dag gegarandeerd was in de camper op een camping onderweg.
• 2. Tweede spreekster is Martha Hofman, die ons vertelt dat er in Tsjechië zes lange afstandspelgrimspaden bewegwijzerd zijn, waarvan zij er één voor ongeveer de helft heeft gelopen. Ze vertelt over haar ervaringen onderweg, over padvinden, gezelligheid en overnachtingen onderweg. Omdat ze Tsjechisch spreekt, ervoer ze geen taalproblemen onderweg. En ze prijst de mooie natuur van Tsjechië waar haar pelgrimsroute door heen liep.
• 3. Derde spreker is Tjalling Plutschouw. Hij geeft een mooie persoonlijke impressie van zijn belevenissen als alleengaande pelgrim op de Caminho Portugués, van het Portugese Porto via de kustroute naar het Spaanse Santiago de Compostela; een totaal andere ervaring dan zijn eerste pelgrimage, toen hij zijn zwager als wandelpelgrim vergezelde van het Spaanse Burgos naar Santiago de Compostela. We luisteren onder andere naar zijn verhaal over een heel verrassende gastheer, die een kolossale steak voor hem kocht en die als pelgrimsmaaltijd serveerde. 'Ik had nog nooit zo'n grote en lekkere steak gegeten", vertelt Tjalling met een glimlach.
• 4. Vierde spreker is Peter van der Wart, die met een wel heel bijzonder verhaal komt over zijn fietspelgrimage in twee delen. Na zijn aanvankelijke fietstocht van Zoetermeer naar Rome, had hij twee jaar geleden het plan opgevat om naar Santiago de Compostela te fietspelgrimeren. Net voorbij Tours fietste hij tot grote schrik met grote snelheid pardoes tegen een roestige slagboom, die zonder enige waarschuwing vooraf vlak vóór Saint-Avertin bij een viaduct onder de snelweg over het fietspad langs de rivier de Cher lag. Resultaat was dat zijn fiets geheel total loss was, maar veel erger waren alle botbreuken aan onder andere pols, sleutelbeen en ribben, en met ook nog een klaplong. Een periode van ziekenhuisopname en revalidatie volgde, en uiteindelijk kon hij vorig jaar vanaf die onheilsplek gelukkig zijn fietspelgrimage vervolgen, tot aan zijn beoogde bestemming. Op 6 augustus 2022 passeerden Durkje en ik tijdens onze zomerpelgrimage wandelend deze onheilsplek ook. We kunnen ons die ongevalsplek nog heel goed  herinneren, want toen stond daar een aantal waarschuwende dranghekken om die slagboom heen, en moesten we linksom via een half-verharde bypass tussen het fietspad en de rivier een stukje van het fiets- en wandelpad af, zoals op onderstaande foto is te zien, die wij daar vorig jaar op die onheilsplek maakten. Uiterst rechts op de foto zie je nog net die wit-rode dranghekken, met rechts daarvan - maar niet in beeld - die levensgevaarlijke slagboom boven het geasfalteerde fietspad.

• 5. Vijfde spreekster is Durkje, die een presentatie verzorgt met als titel 'De losse eindjes'. Dit is het verhaal van onze mei-pelgrimage en van drie pelgrimstrajecten die wij vorig jaar tijdens onze zomerpelgrimage hebben gelopen, die ik deels in mijn blog van 4 mei 2022 en deels in mijn blog van 13 augustus 2020 heb beschreven. Durkje laat op de kaart van pelgrimsroutes zien waar de vier 'losse eindjes' liggen, die wij vorig jaar hebben gepelgrimeerd, en vertelt daarna kort aan de hand van enkele foto's iets over die vier kortere trajecten, waarvan er één vorig jaar in Santiago de Compostela eindigde.

Pelgrim ontmoet pelgrim met verhalen

Als deze Pelgrimsparade is afgelopen, scharen wij ons weer rond de tafeltjes in de bovenzaal, en komen de verhalen onderling op gang van pelgrim tot pelgrim. Tussendoor worden oude pelgrimscontacten hervat en vinden diverse kennismakingen plaats van pelgrims die elkaar nog nooit eerder hebben ontmoet of gesproken. Voordat we het in de gaten hebben, is het al laat op de avond, en verlaten we de bovenzaal, om afscheid van elkaar te nemen en huiswaarts te keren.

Lunchlezing over De heks van Anjum

Donderdag 19 januari 2023
 

Margriet Brandsma in Tresoar

Heks?

Was de in 2020 overleden biologe Marjan van der E. een koelbloedige moordenares, of is ze onterecht veroordeeld voor de beide pensionmoorden in het Friese Anjum? 

Vlak vóór kerst in 1997 wordt ze gearresteerd, omdat ze twee mannen – na hen gedrogeerd te hebben - om het leven zou hebben gebracht. 

De ongewone moordzaak leidt tot veel ophef en publiciteit. 

Deze vrouw werd op 17 november 1998 veroordeeld tot zes jaar cel plus tbs, vanwege de moord op twee kostgangers van haar pension.

• Waarom sloeg deze 52-jarige ‘heks van Anjum’ twee mannen - die veel jonger, groter en sterker waren dan zijzelf - de schedel in? 
• Is er een verband tussen de beide doden en de hennepkwekerij in de schuur van haar pension?

Lunchlezing van Margriet Brandsma

Oud NOS-correspondente Margriet Brandsma (65) - tot 2011 in Berlijn - sprak de afgelopen jaren met een groot aantal betrokkenen van deze moordzaak, en kwam in haar boek ‘De heks van Anjum’ (2022) met nieuwe feiten, die een ander licht werpen op deze veelbesproken moorden.

Vanmiddag verzorgt Brandsma – nu als zzp-er schrijfster - over haar boek en over deze moordzaak een lunchlezing voor een volgeboekte zaal in Tresoar.  

Dader of zondebok

Het boek van Margriet Brandsma kreeg als subtitel: Dader of zondebok.

Door een ontmoeting met een vrouw in de supermarkt van Anjum rees Brandsma's belangstelling voor deze misdaadcase. 

• Marjan van der E. huisvestte veelal thuis- en daklozen in haar pension in Anjum, het voormalige treinstation van het Dockumer Lokaeltsje.
• Een kennis en zakenrelatie Ernst stapte met een vriend Jaap (een stille informant van de politie) naar de politie op 24 december 1997 om daar te vertellen dat Marjan twee mannen had vermoord. Maar hoe wist Ernst van die moorden?. Hij vertelde dat hij al langer vermoedde dat Marjan een man had vermoord, maar van de tweede moord vertelde hij het zeker te weten, omdat – zo vertelde hij – hij samen met Marjan het lijk heeft begraven. Ernst meldde dat hij de volgende dag een vriend hierover informeerde. Samen gingen de beide mannen – nadat zij via de informant waarschijnlijk de gevraagde garantie van de politie hadden gekregen dat ze niet zouden worden opgesloten - naar het politieburo. De informant Jaap heeft voor zijn tip nog wel twintigduizend gulden ontvangen. 
• Ernst was zelf niet direct naar de politie gegaan, omdat hij niet vast wilde komen te zitten op het politiebureau tijdens de kerstdagen. In een pension te Sneek sprak Margriet daarover de vrouw die eerder een escortdame regelde voor een officier van justitie in Fryslân. Wellicht was deze officier van justitie chantabel, en kon hij garanderen dat Ernst niet gevangen gezet zou worden nadat hij de politie had geïnformeerd. 
• Het Openbaar Ministerie heeft indertijd niet het hele verhaal verteld. 
• Er bleek wel degelijk een motief te zijn geweest voor Marjan – als mede-eigenares van de hennepkwekerij bij haar pension – om Lou de Jong (het eerste slachtoffer) om het leven te brengen.
• Het blijft overigens vreemd dat beide rechtszaken - die van de hennepkwekerij en van de twee moordzaken - als twee afzonderlijke zaken door de rechtbank zijn behandeld, ondanks het feit dat die zaken hoogstwaarschijnlijk nogal met elkaar verweven waren.

Margriet en Marjan

Margriet Brandsma kreeg toestemming van Marjan om – na haar vrijlating –  bij Marjan van der E. thuis in Utrecht op bezoek te komen voor een interview ten behoeve van haar boek. Maar voordat het zover was, overleed Marjan plotseling. Uiteindelijk heeft Margriet Marjan dus zelf nooit ontmoet.

• Marjan heeft altijd ontkend op de hoogte te zijn geweest van de hennepkwekerij naast haar woning. Het is nagenoeg zeker dat ze daarover echter loog.
• En ook over de moorden heeft Marjan altijd gezegd dat ze het niet heeft gedaan. Marjan wil nergens iets van weten. Ze ontkent haar aandeel in alle toonaarden, maar vertelt er wel een vermoeden over te hebben, maar zei niet te weten hoe het zich allemaal heeft afgespeeld.
• Na haar vrijlating uit de tweede tbs-kliniek te Utrecht, bleef ze in Utrecht wonen, en ontwikkelde ze een ongekende verzamelstoornis (hoarding). Haar huis zat helemaal vol met spullen. 
• Margriet heeft geprobeerd om het archief van Marjan te bemachtigen, maar in de woning bleek alles volledig overhoop te zijn gehaald. Kennelijk is er iemand geweest die dat heeft gedaan. Uiteindelijk heeft ze het archief van Marjan wel verkregen, omdat iemand dat veilig had gesteld vóór de ontruiming van het pand.
• Marjan heeft ongeveer vijf dagen dood in huis gelegen. Marjan leefde anoniem onder een andere naam - met de naam van haar ex-man - in Utrecht. Een diepgravend onderzoek naar haar dood is er niet geweest, dus haar doodsoorzaak is niet bekend geworden. Het kan dus wel een natuurlijke dood zijn geweest. 
• Na haar vrijlating is Marjan nog een tijdje compagnon geweest in een diamanthandel. Ze vertelde anderen daar ook vrijuit over, dus een roofmoord is niet uitgesloten. 
• Tijdens haar tbs-periode – na Petten in Utrecht - is Marjan getrouwd met een rijke, gescheiden Brit, die ze al heel lang kende. Onder diens naam leefde ze incognito in Utrecht. Ze is vijf jaar met hem getrouwd geweest, en kreeg nadien nog wel alimentatie van deze Brit. Geldproblemen had ze niet.
• Het Openbaar Ministerie heeft waarschijnlijk nooit de volledige waarheid vertelt over deze zaak. 
• Uiteindelijk is Marjan veroordeeld op indirect bewijs, in dit geval op grond van getuigenverklaringen. Dan moet je als Openbaar Ministerie toch wel heel stevig in je schoenen staat. 
• Margriet zegt toch ook wel te twijfelen aan de juistheid van het door het Openbaar Ministerie gepubliceerde verhaal. 

Bewijs en rechtsgang

• De politie vond tijdens het moordonderzoek al heel snel het moordwapen van de eerste moord; op Lou de Jong. Er schijnt echter niet gekeken te zijn naar wie de bewuste hamer in handen heeft gehad. 
• Er zijn wel meer twijfels gerezen, bijvoorbeeld over het feit dat de in een slaapkamer gevonden vier sigarettenpeuken met daarop bloed niet zijn onderzocht.
• Een man uit het Friese Lioessens heeft op verzoek van Marjan een grote kuil gegraven in de voortuin van Marjan. ’s Avonds ziet de politie een lijk naast dat gegraven gat liggen. 
• Juist vanwege al deze dubbelzinnige verwikkelingen wilde Margriet de hele zaak onderzoeken en beschrijven.
• De gebroeders Anker hebben als de eerste advocaten van Marjan toch ook wel enkele steken laten vallen, door op bepaalde twijfelachtige zaken niet door te vragen en verder onderzoek te (laten) doen.
• Het boek van Margriet Brandsma is nu twee maanden oud, en dat boek roept tot nu toe al de nodige reacties op, van mensen die zich over deze zaak aanvankelijk nog niet hadden gemeld. Kennissen van Jaap en Marjan meldden zich bijvoorbeeld al, en komen nu met hun eigen visie op deze zaak. 
• Marjan is aanvankelijk - zo blijkt - toch wel met ideële motieven begonnen met haar pension in Anjum, maar in de loop van de tijd is ze afgegleden door haar contacten die groeiden met thuis- en daklozen en met mensen uit het criminele circuit.
• Ook iemand uit de rechterlijke macht die haar boek had gelezen, vertelde Margriet dat hij dingen in het boek heeft gelezen, die zij indertijd gedurende de rechtszaak niet hebben geweten. Het zou dus eigenlijk wel gerechtvaardigd zijn dat de rechtszaak nog eens wordt heropend om qua feiten het onderste nog uit de kan te halen. Eigenlijk moet nog eens worden gekeken naar het bewijsmateriaal dat er nog steeds wel is, en er zou ook moeten worden gekeken naar de rechtsgang van toen. Wellicht levert dat niets op, maar dan is het losse eindje in elk geval geen onduidelijkheid meer, en geeft dat meer zekerheid en wordt het eindresultaat veel bevredigender. 

Marjan heeft zich indertijd in Anjum en omgeving door haar gedragingen bepaald niet geliefd gemaakt. Mensen die haar kennen, spreken op heel verschillende wijze over de zeer uiteenlopende karakteristieken van Marjan. Het was zeker een vrouw met twee gezichten.

Symposium Regeneratieve landbouw in Noord-Nederland

Woensdag 18 januari 2023

 

Forumpresentatie tijdens het landbouwsymposium in Leeuwarden

Uitdagingen voor de landbouwsector

De landbouwsector in Noord-Nederland staat voor unieke uitdagingen. 

• Hoe produceren we gezond voedsel op nieuwe manieren, zodat iedereen tevreden is? 
• Hoe kan de landbouw onze kwetsbare natuur, het klimaat en de gezondheid van onze inwoners versterken en verbeteren? 
• Wat is de verantwoordelijkheid van de landbouwsector? Van de consument? Van de banken? Van de overheden? Van de onderwijsinstellingen?

In het landbouwsymposium van vandaag worden op die vragen antwoorden op deze vragen gegeven. 

Daarbij worden onder meer de kansen en mogelijkheden voor regeneratieve landbouw in Noord-Nederland verkend. 

• Is de regeneratieve landbouw de gouden oplossing voor de huidige problemen? 
• Kan de regeneratieve landbouw haar beloftes waar maken? 
• Hoe schakelen we om van de gangbare naar regeneratieve landbouw? 
• Wat betekent dit voor de bedrijfsmodellen van boeren en van ketenpartners?
• Kortom: hoe gaan we samen het nieuwe landbouwsysteem in Noord-Nederland vorm geven?

Landbouwsymposium

Dit symposium wordt vandaag georganiseerd door de Universiteit van het Noorden en de AgroAgenda Noord-Nederland. 

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ondersteunt het symposium-programma. 

Het symposium vindt vanmiddag plaats op de Faculteit Campus Fryslân in Leeuwarden.

De woorden van welkom en de opening van dit symposium worden verzorgd door dagvoorzitter Klaas Sietse Spoelstra.

Daarna vertelt Jouke de Vries (voorzitter van het college van bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en van de Universiteit van het Noorden) het een en ander over het hoe en waarom van de Universiteit van het Noorden. 

• De stichting van deze Universiteit van het Noorden is ingegeven door het feit dat het landschap van onderwijs en bedrijfsleven verandert. Tegenwoordig heeft de RUG daartoe bijvoorbeeld al vestigingen in Drachten en Emmen, en een vestiging in de Eemshaven is in ontwikkeling. Ook de hogescholen, het het UMCG en het MBO haken aan, om gezamenlijk te onderzoeken hoe de Universiteit van het Noorden tot oplossingen voor de tegenwoordige problematieken kunnen komen. Zo wordt het als het ware een nieuw ecosysteem van onderwijs & samenleving. Samenwerking met publieke en private organisaties is een speerpunt van de Universiteit van het Noorden. 
• Gezondheid, Digitalisering & kunstmatige intelligentie, Sustainable Society en Energie zijn vier items, die aandacht voor onderzoek & onderwijs verdienen.
• De landbouwsector zal moeten veranderen. Kijk ook maar naar de grote toestanden in de huidige politiek & samenleving. We zitten duidelijk in een transitietijdperk, waar onderwijs & onderzoek een bijdrage aan moeten leveren, ook aan de landbouw. 

Het Sicco Mansholt Transitie Programma & Regeneratieve Landbouw

Het eerste programmablok van dit symposium gaat over het zogenoemde Sicco Mansholt Transitie Programma en over Regeneratieve Landbouw.

Eerste spreker is Gjalt de Jong, hoogleraar Duurzaam Ondernemen in een Circulaire Economie.

• We gaan met zijn allen in allerijl de klimaathel in. We komen op heel veel items op omslagpunten terecht; denk maar aan de steeds sneller smeltende gletsjers. De urgentie van ook dit programma is dan ook hoog.
• Reacties die we op stress vertonen, zijn: Stilzetten (niets doen), Vluchten (ontkennen) of Vechten. De vechters zijn de radicale vernieuwers, die creatief gaan nadenken. Hier in Leeuwarden wordt gewerkt - 'gevochten' -  met studenten en medewerkers, die met hun intrinsieke motivatie het verschil willen gaan maken; samen met overheden, burgers, bedrijven, en met wie maar wil om iets op te lossen. De Universiteit van het Noorden richt zich vooral op die zaken. Daarvoor is in elk geval veel tijd nodig, en als het over landbouw gaat, ook om het praten met de boeren. Eerst zijn daartoe inmiddels veel koplopers (zo'n 6-8% van de populatie) van de landbouw in kaart gebracht. Die heb je namelijk hard nodig. 
• We moeten boeren met èn voor de natuur. Het kost tijd om systemisch een keer te brengen in de werkwijze en in de resultaten van de afgelopen 75 jaar landbouw.
• Het Sicco Mansholt-programma is vooral gericht op natuurinclusieve landbouw. We moeten naar een nieuw mechanisme; en we hebben de natuur, gezondheid (o.a. van de bodem) en nieuwe business modellen (m.b.t. inkomen) nodig. 
• We moeten met heel nieuwe opleidingenpalet voor de landbouw komen. 

Tweede spreekster is Gerda van Eck, verbonden aan de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw en aan de AgroAgenda Noord-Nederland.

• We laten nu veel te veel loshangende projecten draaien. We moeten echter naar meer samenhangende, meerjarige uitvoeringslijnen toe, zoals bijvoorbeeld: Kennis (met kenniswerkers van zowel landbouw als universiteit). 
• We hebben het er allemaal moeilijk mee, en kiezen er vaak voor om dan maar te zeggen dat anderen het moeten oplossen; of mensen worden boos. Het moet dus anders.

Derde spreker is Alex Datema, namens BoerenNatuur.

• Veel mensen doen wel iets in al die elkaar opeenvolgende projecten, maar daar ontbreekt vaak lijn in. Daarvan word je project-moe, dus we moeten naar meer omvangrijke, samenhangende programma’s; dat is beter dan de huidige steeds opeenvolgende projecten en pilots.
• We hebben nu een AgroAgenda van en met veel partijen, maar daarin ontbreken nog de benodigde kennis en de instrumenten om aan programma's vorm en inhoud te geven. 
• Wij moeten in het noorden laten zien dat we het verschil willen en ook kunnen maken.
• Van droombeelden wordt de ene boer nog bang, maar een andere boer vindt het al interessant. Het is nodig dat we de boeren meenemen naar het toekomstbeeld. 
• Boeren maken zich terecht zorgen over de toekomst van hun bedrijf. Daarbij moeten we hen – in samenwerking - helpen.  

Gezonde Natuur en de Circulaire Economie

In het tweede programmablok luisteren we naar succesverhalen uit Noord-Nederland.

Aan beide sprekers over dit thema is gevraagd om te vertellen waar ze mee bezig zijn in de praktijk, en waar ze dan tegenaan lopen. 

Eerste spreker daarover is Pieter van der Valk, melkveehouder in Ferwoude, van de Grondcoöperatie en Agricycling. Hij is gestart met AgriCycling, een nieuwe positie-opbouw voor de landbouw. 

• De boer heeft een cruciale rol in regeneratieve landbouw, maar eigenlijk zou dat ook moeten met, in èn op weg naar een regeneratieve samenleving. 
• We kijken tegenwoordig nog teveel naar alleen de output van een boerenbedrijf. Stel dat we de landbouw eens zouden gaan bekijken als de actor in regeneratief werken. Dat is trouwens een opdracht voor de hele samenleving. 
• Alle reststromen zouden we op termijn moeten recyclen in de bodem, maar dan moeten die reststromen eerst wel zuiverder – bodemvriendelijker - worden, en niet nadelig zijn voor de bodem. Dit vraagt om een nieuwe keten-aanpak en samenwerking. Daar moet de landbouw zelf èn alleen een leidende rol in spelen, dus niet door andere partijen. 
• Bermgras, hekkelspecie (met riet) en houtsnippers worden bij wijze van proef (ondanks lastige wet- en regelgeving) tegenwoordig tot compost verwerkt, om daarmee de bodem te verbeteren. Er zijn nu al 125 boeren in Fryslân werkend èn van plan om daar een bijdrage aan te leveren. 
• Onderzocht moet worden hoeveel onze bodem aan kan: wat kan die bodem al dan niet verwerken. 
• We bedienen de bodem er met die goede reststromen dan op natuurlijke wijze mee, en kunnen dan kunstmest (deels) achterwege laten.  

Tweede spreker is Emiel Elfrink, lector van de hogeschool Van Hall Larenstein, verbonden aan het Kennisconsortium Bodem.

Hij is lector op het gebied van bodem, is bezig met bodemonderzoek, zich realiserend dat de bodem van essentieel belang is.

• 2015 was het 'Jaar van de bodem'. 
• In 2016 hebben enkele partijen gezegd dat men wilde gaan samenwerken op het gebied van bodemzaken. 
• 'Bodem' is een heel breed thema, maar we missen nog veel specialisten met kennis van de bodem. Als de bodem de basis is van heel veel oplossingen (bijvoorbeeld m.b.t. klimaat en water), dan moeten we bodem-expertise opbouwen vanuit verschillende disciplines, en is samenwerking nodig om de ambitie verder te brengen.
• Zijn droombeeld is dat we moeten kijken hoe en dat we een breed programma opbouwen voor het hele noorden van Europa. Het Sicco Mansholt-programma zou daar een bijdrage aan kunnen leveren.

Gezonde Natuur en Gezonde Mensen

De volgende spreker is Martien Lankester, van Avalon Foundation.

• Gezonde bodem, voeding en mensen horen bij elkaar. De gezondheid van mensen kun je dus niet zien zonder een gezonde bodem in ogenschouw te nemen.  
• De beste dokter staat in de keuken en op het land. 
• De boeren kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de gezondheid van de mens. Daar komt steeds meer belangstelling voor. 
• Koop en eet vooral onbewerkt voedsel, zo mogelijk lokaal. 
• Er wordt nu een Greidhoeke-pilot opgezet met interventies, die de transitie naar gezonder boeren versnellen. Daar wordt ook onderzoek op losgelaten, gericht op resultaten voor de kosten en voor gezondheid.  
• Er zouden ook nog rekenmodellen moeten komen om naar bijvoorbeeld de financiële gevolgen te kijken (het kwantificeren) van regeneratieve landbouw voor de humane gezondheid. 
• Samenwerking met heel veel verschillende expertises is nodig.

Gezonde Natuur en Gezonde Bedrijfsmodellen

Daarna spreekt Alex Datema wederom.

• We moeten veel meer onderzoek doen naar de effecten van natuurbeheer; niet smal, maar met een bredere blik van meer aandachtspunten. 
• Natuurbeheer moet natuurlijk wel financieel toereikend zijn voor boeren. Maar we weten nog steeds niet hoeveel financiële steun we boeren daartoe moeten geven.
• We hebben een zogenoemde 'waardevolle subcultuur' gecreëerd. Een groep collectieve boeren gaat bij elkaar zitten, om te bekijken hoe ze goede stappen kunnen zetten. Resultaat is dat boeren ook anders kijken naar elkaar. Een late snee is in die ogen dan geen kwestie van een slordige, verlate boer, maar van een verantwoorde boer die doelbewust aan natuurbeheer doet. 
• Een andere, betere manier van boeren, zorgt voor gezonde producten, en daarmee voor gezonde mensen.
• Je moet de boeren van nu opleiding door met hen naar hun landschap en land te kijken. Dan moet je boeren leren om verantwoord om te gaan met dat landschap, met dat land en met die bodem. 
• We moeten jonge boeren leren om anders te kijken, dan dat we voorheen al jaren geleden deden. 

Gezonde Natuur en Gezonde Regio’s

Daarop spreekt Albert van der Ploeg, de 'foarsitter fan Noardlike Fryske Wâlden, en feehâlder yn Readtsjerk'.

• Er gaat nu 80 miljoen euro in agrarisch landschapsbeheer om. 
• Naast voedsel produceren boeren ook natuur & landschap, maar voor dat laatste krijgen ze vaak niet betaald. 
• Stikstof, natuur en landschapsbeheer komen in de nabije toekomst centraal te staan. Mag de boer er dan ook eens aan gaan verdienen? Nu nog niet. Dus hebben we disruptieve doorzetters nodig, die zich erin vastbijten, die inspirerend zijn en die dwars door alle bestaande systemen en instituties heen gaan om de goede stappen te zetten.
• We zijn nu nog veel te verstrooid, en wat we doen kost veel te veel tijd; boeren vertrouwen de samenleving vaak niet meer. 
• Veel zaken zullen we van onder af opnieuw gaan bouwen. We weten dat dat heel moeilijk is, maar het moet wel. Mensen moeten ook de ruimte krijgen om door te gaan op goed ingeslagen wegen.

Kritische Succesfactoren van Transities: het Fascinating Programma

Het derde programmablok gaan over de kritische succesfactoren van transities, over het zogenoemde Fascinating Programma. Spreker daarover is Jan Sikkema.

• Het gaat in dezen om een open innovatie- en testprogramma, waarin met heel veel verschillende soorten bedrijven (boeren, onderwijs, onderzoek, overheden) geprobeerd wordt om de benodigde transitie te bewerkstelligen in de komende tien jaar. 
• We moeten de ketens aanpassen, opdat we de optimale nutriënten bij de consument krijgen.
• Onze opgave is om de consumenten ertoe te verleiden om van 60% dierlijk eiwit-eetpatroon naar een 40% plantaardig eiwit-eetpatroon te gaan. 
• Het gaat niet alleen om de gezondheid van de bodem, maar ook over hoe we de goede producten bij de consument krijgen. Dat betekent een groot verdienmodel voor de noordelijke industrie. Die zijn in een aantal gevallen nota bene ook nog van groot belang in internationaal verband (qua export).
• Voor de jeugd in deze regio betekent dat in deze sector een grote kans. 
• We hebben mensen nodig die ketengericht gaan denken en handelen.
• Wij hebben hier ruimte, de expertise, de bedrijven en internationaal ook een goede naamsbekendheid voor wat betreft goede voedselproductie.
• We werken momenteel aan betere teeltprogramma’s en aan oplossingen om de geproduceerde nutriënten op verantwoorde wijze door de keten te brengen. 
• We moeten gericht en zorgvuldig omgaan met alles wat we doen. 
• Artsen zouden ook veel meer preventief moeten gaan denken en adviseren, vooral ook op het gebied van verantwoorde, gezonde voeding.

De landbouw van Noord-Nederland in een Internationale Wereld

Het vierde programmablok handelt over de landbouw van Noord-Nederland in een internationale Wereld. Daarover spreekt Jacques Buith, Senior Partner bij Deloitte.

• Specifiek richt hij zich op de Verenigde Naties, met zo’n 300 programma’s in zo’n 70 verschillende landen. Ze werken vooral aan het opschalen van transities in het buitenland.
• Het gaat daarbij om vraagstukken vanuit het internationaal perspectief. Daarin ziet hij 3 grote bewegingen, ofwel hervormingen, als volgt:
• 1. Macro = op wereldwijd nivo hebben we een nieuw meetsysteem nodig, met nieuwe variabelen.
• 2. Micro = op landelijk nivo rekenen we onszelf en elkaar af op basis van jaarcijfers, op economische modellen. We zouden echter ook en veel meer moeten kijken naar waarden en impact.
• 3. Individueel nivo = we kopen nog teveel producten die goedkoop qua euro’s, maar we zouden moeten kijken naar bijvoorbeeld de footprint van de producten die we kopen: waar komt het vandaan?, hoe is dat geproduceerd en tot ons gekomen?
• De huidige werkwijzen abrupt stoppen, zal veel problemen met zich meebrengen. We hebben (iets) langer lopende trajecten nodig om de transitie op verantwoorde wijze te maken. 
• De landbouw is in een veel te ondergeschikte rol gekomen ten opzichte van fabrikanten en retailers. De boeren moet voortaan veel meer gaan bepalen, zoals ook de waarde van wat zij produceren. De boeren moeten gaan profiteren van die eerlijker waarde.
• Innovaties gebeuren, en daar worden al goede dingen gedaan, maar de uitdaging is hoe je de goede zaken vanuit de buitenkant terug kunt brengen naar de kern, waar je het dan zou moeten opschalen.

Reflecties en vervolgstappen in Noord-Nederland

Dit symposium wordt afgesloten met het bespreken van enkele reflecties en van vervolgstappen in Noord-Nederland.

Johannes Bakker heeft het aspect 'Veiligheid' vanuit de luchtvaart meegenomen. Waar in de luchtvaart qua veiligheid iets fout gaat, worden onvolkomenheden diepgaand onderzocht, om te beoordelen wat er uiteindelijk fout is gegaan bij calamiteiten. 

• We willen iets van de natuur. We gingen de bodem daardoor degraderen. Na de Tweede Wereldoorlog dat aangezet met kunstmest en schaalvergroting. 
• Toch hebben we geleerd - en weten we - dat de bodem vol zit met leven. Als we daar goed gebruik van leren te maken, kunnen we op verantwoorde wijze heel productief worden.
• Van heel veel zaken weten we dat het werkt, maar we weten nog niet hoe die zaken werken. 
• We hebben een totaal ander systeem nodig, maar daar zijn nog geen verdienmodellen voor. Daar wordt wel onderzoek naar gedaan; daar zou ook erkenning voor moeten zijn. 

Vervolgens neem Gjalt de Jong nogmaals het woord. 

• We zijn allemaal bezield en vol passie begaan met de wereld, met bovendien veel ervaring in onze wereld. 
• Samenwerking is wel de sleutel, maar we concurreren ons echter helaas de wereld uit.
• Mijn voorstel is dat we elkaar elke laatste woensdag van de maand hierover blijven ontmoeten. 
• We moeten nieuwe bedrijfsmodellen gaan maken.
• Misschien moeten we wel een regeneratieve universiteit of hogeschool stichten, waarmee we de toon in het noorden van Nederland gaan aangeven.

Voortgang op Nijkleaster Westerhûs

Dinsdag 17 januari 2023
 

Ook aan het exterieur van de kloosterboerderij wordt nog hard gewerkt

Assurantievergadering over Nijkleaster en haar nieuwe klooster
Vanmorgen hebben we met een groepje van vijf personen een vergadering bij ons thuis over het gehele verzekeringspakket van onze Stifting Nijkleaster. 

Jaarlijks evalueren we onze verzekeringsportefeuille, maar ook tussen alle klooster-bedrijven door moeten er nog wel eens één of meer wijzigingen worden aangebracht in ons assurantiepakket. 

Een heel belangrijk moment daarin is de aanstaande oplevering van het hele kloostercomplex op It Westerhûs onder de klokslag van Hilaard, waarna de bewoning en ook het proefdraaien van ons nieuwe kloostercomplex aan zal vangen, gevolgd door de officiële opening gedurende het Pinksterfeest later dit jaar. 

Zeker deze korte termijnplannen maken het wenselijk en noodzakelijk om de nodige aanpassingen in onze assurantieportefeuille aan te brengen, vandaar deze zakelijke bijeenkomst van vanmorgen.

Direct aansluitend op deze bijeenkomst rijden we gezamenlijk naar Hilaard, waar we een werkbezoek gaan brengen op de bouwlocatie van It Westerhûs, waar met inzet van heel veel bouwlieden en vrijwilligers momenteel de restauratie van de kloosterboerderij vordert en waar ook de nieuwbouw van de kloosterwoningen en de kloostergastenverblijven haar definitieve vorm en inhoud krijgen.