Elfstedenpad van Leeuwarden naar Mantgum

Vrijdag 31 januari 2020

Over het smalle veldpad van Deinum naar Blessum

De wandeltocht der wandeltochten
Gebruikmakend van voormalige jaagpaden en kerkpaden, van eeuwenoude grasdijken, van veel betreden handelswegen, zijn routemakers Johan Vellinga en Broer Adema erin geslaagd de elf Friese steden op een voor wandelaars zo aantrekkelijk mogelijke manier aan elkaar te rijgen.
Het door hen ontwikkelde 'Elfstedenpad' is met 283 kilometer een stuk langer dan de andere Elfstedentochten. Daar is een goede reden voor. Volgen schaatsers en ook wandelsporters over het algemeen de kortste weg, deze wandelroute zoekt de mooiste paden uit. Meer nog dan om de steden, gaat het om het tussenliggende land en om de paden die de steden verbinden.
De schoonheid van de Fryske Greidhoeke en het Friese Merengebied staat buiten kijf, maar Fryslân is meer dan weiland en water.
Het Elfstedenpad maakt een royale slag door de heuvels en bossen van Gaasterland. Voorbij Dokkum doorkruist het pad de typische houtwallen in het coulissenlandschap van de Fryske Wâlden. Met het Elfstedenpad is een prachtig stukje Friesland niet alleen voor schaatsers, fietsers en watersporters, maar nu ook voor wandelaars ontsloten.
Van dit Streekpad nummer 19 bestaat een routegids met gedetailleerde topografische kaarten. waar de route op is ingetekend. Daarnaast verschaft deze wandelgids veel handige informatie, zoals over het openbaar vervoer langs de route.

Leeuwarden
Vandaag maken Durkje en ik een begin met het bewandelen van het hele Elfstedenpad. Voor vandaag staan de eerste drie trajecten op het programma, van Leeuwarden naar Mantgum, over een afstand van 21,8 kilometer, door Westergo.
Om 8:10 uur verlaten we Feinsum, en rijden we met de auto naar het NS-station van Mantgum. Daar stappen we om 8:49 uur in de trein en acht minuten later arriveren we al op het NS-station van Leeuwarden.
Langs de Elfstedenfontein, de Avero-toren en over het Wilhelminaplein en de vrijdagmarkt op de Nieuwstad lopen we door Leeuwarden naar de Vrouwenpoortsbrug over de stadsgracht, waar het Elfstedenpad begint.
Door de Prinsentuin en het Vossenpark gaat de route verder via de Tesselschadestraat naar het WTC van Leeuwarden. Langs de WTC-hal lopen we over een smal schelpenpaadje naar de Elfsteden-schaats-hal. Dit paadje loopt over het voormalige spoortracé van Leeuwarden naar Stiens. Als we de schaatshal passeren, komt daar juist een hele grote groep schoolkinderen met hun ouders uit de schaatshal. Kennelijk hebben de ouders op deze tweede stakingsdag van de leerkrachten van het basisonderwijs ervoor gekozen om op deze stakingsdag de kinderen een sportief uitje aan te bieden.

Ritsumasyl en Deinum
Vanaf de Slauerhoffbrug wandelen we langs de Skinkeskâns en het Sylsterrak onder de 'Haak om Leeuwarden' door naar het dorpje Ritsumasyl.
Het is halfbewolkt weer, en op dit moment breekt de zon zowaar enige tijd door de wolken, hetgeen het aangenaam wandelweer maakt.
Daarna steken we het Sylsterrak over, en ten zuiden van Ritsumasyl steken we dan via de fietsers- en voetgangersbrug ook nog het Van Harinxmakanaal over.

Bij de kerk van Deinum

Dan komt het dorp Deinum in zicht, heel herkenbaar aan haar kerk met de 'sipel op' e toer' (ui op de toren). Door enkele woonstraten van Deinum lopen we over het Tsjerkepaed naar de op een terp gebouwde dorpskerk, en daarna verlaten we via de Bûterhoeke Deinum al weer snel.

Blessum en Boksum
Voorbij het Deinumer loonbedrijf verlaten we over de Aldeleane Deinum, om verderop na het oversteken van de onbewaakte overweg van de spoorlijn tussen Leeuwarden en Harlingen verder te gaan over een smal paadje door het veld. Een fietser komt ons over het smalle betonpaadje tegemoet, dus we moeten even het grasland in om hem te laten passeren.
Dit veldpad brengt ons naar de rand van de bebouwde kom van Blessum. We gaan Blessum niet in, maar gaan verder over het Haize Holwerdapad; ook al weer zo'n smal betonpaadje dwars door de weilanden, langs enkele boerderijen. Weiland en betonpad zijn drassig en glibberig, dus we moeten voorzichtig lopend voorwaarts om niet uit te glijden. De harde windvlagen maken het lopen er niet gemakkelijker op om precies op het betonpaadje te blijven, en bovendien staan soms vele meters van het pad geheel onder enkele centimeters water, en moeten we door het drassige veld parallel aan het betonpaadje verder.
Al spoedig komen we aan in Boksum, waar we de terp op gaan, om langs de terpkerk over het Heechpaed het dorp te doorkruisen.

Jellum en Bears
Buiten Boksum gaan we over een betonweg - het Hilaerderpaed - verder in de richting van Hilaard. We moeten tegen de straffe wind op boksen om de vaart er enigszins in te houden. Als we een doorgaande verkeersweg kruisen, slaan we niet af naar Hilaard, maar gaan we in oostelijke richting naar Jellum.
Voorbij de dorpskerk van Jellum slaan we rechtsaf de Bearsterdyk op om naar het dorpje Bears te lopen.
Vlak voordat we Bears bij Uniastate verlaten, vinden we een houten bankje waarop we in de luwte van een schuur kunnen pauzeren. De broodjes en het drinken smaken goed na de eerste vijftien kilometers van vandaag.

It Westerhûs en Fûns
Voorbij de spoorlijn van Mantgum naar Leeuwarden gaat de route verder over een mooi fiets- en wandelpad tussen de weilanden door. Ten noorden van dit pad zien we dan de kloosterboerderij van Nijkleaster midden in de weilanden liggen. Dat is It Westerhûs, waarin we het klooster van Nijkleaster gaan vestigen.
We lopen verder in de richting van het buurtschap Fûns. Nu is het hard werken voor ons, want we moeten pal in de stormachtige wind voorwaarts zien te komen. Dat gaat overigens prima, dus na enige tijd arriveren we in Fûns, waar we even genieten van de luwte tussen de boerderijen aan beide zijden van de weg. Hier komt Beitske van der Meer-Stavenga ons tegemoet op de fiets.

Jorwert en Mantgum
Voorbij Fûns gaat het weer verder, met krachtige tegenwind.
Over de Hesenserreed lopen we verderop langs de ijsbaan naar de dorpskom van Jorwert. De herberg tegenover de Sint-Radboudkerk is helaas gesloten, dus een warm drankje onderweg zit er vandaag niet in.
Als we Jorwert nog maar net hebben verlaten, passeert een achteropkomende auto ons, die verderop blijft staan. Dan blijkt dat het Sietske Visser & Hinne Wagenaar zijn, die ook net Jorwert hebben verlaten. We maken even een praatje met elkaar en dan gaan zij weer rijdend en wij wandelend verder.
Bij Hoxwier verlaten we de Arsumerdyk, om vervolgens over het erf van de boerderij van Hoxwier en daarna een smal betonnen veldpaadje naar Mantgum te lopen.

Aankomst in Mantgum

Bij de dorpskerk van Mantgum gaat de route van het Elfstedenpad verder in zuidelijke richting, maar hier moeten wij de doorgaande route in westelijke richting verlaten, om door te lopen naar het NS-station aan de noordzijde van Mantgum, waar we vanmorgen onze auto hebben geparkeerd.
Vanuit Mantgum rijden we tot slot weer terug naar Feinsum.

Eerste bestuursvergadering van Nijkleaster in 2020

Dinsdag 28 januari 2020

De kring staat klaar voor de korte avondviering van het bestuur van Nijkleaster

Doortstart van Nijkleaster-activiteiten
Na het Kerst- en Jaarwisselreces van de afgelopen weken zijn alle activiteiten van Nijkleaster in Jorwert al weer volop doorgestart.
Op alle woensdagochtenden is het ochtendgebed en wordt gekuierd, elke vrijdagavond bieden we 'Ferbining op Freed' aan met wisselend mediteren, lezen of zingen, elke derde zaterdag & zondag van de maand is er een Kleasterdei & Kleastersnein, en eergisteren verzorgden Henk Kroes, Trees van Montfoort en Auke Stremler een Nijkleasterlezing over Groene Theologie.
Vanavond komen we als voltallig bestuur van de Stifting Nijkleaster voor het eerst van dit kalenderjaar weer bijeen in onze kloosterkerk, de Sint-Radboudkerk van Jorwert.
In de overgang van de hectiek van alledag naar de zakelijke vergadering over Nijkleaster-bestuurszaken komen we als bestuursleden eerst met zijn allen bijeen voor een kort Avondgebed, waarin we onder leiding van Nijkleaster-predikant Hinne Wagenaar stil zijn, bidden, uit de Bijbel lezen en zingen.

Bestuursvergadering Nijkleaster
Daarna volgt een lange vergaderagenda, want er is ook in de afgelopen weken weer veel gebeurd en veel gedaan in Nijkleaster, dus we hebben veel te bespreken, al terugblikkend en vooruitkijkend.
Na het bespreken en vaststellen van de notulen en de actiepuntenlijst bespreken we de jaarcijfers van 2019 en voor 2020.
Uit de Kleasterried komt een rapportage van allerlei afgewikkelde Nijkleaster-activiteiten en de planning van komende activiteiten van Nijkleaster. Nijkleaster organiseert veel, en is ook regelmatig present om een inhoudelijke bijdrage te leveren aan externe activiteiten waartoe Nijkleaster wordt genodigd om mee te doen.
Daarna bespreken we de planning van onze Jaardag in 2020 en bespreken we ook de voortgang voor wat betreft onze beoogde kloostervestiging in It Westerhûs tussen Jorwert (Fûns) en Hilaard.
Omdat we een mooi en duurzaam klooster willen vestigen in de oude kloosterboerderij moet er natuurlijk veel worden gedaan aan fondsenwerving. We hebben al voldoende middelen voor de eerste fase van de bouw, maar er moet nog heel veel bij om ook de volgende fase(n) te realiseren, dus daarover gaat ook vanavond ons gesprek. We gaan beginnen met een zogenoemde crowdfund-actie, want ook particulieren, vrienden van Nijkleaster, willen we graag in de gelegenheid stellen om Nijkleaster mede mogelijk te maken.
Daarna komen diverse personele zaken ter tafel, waaronder het opstellen van een gedragscode voor alle medewerkers en vrijwilligers van Nijkleaster. Zorgvuldig met elkaar omgaan staat voorop binnen Nijkleaster.
We zijn blij dat we de vervanging van onze boekhoudster mooi op tijd hebben kunnen regelen, nog vóór het moment dat onze huidige boekhoudster na enkele goede jaren dat zal afronden. Wel zijn we nog op zoek naar een kundige secretaris-bestuurder voor ons stichtingsbestuur, dus alle voordrachten voor een goede opvolger zijn bij ons hartelijk welkom.
Tot slot spreken we nog even over de voorbereiding van een nieuw Beleidsplan voor de tweede serie van zeven jaren, die we aanvangen met enkele brainstormsessies ter inspiratie.

Winterstart bij NHL Stenden Hogeschool

Maandag 27 januari 2020

Entree van NHL Stenden Hogeschool voor de StudieStartWeek

Warm welkom voor nieuwe studenten
Deze week hebben we binnen NHL Stenden Hogeschool de StudieStartWeek voor alle nieuwe studenten die met ingang van het volgende semester, vanaf maandag 3 februari 2020, met hun studie beginnen.
Gedurende deze week zullen alle nieuwe studenten kennis maken met hun nieuwe hogeschool, met hun opleiding, haar docenten en met Leeuwarden als Studiestad.
Op het Kennisplein tussen de beide Leeuwarder hogeschoolgebouwen staat een witte partytent, waar onder andere warme chocolademelk wordt geschonken voor wie dat wenst, en bij de ingang van het hogeschoolgebouw is met drie statafels en enkele winterattributen een winters image geschapen, waar alle nieuwe studenten warm welkom worden geheten.

De Engelen van Jacobus

Zondag 26 januari 2020

Cover van 'De Engelen van Jacobus'

Pelgrimeren door Europa
Een pelgrimage te voet naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostella vanuit het Nederlandse Enschede is niet alleen een fysieke reis, maar ook een diepe innerlijke beleving. In zijn boek 'De Engelen van Jacobus' (2005) schetst pastor Ben Engelbertink die (zijn) reis als een wandeling door de geestelijke, sociale en politieke stromingen van Europa door de eeuwen heen.
Engelbertink weet op verrassende wijze de alledaagse reiselementen te verbinden aan wetenswaardigheden over streek, stad, mens, religie en geschiedenis. Hierdoor kan het dat naast zaken als wonderen en devotie, evangelische stromingen, het celibaat en de feesten der heiligen, ook thema's als de Baskische beweging in dit boek een plaats krijgen. 
Tot slot geeft Engelbertink ook nog een overzicht van de (gebruikte) literatuur over dit thema. 
Het boek is dan ook een boeiende pelgrimage geworden, waarbij de lezer stap voor stap de reis naar Santiago de Compostella met deze pelgrim mee beleeft.

Wandelen en verdiepen
Van eind april tot eind juli 2002 heeft de rooms-katholieke priester-auteur Ben Engelbertink vanuit Enschede de voettocht gemaakt naar Santiago de Compostela. Als metgezel ging zijn broer Henk mee. Daarnaast waren er talloze mensen die hen vanuit thuis en onderweg hielpen en bijstonden, die daardoor deze pelgrimstocht mede mogelijk maakten. Dat waren volgens Engelbertink 'de engelen', waarnaar de titel van het boek verwijst.
In deze uitgave biedt de schrijver van dag tot dag een beknopt verslag van de feitelijke tocht. Daarna biedt de pelgrim-auteur omtrent elke dag een verdiepende beschouwing, waarbij allerlei onderwerpen ter sprake worden gesteld, die meestal kerkelijk of religieus van aard zijn. Het gaat daarin bijvoorbeeld over Germaanse culturen en Romaanse invloeden in Europa, de dom van Keulen, over pelgrims, vergeving en bezinning, over Cluny en Santiago de Compostela, over de Katharen, het Edict van Nantes, over Protestantisme en de Franciscaanse Beweging, over vredesbewegingen, mystiek en spiritualiteit; kortom heel veel aspecten die de West-Europese cultuur mede hebben bepaald.
Daardoor is dit boek veel meer dan de beschrijving van Engelbertinks pelgrims-voettocht naar Santiago de Compostela geworden. Het is naast het pelgrimsverslag ook een buitengewoon informatief boek over een denkbeeldige tocht door de geestelijke, sociale en politieke stromingen van acht eeuwen Europese geschiedenis geworden.
Engelbertink gaf zijn boek een tweetal subtitels mee, te weten:

• Verslag van een voettocht van Enschede naar Santiago de Compostela;
• Een wandeling door geestelijke, sociale en politieke stromingen in West-Europa sinds 1225.

Acht dagreizen in Nederland
Hieronder volgt een selectie uit de dagbeschrijvingen van Ben Engelbertink, die in dit boek altijd beginnen met een korte inleiding op een bijzondere gebeurtenis van die dag, gevolgd door een haiku naar aanleiding van die gebeurtenis. Daarna volgt een korte beschrijving van de betreffende dagetappe en dan sluit hij het dagverslag af met de beschrijving van een of ander onderwerp of over een spirituele stroming.

• 1. Het geheim van overleving: een pelgrim moet zich kunnen aanpassen en moet elke situatie positief gebruiken. De eerste les: aanpassen en open staan voor nieuwe situaties. Tweede les: sla geen uitnodigingen af. Derde les: luister naar de verhalen van mensen, maar geloof ze niet altijd. Trekkend door deze landen zien we het resultaat van eeuwen mensheid. We zullen zien dat de verering van Moeder Gods een belangrijke plaats inneemt in het religieuze leven van de mens van de Middeleeuwen.
• 2. Daar gaat het toch om: volhouden in hoop, bijna tegen beter weten in, ondanks alles. Gekruisigd zijn ten einde toe en toch zeggen dat er nog leven in zit en dat noemen we Pasen. Geef ons heden ons dagelijks brood: het gebed van de pelgrim. Pelgrims kwamen naar Keulen om de schrijn van de Drie Koningen te bezoeken. De oude kathedraal was niet groot genoeg om al deze pelgrims te ontvangen.
• 3. De weg verraadt de reiziger niet wat hem aan het eind te wachten staat. We hebben de tijd aan ons, maar misschien is het toch beter om gewoon te kijken hoe het gaat. De weg van de pelgrim kan niet van tevoren vastgelegd worden. Het kunnen leven met onzekerheden is een essentiële gesteldheid van de pelgrim. Het gezonde verstand brengt ons wel naar de goede beslissing. Gastvrijheid boven alles. Als je niet veel hebt, hoef je ook niet met veel rekening te houden. Als je op pelgrimstocht gaat, dan ga je ervan uit dat er ruimte genoeg is. Je moet jezelf ontledigen van je eigen agenda, van je eigen ruimte. Je gaat meer oog krijgen voor de mens om je heen. Het is de moeite waard om dat te proberen. Mijn vrienden en vriendinnen draag ik met me mee, en ook al die anderen, die van mij eigenlijk wel thuis hadden mogen blijven, ook die gaan mee. Ze zijn een deel van mijn leven. De thuisblijvers lopen mee en worden onderweg licht bij het opsteken van de vele kaarsjes in kerken en kathedralen. Het is heel gemakkelijk om te praten over solidariteit met de armen, maar het is een uitdaging om te leven  in onzekerheid over alles wat er dagelijks kan gebeuren. Familie overbrugt tijd en afstand en zelfs misdaad. 
• 4. Keulen was de vierde 'heilige' stad geworden na Rome, Jeruzalem en Constantinopel.
• 5. Er bestaan historische verbindingslijnen tussen Cluny en Santiago de Compostela. Kloosters gingen kloosterboerderijen bouwen en hielpen de bevolking bij het ontginnen van de woeste veengronden. Engelen staan niet hoog boven ons, maar reizen met ons mee in het hier en nu. De mensen die nu naar kloosters gaan, zijn op zoek naar hun eigen ik, naar de invulling van hun leven, naar rust in de jachtige wereld van vandaag de dag.
• 6. De schelp, het symbool van Santiago de Compostela, maakt het gemakkelijk voor mensen om ons, pelgrims aan te spreken. Het is dus goed voor pelgrims om deze schelp mee te dragen. Bij vele mensen die de zelfstandige, c.q. individuele manier van zijn, aanhangen, leeft de zucht naar gemeenschap, en waarschijnlijk ook omgekeerd als de gemeenschap te benauwend wordt en vrijheid ontneemt. Het geven van gastvrijheid aan zovele mensen bij mij in huis heeft me ook veel zegen gegeven. Individualisme betekent ook afzondering, afscheiding, muurtjes bouwen. Op tijd eten kopen, betekent ook natuurlijk dat we de spullen een eind mee moeten dragen. In de loop van de eeuwen is het vaker voorgekomen dat de stem van God niet werd gehoord. Wanneer en woord mijn mond verlaat, gaat het zijn eigen leven leiden en komt terug bij mij, verbogen en verbasterd.
• 7. Tijdens het lopen is het belangrijk om samen verantwoordelijk te zijn voor het kiezen van de weg. Je ontmoet ook mensen die jou willen ontmoeten; eventjes kruisen de paden zich en engelen bemoeien zich met de ontmoeting. Het is voor ons dan ook wel heel bijzonder om te beseffen dat hier een millennium geleden ook al mensen liepen met dit doel voor ogen. Je moet ook wel weten waar je vandaag de dag loopt. De weg naar Santiago de Compostela is voor mij een stuk van mijn levensweg, die hierdoor omgebogen kan worden naar iets waarnaar ik al lang op zoek ben. Zo'n weg van zoekend voortgaan kan dus een bevestiging worden van het gezochte, maar tevens kan het een bevestiging zijn dat een andere weg ingeslagen moet worden.
• 8. In de Middeleeuwen was het nogal duidelijk; men ging op pelgrimstocht om boete te doen, om zich van een plaats in de hemel te verzekeren. De pelgrimstocht heeft te maken met het leven. Je staat in het leven en je wilt de weg vinden. De weg is een religieuze ervaring. De pelgrim wandelt over Gods wegen vrijwillig en bevindt zich buiten zijn eigen kerkgemeenschap. Pelgrims zijn herkenbaar, afhankelijk van de pelgrimstocht die ze maken. De pelgrims naar Rome droegen het kruis als symbool van overgave en lijden. De pelgrim naar Jeruzalem droeg een palm en was de zoeker naar zegen en eeuwige beloning. De uitrusting van pelgrims naar Santiago de Compostela bestond uit een staf met kalebas en schelp. Open jouw hand tijdens de wandeling, en kijk naar wat de vrijheid je geeft. De weg kun je wel kiezen, maar niet de mensen die je ontmoet. Alleen gedachten die ons tijdens het wandelen invallen, zijn waardevol.

De zesdaagse van België

• 9. Het is fijn dat we zoveel kunnen leren van andere culturen, maar ook zo moeilijk om af te stappen van onze eigen culturele achtergrond. De camino is tot cultureel erfgoed van Europa verklaard. Jacobus was de eerste van de apostelen die martelaar werd. De eerste werkzaamheden aan de route naar Santiago de  Compostela werden ondernomen door het klooster van Cluny. 
• 10. Het ongewisse en onzekere is zeker ons ten deel gevallen. Klagen doen we niet; we nemen het zoals het komt. We moeten niet alle verhalen serieus nemen en begrijpen dat de mythe ook belangrijk is voor deze tocht. Het lijkt er op dat mensen hun sporen willen achterlaten. Ze willen deel uitmaken van de weg. Pelgrims zijn de weg.
• 11. Het meeste komen we in gesprek met mensen, wanneer we ze de weg vragen. We hebben dan ook vaker naar de weg gevraagd dan nodig was. Jacobus heeft al lang een bijzondere plaats ingenomen in de harten van de mensen. Monniken mochten niet pelgrimstocht gaan volgens de strenge regels van Anselmus van Canterbury. Een monnik uit Corbie, Elving, zei dat een geestelijke oefening de pelgrimstocht geheel kan vervangen. 
• 12. Ultreia: voorwaarts, moed houden, je redt het wel. Hulp aan de pelgrims, die met hun traditionele pelgrimskledij een soort heilig gezag afdwongen, werden ook goed beloond. Je ziet wel dat vele pelgrims elkaar helpen.
• 13. Onthaasten is misschien een beter antidotum tegen stress en het niet kunnen klaarkrijgen van allerlei werkzaamheden dan de vele vakantiedagen. De Zenlevenshouding is helemaal gericht op het eenvoudige, schoonheid in soberheid, geen rommel, geen hebbedingetjes overal om je heen. Het vereist een stukje nederigheid om toe te geven dat je verkeerd bent gegaan, om weer een stukje terug te lopen en een nieuwe weg in te slaan. 
• 14. Ook in deze tijd sturen de armsten der armen liever hun gebeden op tot God en al zijn hemelscharen, dan er openlijk voor uit te komen dat men arm is.

Van de Franse grens naar Vézelay

• 15. Een terugkeer naar en een bezinning op de beleving van het evangelie is waarschijnlijk de voornaamste drijfveer van een totale vernieuwing van het kerkelijke leven. Het kloosterleven was net zoals de pelgrimstocht een levensverzekering voor het hiernamaals. Zo'n route is dikwijls onbevredigend, wanneer het spirituele afwezig blijft. 
• 16. Trappisten staan voor 'bid en werk', en de Benedictijnen voor 'bid en studie'. Het nadeel van de individuele armoede in kloosters leidde tot collectieve rijkdom, waardoor dikwijls het spirituele naar de achtergrond werd verdrongen.
• 18. Kloosters in de Lage Landen richtten zich vooral op de ontwikkeling van het land. Afhankelijkheid hoort ook bij het religieuze leven. 
• 19. De monniken hadden in Cluny geen gemakkelijk leven en legden zichzelf een strenge regel op. De autoriteit van de Paus staat boven die van wereldlijke leiders, omdat zijn autoriteit door God gegeven is. De Paus is de stem van God op aarde en kent de weg naar de hemel. In die tijd zorgde men er wel voor dat Santiago de Compostela de enige plaats bleef waar Jacobus vereerd kon worden. Het veld van San Tiago was dan wel het einddoel van menig pelgrim, maar de weg er naar toe was belangrijker. Dit pelgrimspad moet gewoon te voet worden gelopen. 
• 20. Je moet goed voorbereid zijn op zo'n tocht en een goede conditie hebben. Tijdens de tocht is het ook bijzonder belangrijk om op de lichamelijke veranderingen te letten en zodoende in goede conditie te blijven. Kijken we naar de islam, dan zien we dat de staat onderworpen is aan de religie. Het is niet juist om te zeggen dat scheiding van Kerk en staat betekent dat religie uit de samenleving wordt teruggedrongen. Frankrijk is een land dat geteisterd is door godsdienstoorlogen en onlusten.
• 21. Een pelgrimstocht is natuurlijk uitermate geschikt en bedoeld voor reflectie. Het gewicht van de rugzak wil je wel graag verminderen en je merkt dan dat je met veel minder kunt leven en rondkomen. Haast wordt gestraft. In je hoogmoed kun je denken dat je niemand nodig hebt, maar we hebben al gauw ondervonden dat je juist op een pelgrimstocht sterk afhankelijk bent van de mensen die je tegenkomt, meer nog, je moet zelfs mensen gaan zoeken die je verder op weg helpen. Ook wij hebben ervaren dat je moet lopen in verbondenheid, in goede verwachting dat je wel verder komt en natuurlijk in het vertrouwen dat je bereikt wat je jezelf hebt voorgenomen. Wanneer de wereldlijke macht een godsdienst vervolgt, verzetten de aanhangers van deze godsdienst zich tegen deze macht.
• 22. We zien het machtige en sterke langs de weg, maar ook het kleine en zwakke. Vertrekkend van het bekende en lopend op onzekerheid, waarna we aankomen om iets nieuws te beginnen. De vraag is ook: hoe zal ik zijn bij terugkomst? Nog steeds worden er kruistochten gehouden tegen allerlei groepen van de bevolking. Ook tegenwoordig gebruiken sommige bisschoppen het woord van de Paus als een oproep en als bevel en hebben ze niet de kracht en moed om zijn woord te weerstaan. Vele mensen zouden gebaat zijn als een bisschop krachtiger zou optreden en meer initiatieven zou nemen. Eenheid schijnt belangrijker te zijn dan pluriformiteit. De waarheid is pluriform. De kruistochten van deze dagen zijn ook heftig en leiden de aandacht af van waar het eigenlijk om zou moeten gaan, net zoals vroeger. 
• 23. Er zijn verschillende motivaties en redenen en mensen hebben meestal een eigen agenda. 
• 24. Leven in de Geest is wel goed, maar een beetje eten mag er best tegenover staan. De goddelijke dimensie van het wild in het veld behoorde bij de theologie van de arbeider. Trekkend door Frankrijk zie je het eeuwenoude spel van macht en onmacht, van rijk en arm, en voel je dat je niet wilt horen tot de machtigen en rijken. In het kort zegt de leer van de Katharen dat de wereld geschapen is door de slechte geest en dat de ziel is geschapen door de goede geest.
• 25. De mysterieuze ondertoon, de dingen die wij mogen vermoeden en soms niet mogen uitspreken: ook dat is leven.
• 26. In Frankrijk was het platteland al eerder zonder priesters komen te zitten en kwamen de gelovigen voor de dichte deur te staan, net zoals de pelgrim. Theologisch gezien heeft elke gemeenschap van gelovigen recht op een viering van de eucharistie. De oplossing moet dan niet in een andere structuur gezocht worden, maar in een nieuw soort priesterschap. 
• 27. Cluny en Taizé zijn beide gekenmerkt door een diep verlangen om terug te keren naar de oorspronkelijke Christelijke beleving van het evangelie.
• 28. De weg, de camino, moet worden gelopen om terug te keren tot jouw oorsprong; 'jezelf leren kennen'. Het bezoek van de Paus was een poging om de katholieken weer achter de bisschoppen te krijgen, maar werd ook een van de oorzaken van een snelle ontkerkelijking. Liefde voor de kerk kan gepaard gaan met een grote droefheid.  
• 29. De aankomst in Vézelay was iets bijzonders. Het blijft een strijd in de Kerk, zeker in de gevestigde kerken. 
• 30. In de geschiedenis van Santiago de Compostela neemt Vézelay een belangrijke plaats in. Altijd weer is het een uitdaging om goed om te gaan met veranderingen. Elke eeuw kent zijn eigen sociale leven; de veranderingen worden telkens weer bevochten tussen oud en jong.

Van Vézelay naar de Spaanse grens

• 31. Het industriegebied van Burgos (Spanje) is misschien een symbool voor de verwording van de mens, de arbeider.
• 32. Het gebeurt zeer vaak dat gedachten terug zwerven naar huis, naar bekenden in familie en werk. Het lijden van de wereld weegt niet op tegen de liefde die mensen elkaar kunnen geven. Telkens weer blijkt dat we niet genoeg tijd voor elkaar hebben, hetgeen een grote frustratie met zich meebrengt.
• 33. Sommige mensen zijn nu eenmaal niet wakker te krijgen (wakker te schudden).
• 34. Niet alle kathedralen zijn gebouwd voor de eeuwigheid. Een kloosterroeping is ook een bekering; het is iets waar je naar toe groeit.
• 35. Een pelgrimstocht mag niet alleen een tocht zijn van boete en verzoening, maar eerder een tocht om te zoeken naar de liefde van je leven.
• 36. Je gaat de weg toch met anderen: een eindje meelopen.
• 37. Je loopt met de tijd van het jaar mee. Universiteiten zijn meestal de eerste plaatsen waar een opstand uitbreekt of die meteen gesloten worden wanneer een land onrustig wordt. Het religieus conservatisme is inderdaad ook zeer zichtbaar geworden in de oprichting van de vele kleine kerkgemeenschappen, onafhankelijk van de grote kerken.
• 38. Wanneer we ontdekken dat we bemind worden door anderen, dan zijn we ook in staat om anderen te aanvaarden en lief te hebben. De doeleinden van een nieuw te vormen gemeenschap moeten duidelijk en gezamenlijk gesteld worden. In zo'n gemeenschap worden we voedsel voor elkaar. Dan zien we hoe we naar elkaar moeten luisteren, telkens weer, met het hart, altijd weer met het hart. Soms is het teruggeworpen worden op jezelf ook wel de oplossing.
• 39. Het bevorderen van de oecumene en de interreligieuze dialoog staat al jaren zeer hoog in het vaandel van het internationale studentenpastoraat. Uitspraken van geestelijke leiders kunnen een goede spirituele begeleiding geven aan gelovigen. In dialoog gaat het om samen zoeken naar de weg van God.
• 40. De spiritualiteit van de Middeleeuwen richtte zich vooral op Christus en vandaar ook op zijn moeder Maria. Hoe mannelijker de kerk, hoe vrouwelijker de devotie.
• 41. Het is een gewoonte in veel landen om de naam van Maria toe te voegen aan de doopnamen van een dopeling, ook van de mannelijke kinderen.
• 42. De vrouwen hebben veelal een betere liefdesband met God dan de mannen, die zich eigenlijk in een positie van rivaliteit bevinden: de macht willen delen met of zelfs overnemen van God.
• 43. Geloof en spiritualiteit gaan hand in hand en zijn onderhavig aan veranderingen in tijd en cultuur.
• 44. Het bestaan van de pelgrim gaat soms ook door dalen van eenzaamheid. Het is niet gemakkelijk om te leven met mensen die absoluut zeker zijn van hun zaak, die overal een antwoord op weten en geen vragen hoeven te stellen.
• 45. Er blijft een nieuwsgierigheid naar wat daarginds een eind verderop te zien en te beleven valt. Wat wil ik vinden in mijn leven? De Kerk is in de loop van de eeuwen meer klerikaal geworden door de autoriteit van de leken in te dammen.
• 46. Veel mensen zijn bezig met een religieuze zoektocht. Aan het eind van de 18e eeuw speelden de kloosters een grote rol.
• 47. Voor onze tijd zijn de begijnen van belang omdat ze gezocht hebben naar de 'empowerment' van vrouwen als gelijken van de mannen. Dikwijls zijn de begijnenhoven nu oases van rust in de grote stad.
• 48. Het is net alsof een stad gevoelsmatig niet thuis hoort op de route van de pelgrim. De Kerk is altijd toe aan reformatie. Wanneer profeten het zwijgen wordt opgelegd, dan lijdt de Kerk aan zichzelf. Het gefluister van de Geest moet altijd te horen zijn. Wat komt er terecht van een kerk als de profeten zwijgen?
• 49. De aflaten begonnen te bloeien in het begin van de 16de eeuw. Angst is nog steeds de grote vijand van de juiste religie en vele mensen bezwijken er nog dagelijks onder. 'Interreligious dialogue meeting' (in plaats van 'interfaith sharing') ruikt naar het institutionele, hetgeen dikwijls een belemmering is in een toenaderingspoging.
• 50. In vrijheid  moeten condities geschapen worden voor een goede samenleving. Geloof en verantwoordelijkheid sluiten elkaar niet uit. Geloof vraagt om verantwoordelijkheid en verantwoordelijkheid vraagt om vrede. In alles zien we dat God zich heeft geopenbaard als een God van recht en vrede.
• 51. Goed naar je eigen lichaam luisteren. Pelgrims spelen een grote rol in de maatschappij; dikwijls is het voor hen zelf een onbekende rol die ze spelen. Het begrip dat andere godsdiensten een verrijking kunnen betekenen voor de christelijke godsdienst is niet geboren in het Westen.
• 54. Sinds de 12e eeuw werden de vrouwen reeds verplicht om de naam van hun man te dragen. Later werd dit wettelijk vastgelegd in de Code van Napoleon. Jongeren hadden sinds de tweede helft van de 16de eeuw de toestemming van hun ouders nodig om te trouwen. Er is veel onzin uitgekraamd in de loop der tijden over de houding van de Kerk ten opzichte van de vrouwen.
• 55. Kloosters waren centra van studie, hadden een grote invloed op het intellectuele leven van een stad en konden vrijelijk hun werken van liefdadigheid uitoefenen. Kloosters verloren niet alleen hun rol in het onderwijs, maar werden tegelijkertijd ook minder en minder centra van gebed. Triest is het dat op het einde van de Middeleeuwen de vrouwen afgesneden werden van zowel het kerkelijk alsook het intellectuele leven. De algemene trend in de 19de eeuw dat vrouwen zich meer met religie bezig hielden dan mannen, heeft zich voortgezet in de 20ste eeuw.
• 56. Pelgrims zijn ook brengers van nieuws uit andere landen.
• 58. Je loopt en je weet niet wat er aan de andere kant van de heuvels is. De mensen op het platteland, degenen die werkelijk arm waren, zagen we niet eens. De steden werden plaatsen van misdaad vanwege de enorme armoede.
• 59. Telkens zijn er nieuwe impulsen die ons doen inzien dat een beweging goed is en dat dergelijke bewegingen ruimte gegeven moet worden. Zelfs een pelgrim moet nog steeds keuzes maken en rekening houden met de toekomst. De kerk is een heel Christelijk volk. Terugkeer tot de oude cultuur, terugkeer tot de eerste christelijke gemeenschappen lag binnen de doelstelling van de geschriften van Erasmus. We moeten leren om christelijke gemeenschap te zijn in deze tijd.
• 60. Het is wel opwindend om Saint-Jean-Pied-de-Port in het vooruitzicht te hebben. Frankrijk is voorbij - Spanje lijkt kort. Het zal druk op de camino zijn. Maar altijd kwam het weer goed; altijd waren er mensen die ons wel vooruit hielpen; altijd waren er engelen langs de weg. De universiteiten waren vooral in de Middeleeuwen voorbehouden aan de rijkere mensen. De Carmina Burana geven ons een mooi beeld van het leven van de student, dikwijls ook van de arme student of de aan lager wal geraakte student. Kloosters zorgden voor het onderwijs in het algemeen, en in het bijzonder van de adel en de toekomstige clerus. De kloosters waren de doorgeefluiken van de klassieke oudheid. De verspreiding van kennis werd vergemakkelijkt door het gebruik van Latijn als voertaal. International students have specific and urgent needs. 
• 61. De pelgrims van Saint-Jean-Pied-de-Port kijken uit naar de bergen. Door Frankrijk en Spanje zien we kunst en cultuur ten voeten uit. De jongere is de profeet voor de vermoeide samenleving. De oude en vermoeide samenleving van de dorpen heeft de jongeren nodig, anders wordt ze een kracht zonder ziel. De kunst van de Middeleeuwen is hoofdzakelijk één groot religieus gezang. Op het eind van de Middeleeuwen veranderde de hemelse Christus in de lijdende mens. Kunst kent geen tijd en is niet in tijd te bevatten.

Van de Spaanse grens naar Santiago de Compostela

• 62. Ook in de stad lijdt spiritualiteit een kwijnend bestaan.
• 63. Het grote Cluny hield op te bestaan met een grote publieke verkoop. Ongelofelijk triest.
• 65. Nieuw leven komt dikwijls onverwacht. In deze tijd is het een hoogste noodzaak om het bezit te delen, om iedereen te laten delen in de welvaart van deze aarde. Er zijn veel mensen die zich inzetten voor de goede zaak, maar het is niet goed georganiseerd.
• 66. Ik zie het als een taak voor mezelf om te studeren en te schrijven over religieuze stromingen, verhalen over al die engelen, die we op deze tocht ontmoetten en die ik ook in mijn dagelijkse werk ontmoet. Ik zie nu in dat het schrijven een langere tijd in beslag zal nemen, maar in feite is het ook een goede aanzet tot meer lezen. Het doel is het lezen, niet het schrijven! Het zoeken en onderzoeken is de positieve weg. 
• 67. Bij het bezoek aan een tempel wordt een van je zwakheden omgetoverd in een sterke karaktertrek. Elk mens heeft zijn eigen agenda en het is moeilijk om al die agenda's te synchroniseren. Het is opmerkelijk dat vele evangelische bewegingen sterk diaconaal zijn en veel meer gemeenschap vormen dan de grote Kerken, die dikwijls gefrequenteerd worden door individuele mensen voor hun eigen devotionele noden. Zo gauw men de arme uit het oog verloor, verloor men ook Christus. De nieuwe methoden van bijbelstudie brengen eerder een verrijking dan een verarming van ons geloof.
• 68. De camino wordt levend gemaakt door de pelgrims die overal tekens en symbolen aanbrengen. 
• 69. Het bezit van een relikwie kan een stad tot bloei brengen. 
• 70. Vroeger waren er gehuwde en ongehuwde priesters. Vanaf 1136, de synode van Pisa, is een huwelijk van een priester ongeoorloofd. In deze tijd worden er grote vragen gesteld bij de seksuele spanningen en remmingen. Het celibaat moet samen gaan met een geest van armoede en is daarmee dan ook onverbrekelijk verbonden. Eveneens gaat het samen met een geest van gehoorzaamheid aan elkaar en aan de bisschop. Het celibaat is een roeping binnen het religieuze leven. 
• 71. Vrouwen zijn altijd de overwinnaressen en de mannen de verliezers bij elke culturele verandering. In veel culturen moest de vrouw zich verlossen van de overheersing door de man. Veranderingen beginnen allereerst op te treden bij de studenten. 
• 72. De grote moeilijkheid van fundamentalisme is dat het meestal onverdraagzaam is en niet bereid tot dialoog, een luisteren met het hart. Onze huidige maatschappij is voortgekomen uit grote bloedbaden, veroorzaakt door deze starre houdingen en door overheersingsdrift vanuit politiek en religie. De Benedictijnse leefregel zegt: luister en spreek met het hart.
• 73. Bij de pelgrimstocht gaat het om het vinden van een betere weg voor je leven. Bij een pelgrimstocht gaat het om zelf beter te kunnen leven, om heilig te worden. De aankomst in Santiago de Compostela is het begin van iets dat nieuw is. Het gaat om de vernieuwing van de eigen spiritualiteit. Blijven we op pelgrimstocht, het leven door? We moeten komen tot volheid van leven. 
• 74. Als pelgrim ben je ook overgeleverd aan wat er in de natuur gebeurt. Je voelt je klein en kwetsbaar in het natuurgebeuren, wanneer je overgeleverd bent aan de elementen. Een nieuwe beweging in de Kerk is de bereidheid om te luisteren naar elkaar. Het is een grote verandering met de tijd van het uitoefenen van macht. Men kan niet het evangelie verkondigen als men zelf geen interculturatie heeft ondergaan. De eerste verkondiging, waarvan Paulus een icoon is, stond in het teken van de dialoog. Verkondiging werd overmeestering, onderwerping. Er is zoveel religieus geweld. Aan de religieuze dialoog zitten ongetwijfeld en onlosmakelijk respect en rechtvaardigheid verbonden. 
• 75. Pelgrims zijn lief. De tempeliers komen oorspronkelijk van de tempel van Salomon in Jeruzalem. Net zoals de Maltezer ridders en de Johannieters zijn deze orden gesticht ter verdediging van het Heilig Land en kwamen ze naar Spanje om ook hier de Saracenen te verdrijven. Ze hielpen ook bij het in cultuur brengen van het land. Meer en meer wordt de nadruk gelegd op de werking van Gods liefde buiten de biecht om. Men kon de hemel verdienen met allerlei devoties, waaraan aflaten verbonden zaten. Er was geen verschil tussen het geloofsleven en het sociale leven. Alles was een.
• 76. Dienaren, mensen van de diaconie van de kerk, waren nauwelijks te vinden onder de geestelijkheid. Diaconie: jezelf geven in liefde voor de andere mens. In de missie van de Kerk zit het woord rechtvaardigheid. Ook in het woord 'diaconie' zit respect en rechtvaardigheid. Diaconie komt ook voort uit liefde maar heeft ook solidariteit in zich. De Latijns-Amerikaanse bevrijdingstheologie vraagt om een fundamentele keuze, om samen op te trekken met welke mens dan ook maar. 
• 77. Waar we ook maar komen, in alle kerken en kapellen, overal kunnen we zien dat het leven van de mens geleid werd door devoties en gesteund door wonderen. De devoties moeten onderhouden worden. 
• 79. In Frankrijk en Spanje is geen kerk hetzelfde. Kerken hebben karakter: eenvoudig, veel allures, ten hemel opgericht. De zeer laag opgetrokken kerken van West-Spanje met een zwaar rieten dak en donker van binnen, zijn van de dorpelingen. 
• 80. Het IJzeren Kruis (Cruz de Ferro) is even een rustplek voor je eigen gedachten. Het is nooit een gemakkelijk bestaan geweest wanneer je zonder vast werk zat. De hoop blijft spreken dat het anders zal worden. De pelgrim kent de taal van de hoop, van redding in de nood. De migrant beleeft de hoop van dag tot dag. 
• 81. Niet elke dag begint met een mooie morgen en eindigt met maneschijn. Een sterke beweging is uitgegaan van Cluny. Het blijkt part en deel te zijn van deze pelgrimstocht om gezuiverd en hervormd terug te kunnen gaan. De politieke bewegingen om tot een hechte Europese Unie te komen, staan haaks op de wensen van vele groepen binnen de Europese bevolking, die een mate van zelfstandigheid willen verkrijgen, of gewoon niet akkoord gaan om te horen bij de 'kleintjes', afhankelijk van de 'groten'. Beter is het nu om de gezamenlijke bron te waarderen, zodat een betere eenheid gevestigd kan worden. 
• 82. De Jezuïeten zijn vooral bekend vanwege hun retraitewerk. 
• 83. Zowel in Frankrijk alsook hier in Spanje zijn veel dorpen uitgestorven. Jonge mensen zijn er bijna niet, geen kinderen. De steden daarentegen raken vol. De afstand tussen stad en platteland is zeer groot. In het boek van Kuitert heeft de God van de Bijbel heel veel veld moeten ruimen. Voor velen blijft de Bijbel een gesloten boek, waar een punt achter gezet is en dat niet vatbaar is voor verdere of nieuwe uitleg. 
• 84. Gebondenheid of gehoorzaamheid is de grootste vrijheid, want dan hoef je niet te kiezen. Het begrip 'vrijheid' - de idee dat we kunnen kiezen om te denken wat we denken - is een illusie. Er is vergeving op deze weg naar Santiago, een loutering, een nieuw leven. In de 13de eeuw werd reeds gezegd dat het generaties lang zou duren om de islam te begrijpen. De Kerk heeft te allen tijde de opdracht de tekenen van de tijd te onderzoeken en ze in het licht van het evangelie te interpreteren.
• 87. We gaan voort in de voetstappen van het verleden. Missie is veel meer luisteren dan verkondigen. 
• 88. Het verblijf in Santiago de Compostela is in grote tegenstelling tot de pelgrimstocht een toeristisch evenement. Het lot van de armen heeft veel mensen bewogen. Moed wordt soms voor andere mensen tot een last. 
• 90. Sint Franciscus: verkondig altijd, en als het nodig is met woorden. De ontmoetingen met buitenlandse studenten zijn de bouwstenen voor een wereldwijde gemeenschap van hoop, van vrede en gerechtigheid. Het hele leven kan een strijd zijn; je moet vechten tegen jezelf.
• Het behoort tot de natuur van de mensen om boven alles hun eigen land en alles wat er toe behoort lief te hebben en te koesteren. Als gevolg daarvan is er geen sterkere reden voor vervreemding en haat dan een aanval op plaatselijke gewoonten, vooral wanneer ze teruggaan naar het eerbiedige verleden ... doe daarom je best om jezelf aan te passen.

Groningen loopt (West 6) De Heeren van Nienoord

Zaterdag 25 januari 2020

Bij Huis te Nienoord op het borgterrein Nienoord bij Leek

Groningen Loopt
Van Sinterklaas kreeg ik op Pakjesavond van 5 december 2015 de wandelgids 'Langs dorpen rondom de stad Groningen'. Deze verzamelbundel bevat 7 wandelroutes, waarmee je Groningen in al zijn veelzijdigheid kunt ontdekken. Zo'n verzamelbundel biedt derhalve een goed vertrekpunt om te genieten van hetgeen deze provincie heeft te bieden.
De zeven routes variëren in lengte van 17 tot 30 kilometer. Helaas zijn de routes niet bewegwijzerd, maar met de routebeschrijving en de ingetekende route op de streekkaart kom je letterlijk en figuurlijk een heel eind. Voor wie meer informatie over de routes wenst, bestaat de mogelijkheid om de bijbehorende website te raadplegen.
Deze routes van 'Groningen loopt' zijn het resultaat van een samenwerkingsproject van de Vereniging Groninger Dorpen met dorpen en ondernemers.

Route West 6: De Heeren van Nienoord
Vandaag wandelen Durkje en ik 'De Heeren van Nienoord', de zesde West-route van deze wandelgids, over een afstand van circa 21 kilometer. Met de 'Heeren' worden hier de vroegere grootgrondbezitters en ondernemers in commerciële turfwinning bedoeld.
Een deel van de route wandel je door een voormalig veenontginningsgebied. Vanaf 1524 werd hier vanaf de zandrug Vredewold op grootschalige wijze veen afgegraven voor de commerciële turfwinning. Na de ontginning van het veen ontstond op de lager gelegen delen een open weidegebied, waarin tot op heden meerdere petgaten aan de vervening herinneren.
De route gaat vandaag over verharde en onverharde paden, waaronder ook drassige graspaden en bospaden.

Lettelbert
Rond half negen vertrekken we vanmorgen vanuit Feinsum, en tegen 9:30 uur parkeren we onze auto op het parkeerterrein van het Dorpshuis-Watersportcentrum van Lettelbert, gelegen aan het Lettelberterdiep. Het is dan vier graden Celsius, en die temperatuur loopt vandaag nog maar twee graden op. Het is zwaar bewolkt en in de vroege ochtend merken we nauwelijks iets van de ultrazachte motregen. De lucht is en blijft vandaag zwaar bewolkt. In de ochtend waait het nog wel enigszins, maar vanaf het middaguur merk je van de wind nauwelijks nog iets. Al met al dus een aangenaam frisse wandeldag op deze toch zo milde winterdag.
Eerst langs het Lettelberterdiep en daarna langs de Hoofdstraat wandelen we het dorp Lettelbert uit, om buiten de bebouwde kom middels het viaduct de A7 (Drachten-Groningen) over te steken.

De bergboezem van het Lettelberterdiep
Aan de noordzijde lopen we een eindje parallel aan de A7 in westelijk richting, om dan aan de overzijde van de brug over de Lettelberterdijk onze route in noordelijke richting te vervolgen over het fietspad langs het Lettelberterdiep.
Al spoedig steken we via een hoog houten bruggetje het Lettelberterdiep wederom over, om dan met een grote boog om uitgestrekte petgaten heen te lopen, door de bergboezem tussen Lettelbert en Enumatil.
Vanwege de gevallen regen is de grasdijk nogal drassig, en voorop de plaatsen waar grote groepen watervogels zoals ganzen hebben gezeten, is het spekglad.

Op visite bij Tante Til in Enumatil
De grasdijk voert ons aan de noordzijde naar het Hoendiep. Langs het Hoendiep lopen we terug naar het Lettelberterdiep, om deze waterweg te volgen tot aan Enumatil.

Bij Tante Til in Enumatil

We hebben bijna anderhalf uur gelopen, dus een kop koffie drinken in Enumatil zou fijn zijn. In onze wandelgids wordt het koffie- en theehuis van Tante Til genoemd, en als we daar arriveren en naar binnen gaan, horen we dat dit gezellige huiskamercafé officieel nog niet geopend is, maar dat we wel alvast welkom zijn. We bestellen een kop koffie met iets lekkers erbij, en enkele minuten later zitten we heerlijk aan de koffie. Een jongedame is voorafgaand aan het openingsmoment nog bezig met schoonmaken, maar dat is voor ons geenszins een probleem, want het is hier binnen genoeglijk warm, en de koffie met taart smaakt prima.
Als we weer buiten komen, gaan we eerst nog even langs korenmolen Eben Haëzer, om daarna langs de grote dorpskerk weer terug te lopen naar de Matsloot ten noorden van Enumatil. Als we langs de Matsloot naar het Lettelberterdiep lopen, passeren we twee sportvissers, die samen nauwgezet fotograferend volop genieten van een fikse snoek, die zij hier zojuist hebben gevangen in de Matsloot.

Een forse snoek, zojuist gevangen in de Matsloot van Enumatil

Reeën in de Lettelberter Petten
Langs het Lettelberterdiep en over het viaduct van de A7 wandelen we weer terug naar het Watersportcentrum Lettelbert, waar onze auto bij het clubhuis van de waterscouts staat.
Langs het Lettelberterdiep vervolgen we onze weg naar het zuidelijk gelegen Leekstermeer.
Door de Lettelberter Petten lopen we naar een klein bosperceel midden in het open weidegebied. In dit bos maken we een rondje, en als we aan de noordzijde van het bosperceel op de grens van bos en weide arriveren, zien we vlak vóór ons een kudde reeën van ons weg vluchten, het open weidegebied in. Als ze zich een eind verderop veilig wanen, blijft de kudde van zo'n tien reeën staat, waarna de hinden beginnen te grazen, en het mannetje blijft opletten of er nog ergens gevaar dreigt. Met gebruik van de zoomlens van mijn fotocamera kan ik ze dan toch nog prima fotograferen.

De reeën wanen zich veilig in het open weidegebied ten zuiden van Lettelbert

Nienoord bij Leek
Langs het Leekster Hoofddiep gaan we verder naar het landgoed Nienoord onder de rook van Leek. Voorbij het zwembad, het informatiecentrum en het Nationaal Rijtuigenmuseum lopen we naar het prachtige Huis te Nienoord op het borgterrein Nienoord.
Tegenover de monumentale zandstenen toegangspoort van Huis te Nienoord wandelen we via de Burchtlaan het landgoed Nienoord weer uit, om ten noorden van het borgterrein onze weg in oostelijke richting te vervolgen langs het Molenkanaal.
Langs de oeverlanden wandelen we dan tenslotte door de Lettelberter Petten en langs het Lettelberterdiep weer terug naar onze auto in Lettelbert. Om 13:50 uur arriveren we weer bij het Lettelberter Watersportcentrum, en rijden we via Drachten - na een bezoek aan mim - weer terug naar Feinsum.

Marten Alkema exposeert in NHL Stenden Hogeschool

Vrijdag 24 januari 2020

Schilderij van Marten Alkema in NHL Stenden Hogeschool Leeuwarden

Marten Alkema op herhaling
Evenals drie jaar geleden exposeert Marten Alkema enkele van zijn schilderijen in NHL Stenden Hogeschool te Leeuwarden. Tot en met 14 april 2020 exposeert hij in de Stenden Art Gallery van Stenden Hogeschool.
Deze publiek toegankelijke expositieruimte bevindt zich op de begane grond achter het Auditorium van ons Leeuwarder hogeschoolgebouw aan de Rengerslaan 8.
NHL Stenden Hogeschool organiseert deze expositie in samenwerking met het Leeuwarder Kunstbureau Art Connection.

Mazl Art
Expressie met kleur. Dat is de gedachte achter de kunst van Marten Alkema, die woont en werkt in het noorden van Nederland. Hij noemt zijn schilderijen 'Mazl Art', hetgeen verwijst naar zijn voorliefde voor Oost-Europese (Jiddische/Hebreeuwse) muziek. Muziek en kunst gaan voor hem altijd samen. Het is voor hem dan ook een ritme geworden om onder de klanken van deze zigeunermuziek de verf op het doek te zetten.

Met veel kleur licht creëren
Marten Alkema zijn schilderijen hebben een eigentijdse stijl, met een balans tussen abstract expressionisme en CoBrA. Hij gaat daarbij telkens de uitdaging aan om - soms heftig, dan weer subtiel - met kleur licht te creëren in een eigen wereld.

Derde Trail-dag van de Instellingstoets 2020

Donderdag 23 januari 2020

Plenaire terugkoppeling van de visitatiecommissie in NHL Stenden Hogeschool

Verkennend en Verdiepend Onderzoek
Zo'n zes jaar geleden werden de voormalige hogescholen 'Stenden Hogeschool' en 'NHL Hogeschool' gevisiteerd in het kader van de zogenoemde Instellingstoets Kwaliteitszorg. Eenmaal per zes jaar worden hogescholen en universiteit die dat wensen, bezocht door een visitatiepanel, teneinde te onderzoeken of binnen de onderzochte hoger onderwijsinstelling de gehanteerde kwaliteitszorg verzekert dat de eigen visie op goed onderwijs wordt gerealiseerd. Daarnaast wordt onderzocht of de betreffende universiteit of hogeschool duurzaam werkt aan ontwikkeling en verbetering.
Onze betrekkelijk nieuwe fusiehogeschool 'NHL Stenden Hogeschool' heeft de Nederlands-Vlaamse Accreditatiecommissie verzocht om nu óók op die voorgeschreven kwaliteit te worden beoordeeld.
In het kader daarvan is NHL Stenden Hogeschool in de maand november 2019 al twee dagen bezocht door een visitatiepanel van onafhankelijke en gezaghebbende experts, die de kwaliteitszorg en de kwaliteitscultuur van onze hogeschool onderzoeken. De eerste twee 'verkennende' dagen van de voorgeschreven vijf onderzoeksdagen vonden plaats op 26 november 2019 en 27 november 2019. De resterende drie 'verdiepende' onderzoeksdagen (ook wel Trail-dagen genoemd) vinden eergisteren, gisteren en vandaag plaats in onze hogeschoolvestiging te Leeuwarden.

Trail Kwaliteitsafspraken
In de visitatiedag van vandaag staat de Trail 'Kwaliteitsafspraken' centraal. In deze trail vindt de Planbeoordeling plaats op de zogenoemde Kwaliteitsafspraken van onze hogeschool.
Aan de hand van ons hogeschoolplan 'Leren in kwaliteit: Kwaliteitsafspraken en inzet studievoorschotmiddelen 2019-2024' met daarbij een aantal onderliggende bewijsdocumenten in de documentenkamer gaat het visitatiepanel in de panelkamer vandaag in gesprek met allerlei gespreksgroepen, om te verifiëren of ons plan voldoet aan de criteria die de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft gesteld.
De visitatiecommissie spreekt vandaag achtereenvolgens met het College van Bestuur. met Medezeggenschapsvertegenwoordigers, met leden van onze Raad van Toezicht en met vertegenwoordigers van academies en centrale diensten van onze hogeschool.

Ondersteuning van collega's en panelleden
Gedurende de hele dag begeleid ik samen met een groep collega's alle bovengenoemde groepen in zogenoemde briefingsessies alvorens zij gevisiteerd worden, en vervolgens in debriefingsessies nadat hun panelgesprek heeft plaatsgevonden. Daarmee doen we ons best om ervoor te zorgen dat het visitatiepanel alle informatie krijgt die de commissie nodig heeft om tot een welbeargumenteerd oordeel te komen over de kwaliteit van ons plan inzake Kwaliteitsafspraken.
Na alle vier panelgesprekken van elk een half uur of drie kwartier sluit het visitatiepanel haar onderzoek af met een besloten paneloverleg.
Aansluitend volgt een gesprek van ons College van Bestuur met het visitatiepanel, handelend over de Instellingstoets Kwaliteitszorg en over de Kwaliteitsafspraken; en na nog eens een besloten paneloverleg volgt tenslotte de plenaire terugkoppeling van het visitatiepanel aan de hogeschool, waarbij alle deelnemers van deze visitatiedagen en ook alle andere medewerkers en studenten van onze hogeschool welkom zijn.

Tweede Trail-dag van de Instellingstoets 2020

Woensdag 22 januari 2020

Panelkamer van de Instellingstoets Kwaliteitszorg van NHL Stenden Hogeschool

Verkennend en Verdiepend Onderzoek
Zo'n zes jaar geleden werden de voormalige hogescholen 'Stenden Hogeschool' en 'NHL Hogeschool' gevisiteerd in het kader van de zogenoemde Instellingstoets Kwaliteitszorg. Eenmaal per zes jaar worden hogescholen en universiteit die dat wensen, bezocht door een visitatiepanel, teneinde te onderzoeken of binnen de onderzochte hoger onderwijsinstelling de gehanteerde kwaliteitszorg verzekert dat de eigen visie op goed onderwijs wordt gerealiseerd. Daarnaast wordt onderzocht of de betreffende universiteit of hogeschool duurzaam werkt aan ontwikkeling en verbetering.
Onze betrekkelijk nieuwe fusiehogeschool 'NHL Stenden Hogeschool' heeft de Nederlands-Vlaamse Accreditatiecommissie verzocht om nu óók op die voorgeschreven kwaliteit te worden beoordeeld.
In het kader daarvan is NHL Stenden Hogeschool in de maand november 2019 al twee dagen bezocht door een visitatiepanel van onafhankelijke en gezaghebbende experts, die de kwaliteitszorg en de kwaliteitscultuur van onze hogeschool onderzoeken. De eerste twee 'verkennende' dagen van de voorgeschreven vijf onderzoeksdagen vonden plaats op 26 november 2019 en 27 november 2019. De resterende drie 'verdiepende' onderzoeksdagen (ook wel Trail-dagen genoemd) vinden gisteren, vandaag en morgen plaats in onze hogeschoolvestiging te Leeuwarden.

Trails Internationalisering en Design Based Education
In de Verdiepende visitatiedag van vandaag staan de twee Trails 'Internationalisering' en 'Design Based Education' centraal. In deze beide trails wordt aan de hand van alle veertien academies gekeken naar de uitvoering of opvolging van een specifieke doelstelling of aspect in een bepaalde laag van de organisatie, bij ons in alle 14 academies. Een trail die kijkt naar een bepaalde laag in de organisatie (hier de academie) noemen we een horizontale trail.
Aan de hand van een Zelfevaluatierapport met daarbij een groot aantal onderliggende bewijsdocumenten in de documentenkamer gaat het visitatiepanel in de panelkamer de hele dag in gesprek met allerlei gespreksgroepen, om te verifiëren of wij doen wat we beloven, en of de kwaliteit van onze governance aan de maat is; kortom: of wij als hogeschool 'in control' zijn.
De visitatiecommissie spreekt vandaag achtereenvolgens met docenten, studenten en managers van alle academies en met stafmedewerkers die werkzaam zijn binnen de centrale diensten van onze hogeschool.

Ondersteuning van collega's en panelleden
Gedurende de hele dag begeleid ik samen met een groep collega's alle bovengenoemde groepen in zogenoemde briefingsessies alvorens zij gevisiteerd worden, en vervolgens in debriefingsessies nadat hun panelgesprek heeft plaatsgevonden. Daarmee doen we ons best om ervoor te zorgen dat het visitatiepanel alle informatie krijgt die de commissie nodig heeft om tot een welbeargumenteerd oordeel te komen over de kwaliteit van onze hogeschool.
Na alle vijf panelgesprekken van elk een uur of drie kwartier sluit het visitatiepanel deze onderzoeksdag af met een besloten paneloverleg.

Eerste Trail-dag van de Instellingstoets 2020

Dinsdag 21 januari 2020

Documentenkamer Instellingstoets Kwaliteitszorg NHL Stenden Hogeschool

Verkennend en Verdiepend Onderzoek
Zo'n zes jaar geleden werden de voormalige hogescholen 'Stenden Hogeschool' en 'NHL Hogeschool' gevisiteerd in het kader van de zogenoemde Instellingstoets Kwaliteitszorg. Eenmaal per zes jaar worden hogescholen en universiteit die dat wensen, bezocht door een visitatiepanel, teneinde te onderzoeken of binnen de onderzochte hoger onderwijsinstelling de gehanteerde kwaliteitszorg verzekert dat de eigen visie op goed onderwijs wordt gerealiseerd. Daarnaast wordt onderzocht of de betreffende universiteit of hogeschool duurzaam werkt aan ontwikkeling en verbetering.
Onze betrekkelijk nieuwe fusiehogeschool 'NHL Stenden Hogeschool' heeft de Nederlands-Vlaamse Accreditatiecommissie verzocht om nu óók op die voorgeschreven kwaliteit te worden beoordeeld.
In het kader daarvan is NHL Stenden Hogeschool in de maand november 2019 al twee dagen bezocht door een visitatiepanel van onafhankelijke en gezaghebbende experts, die de kwaliteitszorg en de kwaliteitscultuur van onze hogeschool onderzoeken. De eerste twee 'verkennende' dagen van de voorgeschreven vijf onderzoeksdagen vonden plaats op 26 november 2019 en 27 november 2019. De resterende drie 'verdiepende' onderzoeksdagen (ook wel Trail-dagen genoemd) vinden vandaag, morgen en overmorgen plaats in onze hogeschoolvestiging te Leeuwarden.

Trail Past Performance
In de Verdiepende visitatiedag van vandaag staat de Trail 'Past Performance' centraal. In deze trail wordt aan de hand van vier opleidingen van drie academies de uitvoering in ‘de lijn’ door alle lagen van de organisatie heen gevolgd. Een trail die kijkt naar de opvolging van kwaliteitszorg van opleidingen noemen we een vertikale trail.
Aan de hand van een Zelfevaluatierapport met daarbij een groot aantal onderliggende bewijsdocumenten in de documentenkamer gaat het visitatiepanel de hele dag in gesprek met allerlei gespreksgroepen, om te verifiëren of wij doen wat we beloven, en of de kwaliteit van onze governance aan de maat is; kortom: of wij als hogeschool 'in control' zijn.
De visitatiecommissie spreekt vandaag achtereenvolgens met het College van Bestuur, met medewerkers die verantwoordelijk zijn voor ons managementinformatiesysteem, en met Docenten en Studenten en Opleidingsmanagement over de effectiviteit van de kwaliteitszorg en het risicomanagement voor opleidingen.

Ondersteuning van collega's en panelleden
Gedurende de hele dag begeleid ik samen met een groep collega's alle bovengenoemde groepen in zogenoemde briefingsessies alvorens zij gevisiteerd worden, en vervolgens in debriefingsessies nadat hun panelgesprek heeft plaatsgevonden. Daarmee doen we ons best om ervoor te zorgen dat het visitatiepanel alle informatie krijgt die de commissie nodig heeft om tot een welbeargumenteerd oordeel te komen over de kwaliteit van onze hogeschool.
Na alle acht panelgesprekken van elk een half uur of drie kwartier sluit het visitatiepanel deze onderzoeksdag af met een besloten paneloverleg.

Zonsondergang in Feinsum

Maandag 20 januari 2020

Zonsondergang in Feinsum

Studiemiddag over de nieuwe Friese bijbelvertaling

Vrijdag 17 januari 2020

Lénart de Regt beantwoordt vragen uit de zaal

Nije bibeloersetting yn it Frysk
Na een jarenlange periode van voorbereiding springen binnen en buiten de provincie Fryslân steeds meer lichten op groen om te komen tot een nieuwe Friese bijbelvertaling. De meest recente Friese vertaling van de hele Bijbel dateert qua uitgave van het jaar 1978, dus al weer ruim veertig jaar geleden. In die afgelopen decennia is de Friese taal doorontwikkeld en zijn ook andere denkbeelden gegroeid over de meest wenselijke karakteristieken van een eerstvolgende nieuwe Friese bijbelvertaling.
In Fryslân wordt de roep om een eigentijdse, nieuwe Friese bijbelvertaling steeds sterker, hetgeen erin resulteerde dat mogelijke samenwerkingspartners elkaar hebben gezocht en gevonden, dat belangrijke stappen zijn gezet om de financiering van dit jaren durende project tot een succes te maken, en dat kundige mensen zich met passie verbinden aan het doel om een nieuwe Friese bijbelvertaling te realiseren, teneinde het Woord van God in hedendaags Fries begrijpelijk te maken.

Studiebijeenkomst in Franeker
Al vele jaren heb ik als bestuurslid van het Nederlands Bijbelgenootschap een bescheiden bijdrage mogen en kunnen leveren om dit beoogde bijbelvertaalproject op te laten starten, en dankbaar was ik dan ook toen ik onlangs de uitnodiging ontving voor de eerste brede studiebijeenkomst over de nieuwe Friese bijbelvertaling.
De Yntertsjerklike Kommisje foar de Fryske Earetsjinst (YKFE) nodigde ons uit om vandaag in een studiemiddag bijeen te komen in de Botniastins te Franeker, om de start van dit belangrijke bijbelvertaalproject met elkaar te bespreken. Zo'n vijftig deelnemers hebben gehoor gegeven aan de uitnodiging om deze voor Friezen en anderen zo belangrijke studiemiddag bij te wonen.
De middag begint met een zogenaamd 'oersetpriuwke', voorgedragen door Nynke Eringa-Boomgaard, die deze bijeenkomst opent met het lezen van Psalm 1, in de versie van een proeftekst voor de nieuwe Friese Bijbel.
Daarna opent drs. Lútsen Kooistra - bestuursvoorzitter van het YKFE - deze bijeenkomst, en geeft hij uitgever Dingeman van Wijnen het woord voor een korte inleiding over de relatie van de voormalige Franeker uitgeverij Wever en het 'Bibelfrysk'.

Wat is oersetten?
Vervolgens vertelt Lútsen Kooistra dat het inmiddels al weer ruim tien jaar geleden is dat de Friese Classis van de Protestantse Kerk in Nederland aan het YKFE heeft gevraagd om te komen tot een nieuwe Friese bijbelvertaling. De afgelopen jaren hebben ons wel geleerd dat Fryslân dat in dit huidige tijdsbestek niet alleen kan doen. Dat kun je als een handicap beschouwen, maar je kunt het positief vooral ook als kans zien, want er is ook buiten de provincie Fryslân veel expertise die we heel goed kunnen gebruiken om een goede nieuwe Friestalige Bijbel te produceren.
Inmiddels is daartoe een Redactieraad geïnstalleerd, die bestaat uit prof. dr. Eep Talstra, dr. Lieuwe van Kampen en prof. dr. Rolf Bremmer, die vanmiddag alle drie een inhoudelijke bijdrage zullen leveren aan deze studiemiddag.
Dagvoorzitter vanmiddag is ds. Hinne Wagenaar - pionierspredikant van Nijkleaster in Jorwert - die na een korte inleiding het woord geeft aan dr. Lénart de Regt, vertaalconsulent bij de United Bible Societies.
De Regt: "Vertalen is onvermijdelijk kiezen tussen methoden en interpretaties."
Aan de hand van enkele bijbelvoorbeelden uit Psalm 23 en Rechters 14 vergelijkt hij voor en met ons enkele bekende bijbelvertalingen, met als aandachtspunt de vraag hoe dicht die verschillende bijbelvertalingen bij de hedendaagse gesproken taal passen.
Hij benoemt het als een uitdaging voor de bijbelvertalers om bij het bijbelvertalen een goede positie in te nemen tussen enerzijds Broncultuur & Brontaal en anderzijds Hedendaagse Taal & Cultuur.

De Bibel yn it Frysk
Tweede spreker is dr. Liuwe Westra, die in de afgelopen jaren al enige ervaring opdeed met twee nieuwe versies van een Friestalig bijbelboek Mattéus.
Westra wandelt in zijn presentatie met ons langs voorgaande Friese bijbelvertalingen door de eeuwen heen. Hij vertelt dat de allereerste Friese bijbeltekst voor wetenschappelijke doeleinden werd geschreven: ten behoeve van vergelijkend taalonderzoek in Londen. Hij vertelt over Friese bijbelvertalingen in de overgangsperiode van verzuiling naar afgebrokkelde verzuiling. Uiteindelijk werd de Bijbel vertaald volgens een wetenschappelijk verantwoorde methode, en was het oogmerk van de Friese bijbelvertaling om de Friese Bijbel dichtbij de Friezen te brengen.
Ook geeft hij aan dat de interpretatie van de Bijbel altijd doorgaat; dat soms een revisie voldoende is, en dat in een ander tijdperk een hele nieuwe vertaling wenselijk is. Hij vindt ook dat je de kenmerken van bijbelteksten overeind mag laten, hetgeen betekent dat lastige teksten uit de oorspronkelijke Bijbelboeken na vertaling ook lastige teksten in de nieuwe doeltaal mogen zijn.
De functie van de Bijbel in de gemeenschap is in de loop van de jaren veranderd, hetgeen er nu toe leidt dat een nieuwe Bijbel niet alleen voor de kerk en in voor de huiskamerlezing is bedoeld, maar dat de Bijbel ook steeds meer het boek voor cultureel geïnteresseerden is geworden, een 'cultuurboek' dus.
In de loop der eeuwen is altijd gediscussieerd over de wetenschappelijke functie en de zendingsfunctie van de Bijbel, speelden begrippen als rechtzinnigheid en oecumene een rol in die discussie, en zouden we nu wellicht toe moeten naar een cultuurbijbel? Vast staat in elk geval dat elke bijbelvertaling in elke tijd altijd heeft geleid tot verwoede discussies, want - aldus Westra - : "Gjin Bibel sûnder petear".

Presintaasje project
De derde spreker vóór de pauze is dr. Lieuwe van Kampen, de vertaalcoördinator van dit actuele project voor de nieuwe Friese bijbelvertaling.
Van Kampen: De doelstelling van dit project (It Wurd fan God yn hjoeddeisk Frysk fersteanber meitsje) roept allerlei vragen op, zoals: wat betekenen dan die teksten in de Bijbel?
Hij vertelt over de organisatie van dit nieuwe Friese bijbelvertaalproject, over de YKFE, de Wurkgroep Fryske Bibeloersetting, het vertaalteam, de meeleesgroepen, en het feit dat de vertaalredactie uiteindelijk de finale teksten goedkeurt, waarna het bestuur van de YKFE de nieuwe bijbelteksten vaststelt.
Daarna vertelt Van Kampen over enkele aspecten die met bijbelvertalen te maken hebben, zoals vertaaluitgangspunten, woordherhaling, contexten, hedendaags Fries, en de dienende rol die de vertaler heeft om Gods Woord vanuit de brontaal verstaanbaar te maken in de doeltaal.

Fan Hebriuwsk nei Frysk
Na de pauze luisteren we eerst weer naar een 'oersetpriuwke' van Nynke Eringa-Boomgaard, die een nieuwe proeftekst leest uit het bijbelboek Hannelingen, over het verhaal van 'Filippus en de Etiopiër'.
Vierde spreker is daarna prof. dr. Eep Talstra, die als hoogleraar aan de Vrije Universiteit al generaties theologiestudenten heeft gewezen op het feit dat de grondteksten van de Bijbel de sporen tonen van traditie, en dat die daardoor moeilijk te begrijpen zijn.
Talstra; "Het is verstandig om de Friezen een nieuwe Friese vertaling te geven".
Hij wijst ons en de bijbelvertalers op de enorme bijbeldatabank van de Vrije Universiteit en adviseert om in dat uitgebreide speelveld de Friese vertaalvoorstellen te maken. Ook pleit hij ervoor om de literaire kenmerken van de Bijbel bij het bijbelvertalen overeind te houden.
Aan de hand van enkele voorbeelden uit enkele bijbelboeken laat hij zien wat er zoal bij komt kijken om vanuit een brontaal een goede bijbelvertaling te maken. Zijn lezing is duidelijk: vertalen is secuur werk, en je moet daarbij voortdurend verantwoorde keuzes maken.

Geef en linich Frysk
Hierna volgt een presentatie van twee sprekers, te weten prof. dr. Rolf Bremmer en drs. Hindrik Sijens.
Bremmer benoemt enkele aanvullingen op de uitgangspunten van de nieuwe Friese bijbelvertaling. Hij spreekt over 'hjoeddeisk Frysk' en 'omgongsfrysk', en wijst ons erop dat de nieuwe Friese bijbelvertaling vooral niet tever van het dagelijkse taalgebruik af zou moeten staan, want - zo zegt hij - de nieuwe Friese bijbelvertaling moet wel: 'ticht by it ear en it hert'.
Sijens geeft aan dat tijdens de lessen Fries in het onderwijs doorgaans meer spreektaal dan schrijftaal wordt gebezigd, maar voor die spreektaal is er geen standaard. Schrijftaal is conservatiever dan spreektaal. De beheersing van de Friese taal neemt af, maar de het belang van de Nederlandse en Engelse taal neemt daarentegen in Fryslân toe. Daardoor wordt Fryslân meertaliger. Hij pleit er daarom voor dat de nieuwe Friese Bijbel wel een degelijke Friese Bijbel wordt, want dat is wel wat de Friezen van hun nieuwe Bijbel verwachten. De nieuwe Friese Bijbel zou dan niet in 'boekenfries' moeten worden geschreven, maar wel in 'geef Frysk'. Dat vraagt om het gebruiken van de zogenaamde 'voorkeurslijst' van geef Frysk. Je kunt daar bij het bijbelvertalen prima op terugvallen, maar je kunt en zult eigenlijk ook zelf vertaalkeuzes (moeten) maken.

Kânsen en ferwachtings
Voordat er gelegenheid wordt gegeven voor het 'omfreegjen' nodigt dagvoorzitter Wagenaar als laatste spreker ds. Wim Beekman, de Friese classisdominee, uit.
Beekman: "Ik ben blij met de Friese bijbelvertaling; ik ben blij met de Friese bijbelgeleerden die zullen komen met een nieuwe Friese bijbelvertaling. Fries is de taal van het hart; een innige taal".
Zo komen bijvoorbeeld Eppie Dams 'Onze Vader / Us Heit' met de woorden van 'God fan fier en hein ús Heit' de Friezen dieper in het hart dan 'Onze Vader die in de hemelen zijt'.
"Ik zie dan ook uit naar de nieuwe Friese bijbelvertaling; en 'ik hoopje dat it in bytsje avesearret'".

Dat it rûnom wjerlûd jout
Na de rondvraag - en nog voordat het informele deel van het middagprogramma aanvangt - nodigt Bob Pruiksma ons allen uit om met hem het Franeker kerkplein over te steken, de Martinikerk in. Daar heet kerkorganist Bouke van der Meer ons met zijn orgelklanken welkom, om daarna met zijn allen het prachtige lied 'Wy tankje Jo, o God en Heare' te zingen.
Buitengewoon passend sluiten we lied 315 af met de door ons allen gepassioneerd gezongen woorden van vers 3:

"Gemeente, 

oan jim ierdske hannen hat God dit boadskip tabetroud;

o draach it út nei alle lannen, dat it rûnom wjerlûd jout.

En is de ropstim ta ús kommen dat minskegeunst en - hearlikheid

ferwaait as gers en greideblommen -

Gods wurd bestiet yn ivichheid."

Met passie zingen bij het Franeker kerkorgel van de Martinikerk

Zonsondergang in Feinsum

Woensdag 15 januari 2020

Werkbezoek van Hongaarse predikant uit Debrecen

Maandag 13 januari 2020

Stamppottenmaaltijd in de Fryslân-keamer van Refugio Ultreia Feinsum

Vlootschouw in Den Helder

Predikanten Scholtens & Iszlai

Vanmorgen vertrekt onze Hongaarse gastpredikant Endre Iszlai samen met leden van de Stienser Debrecen-werkgroep vanuit ons kerkgebouw De Hege Stins naar Den Helder. Daar zal een werkbezoek worden gebracht op de marinebasis, waar onze voormalige predikante, domina Desirée Scholtens uit Stiens al enige jaren geestelijke verzorger is bij de Koninklijke Marine.
Dominee Endre Iszlai is de Hongaarse predikant van de kerkelijke gemeente van Debrecen, de zustergemeente van onze Protestantse Gemeente van Stiens.
De groep krijgt een rondleiding over het marineschip de zr. MS de Karel Doorman en krijgen veel informatie over het werken bij defensie, over missies overzee, over trainingen, en over verdediging van onze kustlijn. Het is allemaal heel speciaal en indrukwekkend, en daar ervaar je veel gastvrijheid bij de medewerkers van het marine-onderdeel 'Geestelijke Verzorging' van de Koninklijke Marine en van de bemanning van dit grote marineschip.

Slotavond in Refugio Ultreia Feinsum
Na dit werkbezoek rijdt het gezelschap vanuit Den Helder over de Afsluitdijk weer terug naar Stiens, om daarna aan het begin van de avond bij ons thuis in Feinsum op bezoek te komen. Met zijn veertienen genieten we dan van een gezamenlijke stamppottenmaaltijd in de Fryslân-keamer van onze Refugio Ultreia Feinsum. Daarna gaan we naar de woonkamer beneden om onder het genot van een kopje koffie/thee met dominee Iszlai na te praten over onze ervaringen en resultaten van zijn werkbezoek aan onze Protestantse Gemeente van Stiens.

Het Koninkrijk van God is al in je

Zondag 12 januari 2020

Aanbieding van de Hongaarse Bijbel van ds. Endre Iszlai aan Hille de Haan

Hongaarse gastvoorganger
Onze Protestantse Gemeente van Stiens is al een jaar vacant, en nog op zoek naar een enthousiaste predikant die goed past bij de karakteristieken van onze mooie kerkelijke gemeente. In het afgelopen jaar hebben al veel gastvoorgangers onze kerkdiensten geleid in De Hege Stins en in de Sint-Vituskerk.
Dominee Endre Iszlai van onze zustergemeente 'Nagysándor Telep' in de stad Debrecen heeft geruime tijd geleden te kennen gegeven dat hij van harte bereid is om in deze vacante periode ook als predikant voor te gaan in Stiens. Van dat positieve aanbod maken we graag gebruik, met als gevolg dat dominee Iszlai vandaag voorganger is tijdens de ochtendkerkdienst in De Hege Stins te Stiens.
Ouderling van dienst Hille de Haan heet vanmorgen om 9:30 uur alle kerkgangers van harte welkom, en in het bijzonder onze Hongaarse voorganger ds. Endre Iszlai.

Engelstalige kerkdienst in begrijpelijke taal

Ridzert Beetstra en Han Giesing

Organist vanmorgen is Han Giesing, die met zijn prachtige orgelspel wordt bijgestaan door koperblazer Ridzert Beetstra. Samen zorgen ze voor een schitterende begeleiding van onze samenzang.
Lector vanmorgen is Otto Overeem, en daar waar enkele onderdelen van deze kerkdienst in de Nederlandse taal worden verzorgd, wordt deze dienst ondersteund door dominee Jaap Overeem, die samen met dominee Iszlai deze prachtige ochtendviering heeft voorbereid. Dominee Endre Iszlai gaat voor in het Engels, en daar waar dat goed past, worden delen van het gesproken woord naar het Nederlands vertaald en veelal weergegeven op het beamerscherm. Mede door zijn duidelijke Engelstalig taalgebruik kunnen zelfs kerkgangers die de Engelse taal enigszins begrijpen, met deze aanpassingen prima verstaan wat er tijdens deze ochtendkerkdienst wordt gezegd.

Dominees Iszlai en Overeem in gesprek met de kinderen

Epifanie
Vandaag vieren we de eerste zondag na de 'Epifanie'. Dat betekent: 'het verschijnen van God in Jezus'.  Dominee Iszlai laat in zijn preek zien hoe belangrijk de epifanie van God in ons leven is. Hij gaat in op het verschijnsel 'Godparent' (peetvader/-moeder). Diens taak is je te blijven herinneren aan de doop, niet als gebeurtenis uit het verleden, maar als een start van een levende relatie met God.
Het gaat er niet om dat we verhalen uit het verleden ophalen. Het gaat erom dat die bijbelverhalen nú belangrijk voor ons worden.

Dominee Endre Iszlai als voorganger in De Hege Stins te Stiens

Johannes de Doper
We kijken daarentegen ook naar de toekomst. De doop verandert alles wat komen gaat, want Christus is onze toekomst.
Johannes de Doper is een bescheiden voorbeeld van een geloofsgetuige. Dominee Endre Iszlai vergelijkt hem met Julia, de vorige voorzitster van zijn kerkenraad in Debrecen, iemand die vanaf het begin is toegewijd aan het leven en welzijn van de christelijke gemeente in Debrecen. Het bijzondere aan Julia (inmiddels al meer dan negentig jaar) is dat zij toegewend is naar Jezus, en dat zij dat andere ook voorleeft. Ook als er problemen zijn in de gemeente leert zij haar medegemeenteleden: keer je om, keer terug richting Christus.
De problemen in ons leven moeten geen reden zijn om ons van de hemel af te keren, maar juist er naar toe. Dat is de centrale gedachte van de doop ook. De hemel is ook voor jou. De doop is geen tegenstelling tot het leven, maar is in het leven.

God is aanwezig in je leven
De eeuwigheid is geen toekomst, maar is nu. God ís nu al aanwezig in ons leven.

De duif als symbool in De Hege Stins

Het belangrijke van de duif, als symbool van de Heilige Geest die afdaalt op Jezus, is dat de hemel niet ergens ver weg is. De hemel is hier.
Dat is een onvoorwaardelijke boodschap van Gods liefde en trouw. "Jij bent mijn geliefde Zoon, in Jou vind Ik mijn welbehagen".
We horen vaak iets anders. We horen vaak dat onze smerigheid, schaamte, zonde, onze beperking en angst tussen God en ons instaan. En daar zit nu juist het wonder van de Epifanie: de hemel vertelt je dat je geliefd bent, en het is de stem van God die dat zegt. Doop en Epifanie is daarmee niet alleen een herinnering. Het is elke dag: de dag dat je ontdekt dat het koninkrijk van God in je is.

Van alles te beleven
Er valt weer veel te beleven in deze kerkdienst. Er wordt prachtig gezongen, in het Nederlands en ook in het Hongaars. We luisteren ook naar een prachtig muzikaal intermezzo na de verkondiging.

Dominee Iszlai komt met een waardevolle verrassing. Vanuit zijn kerkelijke gemeente in Debrecen heeft hij een hele grote Hongaarse Bijbel meegenomen, die hij mede namens zijn thuisgemeente vanmorgen aanbiedt aan onze gemeente. Ouderling van dienst Hille de Haan krijgt deze bijzondere Bijbel overhandigd, waarmee voortaan niet alleen het Hongaarse avondmaalsstel, maar nu ook de Hongaarse Bijbel de vriendschapsband van onze beide kerkelijke gemeenten zichtbaar wordt gemaakt in onze kerkzaal.

Na de kerkdienst verlaten we de kerkzaal om met zijn allen koffie/thee/frisdrank te drinken in de ontvangsthal van De Hege Stins. Deze ochtendbijeenkomst wordt aan het begin van de middag in het Debrecen-werkgroepsverband afgesloten met een gezamenlijke lunch in het Jeugdhonk van De Hege Stins.

Gemeenteavond met een goed gesprek
Na het middagprogramma in Stiens en Feinsum, rijden we aan het begin van de avond weer terug naar De Hege Stins in Stiens. Vanavond hebben we namelijk een Gemeenteavond, waarin we als gemeente met elkaar in gesprek gaan met onze Hongaarse gastpredikant Endre Iszlai.

Aanbieding van het vriendschapskado

Kerkenraadsvoorzitter Martin Jansen Klomp verzorgt een inleiding op dit werkbezoek en op deze Gemeenteavond, waarna de Debrecen-werkgroep namens onze Protestantse Gemeente van Stiens een mooi kunstwerk aanbiedt aan dominee Iszlai, als vriendschapskado voor zijn kerkelijke gemeente in Debrecen.

ds. Endre Iszlai 

Daarna verzorgt Endre Iszlai een uitgebreide presentatie aan de hand van mooie foto's over de wijze waarop dominee Iszlai werkt aan gemeenteopbouw in Debrecen. We zien hoe mooi het kerkgebouw is gerenoveerd en verbouwd, en horen hoe er wordt gewerkt om als kerkelijke gemeente ook een geloofshuis voor verschillende generaties te worden, waarin het plan is opgevat om ook een kleuterschool op christelijke grondslag te verbinden aan zijn kerk in Debrecen.
Na deze presentatie is er voor alle aanwezige gemeenteleden volop tijd om uiteenlopende vragen te stellen over het werk van dominee Iszlai en over zijn kerkelijke gemeente van Debrecen. Vanavond staat het thema 'Groei' centraal, over groeien in kwaliteit, als geloofsgemeenschap, en ook in aantal.
Deze geslaagde gemeenteavond sluiten we gezellig af met een drankje in de ontvangsthal van De Hege Stins.