Rondjes om de kerk met Weidse vergezichten

Woensdagavond 28 februari 2024

 

Lezing van Fokko Bosker in Stiens

Nieuwe wandelrondjes om Friese kerken

Fokko Bosker, wandeljournalist en schrijver van inmiddels 16 wandelgidsen (o.a. Bonifatius Kloosterpad en Klooster Claercamppad) werkt momenteel in samenwerking met de Friese Stichting Tsjerkepaad aan een nieuwe wandelgids, die als titel krijgt:‘Rondjes om de kerk.’ 

In deze nieuwe wandelgids worden kerkrondjes en kloosterrondjes van de Stichting Tsjerkepaad samen met de Jabikspaad-rûntsjes van Stichting Jabikspaad Fryslân gebundeld in één wandelboek. Die nieuwe wandelgids komt op 31 mei 2024 uit, ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van Tsjerkepaad.

Met deze nieuwe wandelgids kun je gaan wandelen (en deels fietsen) rond ons Friese kerkelijk-culturele erfgoed. 

Inspirerend is dat hierin cultuur, natuur, historie en bewegen samen gaan.

Lezing van Fokko Bosker in Stiens

Petra Bollen en Froukje Jonkman van de Pylgergroep van de Protestantse Gemeente van Stiens hebben in samenwerking met de Commissie Vorming en Toerusting auteur Fokko Bosker uitgenodigd om te komen vertellen over dit nieuwe wandelproject. Deze Pylgergroep Stiens heeft vorig jaar het Jabikspaad gelopen, en is nu benieuwd naar de nieuwe kerk- en kloosterrondjes, en naar de nieuwe versie van de Jabikspaad-rûntsjes die jaren geleden gezamenlijk zijn ontworpen door Stichting Tsjerkepaad en Stichting Jabikspaad Fryslân.

In de podiumzaal van De Hege Stins te Stiens worden vanavond tijdens het binnenkomen van de gasten nog extra stoelen de zaal in gebracht, want met zo'n 45 belangstellenden is de opkomst royaal. Dat is ook niet zo verwonderlijk, want wandelen en wandelrondjes zijn momenteel populair.

Jabiksrûntsjes voor wandelaars en fietsers 

Nadat Froukje Jonkman namens de organisatie alle gasten welkom heeft geheten, verzorg ik een inleiding over de aanleiding waardoor de nieuwe wandelgids is geschreven, die over enkele weken zal worden gepubliceerd en verkocht.

Die aanleiding begint in 2011, toen we als stichtingsbesturen van het Jabikspaad en van Tsjerkepaad bijeenkwamen omdat regelmatig door wandelaars en fietsers de wens werd geuit om in Fryslân wandelrondjes en fietsrondjes te krijgen rondom het Jabikspaad en langs oude Friese kerken. Bestuurlijk werd in 2012 door ons afgesproken dat de bestuursleden Jan Romkes van der Wal (Jabikspaad) en Gerrit van der Iest (Tsjerkepaad) jaarlijks tenminste drie van dergelijke rondjes zouden ontwikkelen, die de naam Jabiksrûntsjes kregen. Later zouden die dan nog eens worden gebundeld in een wandelgids.

Drie jaar later waren er al zeker 16 van die Jabiksrûntsjes ontwikkeld, die Durkje en ik in het jaar 2021 allemaal hebben gelopen in de maanden juni tot en met oktober. De voorheen nog beoogde wandelgids van Jabiksrûntsjes was er echter toen nog steeds niet.

Tijdens één van die Jabiksrûntsjes ontmoetten Durkje en ik in de dorpskerk van het Friese Baaium toevallig voorzitter Gerrit Groeneveld van Stichting Tsjerkepaad, die daar voor Tsjerkepaad een themamiddag voor jongeren organiseerde. Daar stelden Durkje en ik aan Gerrit Groeneveld (Tsjerkepaad) voor om Fokko Bosker uit te nodigen om te onderzoeken of ons gezamenlijke plan van 2012 omtrent de wandelgids van Jabiksrûntsjes ten uitvoer gebracht zou kunnen worden. 

Daartoe vergaderden we eind 2021 samen met Fokko Bosker en Tsjerkepaad tweemaal in onze Refugio Ultreia Feinsum, met als eindresultaat dat Tsjerkepaad aan Fokko Bosker de opdracht gaf om de nieuwe wandelgids te schrijven, uitgaande van de Jabiksrûntsjes van 2013 t/m 2015 en de Kleasterrûntsjes van 2016 t/m 2018 van Tsjerkepaad.

Nu neemt Fokko Bosker het over, en begint zijn lezing over de 'Rondjes om de kerk'.

Landschappen en kerken als inspiratiebron voor wandelen

Fokko Bosker begint zijn lezing met een gedachtenexperiment, dat begint bij Corona. Dat is de memorabele pandemie, die ernstige ziekteverschijnselen met zich meebracht, maar óók viel in die lastige periode op dat veel mensen begonnen te wandelen, en velen daarvan zijn tot op heden regelmatig blijven wandelen.

• Wandelen is meer dan alleen maar stappen vooruit zetten. 
• Wandelen brengt meer met zich mee dan veters strikken en op pad gaan. 
• Toen de wereld in Corona-tijd kleiner werd, ontdekten velen - al wandelend - nieuwe werelden, bijvoorbeeld: een bosje, voorbijglijdende luchten, het licht dat ieder uur anders schijnt, en een merel op de hoogst tak. Die kleine nuances onderweg veranderen je kijk op de wereld, en zorgen voor zoiets als wat Duitsers noemen: Wanderlust (ofwel wandellust).
• Een pad loop je altijd vanuit je eigen beleving.
Oude wegen zijn zelden saai, en het avontuur ligt erop binnen handbereik.
• Het avontuurlijke van het wandelen is voor Fokko in het heuvelachtige Duitsland al tijdens zijn kinderjaren ontstaan, toen hij daar woonde. 
• Al heel jong vroeg Fokko zich af welke geschiedenis de aarde heeft gemaakt, zelfs al voordat wij als mens daarop onze voeten zetten. Zijn aandacht en interesse voor geschiedenis ontstond en groeide in zijn jonge jaren; óók voor de geschiedenis van het landschap. Van daaruit is de stap naar wandelen door het landschap niet zo groot.
• Nadenken helpt altijd.
• Weer terug in Nederland, na elders werkzaam te zijn geweest, ging Fokko bij de Leeuwarder Courant werken, waar hij als redactielid mooie portretten over mensen schreef. Daar realiseerde hij zich op een gegeven moment dat je behalve het schriftelijk portretteren van mensen ook de wereld kunt ontdekken en daarvan dan de geschiedenis van een landschap op schrift zou kunnen portretteren. Reportages zoals over mensen kun je dus ook maken over het landschap, wandelend door Fryslân, en schrijvend over Fryslân. 
• Toen schreef hij de wandelserie 'Friesland voor lanterfanters'. Die wandelgidsenserie werd een succes.
• De Nederlandse Wandelmonitor geeft aan dat zo’n driekwart van de Nederlanders regelmatig wandelt, dus ongeveer 12,3 miljoen mensen maken regelmatig een ommetje, of een dagwandeling, of zelfs meerdaagse wandeltochten, zoals bijvoorbeeld pelgrims dat doen richting Santiago de Compostela.
• Fokko schreef de wandelgids over het Bonifatius Kloosterpad; het pad dat langs locaties van veel voormalige Friese kloosters loopt, door voornamelijk noordoost-Fryslân. Fryslân heeft trouwens heel veel verschillende landschapstypen, en dat feit is mede als uitgangspunt voor dit pad gebruikt. 
• Daarna volgde zijn wandelgids van het Klooster Claercamppad, dat veel meer door de kleistreek gaat, en dat trouwens ook (tot in) het (zuid)westen van Fryslân doorkruist.

Rondjes om de kerk

De door Fokke Bosker recent beschreven rondjes om de kerk liggen voornamelijk in het noord-Friese kustgebied. Daar heeft hij in de afgelopen twee jaren 26 rondjes gecreëerd, met de kwelderwal van de voormalige Friese Middelzee als richtsnoer. 

Hoe kunnen we het landschap verkennen en wellicht het mooie daarvan beschermen? Dat is wat Fokko met name ter harte gaat, en daar schrijft hij dan ook over in zijn nieuwe wandelgids 'Rondjes om de kerk'.

De volgende vier wandelrondjes uit deze nieuwe routegids bespreekt hij vanavond kort: 

• 1. Bij de eerstgenoemde route beschrijft Fokko onder andere de weg vanuit de Sint-Vituskerk te Stiens over het Jabikspaad naar Feinsum, langs onze Refugio Ultreia Feinsum, en natuurlijk ook langs de middeleeuwse Sint-Vituskerk van Feinsum. 
• 2. De tweede besproken route – 'Zee in zicht' -  gaat door Oude Bildtzijl, onder andere op weg naar de Waddenkust, naar het Noorderleeg. 
• 3. De derde route die hij noemt, is de route van Lekkum, voor Stiensers handig, zeker als het pontje van Wyns over de Dokkumer Ee vaart. In zijn wandelgids beschrijft Fokko de meerstemmige koorzang die hij beleefde in de Sint-Ceciliakerk van Lekkum. De muziek van die koorrepetitie bracht de wandelaar Fokko Bosker op gang. 
• 4. Tot slot vertelt hij over het rondje Leeuwarden en het Leeuwarder Bos, beginnend bij de Grote Kerk van Leeuwarden. Het motto van dit wandelrondje werd: 'Verhalen van wat is, en van wat niet meer is'. Dit wandelrondje gaat vanuit het steen van het stadscentrum naar de natuur van het Leeuwarder Bos. 

In beweging (al wandelend) praat het gemakkelijker met elkaar. Je kijkt elkaar onderweg - naast elkaar lopend - doorgaans niet aan. Dat maakt het gemakkelijker om je uit te spreken over wat je ervaart, beweegt en voelt. 

Wandelend kun je trouwens ook het beste je gedachten ordenen. 

Wandelen doet ook veel met je hersenen; kijk maar eens naar de publicaties van bijvoorbeeld professor Erik Scherder. 

Het Ziltepad

Na de pauze is er nog tijd om iets te vertellen over het zogenoemde Ziltepad, een ander project waar Fokko Bosker momenteel ook bij is betrokken.

• De ontwikkeling van dit andere pad is een initiatief van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, en van de stichting Groninger Kerken, die beide veel oude romaanse kerken beheren, omdat de kerkelijke gemeenten dat niet langer kunnen doen. Zo'n platform zet zich in voor leegstaande kerken, om die toch in gebruik te houden en te gebruiken als nieuwe plekken van inspiratie.
• Kerken zijn als het ware de uitingen van dorpsgemeenschappen, aldus Fokko Bosker. Het Zilte Pad voorziet ook in een kennismaking met de mensen, de dorpen, de kerken, en met de natuur.
• Het Ziltepad gaat langs veel kerken van dorpen in de Friese en de Groningse Waddenkuststrook, waarbij die dorpskerken het centrale punt zijn. Daarmee lijkt deze opzet wel een beetje op de 'Rondjes om de kerk', waarvoor we hier vanavond bijeen zijn.
• De droom is om deze route vanuit het Noordhollandse Den Helder over de Afsluitdijk langs de Friese en Groningse kust naar de Duitse grens te laten lopen, en zo mogelijk later zelfs nog verder langs de Waddenzeekust van Duitsland en Denemarken.
• Het Ziltepad wil zo dus de kerken en de dorpsgemeenschappen met elkaar verbinden. 
• De deelnemende kerken zijn dan zoveel mogelijk tenminste tussen mei en september open, en zo mogelijk zelfs nog veel langer, waarbij aangetekend dat die dagelijkse openstelling van dorpskerken in de provincie Groningen nu al veel beter gaat dan in Fryslân. Daar is nog wel het een en ander aan te verbeteren. Als dat zou gebeuren, zou dat wel heel mooi zijn.
• Het Ziltepad gaat in de komende jaren steeds een stukje verder qua uitbreiding van de routes. Je kunt het dus beschouwen als een soort doorontwikkelproject. Uiteindelijk moeten er in 2026 enkele routegidsen van beschikbaar zijn.

Stellingenpad van Sint-Jansklooster naar Kalenberg

Woensdag 28 februari 2024

 

Langs de Binnenhaven naar de Grote Kerk van Vollenhove

Stellingenpad

In het jaar 2022 gaf de uitgever Nivon Natuurvrienden een nieuwe wandelroutegids uit, met als titel 'Stellingenpad'. De subtitel van de wandelgids is: 'In de voetsporen van de Griffioen'. Dit pad wordt in het Engels ook wel de 'Griffin Fairy Trail' genoemd. 

De streekverhalen in deze wandelgids worden ingeleid door etappe-elfen en door de Griffioen, het fabeldier dat in het wapen van de Stellingwerven staat.

Inclusief een zuidlus en een doorsteek heeft dit wandelpad een totale lengte van 263,4 kilometer. De route loopt door de provincies Fryslân, Drenthe, Overijssel en Flevoland; in grote lijnen vanuit Appelscha door het Drents-Friese Wold, via Vledder, Steenwijk en Giethoorn langs de Weerribben, via Vollenhove door vestingstadjes aan de voormalige Zuiderzee, door Wolvega, Noordwolde, Oosterwolde, Haulerwijk, en dan weer terug naar Appelscha. En onderweg kruis je enkele slingerende riviertjes en beekjes, zoals bijvoorbeeld De Lende, de Kuunder/Tsjonger en de Slokkert.

Wandelgids

Deze wandelgids verdeelt de route over 15 etappes door de Stellingwerven, waarvan er zeven zijn onderverdeeld in elk twee deeletappes. De kortste etappe is 10,4 kilometer, en de langste heeft een lengte van 28,1 kilometer. Elke etappe heeft haar eigen thema. 

Omdat Durkje en ik proberen om de etappe-lengtes dicht rond het gemiddelde van zo'n 20 kilometer per wandeldag te houden, hebben wij een eigen etappe-verdeling gemaakt, uitgaande van zo'n 13 wandeldagen op het Stellingenpad.

De wandelgids bevat naast de routebeschrijving (in beide richtingen) en 42 topografische kaarten ook voorlichtende teksten over het landschap van de Stelllingwerven, en over de natuur, markante plaatsen, over bijzondere gebeurtenissen, en over het ontstaan, de geschiedenis en de taal van de Stellingwerven (vroeger ooit een autonome boerenrepubliek), want ook deze regio heeft een heel eigen karakter. Daarnaast kun je in deze wandelgids ook elfen-belevingsverhalen en cultuurhistorische verhalen lezen.

Deze route kent overigens geen eigen route-markering, maar maakt gebruik van het landelijke wandelknooppunten-netwerk.

Over de oude Zuiderzeedijk naar Vollenhove en Blokzijl
Vandaag lopen we onze vijfde dagwandeling op het Stellingenpad, namelijk van het Overijsselse Sint-Jansklooster - met een klein stukje door Flevoland - naar het Overijsselse Kalenberg, over een afstand van 18,9 kilometer. Dit zijn de laatste 12,1 kilometers van etappe 5 en de eerste 6,8 kilometers van etappe 6 van onze wandelgids. 

Het thema van Etappe 5 is: 'Over de oude Zuiderzeedijk naar Vollenhove en Blokzijl'.

Om 8:00 uur vertrekken we vanuit Feinsum, om dan eerst naar het centrum van Kalenberg te rijden, waar we de auto parkeren. Daarna rijden we met de andere auto door naar Sint-Jansklooster, want bij de Monnikenmolen van Sint-Jansklooster begint onze vijfde dagtocht van het Stellingenpad.

Het is 5 graden Celsius als we vertrekken, en de temperatuur stijgt vandaag slechts drie graden. Het is overwegend bewolkt. Tijdens de heenreis regent het af en toe licht, en als we vertrekken in Sint-Jansklooster, miezert het nog heel licht. Snel wordt en blijft het droog, met nauwelijks wind. Heel af en toe zien we een glimpje van de zon, maar de bewolking overheerst. Al met al hebben we goed wandelweer vandaag tijdens onze etappe door voornamelijk noordelijk Overijssel.

Landgoed De Oldenhof en Kadoelermeer

Vanaf de Monnikenmolen aan de Molenstraat vertrekken we om 9:30 uur vanuit Sint-Jansklooster, om over de Halleweg door De Bergkampen naar het Landgoed De Oldenhof te lopen, waar we langs de Havezate Oldenhof lopen.

Aan de overzijde van de Open Swolle (N331) gaan we in de richting van het Kadoelermeer. Waar de Kadoelerweg overgaat in de Noordwal gaan we de voormalige Zuiderzeedijk op, waar we in de Bentpolder het geasfalteerde pad boven op de dijk volgen, met links het Kadoelermeer en rechtsonder ons de Noordwal aan de voet van de oude zeedijk. 

Verderop komen we langs het kunstwerk 'Krusende flerken', dat door de Friese kunstenaar Ids Willemsma is gemaakt. Dit is de stalen verbeelding van de twee gekruiste vleugels van een eend, die een duikvlucht onder water maakt.

Waar het water van het Vollenhoverkanaal - dat door het Kadoelermeer loopt - een bocht naar rechts maakt, lopen we vanaf het hoogspanningsstation van Vollenhove langs het Vollenhoverkanaal, richting Vollenhove.

Op de Voorst, die parallel aan het kanaal ligt, wandelen we de bebouwde kom van Vollenhove binnen.

Van Vollenhove door Flevoland naar Blokzijl 

De schoorsteen van de Vollenhover Palingrokerij rookt als we bij de binnenhaven, de oude haven van Vollenhoven, arriveren. Daar zien we de Grote Kerk van Vollenhove prominent vóór ons staan.

Alhoewel de kerkdeur open is, mogen we niet verder dan in de hal, want binnen zijn schilders bezig met de schilderbeurt van het interieur van de kerk.

Langs de voormalige Latijnse school - het Lemkerhuis - lopen we door naar de passantenhaven.

Op een bankje in de passantenhaven houden we - na de eerste zeven kilometers - onze koffiepauze om 10:45 uur.

Na deze pauze steken we het Vollenhoverkanaal over, en dan gaat de route een eindje verder door Flevoland, boven op de polderdijk langs het Vollenhovermeer.

Dit Vollenhovermeer heeft het karakter van een randmeer, maar dat stopt ongeveer halverwege Blokzijl, waar we ongemerkt de provinciegrens tussen Flevoland en Overijssel oversteken.

Vanaf hier is het water rechts van ons niet meer dan een kanaal, en we weten dat vanaf hier de Flevopolder (Noordoostpolder) zonder randmeer grenst aan Overijssel en aan Fryslân verderop, hetgeen een historische vergissing is geweest vroeger, aangezien dat een tamelijk nadelige invloed heeft gehad op de (veel te sterke) ontwatering vanuit Fryslân, waar bijvoorbeeld door het inklinken van de veenpakketten een nogal vervelende bodemdaling uit voort is gekomen, met alle gevolgen voor bijvoorbeeld woningen van dien.

Via Baarlo naar Nederland 

Bij de toegangssluis van Blokzijl arriveren we in dit voormalig Zuiderzeestadje. 

Bij de ingang van de oude sluis staat het kunstwerk van de Blokzijlse koopmansvrouw.

Langs de grote havenkolk lopen we over de Noorderkade naar mijn nicht Tjikkie, die hier woont, waar we een kop koffie drinken en ruim een uur gezellig met elkaar aan tafel vertoeven, familieverhalen uitwisselend.

Over de Kuinderdijk lopen we daarna Blokzijl uit, over de N333, bovenop de voormalige zeedijk naar Baarlo.

Langs de klokkenstoel bij de oude begraafplaats van Baarlo gaan we binnendijks verder.

Over de Baarlingerweg gaat het verder door het natte veenweidegebied van de Baarlingerpolder.

In de bocht van de Veldhuisweg passeren we de zuivelboerderij 'Weerribben Zuivel'. Bij de parkeerplaats van deze zuivelboerderij staat een partij gestapelde turven, waarschijnlijk uit de Weerribben. 

Een eind verderop, links van ons in de Weerribben, zien we dikke rookwolken waar rietsnijders grote partijen riet verbranden. De streek ten oosten daarvan wordt gehuld in een dichte rookwolk, waar we straks nog duidelijk merkbaar doorheen gaan.

Om 14:00 uur komen we aan in het buurtschap Nederland.

Naar Kalenberg in de Weerribben

In Nederland steken we de Heer van Diezenvaart over, en dan volgen we die in noordelijke richting, over het Waterkeringpad, de Weerribben in.

Waar we het uitgestrekte natuurgebied van de Weerribben binnenlopen, wordt al melding gemaakt van de werkzaamheden die hier momenteel in de Weerribben worden uitgevoerd. Links en rechts van het Waterkeringpad zien we in de rietlanden machines en mensen werkzaam. Veel bomen en struiken langs het voet- en fietspad van het Waterkeringpad zijn inmiddels gerooid, dus het ziet er nogal kaal uit aan weerzijden van het asfaltpad. Her en der liggen stapels riet, boomstammen en houtsnippers, wellicht om binnenkort afgevoerd te worden vanuit de Weerribben.

Dit slingerpad voert ons naar Kalenberg-Zuid, waar we in de rook van het rietbranden het dorp Kalenberg binnenwandelen.

Met links de woningen en rechts de vaart en aan de overzijde ook woningen lopen we door Kalenberg.

In de tuin van één van de huizen kun je buiten een pelgrimsstempel van het Jabikspaad in bijvoorbeeld je wandelgids afdrukken. We doen het wel, maar het zogenoemde Zegel van Kalenberg is nagenoeg niet te onderscheiden, omdat het stempel veel te vochtig is en waterig op papier komt te staan. Maar goed, we hebben het stempel nu wel.

Bij de brug over de vaart midden in het dorp steken we de dorpsvaart over, waar onze auto staat geparkeerd.

Dan rijden we om 14:45 uur naar Sint-Jansklooster terug, waar we onze andere auto afhalen, om tenslotte terug te rijden naar Feinsum.

Mensenmest: een ongebruikelijke, ongebruikte grondstof

Dinsdag 27 februari 2024

 

Lezing van Lucia Hernandez in Wetsus

Watertechnologie en Mensenmest

Wetsus en de Leeuwarder Courant organiseren publiekslezingen, die de grenzen van nieuwsgierigheid verleggen. Deze lezingen over watertechnologie zijn bedoeld om de fascinerende wereld van kennis en innovatie te ontdekken. 

Vanavond vindt één van die lezingen plaats in Wetsus te Leeuwarden.

Het thema van deze avondlezing is: ‘Mensenmest: een ongebruikelijke, ongebruikte grondstof’.

De sprekers Lucia Hernandez en Chris Schott van Wetsus onthullen de onconventionele wereld van ‘Mensenmest’, over: 

• Hoe wordt mensenmest nu verwerkt?, en 
• Wat betekent dat voor de landbouw? 

Mensenmest zit vol met nuttige stoffen. In het huidige systeem wordt het allemaal verbrand en als asfalt hergebruikt.

• Hoe kan dat anders en/of beter?

Lucia Hernandez & Chris Schott

Mensenmest is een waardevolle reststroom. Maar de bruikbare stoffen uit onze poep en plas verdwijnen nu nog gewoon in het riool. 

Onderzoekers Chris Schott en Lucia Hernandez van Wetsus kijken naar de haalbaarheid van een alternatief.

Het belang om al die stoffen terug te winnen is duidelijk. 

• Maar hoe doe je dat dan? 

Schott en zijn collega Hernandez doen daar bij Wetsus onderzoek naar, en zij vertellen ons er vanavond over in hun publiekslezing.

Stoppen met 'Flush and forget'

Als eerste vertelt de Mexicaanse Lucia Hernandez over de huidige manier van mensenmest-verwerking.

• Alles gaat  - vaak gemengd met regenwater – momenteel nog naar de zuiveringsinstallatie (flush & forget). In dat proces verkrijg je ook vervuilde slib, dat dan verbrand wordt. Daarbij worden helaas goede grondstoffen verspild.
• We moeten nu naar meer circulariteit, dus het (her)gebruiken van die (grond)stoffen. Daartoe moeten we de afvoer van mensenmest scheiden van de andere afvalstromen. 
• Per persoon veroorzaken we 128 liter afvalwater per dag, dat door ons met 33 liter per persoon per dag schoon water wordt weggespoeld door het riool. Bij gebruik van vacuümtoiletten verbruik je daarentegen veel minder schoon spoelwater. Daarmee bespaar je zo’n 26 liter schoon water per persoon per dag. 
• Door poep en plas separaat op te vangen, kun je een groot deel nutriënten uit die tamelijk geconcentreerde afvalstroom halen. 
• De reststoffen moet je gereed maken voor de landbouw, dus dan moet je eerst alle schadelijke stoffen eruit halen. En dat kan met een vergister, waarin mensenmest zo’n 100 dagen blijft gisten bij een temperatuur van 55 graden Celsius. 
• Bij mensenrest-meststoffen heb je nog wel te maken met medicijnresten. Daar zou je met nader onderzoek nog wel iets goeds aan kunnen doen, door bijvoorbeeld die medicijnresten af te laten breken, of die eruit te halen.
• Op deze manier kunnen we goede mensenmest maken met weinig fosfaat en stikstof. Dat is voor boeren wenselijk.
• Een belangrijk punt is dan nog het verwijderen van zware metalen die in mensenmest voorkomen. Daarvoor moeten we eerst weten waar die zware metalen eigenlijk vandaan komen. Overigens is het zo dat in afgezonderde mensenmest veel minder zware metalen zitten, dan in het reguliere rioolslib, dus ook dat is een argument om separaat mensenmest te gaan gebruiken. Mensenmest is namelijk in veel opzichten veel schoner dan ons gebruikelijke rioolslib.
• Mensenmest kan bijdragen aan een hogere kwaliteit van landbouwmeststoffen.
• In Sneek is hiermee al geëxperimenteerd, en in het Zweedse Helsingborg is dat al op veel grotere schaal gedaan, namelijk bij 2.000 huishoudens. Vanaf die schaal begint het financieel (kosten/baten) aantrekkelijk te worden.

Met het oog op de landbouw 

De Duitse Chris Schott – coördinator landbouw - gaat het daarna vooral over reststoffen hebben die in de landbouw gebruikt kunnen worden.

• Als een bodem geen seleen heeft, groeien gewassen prima. Maar, mensen hebben wel seleen nodig, en die kunnen ze door het eten van seleen-houdende landbouwgewassen binnen krijgen. In China toonde onderzoek aan dat het eten van landbouwgewassen van seleen-arme grond veel meer ziektes veroorzaakte dan bij mensen in China die gewassen aten van seleen-houdende landbouwgronden.
• Datzelfde geldt ook voor zink; ook dat heb je in de bodem nodig voor de juiste gewenste stoffen in landbouwgewassen.
• Die twee stoffen - seleen en zink - zijn wereldwijd schaars, maar die beide stoffen zouden we wel uit de mensenmest kunnen halen. Kortom er is dus alle reden om mensenmest te gebruiken, vooral om het terug te geven aan de bodem daar waar te weinig seleen en zink van origine in de bodem zit.
• Dat geldt overigens voor enkele andere stoffen ook, zoals bijvoorbeeld zwavel in enige mate.
• Als we deze stoffen uit andere delen van de wereld naar ons toe halen om het te gebruiken ten behoeve van onze consumptie, en als we het daarna in mensenmest verbranden (zoals we dat momenteel (nog) doen), dan zijn we mondiaal niet eerlijk bezig, want we putten de rest van de wereld uit (waar wij het vandaan halen) voor ons eigen voordeel.
• We moeten zoveel mogelijk als volgt gaan werken: Renewable, Circulair en Niet-toxisch.
• Bij Wetsus vindt men dat we de reststoffen van mensenmest zoveel mogelijk naar de landbouw zouden moeten brengen, want daar zijn ze hard nodig. Daartoe zou je met koolstof kunnen gaan werken, door fermenteren, vergisten en/of composteren. Fermentaat en digestaat geven voeding aan de bodem, zoals compost dat ook doet. Digestaat plakt, en zorgt daardoor voor verklontering van stoffen in de bodem, waarmee je dan ook meer water kunt vasthouden; wat zeker ook wenselijk is tegenwoordig.
• Levende cellen werken lijmend op de bodemdeeltjes, en dat heb je nodig. Bij fermenteren verkrijg je trouwens meer lijmstof, dan bij digestaat en compost.
• We moeten alle nutriënten opsplitsen uit mensenmest, en daarmee dan zorgen voor een optimale toepassing in de landbouw.
• Ook ammonium uit mensenmest kun je het beste direct weer hergebruiken in de landbouw. Dan heb je daar namelijk geen andere – energieverslindende – technieken voor nodig. Het ammoniak kun je er ook nog uithalen, om dat voor kunstmest te gebruiken.
• De stikstof uit mensenmest zouden we direct moeten gebruiken in de landbouw.
• Wetsus wil vanaf nu ook de samenwerkende beweging maken richting de economie, om hun aanpak breder te maken dan alleen maar met de focus op het chemische deel. Door de chemische processen te koppelen aan economische processen, kun je de overstap naar het op deze manier verwerken van mensenmest succesvol(ler) maken.

Vragenronde

Enkele zaken die in de aansluitende vragensessie nog aan de orde komen, zijn onder andere de volgende:

• We verbranden nu (nog) rioolslib, alhoewel we dat op zich op termijn ook wel zouden kunnen reinigen, maar dat is tot op heden nog niet gelukt.
• Je kunt er veel beter voor kiezen om het rioolslib niet te vervuilen met mensenmest. Veel beter is het om de gewenste stoffen direct uit de nog geconcentreerde mensenmest te halen. Dat werkt beter en is veel goedkoper dan het uit die hele grote totaalpartij van rioolslib te halen, hetgeen bij de huidige werkwijze van afvoer nodig zou zijn.
• De meest mestvergisters zijn momenteel bedoeld om energie te verkrijgen, dus niet om de nutriënten eruit te halen. Dat laatste is waar Wetsus wel naar toe wil, want dan kun je die nutriënten weer gebruiken in de landbouw. Maar ja, de subsidie wordt momenteel vooral verleend op mestvergisters die energie opwekken, dus dan is dat wat de insteek is.
• Wettelijk is het nog niet toegestaan om het slib uit mensenmest (die nu bijvoorbeeld in de pilot in Sneek wordt verkregen) te gebruiken in de landbouw. Er wordt overigens aan gewerkt om dat op termijn wel mogelijk te maken. In Zweden mag dat trouwens wel. 
• Boerenverstand is goed, maar je moet het wel leren begrijpen. Als je boeren daarop doorvraagt, is het lastig de essentie ervan boven water te krijgen. Maar, als je door blijft vragen en het gesprek erover blijft voeren, blijkt vaak wel dat er veel goeds zit in boerenverstand.
• Een boer in de zaal geeft aan dat hij vindt dat het benutten van mensenmest nu eigenlijk nog een ontbrekende, maar wel wenselijke schakel is in bemesting in de landbouw.

Stellingenpad van Giethoorn naar Sint-Jansklooster

Maandag 26 februari 2024

 

Over het Schutsloterpad door Belt-Schutsloot

Stellingenpad

In het jaar 2022 gaf de uitgever Nivon Natuurvrienden een nieuwe wandelroutegids uit, met als titel 'Stellingenpad'. De subtitel van de wandelgids is: 'In de voetsporen van de Griffioen'. Dit pad wordt in het Engels ook wel de 'Griffin Fairy Trail' genoemd. 

De streekverhalen in deze wandelgids worden ingeleid door etappe-elfen en door de Griffioen, het fabeldier dat in het wapen van de Stellingwerven staat.

Inclusief een zuidlus en een doorsteek heeft dit wandelpad een totale lengte van 263,4 kilometer. De route loopt door de provincies Fryslân, Drenthe, Overijssel en Flevoland; in grote lijnen vanuit Appelscha door het Drents-Friese Wold, via Vledder, Steenwijk en Giethoorn langs de Weerribben, via Vollenhove door vestingstadjes aan de voormalige Zuiderzee, door Wolvega, Noordwolde, Oosterwolde, Haulerwijk, en dan weer terug naar Appelscha. En onderweg kruis je enkele slingerende riviertjes en beekjes, zoals bijvoorbeeld De Lende, de Kuunder/Tsjonger en de Slokkert.

Wandelgids

Deze wandelgids verdeelt de route over 15 etappes door de Stellingwerven, waarvan er zeven zijn onderverdeeld in elk twee deeletappes. De kortste etappe is 10,4 kilometer, en de langste heeft een lengte van 28,1 kilometer. Elke etappe heeft haar eigen thema. 

Omdat Durkje en ik proberen om de etappe-lengtes dicht rond het gemiddelde van zo'n 20 kilometer per wandeldag te houden, hebben wij een eigen etappe-verdeling gemaakt, uitgaande van zo'n 13 wandeldagen op het Stellingenpad.

De wandelgids bevat naast de routebeschrijving (in beide richtingen) en 42 topografische kaarten ook voorlichtende teksten over het landschap van de Stelllingwerven, en over de natuur, markante plaatsen, over bijzondere gebeurtenissen, en over het ontstaan, de geschiedenis en de taal van de Stellingwerven (vroeger ooit een autonome boerenrepubliek), want ook deze regio heeft een heel eigen karakter. Daarnaast kun je in deze wandelgids ook elfen-belevingsverhalen en cultuurhistorische verhalen lezen.

Deze route kent overigens geen eigen route-markering, maar maakt gebruik van het landelijke wandelknooppunten-netwerk.

In het laagveen tussen Schutsloterwiede en Belterwiede
Vandaag lopen we onze vierde dagwandeling op het Stellingenpad, namelijk van het Overijsselse Giethoorn naar het Overijsselse Sint-Jansklooster, over een afstand van 20,1 kilometer. Dit zijn de 12,6 kilometers van gehele etappe 4 en de eerste 7,5 kilometers van deeletappe 5a van onze wandelgids. 

Het thema van Etappe 4 is: 'In het laagveen tussen Schutsloterwiede en Belterwiede'.

Om 8:00 uur vertrekken we vanuit Feinsum, om dan eerst naar Sint-Jansklooster te rijden, waar we de auto bij de Monnikenmolen parkeren. Daarna rijden we met de andere auto terug naar Giethoorn, want bij de Doopsgezinde kerk van Giethoorn aan de Dorpsgracht begint onze vierde dagtocht van het Stellingenpad.

Het is 4 graden Celsius als we vertrekken, en de temperatuur stijgt vandaag slechts twee graden. Het is overwegend bewolkt, maar droog, en met een stevige koude wind, die we vooral zo voelen op de trajecten waar we met tegenwind lopen. Al met al hebben we goed, fris wandelweer vandaag tijdens onze etappe door noordelijk Overijssel.

Door Giethoorn naar Westeinde/Wanneperveen

Vanaf het parkeerterrein in Giethoorn lopen we naar de Dorpsgracht, waar onze dagtocht begint bij het gesloten Giethoornse museum 't Olde Maat Uus.

Naast de Doopsgezinde kerk komen we langs het kunstwerk dat is gemaakt als aandenken aan de beroemde Nederlandse film Fanfare, die een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de naamsbekendheid van Giethoorn.

We volgen in zuidelijke richting voortdurende de Dorpsgracht, eerst over het Binnenpad, dan de Langesteeg en dan het Zuiderpad, totdat we over de Frensensteeg het lange streekdorp in oostelijke richting verlaten.

Door een open veenweidegebied wandelen we daarna langs de Bovenboersevaart en de Dwarssloot naar de het buurschap Westeinde van Wanneperveen.

Een eind verderop op de Veneweg verlaten we het lintdorp Wanneperveen.

Links of rechts van de Veneweg proberen we één van de horecagelegenheden te vinden waarin we een kop koffie zouden kunnen drinken, maar alle horeca is hier gesloten op deze winterfrisse maandagochtend. Daarom nemen we op het eind van de Veneweg plaats op een picknickbank, die hier op een tamelijk winderige plek staat. Bij gebrek aan een luwer plek houden we hier een korte koffie- en broodjepauze.

Van Blauwe Hand over de Belterwijde naar Belt-Schutsloot

In het buurtschap Blauwe Hand komen we aan op een driesprong van belangrijke doorgaande wegen in deze streek. Blauwe Hand ligt tussen de veenmeren Beulakerwijde en Belterwijde.

Hier steken we het Kanaal Beukers-Steenwijk over, en direct erna gaan we de dam op, die men hier dwars door de Belterwijde heeft aangelegd, om het noord-zuid-verkeer hier mogelijk te maken. 

Op de kop van deze brede verkeersdam staat het culturele Monument voor Milieu en Toerisme (1992), gemaakt door Jan Wolkers.

Vanaf hier steken we over het fietspad de dam van de Blauwehandseweg over, die dwars door de Belterwijde loopt.

Aan de overzijde gaan we de Belterweg op, naar Belt-Schutsloot.

Via een smal houten bruggetje steken we de Schutsloot over.

Aan de overzijde volgen we dan het Schutsloterpad langs de Schutsloot, door het enigszins op Giethoorn gelijkende dorp.

Het laatste deel van dit dorpspad loopt aan de zuidkant langs de Kleine Belterwijde.

Het is net twaalf uur geweest, dus een mooi moment voor onze lunchpauze. Vlak buiten het dorp staat aan de Arembergerweg een houten informatiehut, waarin we onze lunchpauze beleggen, nu wel in de luwte, uit de koude wind.

Langs de Arembergergracht voor reflectie naar Barsbeek

Na deze lunchpauze gaan we de Arembergerweg op in zuidelijke richting, langs de Arembergergracht.

Aan de overzijde van de gracht zijn rietsnijders aan het werk. Een dikke rookkolom drijft over de ruige rietvelden, waar het afvalriet door hen wordt verbrand.

Verderop langs de gracht ligt een grote voorraad rietschoven langs het water, klaar om afgehaald te worden.

Nog iets verder ligt ook een deel van de rietoogst, maar een kleinere partij, met een wagen erbij waarmee het riet wordt aangevoerd naar de Arembergergracht, en een lange schuit, waarmee het riet over water kan worden afgevoerd, om het daarna te leveren aan rietdekkersbedrijven.

Dan buigen we af naar het westen, om over de Woldweg  zuidelijk van de Schinkellanden van natuurreservaat De Wieden, naar het buurtschap Barsbeek te lopen.

In Barsbeek staat bij één van de woningen langs de weg een houten hokje in de tuin, aan één zijde open, en binnen tegen de achterwand een groot tekstbord.

We steken het slootje over, en lezen dan de lange meditatieve tekst, die is bedoeld om in alle stilte eens even aandachtig door te lezen, om daarna - bijvoorbeeld op het zitbankje binnen, of doorwandelend - rustig te overdenken. Een mooi initiatief van reflectie.

Via Kadoelen naar de Monnikenmolen van Sint-Jansklooster

Over de Poepershoek lopen we naar het Heetveld. Hier gaan we de Kadoelen op. In de verte zien we al de op een hoogte gebouwde watertoren van Sint-Jansklooster. 

De Kadoelen gaat richting buurtschap en landgoed Kadoelen. In Kadoelen arriveren we bij de ruïne van een boerderij, en iets verderop zien we de dorpskerk staan tegenover dit agrarisch erfgoed.

Dan komt het eind in zicht, want nu hoeven we alleen nog maar door Kadoelen over de Bergkampen naar Sint-Jansklooster te lopen. 

Nog in Kadoelen passeren we het recent sterk uitgedunde Knoppersbosje, dat één van de laatst overgebleven eikenhakhoutbosjes op het Hoge land van Vollenhove is. Dit geriefhoutbos wordt door Natuurmonumenten beheerd volgens aloud cultuurhistorisch gebruik.

Op de T-kruising van Bergkampen en Molenstraat arriveren we bij de rand van de bebouwde kom van Sint-Jansklooster. Hier staat de Monnikenmolen, gebouwd in 1857.

Er staan auto's bij de molen, en er zit een groep in het molencafé. Bij binnenkomst - om er een kop koffie te gaan drinken - horen we dat het molencafé gesloten is. Momenteel wordt er vergaderd.

Daarom stappen we om 14:00 uur bij deze molen in de auto, en rijden terug naar Giethoorn, waar we op de terugweg naar huis onze andere auto afhalen.

Zonsondergang in Feinsum

Zaterdagavond 24 februari 2024
 

Zonsondergang in Feinsum

Weg van Feanwâlden

Zaterdag 24 februari 2023

 

De middeleeuwse Schierstins van Feanwâlden

Struinen door It Bûtefjild

Vandaag gaan Durkje en ik weer eens een dag op stap met Joske & Dethmer. Voor vandaag hebben ze een kuier geselecteerd van de wandelserie 'Weg van wandelen', en dan specifiek de 16 kilometer lange wandeling die als titel draagt: 'Weg van Feanwâlden'.

Deze route loop grotendeels door natte graslanden, langs rietvelden en broekbos, door moerasgebied en over drassige poldergrasdijken.

Deze wandelroute begint in het Friese Feanwâlden, het dorp waar de beroemde schrijver Theun de Vries (1907-2005) is geboren en getogen. 

Feanwâlden wordt aan de noordwestzijde omringd door It Bûtefjild, dat één van de prachtige natte natuurgebieden van Fryslân is. 

Rond 9:00 uur vertrekken we vanuit Feinsum, en rijden we naar het NS-station van Feanwâlden, waar onze kuier van vandaag aanvangt.

Het is droog, en het blijft droog, en af en toe krijgen we een glimpje van de zon te zien. Het waait wel enigszins, dus in het begin van de tocht is het nog frisjes, maar naarmate de dag vordert, waait het iets zachter en is het heel aangenaam wandelweer.

Van Feanwâlden naar Het Houtwiel

Door het Spoorpark en langs de Johanneskerk van Feanwâlden lopen we eerst naar de Schierstins. Dit is de enige nog in Fryslân bewaard gebleven middeleeuwse stenen woontoren (stins), gebouwd in de 14e eeuw.

Bij de Schierstins - het vroegere buitenklooster van de zogenoemde schiere monniken - gaan we de Muontsewei op, om aan de noordzijde van Feanwâlden over een tamelijk drassig graspad aan de oostkant van de Feanwâldster Feart It Bûtefjild te betreden. 

Over een evenzo drassige grasdijk lopen we over dat slingerende polderdijkje om De Houtwiel heen, naar de Goddeloaze Singel, het geasfalteerde wandel- en fietspad, dat De Houtwiel doorsnijdt tussen Feanwâlden en Broeksterwâld. 

Langs de Goddeloaze Singel vinden we ter hoogte van de Feanwâldster tjasker een picknickbank, met daarop als ingefreesd opschrift de naam van de voormalige boswachter Jacob Bijlsma, die nog verderop woont in het zogenoemde Goddeloas Tolhûs. Op deze picknickbank aan de Singelsfeart - met op de achtergrond de aldoor luidruchtige ganzen - houden we onze koffiepauze, van koffie met daarbij de 'bijbelse' cake, die door de jeugdgroep van de Protestantse Gemeente te Grou gisteravond is gebakken. Koffie en cake smaken ons hier prima in het open veld.

Even later steken we aan het eind van de Goddeloaze Singel bij het Goddeloas Tolhûs de Falomster Feart over.

Langs de Skosse naar de Looden Hel

Aan de overzijde van de vaart volgen we het geasfalteerde pad dat slingerend door noordkant van De Houtwiel langs de Falomster Feart loopt.

Dan volgen we de Bûtefjild, onder andere langs het kunstwerk De Skosse, langs de zogenoemde Skossen in de waterpartijen links en rechts van het wandel-/fietspad. Hier merken we dat het nog wel fris is om met tegenwind voort te gaan. Het kunstwerk van De Skosse is onder andere opgebouwd uit kleine zwerfkeien, die in de IJstijd vanuit Scandinavië naar Fryslân zijn geschoven door de metersdikke ijslaag die het noorden van Europa toen bedekte.

De Bûtefjild buigt af naar het zuiden. Daar lopen we een klein eindje terug in de richting van Feanwâlden, om dan bij het uitkijkpunt van De Wiel - vlak vóór de tijdelijk gestremde brug over De Wiel - over de grasdijk langs de Wiel in westelijke richting naar de Looden Hel te lopen.

Voorbij de Looden Hel blijven we de grasdijk volgen tussen het veenmeer en De Wiel.

Verderop passeren we een kleine kudde schapen, die ons nieuwsgierig gadeslaan in ons voorbijgaan. 

Door het Ottema-Wiersmareservaat

Ter hoogte van het doorloop-uitkijkpunt op de T-kruising van De Wiel en de Mear steken we via de hoge houten brug de Mear over, om dan over een oeverpad in zuidelijke richting te lopen.

Hier betreden we het Ottema-Wiersmareservaat, dat grenst aan de Sippenfennen van It Bûtefjild. 

Links van ons stroomt de Mear, en rechts van het pad is een broekbos, heel nat, moerassig, waarin de bomen zijn bedekt met een hele dikke laag groen mos. Schitterend hier is het prachtige heldergroene lijnenspel van de in het water staande bomen van dit broekbos.

Dit landschap vol plassen, poelen, rietvelden en natte hooilanden laat ons zien hoe dit gebied er eeuwen geleden bij lag.

Heel even moeten we een stukje Ottemaweg volgen, maar al heel snel gaan we door een singel het natuurreservaat weer in, op weg naar de vogelkijkhut ter hoogte van de Dijkstra-Draai, de openstaande draaibrug, die ons de toegang tot het natuurreservaat verhindert.

Terug over De Wâl door Feanwâldsterwal

Maar dat hindert niet, want het is juist de bedoeling dat we vanaf deze vogelkijkhut het sterk slingerende Koekoekspad blijven volgen, verderop langs de spoorlijn, totdat we - aangekomen bij de Veenwoudsterwalvaart - door het spoortunneltje Feanwâldsterwal binnen kunnen lopen.

Daar op De Wâl aangekomen, gaan we het dorpscafé 't Dûke Lûk binnen, om hier met z'n vieren te gaan lunchen.

Na de lunch hoeven we dan alleen nog maar over De Wâl het hele dorp door te lopen langs de smalle dorpsvaart van Feanwâldsterwal, totdat we op de Suderwei ons eindpunt Feanwâlden al weer binnen wandelen, over het spoor terug naar de parkeerplaats aan de Stasjonswei bij het treinstation van Feanwâlden.

Tijdens het laatste stukje door Feanwâldsterwal hebben we vóór ons het zicht op de donkere regenwolken die in het oosten hangen, maar die deren ons niet, want het blijft op dit laatste stuk van onze route - net zoals het hele eerste deel - droog, dus al met al hebben we prima wandelweer gehad vandaag, en bovendien een gezellige wandeldag zo met z'n vieren.

Het pensioenkasteel

Donderdag 22 februari 2024
 

Cover van 'Het pensioenkasteel'

De derde fase van je leven

Pensioen betekent voor veel mensen het begin van een levensfase waarin niets meer hoeft en veel mag. Dat klinkt aanlokkelijk, maar is dat ook zo? ‘Het grote genieten’ en ‘het lekker rustig aandoen’ leiden in alle eerlijkheid maar al te vaak tot monotone en weinig uitdagende weken, maanden, jaren.

• Wil je dat echt? 
• Ben je niet eerder op zoek naar een meer intense en actieve invulling van je pensioentijd? 

Je hebt gemiddeld genomen meer levensjaren voor de boeg dan de vorige generaties die met pensioen gingen, en met enig geluk ben je vaak nog behoorlijk fit en vitaal. 

• Dus wat ga je doen als het werk naar de achtergrond verdwijnt? 
• Hoe ga je invulling geven aan de zee van tijd die vóór je ligt?

Doe jezelf (en je naasten) daarom een plezier en lees dit boek. 

Je vindt er bruikbare adviezen, oefeningen en antwoorden op de vraag hoe je van de derde fase van je leven een prachtige fase kunt maken. 

Een veelbelovend pensioen is goed voor de mens

Auteur Cees Harmsen publiceerde in 2023 daarover zijn boek 'Het pensioenkasteel', met als ondertitel: 'Een rondgang door de twaalf kamers van een veelbelovend pensioen'.

Harmsen vergelijkt het pensioen met een fraai kasteel, en neemt je in zijn rol als pensioengids mee op een rondgang door twaalf belangrijke kasteelkamers. Die rondleiding zou je kijk op pensioen kunnen veranderen.

De auteur beoogt met zijn boek een handleiding aan te bieden om de derde fase van je leven in te vullen met zinvolle structuren en ambitieuze verwachtingen, om zodoende een veelbelovende pensioentijd te beleven.

Onder een veelbelovend pensioen verstaat Cees Harmsen:

• a. Er fysiek en materieel goed voor staan;
• b. Met mentaal uitdagende zaken bezig zijn;
• c. Onderhouden van warme en betekenisvolle relaties;
• d. Vervuld zijn met een diep besef van geluk en zingeving.

De kernboodschap van dit boek is dat een ambitieus pensioen goed is voor een mens.

1. Met pensioen

• Wanneer we werk verrichten waar een element van liefde en roeping in zit, is er in wezen weinig behoefte aan een opgedrongen eindpunt.
• De mens floreert bij het hebben en realiseren van doelen.
• De mens is geneigd tot een zekere luiheid.

2. De twaalf kamers van het pensioenkasteel

• "De redelijke mens past zich aan de wereld aan; de onredelijke mens volhardt in zijn pogingen de wereld aan hemzelf aan te passen. Derhalve is alle vooruitgang afhankelijk van de onredelijke mens" (George Bernard Shaw, (1856-1950)).
• Wees trots dat je de eindstreep (pensioendatum) hebt gehaald.

3. De werkkamer

• Een goed (waardig) afscheid is belangrijk. Besteed daar aandacht aan; in een positieve stemming. Regel je afscheid zelf, en zet het naar je eigen hand.
• Vier de successen van je prestaties.
• Besef voor wie je echt van betekenis bent geweest.
• Macht is gekoppeld aan je functie, maar status is gekoppeld aan de sociale hiërarchie. Verlies van status kun je voorkomen door je stijl en gedrag.
• Je moet opnieuw leren genieten van het leven.
• Ambitie moet je constant blijven voeden.
• Zonder ambitieuze mensen was de wereld in veel opzichten een stuk slechter en saaier geweest.
• Kun je in het reine komen met de scherpe kantjes van je ambities?
• Bepaal haalbare doelen en ambities, en realiseer die stapsgewijs door prioriteiten te stellen.
• Waar draait het nou echt om in het leven, en welke activiteiten zijn belangrijk om je doelen en ambities te realiseren?
• Zorg ervoor dat je weet en doet wat belangrijk voor je is, en laat je leven niet bepalen door urgenties die van weinig belang zijn. Kijk eerst naar het belang, en dan pas naar de urgentie.
• De waarde van werk verandert naarmate we ouder worden.
• Het samenzijn met mensen die ons dierbaar zijn, is geen vanzelfsprekendheid.

4. De woonkamer

• Het grootste gevaar van een lange relatie is onverschilligheid.
• Ga samen iets doen waar je energie van krijgt, waar je met elkaar over kunt praten, en waar je je telkens weer op verheugt.
• Samenwonen met een ander vraagt constante aandacht.
• Streef ernaar om er samen het beste van te maken, en de ander te gunnen wat voor hem of haar belangrijk is.
• Moeilijke tijden bieden je ook de mogelijkheid om er uiteindelijk sterker uit te komen.
• Delen van een gemeenschappelijke geschiedenis geeft je een solide basis voor de derde fase van je leven.
• Hoe langer mensen bij elkaar zijn, hoe meer ze denken te weten hoe de ander zich voelt, en wat hij of zij bedoelt.
• Mannen en vrouwen communiceren anders.
• De belangrijkste vraag is niet hoe je herinnerd wilt worden, maar waar je herinnerd wilt worden.
• Wees ambitieus in je privé-situatie, want dat is de enige plek waar je kunt werken aan een waardevolle nalatenschap.
• Eenzaamheid is een zeer persoonlijke beleving, en alleen zijn is zeker niet hetzelfde als je alleen voelen.
• Als je dingen in je leven wilt veranderen, begint dat altijd met het besef van de actuele, feitelijke situatie, hoe pijnlijk die soms ook kan zijn.
• Diversiteit in je vriendenkring is een goed streven, waarvan je later veel profijt kunt hebben.
• Veel mensen waarderen een hernieuwd contact, dus neem het heft in eigen handen.
• Weten en beseffen dat je voor een ander mens van waarde bent, is uitermate belonend.
• Blijf jezelf goed verzorgen, en let erop dat je voor andere mensen aantrekkelijk blijft.
• Wees aardig en stel je beschikbaar wanneer anderen je echt nodig hebben.

5. De fitnesskamer

• Een fit lichaam is belangrijk voor het reguleren (regelen en controleren) van je emoties en van je gelukbeleving.
• Mensen ervaren hun eigen leeftijd totaal anders dan hun eigen ouders deden op die leeftijd.
• Het lichaam volgt een eigen agenda, en die heb je te respecteren.
• Bij bewegen houd je je spieren en gewrichten soepel, zorg je dat je conditie op peil blijft, en zorg je voor het verbeteren van de executieve functie van je hersenen.
• Bewegen maakt je slimmer, geconcentreerder en sneller.
• Besef dat je gedrag in het heden bepalend is voor je toekomst.
• Als je een leuke, sympathieke oudere wilt zijn, moet dat vooral nu in het heden zijn.
• Als tijd je vriend is, ga je veel relaxter met je tijd om, en ervaar je veel minder stress.
• Als we onszelf zien als jonger, gezonder, capabeler en levendiger - en dus tegengesteld aan de verwachtingen van onze sociale leeftijd - dan heeft dat een positief effect op ons lichaam.
• Regelmatig bewegen bevordert niet alleen je conditie en je welbevinden, maar werkt ook levensverlengend.

6. De schatkamer

• Het opbouwen van enige financiële reserves is geen overbodige luxe.
• De psychologische beleving van ervaren rijkdom heeft vooral te maken met hoe rijk jij je voelt.
• Het is onverstandig om grote risico's te nemen met je pensioengeld.
• Uitgangspunt voor een goed pensioen is gedurende veertig aaneengesloten jaren fulltime werken.
• Bij een goed pensioen moet je uitgaan van 70% van je laatstverdiende bruto-inkomen.
• Nederlanders maken zich vaak zorgen of ze uitgaven kunnen bekostigen, die bij nader inzien blijken mee te vallen.
• Een betekenisvol en gelukkig pensioen is veel belangrijker, dan het kunnen beschikken over veel geld.
• We houden koppig vast aan onze overtuigingen, ook wanneer ze al lang zijn ingehaald door een nieuwe realiteit. Sommige van onze overtuigingen passen niet meer in de tijd waarin we leven, en zijn daarmee disfunctioneel.
• Een actief en ambitieus pensioen werken levensverlengend en welzijnsverhogend.
• Doe wat met je geld, zodat het van nut is voor jezelf, en voor anderen.
• Het is onmogelijk meer van je rijkdom te genieten, dan je mentale instelling toelaat.
• Geniet, door aan te sluiten bij je hobby's en ambities, waar je energie van krijgt, en die je fysiek en mentaal in goede conditie houden.
• Je moet jezelf niet verliezen in je spullen door er teveel waarde aan te hechten.
• Liefde - de belangrijkste bron van je gelukbeleving - krijgt alleen gestalte door levende wezens als mensen en dieren.
• Leer te genieten van minder met meerwaarde.

7. De torenkamer

• De mens is een vierdimensionaal wezen, met een fysieke, mentale, emotionele en spirituele dimensie.
• Bij onverwachte gebeurtenissen is de kans groot dat spiritualiteit sterker op de voorgrond komt.
• Religieus zijn betekent geloven in God, wat tot uitdrukking komt in een verzameling geloofsstandpunten en gedragsrituelen.
• Spiritualiteit behelst een focus op immateriële zaken, waarden en ideeën.
• Ieder mens kent wel spirituele momenten, maar niet ieder mens is religieus.
• Ons religieus en spiritueel bewustzijn zijn biologisch bepaald, en deel van onze lichamelijke constitutie.
• Er zal altijd behoefte blijven aan grote mythische verhalen, die de mens van oudsher nodig heeft om zin te verlenen aan het aardse bestaan.
• De spirituele dimensie kan een rijke bron van zingeving bieden aan je pensioenjaren.
• Iedereen wil een gelukkig leven leiden.
• Waarden zijn de idealen en overtuigingen die voor jou belangrijk zijn. Waarden zijn een leidraad bij het nemen van beslissingen, en laten zien waar jij als persoon voor staat. Waarden zijn gerangschikt naar de volgende vier categorieën: Wat je graag doet, Hoe je graag denkt; Wat je wilt voelen, Hoe je wilt zijn.
• Normen zijn geschreven en ongeschreven gedragsregels, die horen bij een waarde. Een norm geeft inhoud aan je waarde, waardoor die meer concreet wordt, waarmee je laat zien hoe je die waarde in de praktijk brengt.
• Heb de moed om je eigen pad te kiezen, en ontwikkel jezelf tot de persoon die je wilt zijn.
• Het leven wordt voorwaarts geleefd, en achterwaarts begrepen.
• Granulariteit is het verfijnen van je vocabulaire om gemoedstoestanden gedetailleerd uit te kunnen drukken.
• Geluk is tot op zekere hoogte maakbaar, en niet iets wat je plotseling overvalt.
• Er blijft genoeg ruimte over om actief aan je gelukbeleving te werken.
• Sommige mensen geven ons veel energie, en anderen (energievampiers) kosten juist veel energie. Maak een keuze met wie je contact wilt hebben, en met wie juist niet.
• Houd je lichaamsbudget op peil, want de basis van een gezonde emotie zoals 'gelukkig zijn'; ligt in het onderhouden en versterken van je lichaamsbudget.
• Sta jezelf een paar piekermomenten toe op een dag, en stel je daarna bloot aan veel positieve invloeden vanuit je omgeving.
• Hoe fijnmaziger je emotieconcepten zijn, hoe beter je in staat bent om je emoties te begrijpen en te communiceren.
• Doe steeds meer kleine dingen buiten je routines.
• Mensen die in staat zijn om hun nare gevoelens op verschillende manieren te verwoorden, kunnen hun emoties beter reguleren.
• Geluksgevoelens zijn het resultaat van de juiste gedachten en handelingen.
• Ga op een meer structurele wijze werken aan 'gelukkig zijn', door te leven naar je waarden, door je lichaamsbudget te bewaken, en door te werken aan je emotionele intelligentie (in staat zijn om je emoties in een gegeven situatie adequaat te verwoorden).

8. De eetkamer

• Eten is niet alleen voedsel tot je nemen, maar is ook deel van een cultuur vol geschiedenis, tradities en rituelen binnen een context van geografische, sociale, maatschappelijke en economische aspecten.
• Gezonde voeding heeft een preventieve werking op talloze ouderdomskwalen en ziekten.
• Drank is een drug, die bij geringe inname positieve effecten kan hebben, maar bij overmatige inname tot grote persoonlijke sociale schade kan leiden.
• Humor, muziek en alcohol versterken niet alleen het welbevinden, maar ook het immuunsysteem.
• Beheers het genot, zodat het genieten van het één je niet berooft van de mogelijkheid tot het genieten van andere zaken.
• Genot moet je altijd in dienst van vreugde blijven stellen.
• Wij moeten onze verantwoordelijkheid nemen door ons genot te matigen.
• Er is sprake van nudging als je de verleiding ook positief kunt gebruiken, door het maken van gezonde keuzes te stimuleren.

9. De studeerkamer

• Veel ouderen hanteren regels, normen en verwachtingen die uit een ander tijdperk stammen.
• Wijsheid is gebaseerd op ervaring.
• Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het probleem heeft veroorzaakt.
• Het kan lonen om ook eens nieuwe denkrichtingen te bewandelen; wat meer in mogelijkheden denken; wat meer buiten gebaande paden treden; wat minder binnen de lijntjes blijven, wat meer ruimte en verwondering toelaten; wat minder overgaan tot afkeuring en kritiek. Zo bereik je een nivo van wijsheid.
• Hoe meer je hebt bereikt voordat de piek in je loopbaan zich aandient, hoe scherper het verval zich daarna inzet.
• Het snelle, creatieve en innovatieve denken neemt boven een bepaalde piekleeftijd sterk af.
• Hardwerkende zorgprofessionals moeten vaak onder zware tijdsdruk en in een stressvolle situatie vanwege personeelsgebrek, beslissingen nemen of medische handelingen verrichten, waarvoor ze later ter verantwoording worden geroepen.
• Voor de meeste kennisberoepen ligt de prestatiepiek op twintig jaar na het begin van het werk.
• Het executieve deel van de hersenen (analyseren, plannen, organiseren, besluiten) gaat vanaf middelbare leeftijd minder goed functioneren.
• Naarmate mensen ouder worden, worden ze beter in het communiceren van concepten en ideeën, en ook beter in het communiceren en presenteren van deze ideeën.
• Er is maar zelden één juiste aanpak om een situatie op te lossen.
• We hebben slechts een beperkt deel van onze kennis opgedaan via taal, en een veel groter deel via inbeelden en verbeelden.
• Je zou situaties moeten vermijden, die ervoor zorgen dat je brein overprikkeld raakt.
• Innerlijke wijsheid komt voort uit zelfreflectie en meditatie.
• Voordelen van meditatie zijn: meer rust in je hoofd; meer afstand kunnen nemen van emoties; je minder druk maken om verwachtingen van anderen, en meer zelfacceptatie.
• Onderzoek van neuropsychologen toont aan dat meditatie andere hersenregionen activeert, waardoor je meer waarneemt dan je bij vol bewustzijn doet.
• Bij tijdelijke somberheid moet je je gedachten proberen te richten op zaken die belangrijk voor je zijn, of die je plezier bieden.
• Gebruik de derde fase van je leven om anderen van dienst te zijn met je wijsheid. Word nobel ouder door met je kinderen en kleinkinderen te delen wat echt belangrijk is in het leven.

10. De hobbykamer

• Talent weerspiegelt het gemak waarmee je dingen leert, en het gemak waarmee je dingen doet.
• Het moet leuk zijn om een hobby op te pakken, maar het vereist ook inspanning en doorzettingsvermogen om een hobby op leuk niveau te beoefenen.
• Tijd moet je maken, door minder tijd aan andere activiteiten te besteden.
• Het is belangrijk om tijdens je loopbaan altijd een paar hobby's uit te oefenen, en te leren genieten van activiteiten die compleet los staan van je werk.

11. De slaapkamer

• Mensen die tot op latere leeftijd een actief seksleven hebben, halen daar zowel mentale als fysieke gezondheidsvoordelen uit.
• Hoewel de seksfrequentie op hogere leeftijd afneemt, blijkt uit onderzoek dat de tevredenheid eerder toeneemt op hogere leeftijd.
• Genieten van elkaar door intiem te zijn, geeft een boost aan je geluksgevoelens en je lichamelijke gezondheid.
• Seks en intimiteit moeten worden opgewekt, en dan helpt het wanneer je er verzorgd en aantrekkelijk - stijlvol en elegant - uitziet voor de ander.
• Zorg ervoor dat je gezien mag worden.
• Wees trots op je lichaam, en kleed je met smaak.

12. De rouwkamer

• Met het verstrijken van de tijd in de pensioenjaren komt het besef van eindigheid onherroepelijk naderbij.
• Wij mensen hebben de dood letterlijk en figuurlijk op grote afstand geplaatst.
• Een sterker besef van onze eindigheid en een dieper bewustzijn van de kwetsbaarheid en vluchtigheid van ons aardse bestaan, zouden kunnen helpen om het leven van onze ware prioriteiten te volgen.
• De gemiddelde rouwperiode bij het verlies van een partner is 170 dagen.
• Vraag eerst wat de ander nodig heeft.
• Het rouwproces bestaat uit de volgende vijf fasen: ontkenning, woede, onderhandelen, neerslachtigheid en aanvaarding. Niet iedereen doorloopt deze fasen, en ook niet altijd in deze volgorde.
• Verdriet is net zo persoonlijk als het leven.
• Bij een zogenoemd slechtnieuwsmoment gebeurt er iets negatiefs, en het is onherroepelijk.
• Zwaar verdriet hoort bij een helingsproces.
• Niets blijft, alles verandert, beweging is de enige constante.
• Hoe ouder je wordt, hoe meer je dreigt te verworden tot een wezen vol melancholie over het verleden, tot kritiek op het heden, en tot angst voor de toekomst.
• Naarmate je ouder wordt, ga je steeds meer met je rug naar de toekomst staan.
• Pas wanneer de herinneringen aan alledaagse gebeurtenissen uit je werk gaan vervagen, ontstaat er ruimte om het leven na je pensioen op te pakken.
• Je wordt een gevangene van je verleden door je onvermogen om te vergeten.
• Alle negatieve gedachten saboteren toekomstidealen.
• Blijf je ambities vooral in de wereld zetten op een manier die het beste bij jou past.
• Veel angsten voor de toekomst, zoals eenzaamheid en verlatenheid, komen voort uit verwaarlozing in het heden.
• In de derde fase van je leven wordt het minder vanzelfsprekend dat ontmoetingen die je uitstelt op een later moment wel kunnen doorgaan. Stel dus niet uit wat je zegt belangrijk te vinden, maar doe het.
• We maken veel te weinig tijd voor de dingen waar het echt om gaat in het leven.
• Juist je kwetsbaarheid durven tonen (als de eerste essentie van een zinvol leven), leidt tot de tweede essentie van een zinvol leven: verbinding maken met andere mensen. 
• De dood kan je helpen om je kijk op het leven aan te scherpen en te beseffen waar je ware prioriteiten liggen.
• Hoe het brein bewustzijn creëert, is nog steeds een groot raadsel.
• Bijna-doodervaringen zijn altijd waar voor degene die ze ervaart.
• Besef hoe breekbaar het leven is, en dat we elke dag moeten koesteren.
• Laat essentiële waarden zoals zingeving, gezondheid, liefde, compassie en dienstbaarheid een rolmodel voor je zijn.
• Schrap de onbenulligheden die je bezighouden, en omarm het volle leven.

13. De kraamkamer

• De mens is gemaakt voor actie, niet voor rustig aan doen. Zijn ware kracht ligt in voortdurende transactie" (Ralph Waldo Emerson (1803-1882))
• Wanneer je met ambitie, geestdrift en plezier van je pensioen wilt genieten, moet je ook jezelf blijven ontwikkelen.
• Hoe meer initiatief je neemt, hoe makkelijker het wordt om de nieuwe situatie te accepteren en vorm te geven.
• In de overgang van werk naar pensioen moet je niet zozeer nieuwe dingen aanleren, maar vooral oude dingen afleren.
• Het zou goed zijn om rituelen te herintroduceren bij belangrijke veranderingsprocessen.
• Neem elke dag maar wat tijd om rustig over de overgang van werk naar pensioen na te denken.
• Het idee achter een zelfanalyse is te reflecteren op je verleden, omdat dit toont tot welke prestaties en veranderingen je in staat bent geweest.
• De pelgrimsroute naar Santiago de Compostela gaan wandelen, is een intense ervaring: de tocht, het landschap, de ontmoetingen onderweg, en de aankomst in Santiago de Compostela zelf.

14. De buitenkamer

• Rond je veertigste word je beter in het ervaringsgericht oplossen van problemen, en in het breder kunnen toepassen van je kennis en expertise.
• Vanuit hun ervaring bieden ouderen een goed klankbord, dat bij de meeste jongeren ontbreekt.
• Naarmate mensen ouder worden, verlangen ze wat meer autonomie over hun werk, en vaak ook wat meer variatie in de vorm van een breder takenpakket.
• Ouderen zijn vaak meer bezig met zingeving, en met het leveren van een bijdrage aan de werkorganisatie.
• Je haalt meer uit het leven, wanneer je andere mensen regelmatig een plezier doet.
• Netwerken is verbinden van mensen en hun belangen.
• Je mag best je eigen verhaal doen, maar altijd in dialoog.
• Vrijwilligerswerk van enige omvang is in de meeste gevallen verre van vrijblijvend. 
• In je werkzame leven moet je voldoen aan allerlei regels, verplichtingen en verwachtingen. Gun jezelf de vrijheid in je pensioen, en laat je niet meeslepen door wat anderen van je verwachten.
• Ik hoop nog een paar mooie dingen te doen in mijn leven.
• Het geheim van een veelbelovend pensioen ligt in het formuleren van doelstellingen, die aansluiten op je persoonlijke omstandigheden, verlangens en mogelijkheden, en dat je beschikt over de gedrevenheid om ze ook daadwerkelijk ten uitvoer te brengen.
• Er zijn talloze mensen die je inspireren bij het schrijven. Wanneer je schrijft, gaan de luikjes open, en krijg je allerlei ideeën en ingevingen.
• Kleinkinderen zijn voor mij de grote bonus van het ouder worden.
• Het ontdekken en realiseren van je ambities biedt de beste garantie op een waardevolle invulling van de tijd van je leven, van je pensioen.
• De meest dierbare momenten in je leven bestaan uit de tijd die je spendeert met de mensen die je lief zijn.

Stellingenpad van Havelte naar Giethoorn

Dinsdag 20 februari 2024
 

Over het Binnenpad langs de dorpsgracht door Giethoorn

Stellingenpad

In het jaar 2022 gaf de uitgever Nivon Natuurvrienden een nieuwe wandelroutegids uit, met als titel 'Stellingenpad'. De subtitel van de wandelgids is: 'In de voetsporen van de Griffioen'. Dit pad wordt in het Engels ook wel de 'Griffin Fairy Trail' genoemd. 

De streekverhalen in deze wandelgids worden ingeleid door etappe-elfen en door de Griffioen, het fabeldier dat in het wapen van de Stellingwerven staat.

Inclusief een zuidlus en een doorsteek heeft dit wandelpad een totale lengte van 263,4 kilometer. De route loopt door de provincies Fryslân, Drenthe, Overijssel en Flevoland; in grote lijnen vanuit Appelscha door het Drents-Friese Wold, via Vledder, Steenwijk en Giethoorn langs de Weerribben, via Vollenhove door vestingstadjes aan de voormalige Zuiderzee, door Wolvega, Noordwolde, Oosterwolde, Haulerwijk, en dan weer terug naar Appelscha. En onderweg kruis je enkele slingerende riviertjes en beekjes, zoals bijvoorbeeld De Lende, de Kuunder/Tsjonger en de Slokkert.

Wandelgids

Deze wandelgids verdeelt de route over 15 etappes door de Stellingwerven, waarvan er zeven zijn onderverdeeld in elk twee deeletappes. De kortste etappe is 10,4 kilometer, en de langste heeft een lengte van 28,1 kilometer. Elke etappe heeft haar eigen thema. 

Omdat Durkje en ik proberen om de etappe-lengtes dicht rond het gemiddelde van zo'n 20 kilometer per wandeldag te houden, hebben wij een eigen etappe-verdeling gemaakt, uitgaande van zo'n 13 wandeldagen op het Stellingenpad.

De wandelgids bevat naast de routebeschrijving (in beide richtingen) en 42 topografische kaarten ook voorlichtende teksten over het landschap van de Stelllingwerven, en over de natuur, markante plaatsen, over bijzondere gebeurtenissen, en over het ontstaan, de geschiedenis en de taal van de Stellingwerven (vroeger ooit een autonome boerenrepubliek), want ook deze regio heeft een heel eigen karakter. Daarnaast kun je in deze wandelgids ook elfen-belevingsverhalen en cultuurhistorische verhalen lezen.

Deze route kent overigens geen eigen route-markering, maar maakt gebruik van het landelijke wandelknooppunten-netwerk.

Langs de Steenwijker Aa naar Flagelanten in Giethoorn
Vandaag lopen we onze derde dagwandeling op het Stellingenpad, namelijk van het Drentse Havelte naar het Overijsselse Giethoorn, over een afstand van 20,1 kilometer. Dit zijn de laatste 7 kilometers van deeletappe 3a en de gehele deeletappe 3b van onze wandelgids. 

Het thema van Etappe 3 is: 'Langs de Steenwijker Aa naar Flagelanten in Giethoorn'.

Om 8:00 uur vertrekken we vanuit Feinsum, om dan eerst naar Giethoorn te rijden, waar we de auto nabij het dorpscentrum parkeren. Daarna rijden we met de andere auto door naar Het Schier bij Havelte, want bij de marechaussee-kazerne van Het Schier begint onze derde dagtocht van het Stellingenpad.

Het is 8 graden Celsius als we vertrekken, en de temperatuur stijgt vandaag slechts drie graden. Het is overwegend bewolkt, maar droog, en naarmate de wandeltijd voortschrijdt, begint het iets harder te waaien. Al met al hebben we goed, fris wandelweer vandaag tijdens onze etappe door westelijk Drenthe en noordelijk Overijssel.

Havelterberg en Het Schier

Vanaf de Van Helomaweg lopen we van de Hunebeddenweg ter hoogte van hunebed D53 om 9:40 uur de Havelterberg op.

Van bovenaf krijgen we een mooi overzicht over de beide hunebedden aan de voet van de Havelterberg, met in de verte in het noordoosten het Holtingerveld.

Bovenop de Havelterberg verwijst een informatiepaneel naar de prehistorische grafheuvel op deze hoogte.

Iets verderop komen we langs één van de vele bomkraters, die hier nog het restant zijn van bombardementen door de Geallieerden op het destijds door de Duitse bezetters hier aangelegde vliegveld. Sommige van deze bomkraters zijn met regenwater gevuld, en zijn daarmee nu een mooie biotoop voor plant en dier.

Kamperzand en Johannes Postkazerne 

Over hier en daar drassige paden lopen we door naar de Van Helomaweg, die we oversteken, om aan de overzijde het bos- en heidegebied te doorkruisen.

Een mooi kleurenpalet van plantengroei bedekt het glooiende heideveld van dit natuurgebied.

Vlak vóór de grote stuifzandvlakte van het Kamperzand worden we met een groot informatiebord gewaarschuwd voor het militair oefenterrein dat daar vóór ons ligt.

Met een boog gaan we door het bos om het Kamperzand heen, op weg naar de Johannes Postkazerne.

We lopen langs legertrucks, die achter het hoge hekwerk staan opgesteld op het kazerneterrein.

Bij de achteringang van de kazerne is de intercom-paal beplakt met een groot aantal stickers van legergroeperingen die hier passeerden, zoals compagnieën, bataljons, brigades en regimenten.

Kallenkote en Steenwijk

Nadat we het bos achter ons hebben gelaten, wandelen we het lintdorp Kallenkote binnen. Daar komen we langs De Maargjes Hoeve, een melkveebedrijf, zorgboerderij, theeschenkerij, boerderijwinkel, kooklokaal, met achter op het terrein ook nog een heel klein (trouw)kerkje. Hier biedt men ook dagbesteding en logeeropvang aan diverse doelgroepen. We drinken hier koffie in de theeschenkerij. Binnen zit nog een wandelaar. Ze vertelt dat ze vannacht heeft overnacht in het Hunenhuis aan het Holtingerveld, en dat ze vandaag naar Steenwijk wandelt. Achter de theeschenkerij is een grote boerderijwinkel met een breed assortiment aan bijvoorbeeld food en kado-artikelen.

Buiten ontmoeten we een wandelend stel, dat vertelt zojuist in Steenwijk begonnen te zijn met het Maarten van Rossumpad, dat uiteindelijk eindigt in Den Bosch. Zij wandelen vandaag naar Havelte.

Direct na deze koffiepauze wandelen we vlak vóór het viaduct onder de A32 Kallenkote uit.

En aan de andere kant van deze autosnelweg wandelen we direct Steenwijk binnen.

Na de oversteek van de spoorlijn gaan we de Steenakkers op, om al vrij snel daarna door de brede laan van de Dennenallee tussen twee Steenwijker woonwijken van het Kornputkwartier naar de Meppelerweg te wandelen.

We zijn inmiddels overgestapt van het Drentse Wandelknooppuntennetwerk op het Overijsselse Keuzepuntennetwerk, dus krijgen we te maken met een andere vorm van bewegwijzering.

Langs de Stouwsloot en de Achtervenen naar De Klosse

Aan de overzijde van de Steenwijkerweg gaan we het Bedelaarspad op, het glooien open veld van het Steenwijkerkamp op. We komen langs het hoogspanningsstation midden in het veld, en lopen verderop het dorpje Onna binnen.

Aan de andere kant van het dorp lopen we over de Bootmansweg naar De Stouwe. 

Hier gaan we een grasdijk op langs de Stouwsloot, die hier de provinciegrens vormt tussen Overijssel - waarin wij lopen - en Drenthe, aan de overzijde van de brede sloot. Stouwsloot is overigens de benaming van een grenssloot.

Vóór ons loopt een wandelend stel met een hond. Als we ze inhalen, praten we een tijd met elkaar. Zij bewandelen het Stellingenpad ook. Ze zijn op vakantie in Donkerbroek, en lopen dagelijks zo'n 10-15 kilometer met de hond. Gisteren liepen ze tot Onna, en vandaag wandelen ze evenals wij naar Giethoorn. Het zijn fervente wandelaars, nog zonder pelgrimservaring, maar wel belangstelling om wellicht nog eens het pelgrimspad op te gaan.

Nadat we de Burgemeester Slompweg hebben gekruist, komen we langs de Zandput Onna, een uitgestrekte zandwinput in de polder Bovenakkers.

Na enkele kilometers grasdijk gaan we ter hoogte van de Achtervenen de Gasthuisdijk op, om dan langs de Achtervenen - rechts van ons - en via de Heulenbrug over de Nieuwe Vaart naar het buurtschap De Klosse te lopen.

Over de Stouwe naar Giethoorn

Buiten De Klosse gaan we De Bramen op, op weg naar Giethoorn. Daar vinden we bij een windmolentje een picknickbank, waarop we plaatsnemen voor onze lunchpauze. Rondom ons zien en horen we in het veenweidegebied heel veel watervogels.

Via de brug in De Bramen steken we de Stouwe over, die het meer van het Bovenwijde met de Nieuwe Vaart verbindt. In de verte zien we in het noorden nog de 85 meter hoge kerktoren van Steenwijk, die voor ons al vele kilometers lang een hoog baken in het landschap is.

Ten zuiden van de weg zien we verderop de Drostenkooi, een grote, nog functionerende eendenkooi.

Dan is het niet zover meer naar Giethoorn.

Door Giethoorn

In Giethoorn gaan we de Kerkweg op.

Daar passeren we ook de stomp van de Molen Bakker.

Alhoewel het zeker niet druk is op deze koele dag in de voorjaarsvakantie, zijn de toeristen uit binnen- en buitenland al opvallend aanwezig.

Wij volgen het Binnenpad langs de dorpsgracht, met aan beide kanten van de gracht de karakteristieke bebouwing van Giethoorn.

Ter hoogte van de Doopsgezinde kerk - die helaas gesloten is - zien we het standbeeld staan van Albert Mol, die eind vijftiger jaren een hoofdrol (als dirigent) speelde in de beroemd geworden film over de Fanfare (1958) van Giethoorn.

Hier eindigt onze etappe van vandaag om 14:30 uur.

Met de auto rijden we vervolgens terug naar Het Schier, waar we de andere auto afhalen, om tot slot terug te rijden naar huis.