Rondjes om de kerk met Weidse vergezichten

Woensdagavond 28 februari 2024

 

Lezing van Fokko Bosker in Stiens

Nieuwe wandelrondjes om Friese kerken

Fokko Bosker, wandeljournalist en schrijver van inmiddels 16 wandelgidsen (o.a. Bonifatius Kloosterpad en Klooster Claercamppad) werkt momenteel in samenwerking met de Friese Stichting Tsjerkepaad aan een nieuwe wandelgids, die als titel krijgt:‘Rondjes om de kerk.’ 

In deze nieuwe wandelgids worden kerkrondjes en kloosterrondjes van de Stichting Tsjerkepaad samen met de Jabikspaad-rûntsjes van Stichting Jabikspaad Fryslân gebundeld in één wandelboek. Die nieuwe wandelgids komt op 31 mei 2024 uit, ter gelegenheid van het 20-jarig bestaan van Tsjerkepaad.

Met deze nieuwe wandelgids kun je gaan wandelen (en deels fietsen) rond ons Friese kerkelijk-culturele erfgoed. 

Inspirerend is dat hierin cultuur, natuur, historie en bewegen samen gaan.

Lezing van Fokko Bosker in Stiens

Petra Bollen en Froukje Jonkman van de Pylgergroep van de Protestantse Gemeente van Stiens hebben in samenwerking met de Commissie Vorming en Toerusting auteur Fokko Bosker uitgenodigd om te komen vertellen over dit nieuwe wandelproject. Deze Pylgergroep Stiens heeft vorig jaar het Jabikspaad gelopen, en is nu benieuwd naar de nieuwe kerk- en kloosterrondjes, en naar de nieuwe versie van de Jabikspaad-rûntsjes die jaren geleden gezamenlijk zijn ontworpen door Stichting Tsjerkepaad en Stichting Jabikspaad Fryslân.

In de podiumzaal van De Hege Stins te Stiens worden vanavond tijdens het binnenkomen van de gasten nog extra stoelen de zaal in gebracht, want met zo'n 45 belangstellenden is de opkomst royaal. Dat is ook niet zo verwonderlijk, want wandelen en wandelrondjes zijn momenteel populair.

Jabiksrûntsjes voor wandelaars en fietsers 

Nadat Froukje Jonkman namens de organisatie alle gasten welkom heeft geheten, verzorg ik een inleiding over de aanleiding waardoor de nieuwe wandelgids is geschreven, die over enkele weken zal worden gepubliceerd en verkocht.

Die aanleiding begint in 2011, toen we als stichtingsbesturen van het Jabikspaad en van Tsjerkepaad bijeenkwamen omdat regelmatig door wandelaars en fietsers de wens werd geuit om in Fryslân wandelrondjes en fietsrondjes te krijgen rondom het Jabikspaad en langs oude Friese kerken. Bestuurlijk werd in 2012 door ons afgesproken dat de bestuursleden Jan Romkes van der Wal (Jabikspaad) en Gerrit van der Iest (Tsjerkepaad) jaarlijks tenminste drie van dergelijke rondjes zouden ontwikkelen, die de naam Jabiksrûntsjes kregen. Later zouden die dan nog eens worden gebundeld in een wandelgids.

Drie jaar later waren er al zeker 16 van die Jabiksrûntsjes ontwikkeld, die Durkje en ik in het jaar 2021 allemaal hebben gelopen in de maanden juni tot en met oktober. De voorheen nog beoogde wandelgids van Jabiksrûntsjes was er echter toen nog steeds niet.

Tijdens één van die Jabiksrûntsjes ontmoetten Durkje en ik in de dorpskerk van het Friese Baaium toevallig voorzitter Gerrit Groeneveld van Stichting Tsjerkepaad, die daar voor Tsjerkepaad een themamiddag voor jongeren organiseerde. Daar stelden Durkje en ik aan Gerrit Groeneveld (Tsjerkepaad) voor om Fokko Bosker uit te nodigen om te onderzoeken of ons gezamenlijke plan van 2012 omtrent de wandelgids van Jabiksrûntsjes ten uitvoer gebracht zou kunnen worden. 

Daartoe vergaderden we eind 2021 samen met Fokko Bosker en Tsjerkepaad tweemaal in onze Refugio Ultreia Feinsum, met als eindresultaat dat Tsjerkepaad aan Fokko Bosker de opdracht gaf om de nieuwe wandelgids te schrijven, uitgaande van de Jabiksrûntsjes van 2013 t/m 2015 en de Kleasterrûntsjes van 2016 t/m 2018 van Tsjerkepaad.

Nu neemt Fokko Bosker het over, en begint zijn lezing over de 'Rondjes om de kerk'.

Landschappen en kerken als inspiratiebron voor wandelen

Fokko Bosker begint zijn lezing met een gedachtenexperiment, dat begint bij Corona. Dat is de memorabele pandemie, die ernstige ziekteverschijnselen met zich meebracht, maar óók viel in die lastige periode op dat veel mensen begonnen te wandelen, en velen daarvan zijn tot op heden regelmatig blijven wandelen.

• Wandelen is meer dan alleen maar stappen vooruit zetten. 
• Wandelen brengt meer met zich mee dan veters strikken en op pad gaan. 
• Toen de wereld in Corona-tijd kleiner werd, ontdekten velen - al wandelend - nieuwe werelden, bijvoorbeeld: een bosje, voorbijglijdende luchten, het licht dat ieder uur anders schijnt, en een merel op de hoogst tak. Die kleine nuances onderweg veranderen je kijk op de wereld, en zorgen voor zoiets als wat Duitsers noemen: Wanderlust (ofwel wandellust).
• Een pad loop je altijd vanuit je eigen beleving.
Oude wegen zijn zelden saai, en het avontuur ligt erop binnen handbereik.
• Het avontuurlijke van het wandelen is voor Fokko in het heuvelachtige Duitsland al tijdens zijn kinderjaren ontstaan, toen hij daar woonde. 
• Al heel jong vroeg Fokko zich af welke geschiedenis de aarde heeft gemaakt, zelfs al voordat wij als mens daarop onze voeten zetten. Zijn aandacht en interesse voor geschiedenis ontstond en groeide in zijn jonge jaren; óók voor de geschiedenis van het landschap. Van daaruit is de stap naar wandelen door het landschap niet zo groot.
• Nadenken helpt altijd.
• Weer terug in Nederland, na elders werkzaam te zijn geweest, ging Fokko bij de Leeuwarder Courant werken, waar hij als redactielid mooie portretten over mensen schreef. Daar realiseerde hij zich op een gegeven moment dat je behalve het schriftelijk portretteren van mensen ook de wereld kunt ontdekken en daarvan dan de geschiedenis van een landschap op schrift zou kunnen portretteren. Reportages zoals over mensen kun je dus ook maken over het landschap, wandelend door Fryslân, en schrijvend over Fryslân. 
• Toen schreef hij de wandelserie 'Friesland voor lanterfanters'. Die wandelgidsenserie werd een succes.
• De Nederlandse Wandelmonitor geeft aan dat zo’n driekwart van de Nederlanders regelmatig wandelt, dus ongeveer 12,3 miljoen mensen maken regelmatig een ommetje, of een dagwandeling, of zelfs meerdaagse wandeltochten, zoals bijvoorbeeld pelgrims dat doen richting Santiago de Compostela.
• Fokko schreef de wandelgids over het Bonifatius Kloosterpad; het pad dat langs locaties van veel voormalige Friese kloosters loopt, door voornamelijk noordoost-Fryslân. Fryslân heeft trouwens heel veel verschillende landschapstypen, en dat feit is mede als uitgangspunt voor dit pad gebruikt. 
• Daarna volgde zijn wandelgids van het Klooster Claercamppad, dat veel meer door de kleistreek gaat, en dat trouwens ook (tot in) het (zuid)westen van Fryslân doorkruist.

Rondjes om de kerk

De door Fokke Bosker recent beschreven rondjes om de kerk liggen voornamelijk in het noord-Friese kustgebied. Daar heeft hij in de afgelopen twee jaren 26 rondjes gecreëerd, met de kwelderwal van de voormalige Friese Middelzee als richtsnoer. 

Hoe kunnen we het landschap verkennen en wellicht het mooie daarvan beschermen? Dat is wat Fokko met name ter harte gaat, en daar schrijft hij dan ook over in zijn nieuwe wandelgids 'Rondjes om de kerk'.

De volgende vier wandelrondjes uit deze nieuwe routegids bespreekt hij vanavond kort: 

• 1. Bij de eerstgenoemde route beschrijft Fokko onder andere de weg vanuit de Sint-Vituskerk te Stiens over het Jabikspaad naar Feinsum, langs onze Refugio Ultreia Feinsum, en natuurlijk ook langs de middeleeuwse Sint-Vituskerk van Feinsum. 
• 2. De tweede besproken route – 'Zee in zicht' -  gaat door Oude Bildtzijl, onder andere op weg naar de Waddenkust, naar het Noorderleeg. 
• 3. De derde route die hij noemt, is de route van Lekkum, voor Stiensers handig, zeker als het pontje van Wyns over de Dokkumer Ee vaart. In zijn wandelgids beschrijft Fokko de meerstemmige koorzang die hij beleefde in de Sint-Ceciliakerk van Lekkum. De muziek van die koorrepetitie bracht de wandelaar Fokko Bosker op gang. 
• 4. Tot slot vertelt hij over het rondje Leeuwarden en het Leeuwarder Bos, beginnend bij de Grote Kerk van Leeuwarden. Het motto van dit wandelrondje werd: 'Verhalen van wat is, en van wat niet meer is'. Dit wandelrondje gaat vanuit het steen van het stadscentrum naar de natuur van het Leeuwarder Bos. 

In beweging (al wandelend) praat het gemakkelijker met elkaar. Je kijkt elkaar onderweg - naast elkaar lopend - doorgaans niet aan. Dat maakt het gemakkelijker om je uit te spreken over wat je ervaart, beweegt en voelt. 

Wandelend kun je trouwens ook het beste je gedachten ordenen. 

Wandelen doet ook veel met je hersenen; kijk maar eens naar de publicaties van bijvoorbeeld professor Erik Scherder. 

Het Ziltepad

Na de pauze is er nog tijd om iets te vertellen over het zogenoemde Ziltepad, een ander project waar Fokko Bosker momenteel ook bij is betrokken.

• De ontwikkeling van dit andere pad is een initiatief van de Stichting Alde Fryske Tsjerken, en van de stichting Groninger Kerken, die beide veel oude romaanse kerken beheren, omdat de kerkelijke gemeenten dat niet langer kunnen doen. Zo'n platform zet zich in voor leegstaande kerken, om die toch in gebruik te houden en te gebruiken als nieuwe plekken van inspiratie.
• Kerken zijn als het ware de uitingen van dorpsgemeenschappen, aldus Fokko Bosker. Het Zilte Pad voorziet ook in een kennismaking met de mensen, de dorpen, de kerken, en met de natuur.
• Het Ziltepad gaat langs veel kerken van dorpen in de Friese en de Groningse Waddenkuststrook, waarbij die dorpskerken het centrale punt zijn. Daarmee lijkt deze opzet wel een beetje op de 'Rondjes om de kerk', waarvoor we hier vanavond bijeen zijn.
• De droom is om deze route vanuit het Noordhollandse Den Helder over de Afsluitdijk langs de Friese en Groningse kust naar de Duitse grens te laten lopen, en zo mogelijk later zelfs nog verder langs de Waddenzeekust van Duitsland en Denemarken.
• Het Ziltepad wil zo dus de kerken en de dorpsgemeenschappen met elkaar verbinden. 
• De deelnemende kerken zijn dan zoveel mogelijk tenminste tussen mei en september open, en zo mogelijk zelfs nog veel langer, waarbij aangetekend dat die dagelijkse openstelling van dorpskerken in de provincie Groningen nu al veel beter gaat dan in Fryslân. Daar is nog wel het een en ander aan te verbeteren. Als dat zou gebeuren, zou dat wel heel mooi zijn.
• Het Ziltepad gaat in de komende jaren steeds een stukje verder qua uitbreiding van de routes. Je kunt het dus beschouwen als een soort doorontwikkelproject. Uiteindelijk moeten er in 2026 enkele routegidsen van beschikbaar zijn.