Mensenmest: een ongebruikelijke, ongebruikte grondstof

Dinsdag 27 februari 2024

 

Lezing van Lucia Hernandez in Wetsus

Watertechnologie en Mensenmest

Wetsus en de Leeuwarder Courant organiseren publiekslezingen, die de grenzen van nieuwsgierigheid verleggen. Deze lezingen over watertechnologie zijn bedoeld om de fascinerende wereld van kennis en innovatie te ontdekken. 

Vanavond vindt één van die lezingen plaats in Wetsus te Leeuwarden.

Het thema van deze avondlezing is: ‘Mensenmest: een ongebruikelijke, ongebruikte grondstof’.

De sprekers Lucia Hernandez en Chris Schott van Wetsus onthullen de onconventionele wereld van ‘Mensenmest’, over: 

• Hoe wordt mensenmest nu verwerkt?, en 
• Wat betekent dat voor de landbouw? 

Mensenmest zit vol met nuttige stoffen. In het huidige systeem wordt het allemaal verbrand en als asfalt hergebruikt.

• Hoe kan dat anders en/of beter?

Lucia Hernandez & Chris Schott

Mensenmest is een waardevolle reststroom. Maar de bruikbare stoffen uit onze poep en plas verdwijnen nu nog gewoon in het riool. 

Onderzoekers Chris Schott en Lucia Hernandez van Wetsus kijken naar de haalbaarheid van een alternatief.

Het belang om al die stoffen terug te winnen is duidelijk. 

• Maar hoe doe je dat dan? 

Schott en zijn collega Hernandez doen daar bij Wetsus onderzoek naar, en zij vertellen ons er vanavond over in hun publiekslezing.

Stoppen met 'Flush and forget'

Als eerste vertelt de Mexicaanse Lucia Hernandez over de huidige manier van mensenmest-verwerking.

• Alles gaat  - vaak gemengd met regenwater – momenteel nog naar de zuiveringsinstallatie (flush & forget). In dat proces verkrijg je ook vervuilde slib, dat dan verbrand wordt. Daarbij worden helaas goede grondstoffen verspild.
• We moeten nu naar meer circulariteit, dus het (her)gebruiken van die (grond)stoffen. Daartoe moeten we de afvoer van mensenmest scheiden van de andere afvalstromen. 
• Per persoon veroorzaken we 128 liter afvalwater per dag, dat door ons met 33 liter per persoon per dag schoon water wordt weggespoeld door het riool. Bij gebruik van vacuümtoiletten verbruik je daarentegen veel minder schoon spoelwater. Daarmee bespaar je zo’n 26 liter schoon water per persoon per dag. 
• Door poep en plas separaat op te vangen, kun je een groot deel nutriënten uit die tamelijk geconcentreerde afvalstroom halen. 
• De reststoffen moet je gereed maken voor de landbouw, dus dan moet je eerst alle schadelijke stoffen eruit halen. En dat kan met een vergister, waarin mensenmest zo’n 100 dagen blijft gisten bij een temperatuur van 55 graden Celsius. 
• Bij mensenrest-meststoffen heb je nog wel te maken met medicijnresten. Daar zou je met nader onderzoek nog wel iets goeds aan kunnen doen, door bijvoorbeeld die medicijnresten af te laten breken, of die eruit te halen.
• Op deze manier kunnen we goede mensenmest maken met weinig fosfaat en stikstof. Dat is voor boeren wenselijk.
• Een belangrijk punt is dan nog het verwijderen van zware metalen die in mensenmest voorkomen. Daarvoor moeten we eerst weten waar die zware metalen eigenlijk vandaan komen. Overigens is het zo dat in afgezonderde mensenmest veel minder zware metalen zitten, dan in het reguliere rioolslib, dus ook dat is een argument om separaat mensenmest te gaan gebruiken. Mensenmest is namelijk in veel opzichten veel schoner dan ons gebruikelijke rioolslib.
• Mensenmest kan bijdragen aan een hogere kwaliteit van landbouwmeststoffen.
• In Sneek is hiermee al geëxperimenteerd, en in het Zweedse Helsingborg is dat al op veel grotere schaal gedaan, namelijk bij 2.000 huishoudens. Vanaf die schaal begint het financieel (kosten/baten) aantrekkelijk te worden.

Met het oog op de landbouw 

De Duitse Chris Schott – coördinator landbouw - gaat het daarna vooral over reststoffen hebben die in de landbouw gebruikt kunnen worden.

• Als een bodem geen seleen heeft, groeien gewassen prima. Maar, mensen hebben wel seleen nodig, en die kunnen ze door het eten van seleen-houdende landbouwgewassen binnen krijgen. In China toonde onderzoek aan dat het eten van landbouwgewassen van seleen-arme grond veel meer ziektes veroorzaakte dan bij mensen in China die gewassen aten van seleen-houdende landbouwgronden.
• Datzelfde geldt ook voor zink; ook dat heb je in de bodem nodig voor de juiste gewenste stoffen in landbouwgewassen.
• Die twee stoffen - seleen en zink - zijn wereldwijd schaars, maar die beide stoffen zouden we wel uit de mensenmest kunnen halen. Kortom er is dus alle reden om mensenmest te gebruiken, vooral om het terug te geven aan de bodem daar waar te weinig seleen en zink van origine in de bodem zit.
• Dat geldt overigens voor enkele andere stoffen ook, zoals bijvoorbeeld zwavel in enige mate.
• Als we deze stoffen uit andere delen van de wereld naar ons toe halen om het te gebruiken ten behoeve van onze consumptie, en als we het daarna in mensenmest verbranden (zoals we dat momenteel (nog) doen), dan zijn we mondiaal niet eerlijk bezig, want we putten de rest van de wereld uit (waar wij het vandaan halen) voor ons eigen voordeel.
• We moeten zoveel mogelijk als volgt gaan werken: Renewable, Circulair en Niet-toxisch.
• Bij Wetsus vindt men dat we de reststoffen van mensenmest zoveel mogelijk naar de landbouw zouden moeten brengen, want daar zijn ze hard nodig. Daartoe zou je met koolstof kunnen gaan werken, door fermenteren, vergisten en/of composteren. Fermentaat en digestaat geven voeding aan de bodem, zoals compost dat ook doet. Digestaat plakt, en zorgt daardoor voor verklontering van stoffen in de bodem, waarmee je dan ook meer water kunt vasthouden; wat zeker ook wenselijk is tegenwoordig.
• Levende cellen werken lijmend op de bodemdeeltjes, en dat heb je nodig. Bij fermenteren verkrijg je trouwens meer lijmstof, dan bij digestaat en compost.
• We moeten alle nutriënten opsplitsen uit mensenmest, en daarmee dan zorgen voor een optimale toepassing in de landbouw.
• Ook ammonium uit mensenmest kun je het beste direct weer hergebruiken in de landbouw. Dan heb je daar namelijk geen andere – energieverslindende – technieken voor nodig. Het ammoniak kun je er ook nog uithalen, om dat voor kunstmest te gebruiken.
• De stikstof uit mensenmest zouden we direct moeten gebruiken in de landbouw.
• Wetsus wil vanaf nu ook de samenwerkende beweging maken richting de economie, om hun aanpak breder te maken dan alleen maar met de focus op het chemische deel. Door de chemische processen te koppelen aan economische processen, kun je de overstap naar het op deze manier verwerken van mensenmest succesvol(ler) maken.

Vragenronde

Enkele zaken die in de aansluitende vragensessie nog aan de orde komen, zijn onder andere de volgende:

• We verbranden nu (nog) rioolslib, alhoewel we dat op zich op termijn ook wel zouden kunnen reinigen, maar dat is tot op heden nog niet gelukt.
• Je kunt er veel beter voor kiezen om het rioolslib niet te vervuilen met mensenmest. Veel beter is het om de gewenste stoffen direct uit de nog geconcentreerde mensenmest te halen. Dat werkt beter en is veel goedkoper dan het uit die hele grote totaalpartij van rioolslib te halen, hetgeen bij de huidige werkwijze van afvoer nodig zou zijn.
• De meest mestvergisters zijn momenteel bedoeld om energie te verkrijgen, dus niet om de nutriënten eruit te halen. Dat laatste is waar Wetsus wel naar toe wil, want dan kun je die nutriënten weer gebruiken in de landbouw. Maar ja, de subsidie wordt momenteel vooral verleend op mestvergisters die energie opwekken, dus dan is dat wat de insteek is.
• Wettelijk is het nog niet toegestaan om het slib uit mensenmest (die nu bijvoorbeeld in de pilot in Sneek wordt verkregen) te gebruiken in de landbouw. Er wordt overigens aan gewerkt om dat op termijn wel mogelijk te maken. In Zweden mag dat trouwens wel. 
• Boerenverstand is goed, maar je moet het wel leren begrijpen. Als je boeren daarop doorvraagt, is het lastig de essentie ervan boven water te krijgen. Maar, als je door blijft vragen en het gesprek erover blijft voeren, blijkt vaak wel dat er veel goeds zit in boerenverstand.
• Een boer in de zaal geeft aan dat hij vindt dat het benutten van mensenmest nu eigenlijk nog een ontbrekende, maar wel wenselijke schakel is in bemesting in de landbouw.