Het pensioenkasteel

Donderdag 22 februari 2024
 

Cover van 'Het pensioenkasteel'

De derde fase van je leven

Pensioen betekent voor veel mensen het begin van een levensfase waarin niets meer hoeft en veel mag. Dat klinkt aanlokkelijk, maar is dat ook zo? ‘Het grote genieten’ en ‘het lekker rustig aandoen’ leiden in alle eerlijkheid maar al te vaak tot monotone en weinig uitdagende weken, maanden, jaren.

• Wil je dat echt? 
• Ben je niet eerder op zoek naar een meer intense en actieve invulling van je pensioentijd? 

Je hebt gemiddeld genomen meer levensjaren voor de boeg dan de vorige generaties die met pensioen gingen, en met enig geluk ben je vaak nog behoorlijk fit en vitaal. 

• Dus wat ga je doen als het werk naar de achtergrond verdwijnt? 
• Hoe ga je invulling geven aan de zee van tijd die vóór je ligt?

Doe jezelf (en je naasten) daarom een plezier en lees dit boek. 

Je vindt er bruikbare adviezen, oefeningen en antwoorden op de vraag hoe je van de derde fase van je leven een prachtige fase kunt maken. 

Een veelbelovend pensioen is goed voor de mens

Auteur Cees Harmsen publiceerde in 2023 daarover zijn boek 'Het pensioenkasteel', met als ondertitel: 'Een rondgang door de twaalf kamers van een veelbelovend pensioen'.

Harmsen vergelijkt het pensioen met een fraai kasteel, en neemt je in zijn rol als pensioengids mee op een rondgang door twaalf belangrijke kasteelkamers. Die rondleiding zou je kijk op pensioen kunnen veranderen.

De auteur beoogt met zijn boek een handleiding aan te bieden om de derde fase van je leven in te vullen met zinvolle structuren en ambitieuze verwachtingen, om zodoende een veelbelovende pensioentijd te beleven.

Onder een veelbelovend pensioen verstaat Cees Harmsen:

• a. Er fysiek en materieel goed voor staan;
• b. Met mentaal uitdagende zaken bezig zijn;
• c. Onderhouden van warme en betekenisvolle relaties;
• d. Vervuld zijn met een diep besef van geluk en zingeving.

De kernboodschap van dit boek is dat een ambitieus pensioen goed is voor een mens.

1. Met pensioen

• Wanneer we werk verrichten waar een element van liefde en roeping in zit, is er in wezen weinig behoefte aan een opgedrongen eindpunt.
• De mens floreert bij het hebben en realiseren van doelen.
• De mens is geneigd tot een zekere luiheid.

2. De twaalf kamers van het pensioenkasteel

• "De redelijke mens past zich aan de wereld aan; de onredelijke mens volhardt in zijn pogingen de wereld aan hemzelf aan te passen. Derhalve is alle vooruitgang afhankelijk van de onredelijke mens" (George Bernard Shaw, (1856-1950)).
• Wees trots dat je de eindstreep (pensioendatum) hebt gehaald.

3. De werkkamer

• Een goed (waardig) afscheid is belangrijk. Besteed daar aandacht aan; in een positieve stemming. Regel je afscheid zelf, en zet het naar je eigen hand.
• Vier de successen van je prestaties.
• Besef voor wie je echt van betekenis bent geweest.
• Macht is gekoppeld aan je functie, maar status is gekoppeld aan de sociale hiërarchie. Verlies van status kun je voorkomen door je stijl en gedrag.
• Je moet opnieuw leren genieten van het leven.
• Ambitie moet je constant blijven voeden.
• Zonder ambitieuze mensen was de wereld in veel opzichten een stuk slechter en saaier geweest.
• Kun je in het reine komen met de scherpe kantjes van je ambities?
• Bepaal haalbare doelen en ambities, en realiseer die stapsgewijs door prioriteiten te stellen.
• Waar draait het nou echt om in het leven, en welke activiteiten zijn belangrijk om je doelen en ambities te realiseren?
• Zorg ervoor dat je weet en doet wat belangrijk voor je is, en laat je leven niet bepalen door urgenties die van weinig belang zijn. Kijk eerst naar het belang, en dan pas naar de urgentie.
• De waarde van werk verandert naarmate we ouder worden.
• Het samenzijn met mensen die ons dierbaar zijn, is geen vanzelfsprekendheid.

4. De woonkamer

• Het grootste gevaar van een lange relatie is onverschilligheid.
• Ga samen iets doen waar je energie van krijgt, waar je met elkaar over kunt praten, en waar je je telkens weer op verheugt.
• Samenwonen met een ander vraagt constante aandacht.
• Streef ernaar om er samen het beste van te maken, en de ander te gunnen wat voor hem of haar belangrijk is.
• Moeilijke tijden bieden je ook de mogelijkheid om er uiteindelijk sterker uit te komen.
• Delen van een gemeenschappelijke geschiedenis geeft je een solide basis voor de derde fase van je leven.
• Hoe langer mensen bij elkaar zijn, hoe meer ze denken te weten hoe de ander zich voelt, en wat hij of zij bedoelt.
• Mannen en vrouwen communiceren anders.
• De belangrijkste vraag is niet hoe je herinnerd wilt worden, maar waar je herinnerd wilt worden.
• Wees ambitieus in je privé-situatie, want dat is de enige plek waar je kunt werken aan een waardevolle nalatenschap.
• Eenzaamheid is een zeer persoonlijke beleving, en alleen zijn is zeker niet hetzelfde als je alleen voelen.
• Als je dingen in je leven wilt veranderen, begint dat altijd met het besef van de actuele, feitelijke situatie, hoe pijnlijk die soms ook kan zijn.
• Diversiteit in je vriendenkring is een goed streven, waarvan je later veel profijt kunt hebben.
• Veel mensen waarderen een hernieuwd contact, dus neem het heft in eigen handen.
• Weten en beseffen dat je voor een ander mens van waarde bent, is uitermate belonend.
• Blijf jezelf goed verzorgen, en let erop dat je voor andere mensen aantrekkelijk blijft.
• Wees aardig en stel je beschikbaar wanneer anderen je echt nodig hebben.

5. De fitnesskamer

• Een fit lichaam is belangrijk voor het reguleren (regelen en controleren) van je emoties en van je gelukbeleving.
• Mensen ervaren hun eigen leeftijd totaal anders dan hun eigen ouders deden op die leeftijd.
• Het lichaam volgt een eigen agenda, en die heb je te respecteren.
• Bij bewegen houd je je spieren en gewrichten soepel, zorg je dat je conditie op peil blijft, en zorg je voor het verbeteren van de executieve functie van je hersenen.
• Bewegen maakt je slimmer, geconcentreerder en sneller.
• Besef dat je gedrag in het heden bepalend is voor je toekomst.
• Als je een leuke, sympathieke oudere wilt zijn, moet dat vooral nu in het heden zijn.
• Als tijd je vriend is, ga je veel relaxter met je tijd om, en ervaar je veel minder stress.
• Als we onszelf zien als jonger, gezonder, capabeler en levendiger - en dus tegengesteld aan de verwachtingen van onze sociale leeftijd - dan heeft dat een positief effect op ons lichaam.
• Regelmatig bewegen bevordert niet alleen je conditie en je welbevinden, maar werkt ook levensverlengend.

6. De schatkamer

• Het opbouwen van enige financiële reserves is geen overbodige luxe.
• De psychologische beleving van ervaren rijkdom heeft vooral te maken met hoe rijk jij je voelt.
• Het is onverstandig om grote risico's te nemen met je pensioengeld.
• Uitgangspunt voor een goed pensioen is gedurende veertig aaneengesloten jaren fulltime werken.
• Bij een goed pensioen moet je uitgaan van 70% van je laatstverdiende bruto-inkomen.
• Nederlanders maken zich vaak zorgen of ze uitgaven kunnen bekostigen, die bij nader inzien blijken mee te vallen.
• Een betekenisvol en gelukkig pensioen is veel belangrijker, dan het kunnen beschikken over veel geld.
• We houden koppig vast aan onze overtuigingen, ook wanneer ze al lang zijn ingehaald door een nieuwe realiteit. Sommige van onze overtuigingen passen niet meer in de tijd waarin we leven, en zijn daarmee disfunctioneel.
• Een actief en ambitieus pensioen werken levensverlengend en welzijnsverhogend.
• Doe wat met je geld, zodat het van nut is voor jezelf, en voor anderen.
• Het is onmogelijk meer van je rijkdom te genieten, dan je mentale instelling toelaat.
• Geniet, door aan te sluiten bij je hobby's en ambities, waar je energie van krijgt, en die je fysiek en mentaal in goede conditie houden.
• Je moet jezelf niet verliezen in je spullen door er teveel waarde aan te hechten.
• Liefde - de belangrijkste bron van je gelukbeleving - krijgt alleen gestalte door levende wezens als mensen en dieren.
• Leer te genieten van minder met meerwaarde.

7. De torenkamer

• De mens is een vierdimensionaal wezen, met een fysieke, mentale, emotionele en spirituele dimensie.
• Bij onverwachte gebeurtenissen is de kans groot dat spiritualiteit sterker op de voorgrond komt.
• Religieus zijn betekent geloven in God, wat tot uitdrukking komt in een verzameling geloofsstandpunten en gedragsrituelen.
• Spiritualiteit behelst een focus op immateriële zaken, waarden en ideeën.
• Ieder mens kent wel spirituele momenten, maar niet ieder mens is religieus.
• Ons religieus en spiritueel bewustzijn zijn biologisch bepaald, en deel van onze lichamelijke constitutie.
• Er zal altijd behoefte blijven aan grote mythische verhalen, die de mens van oudsher nodig heeft om zin te verlenen aan het aardse bestaan.
• De spirituele dimensie kan een rijke bron van zingeving bieden aan je pensioenjaren.
• Iedereen wil een gelukkig leven leiden.
• Waarden zijn de idealen en overtuigingen die voor jou belangrijk zijn. Waarden zijn een leidraad bij het nemen van beslissingen, en laten zien waar jij als persoon voor staat. Waarden zijn gerangschikt naar de volgende vier categorieën: Wat je graag doet, Hoe je graag denkt; Wat je wilt voelen, Hoe je wilt zijn.
• Normen zijn geschreven en ongeschreven gedragsregels, die horen bij een waarde. Een norm geeft inhoud aan je waarde, waardoor die meer concreet wordt, waarmee je laat zien hoe je die waarde in de praktijk brengt.
• Heb de moed om je eigen pad te kiezen, en ontwikkel jezelf tot de persoon die je wilt zijn.
• Het leven wordt voorwaarts geleefd, en achterwaarts begrepen.
• Granulariteit is het verfijnen van je vocabulaire om gemoedstoestanden gedetailleerd uit te kunnen drukken.
• Geluk is tot op zekere hoogte maakbaar, en niet iets wat je plotseling overvalt.
• Er blijft genoeg ruimte over om actief aan je gelukbeleving te werken.
• Sommige mensen geven ons veel energie, en anderen (energievampiers) kosten juist veel energie. Maak een keuze met wie je contact wilt hebben, en met wie juist niet.
• Houd je lichaamsbudget op peil, want de basis van een gezonde emotie zoals 'gelukkig zijn'; ligt in het onderhouden en versterken van je lichaamsbudget.
• Sta jezelf een paar piekermomenten toe op een dag, en stel je daarna bloot aan veel positieve invloeden vanuit je omgeving.
• Hoe fijnmaziger je emotieconcepten zijn, hoe beter je in staat bent om je emoties te begrijpen en te communiceren.
• Doe steeds meer kleine dingen buiten je routines.
• Mensen die in staat zijn om hun nare gevoelens op verschillende manieren te verwoorden, kunnen hun emoties beter reguleren.
• Geluksgevoelens zijn het resultaat van de juiste gedachten en handelingen.
• Ga op een meer structurele wijze werken aan 'gelukkig zijn', door te leven naar je waarden, door je lichaamsbudget te bewaken, en door te werken aan je emotionele intelligentie (in staat zijn om je emoties in een gegeven situatie adequaat te verwoorden).

8. De eetkamer

• Eten is niet alleen voedsel tot je nemen, maar is ook deel van een cultuur vol geschiedenis, tradities en rituelen binnen een context van geografische, sociale, maatschappelijke en economische aspecten.
• Gezonde voeding heeft een preventieve werking op talloze ouderdomskwalen en ziekten.
• Drank is een drug, die bij geringe inname positieve effecten kan hebben, maar bij overmatige inname tot grote persoonlijke sociale schade kan leiden.
• Humor, muziek en alcohol versterken niet alleen het welbevinden, maar ook het immuunsysteem.
• Beheers het genot, zodat het genieten van het één je niet berooft van de mogelijkheid tot het genieten van andere zaken.
• Genot moet je altijd in dienst van vreugde blijven stellen.
• Wij moeten onze verantwoordelijkheid nemen door ons genot te matigen.
• Er is sprake van nudging als je de verleiding ook positief kunt gebruiken, door het maken van gezonde keuzes te stimuleren.

9. De studeerkamer

• Veel ouderen hanteren regels, normen en verwachtingen die uit een ander tijdperk stammen.
• Wijsheid is gebaseerd op ervaring.
• Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het probleem heeft veroorzaakt.
• Het kan lonen om ook eens nieuwe denkrichtingen te bewandelen; wat meer in mogelijkheden denken; wat meer buiten gebaande paden treden; wat minder binnen de lijntjes blijven, wat meer ruimte en verwondering toelaten; wat minder overgaan tot afkeuring en kritiek. Zo bereik je een nivo van wijsheid.
• Hoe meer je hebt bereikt voordat de piek in je loopbaan zich aandient, hoe scherper het verval zich daarna inzet.
• Het snelle, creatieve en innovatieve denken neemt boven een bepaalde piekleeftijd sterk af.
• Hardwerkende zorgprofessionals moeten vaak onder zware tijdsdruk en in een stressvolle situatie vanwege personeelsgebrek, beslissingen nemen of medische handelingen verrichten, waarvoor ze later ter verantwoording worden geroepen.
• Voor de meeste kennisberoepen ligt de prestatiepiek op twintig jaar na het begin van het werk.
• Het executieve deel van de hersenen (analyseren, plannen, organiseren, besluiten) gaat vanaf middelbare leeftijd minder goed functioneren.
• Naarmate mensen ouder worden, worden ze beter in het communiceren van concepten en ideeën, en ook beter in het communiceren en presenteren van deze ideeën.
• Er is maar zelden één juiste aanpak om een situatie op te lossen.
• We hebben slechts een beperkt deel van onze kennis opgedaan via taal, en een veel groter deel via inbeelden en verbeelden.
• Je zou situaties moeten vermijden, die ervoor zorgen dat je brein overprikkeld raakt.
• Innerlijke wijsheid komt voort uit zelfreflectie en meditatie.
• Voordelen van meditatie zijn: meer rust in je hoofd; meer afstand kunnen nemen van emoties; je minder druk maken om verwachtingen van anderen, en meer zelfacceptatie.
• Onderzoek van neuropsychologen toont aan dat meditatie andere hersenregionen activeert, waardoor je meer waarneemt dan je bij vol bewustzijn doet.
• Bij tijdelijke somberheid moet je je gedachten proberen te richten op zaken die belangrijk voor je zijn, of die je plezier bieden.
• Gebruik de derde fase van je leven om anderen van dienst te zijn met je wijsheid. Word nobel ouder door met je kinderen en kleinkinderen te delen wat echt belangrijk is in het leven.

10. De hobbykamer

• Talent weerspiegelt het gemak waarmee je dingen leert, en het gemak waarmee je dingen doet.
• Het moet leuk zijn om een hobby op te pakken, maar het vereist ook inspanning en doorzettingsvermogen om een hobby op leuk niveau te beoefenen.
• Tijd moet je maken, door minder tijd aan andere activiteiten te besteden.
• Het is belangrijk om tijdens je loopbaan altijd een paar hobby's uit te oefenen, en te leren genieten van activiteiten die compleet los staan van je werk.

11. De slaapkamer

• Mensen die tot op latere leeftijd een actief seksleven hebben, halen daar zowel mentale als fysieke gezondheidsvoordelen uit.
• Hoewel de seksfrequentie op hogere leeftijd afneemt, blijkt uit onderzoek dat de tevredenheid eerder toeneemt op hogere leeftijd.
• Genieten van elkaar door intiem te zijn, geeft een boost aan je geluksgevoelens en je lichamelijke gezondheid.
• Seks en intimiteit moeten worden opgewekt, en dan helpt het wanneer je er verzorgd en aantrekkelijk - stijlvol en elegant - uitziet voor de ander.
• Zorg ervoor dat je gezien mag worden.
• Wees trots op je lichaam, en kleed je met smaak.

12. De rouwkamer

• Met het verstrijken van de tijd in de pensioenjaren komt het besef van eindigheid onherroepelijk naderbij.
• Wij mensen hebben de dood letterlijk en figuurlijk op grote afstand geplaatst.
• Een sterker besef van onze eindigheid en een dieper bewustzijn van de kwetsbaarheid en vluchtigheid van ons aardse bestaan, zouden kunnen helpen om het leven van onze ware prioriteiten te volgen.
• De gemiddelde rouwperiode bij het verlies van een partner is 170 dagen.
• Vraag eerst wat de ander nodig heeft.
• Het rouwproces bestaat uit de volgende vijf fasen: ontkenning, woede, onderhandelen, neerslachtigheid en aanvaarding. Niet iedereen doorloopt deze fasen, en ook niet altijd in deze volgorde.
• Verdriet is net zo persoonlijk als het leven.
• Bij een zogenoemd slechtnieuwsmoment gebeurt er iets negatiefs, en het is onherroepelijk.
• Zwaar verdriet hoort bij een helingsproces.
• Niets blijft, alles verandert, beweging is de enige constante.
• Hoe ouder je wordt, hoe meer je dreigt te verworden tot een wezen vol melancholie over het verleden, tot kritiek op het heden, en tot angst voor de toekomst.
• Naarmate je ouder wordt, ga je steeds meer met je rug naar de toekomst staan.
• Pas wanneer de herinneringen aan alledaagse gebeurtenissen uit je werk gaan vervagen, ontstaat er ruimte om het leven na je pensioen op te pakken.
• Je wordt een gevangene van je verleden door je onvermogen om te vergeten.
• Alle negatieve gedachten saboteren toekomstidealen.
• Blijf je ambities vooral in de wereld zetten op een manier die het beste bij jou past.
• Veel angsten voor de toekomst, zoals eenzaamheid en verlatenheid, komen voort uit verwaarlozing in het heden.
• In de derde fase van je leven wordt het minder vanzelfsprekend dat ontmoetingen die je uitstelt op een later moment wel kunnen doorgaan. Stel dus niet uit wat je zegt belangrijk te vinden, maar doe het.
• We maken veel te weinig tijd voor de dingen waar het echt om gaat in het leven.
• Juist je kwetsbaarheid durven tonen (als de eerste essentie van een zinvol leven), leidt tot de tweede essentie van een zinvol leven: verbinding maken met andere mensen. 
• De dood kan je helpen om je kijk op het leven aan te scherpen en te beseffen waar je ware prioriteiten liggen.
• Hoe het brein bewustzijn creëert, is nog steeds een groot raadsel.
• Bijna-doodervaringen zijn altijd waar voor degene die ze ervaart.
• Besef hoe breekbaar het leven is, en dat we elke dag moeten koesteren.
• Laat essentiële waarden zoals zingeving, gezondheid, liefde, compassie en dienstbaarheid een rolmodel voor je zijn.
• Schrap de onbenulligheden die je bezighouden, en omarm het volle leven.

13. De kraamkamer

• De mens is gemaakt voor actie, niet voor rustig aan doen. Zijn ware kracht ligt in voortdurende transactie" (Ralph Waldo Emerson (1803-1882))
• Wanneer je met ambitie, geestdrift en plezier van je pensioen wilt genieten, moet je ook jezelf blijven ontwikkelen.
• Hoe meer initiatief je neemt, hoe makkelijker het wordt om de nieuwe situatie te accepteren en vorm te geven.
• In de overgang van werk naar pensioen moet je niet zozeer nieuwe dingen aanleren, maar vooral oude dingen afleren.
• Het zou goed zijn om rituelen te herintroduceren bij belangrijke veranderingsprocessen.
• Neem elke dag maar wat tijd om rustig over de overgang van werk naar pensioen na te denken.
• Het idee achter een zelfanalyse is te reflecteren op je verleden, omdat dit toont tot welke prestaties en veranderingen je in staat bent geweest.
• De pelgrimsroute naar Santiago de Compostela gaan wandelen, is een intense ervaring: de tocht, het landschap, de ontmoetingen onderweg, en de aankomst in Santiago de Compostela zelf.

14. De buitenkamer

• Rond je veertigste word je beter in het ervaringsgericht oplossen van problemen, en in het breder kunnen toepassen van je kennis en expertise.
• Vanuit hun ervaring bieden ouderen een goed klankbord, dat bij de meeste jongeren ontbreekt.
• Naarmate mensen ouder worden, verlangen ze wat meer autonomie over hun werk, en vaak ook wat meer variatie in de vorm van een breder takenpakket.
• Ouderen zijn vaak meer bezig met zingeving, en met het leveren van een bijdrage aan de werkorganisatie.
• Je haalt meer uit het leven, wanneer je andere mensen regelmatig een plezier doet.
• Netwerken is verbinden van mensen en hun belangen.
• Je mag best je eigen verhaal doen, maar altijd in dialoog.
• Vrijwilligerswerk van enige omvang is in de meeste gevallen verre van vrijblijvend. 
• In je werkzame leven moet je voldoen aan allerlei regels, verplichtingen en verwachtingen. Gun jezelf de vrijheid in je pensioen, en laat je niet meeslepen door wat anderen van je verwachten.
• Ik hoop nog een paar mooie dingen te doen in mijn leven.
• Het geheim van een veelbelovend pensioen ligt in het formuleren van doelstellingen, die aansluiten op je persoonlijke omstandigheden, verlangens en mogelijkheden, en dat je beschikt over de gedrevenheid om ze ook daadwerkelijk ten uitvoer te brengen.
• Er zijn talloze mensen die je inspireren bij het schrijven. Wanneer je schrijft, gaan de luikjes open, en krijg je allerlei ideeën en ingevingen.
• Kleinkinderen zijn voor mij de grote bonus van het ouder worden.
• Het ontdekken en realiseren van je ambities biedt de beste garantie op een waardevolle invulling van de tijd van je leven, van je pensioen.
• De meest dierbare momenten in je leven bestaan uit de tijd die je spendeert met de mensen die je lief zijn.