 |
| Over grasdijken door de rietvelden van De Putten |
Streekpad 'Noardlike Fryske Wâlden'
In 2018 publiceerde Stichting Wandelnet de wandelroutegids van een nieuw streekpad, namelijk van de 'Noardlike Fryske Wâlden', met als subtitel 'Wandelen door het Nationaal Landschap'.
Je wandelt over dit Streekpad nummer 20 door het Nationale Landschap Noardlike Fryske Wâlden. Dat is een fantastisch gebied in het noordoosten van de provincie Fryslân, waar je als wandelaar nog aanmerkelijk authentiek kunt wandelen. Je wandelt hier namelijk door een kleinschalig coulisse-landschap, met veel zandpaden en veldwegen door een gebied met veelal kleine landbouwpercelen, die zijn omzoomd door boomwallen, braamstruiken en elzensingels. Dit landschap met agrarisch gebied, natuur en cultuurhistorie is tamelijk intact gebleven, onder andere omdat hier voorheen geen grote ruilverkavelingen waren.
Wandelroute
De wandelroute gaat globaal gesproken vanuit Burgum via Oentsjerk en Damwâld naar Kollum, om dan via Buitenpost, Surhuisterveen en Earnewâld weer terug te gaan naar Burgum.
De totale afstand van alle etappes is zo’n 165 kilometer lang, door de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Kollumerland, Smallingerland en Tytsjerksteradiel. De route loopt ook door natte natuurgebieden en langs oude statige buitenverblijven van Friese adellijke families.
Durkje en ik wandelen dit streekpad in totaal acht dagen, van gemiddeld ruim 20 kilometer per etappe.
Wandelgids 'Noardlike Fryske Wâlden'
De wandelgids geeft een korte routebeschrijving met voldoende gedetailleerd kaartmateriaal. De route is in beide richtingen beschreven, en als Streekpad ook in die beide richtingen geel-rood gemarkeerd.
Verder vermeldt de routegids ook informatie over bezienswaardigheden langs de route, informatie over voorzieningen zoals openbaar vervoer-haltes, horeca- en logiesverblijven en een legenda bij het kaartmateriaal.
De negen thema's van de 27 wandeletappes zijn achtereenvolgens: Noardlike Fryske Wâlden, Singelier folk, Flora en fauna, Halepaden, Boeren en natuur, Veenklooster, De arme Friesche heide, De Leien, en Nationaal Park De Alde Feanen.
Thema's 'De arme Friesche heide' en 'De Leien'
Onze zesde etappe van Houtigehage naar De Tike loopt over een afstand van 20 kilometer door de volgende twee thema-gebieden: 'De arme Friesche heide' en 'De Leien'.
- Het thema 'De arme Friesche heide' verwijst naar de deplorabele toestand waarin de bevolking - vaak met grote gezinnen - woonde in plaggenhutten op onder andere de Surhuisterveenster heide bij het huidige Boelenslaan en Houtigehage en op de Hamsterheide ten zuiden van het tegenwoordige Drogeham. Wat een inspecterende burgercommissie van de gemeente Smallingerland bij deze in spitketen wonende veenarbeiders aantrof in 1823 was ten hemel schreiend.
- Het thema 'De Leien' verwijst naar het ondiepe meer dat is ontstaan door vervening, door afgraving van achtereenvolgens hoogveen en laagveen. We lopen aan de noordzijde rondom De Leien, door een gebied dat merkbaar een gevarieerd beeld geeft van lager en hoger gelegen land.
Eindelijk weer eens een droge dag
Het is vanmorgen 8:15 uur als we vertrekken vanuit Feinsum. Het is dan al licht, en het is 6 graden Celsius. De temperatuur blijft vandaag schommelen rond de 9 graden Celsius. Het is na een lange periode van regenachtige dagen vandaag gelukkig droog, en het waait enigszins. Door de bewolking zien we de zon vandaag niet veel, maar in de ochtend zijn er toch enkele zonnige perioden.
Eerst rijden we naar het Friese De Tike, waar we de ene auto parkeren bij het dorpshuis. Dan rijden we met de andere auto door naar Houtigehage, waar we de auto parkeren aan de westrand van het dorp.
Op de T-kruising van de Spitsbergen en de Dwarstak begint om 9:10 uur onze zesde etappe van dit Noardlike Fryske Wâlden-pad. We wandelen vandaag van Houtigehage naar De Tike.
Van Houtigehage naar de haven van Rottevalle
Eerst lopen we over de Spitsbergen naar het kombord van Houtigehage.
Via de Dominee Visscherwei, de Bethlehemsreed, de Spekloane en de Foudenswei lopen we naar het tunneltje dat onder de N369 door gaat. Op de tunnelmuur staan enkele historische taferelen geschilderd, waaronder een verwijzing naar De Compagnons van Rottevalle, het dorp dat we over een schelpenpaadje binnen lopen.
Via de Nije Buorren, de Master de Vrieswei, langs de dorpskerk van Rottevalle, over de Bildwei en via de Brouwersgrêft, komen we bij de oude Herberg van Smallingerland. Als we naar de dorpshaven lopen, passeren we het oude graanpakhuis van het dorp.
Aan een houten deur hangt een oud ijzeren reclamebord van Voermeel Fortuna.
Rechts van de weg passeren we de Fermanje van Rottevalle, en dan arriveren we bij de havenkolk van het dorp, waar een sportvisser vergeefse pogingen doet - zo vertelt hij - om voorntjes te vangen, waarmee hij volgende week wil gaan snoekvissen.
Via de Havenwei en de Bildwei wandelen we de bebouwde kom van Rottevalle uit.
Ganzen en otters bij De Leien
Voorbij de gaswinlocatie gaan we een veldpad op in de richting van De Lits, de waterloop tussen Rottevalle en De Leien. Bij het gemaal aan De Lits gaan we een hoger gelegen polderdijk op, die we langs De Lits door Het Bild volgen in de richting van De Leien.
Links ligt De Lits tussen hoge rietkragen, en rechts van ons staan grote delen van de velden onder water. Verderop zwemt een grote groep Grote Canadese Ganzen.
Als we dichterbij komen, worden ze onrustig, wat we aan hun beweging zien en aan het geluid dat ze maken ook horen.
Als we voor hun gevoel te dichtbij komen, vliegt een deel van de ganzen weg, om in een grote cirkelbeweging rond te vliegen boven dit waterrijke natuurgebied.
Vrij snel daarna arriveren we bij het Paviljoen De Leien, op de oever van De Leien.
Juist op dat moment komt een groep dames uit De Leien, die daar een frisse oudejaarsduik hebben gemaakt. Ze kleden zich snel warm aan, en gaan het paviljoen binnen, wellicht om daar warme chocolademelk of koffie te gaan drinken.
Bij de opgang naar het meerstrand ligt een bewerkte boomstam, waaruit iemand een houtsnijwerk heeft gemaakt van enkele op vis jagende otters.
Wij vinden op een grote houten bank op de houten vlonder van een safaritent een geschikte plek - in de zon en iets uit de wind - om hier onze koffiepauze te houden.
Veel natte en modderige paden in deze regenachtige tijd
Na deze koffiepauze vervolgen we onze etappe over de Bildreed en de Bildweg in noordelijke richting. Af en toe komt ons een groepje wielrenners tegemoet.
Na een eindje geasfalteerd fietspad parallel aan de Zwarteweg, gaan we de onverharde zandweg van de Halfweg op.
Hier en daar staan de dieper liggende karrensporen onder water, maar verderop ligt het pad kennelijk iets hoger, want daar gaat het verder over een droge zandweg.
Rechts van het pad loopt een droge greppel aan de voet van een lange rij berken.
En links zien we af en toe een brede sloot met daarlangs prachtig groen bemoste boomwallen. Vooral omdat de zon erop schijnt, is het een schilderachtig gezicht hier langs de singel.
Even later wandelen we het buurtschap it Wytfean binnen.
Ook langs de klinkerweg liggen links en rechts mooie waterrijke boomwallen.
We gaan de onverharde Groeneweg op, waar we ook langs hier en daar breed uitlopende sloten lopen.
Verderop slaan we linksaf, om dan over een heel smal paadje eerst rechts en daarna links langs een sloot te lopen. Dat smalle pad is dusdanig kapot gereden door mountainbikers, dat het voor wandelaars alleen maar mogelijk is om diep door de doorweekte modder dit pad te vervolgen.
Gedenk te sterven bij de Groene Toren
Over de Lange Geestlaan wandelen we voorbij de gaswinput It Heechsân binnen, dat op een hoge zandrug ligt.
Daar komen we op de Torenlaan langs de op een hoge terp liggende Groene Toren, een voormalige kerktoren op het kerkhof, waartegen na afbraak van de oorspronkelijke kerk een klein bijgebouw is gebouwd, dat momenteel dienst doet als baarhuis. De 13e eeuwse kerktoren is dik begroeid met klimop, dat symbool staat voor eeuwig leven.
Op het toegangshek van het kerkhof staan allerlei symbolen die ook met leven en dood te maken hebben. Tussen de doodshoofden op de zijkanten staat de tekst 'Gedenk te sterven'.
We gaan nu in de richting van Eastermar. Vlak voordat we het onverharde deel van de Torenlaan op gaan, loop ik nog even naar de protestantse kerk van Eastermar aan het verharde deel van de Torenlaan, die als kerk dezelfde naam draagt als onze protestantse kerk in Stiens, namelijk: De Hege Stins.
We volgen brede onverharde paden in de richting van Eastermar, onder andere over de Middelwei.
Langs de onverharde Achterweg zien we een vervallen hok staan, deels van hout en deels van gevelsteen, met deels een rieten kap.
Pauzeren en kookboeken in Eastermar
Even later wandelen we Eastermar binnen. Vanaf de Snakkerbuorren steken we bij de Passantenhaven het water van het Waltsje over, om vervolgens met een grote boog om het onder water staande ijsbaanterrein van Eastermar te lopen.
Aan het pleintje waar het Waltsje en de Elte Marten Beimastrjitte bij elkaar komen, nemen we plaats op een houten bank aan het plein, waar we onze lunchpauze houden.
We hebben dan het zicht op een pand tegenover ons, waar boven de deur een vlag van World Servants hangt. Het lijkt erop dat daar binnen iets wordt verkocht, en bij nader onderzoek spreken we de verkoopster, die ons vertelt dat zij hier enkele honderden kookboeken en andere boeken over culinaire zaken verkoopt, die voorheen van haar inmiddels overleden echtgenoot waren. Ze verkoopt hier een breed scala aan boeken voor vijf euro per kilo. De helft van de opbrengst is voor World Servants, en de andere helft is voor deze weduwe.
We lopen weer langs de grote dorpstafel van Eastermar, en vervolgens onze route langs de dorpsgracht.
Links staat een verzameling eigengemaakte vogelhuisjes te koop, in diverse maten, vormen en kleuren, en een enkele zelfs met een 'ûleboerd'.
Over de Teije Tolstraat wandelen we Eastermar uit, en via de brug over De Lits (tussen De Leien en het Burgumer Mar) steken we de Sumarderwei over, en laten we Eastermar achter ons.
Rietsnijden in De Putten langs De Leien
Over de grasdijk langs De Lits lopen we het natuurgebied van De Putten in.
Een polderdijk slingert hier door de rietvelden van De Putten.
Grote delen van deze rietvelden staan onder water.
Halverwege de route door De Putten horen we een tractor verderop in het riet. Als we dichterbij komen, zien we over het rietveld heen dat men daar bezig is met rietsnijden. Als we vanaf het uitkijkpunt bovenop een gemaal het rietveld van bovenaf zien, dan kunnen we heel goed zien hoe twee mannen bezig zijn om het riet machinaal te snijden en het op te binden in rietbundels.
Dit rietveld staat overigens niet onder water, dus het rupsvoertuig kan prima een weg banen door het rietveld.
Op enige afstand van De Leien blijven we het grasdijkje door dit natuurgebied volgen, totdat we bij de Doktersheide De Putten verlaten.
Snoeiwerk bij De Tike
De Doktersheide voert ons naar De Tike. Rechts van de weg is een man bezig met het periodieke onderhoud van een houtsingel, die zo karakteristiek is voor dit Friese woudengebied.
Op de Master de Jongwei wandelen we de bebouwde kom van De Tike binnen.
Verderop staat onze auto. Met deze auto rijden we om 14:15 uur terug naar Houtigehage, waar we onze andere auto afhalen, om tenslotte terug te rijden naar Feinsum.
