Jabikspaad op de bonnefooi

Vrijdag 28 april 2023
 

Pelgrim Jannie bij vertrek vanuit Refugio Ultreia Feinsum

Op 'e dolle rûs 
Als je er als pelgrim op uit trekt zonder dat je weet waar je die avond en nacht gaat slapen, onderneem je jouw pelgrimsreis 'op de bonnefooi'. Zo noemen we dat in de Nederlandse taal. Je vertrekt dan elke dag op goed geluk, want 's morgen weet je niet waar je vandaag arriveert en waar je vannacht slaapt. 

De uitdrukking 'op de bonnefooi' is hoogstwaarschijnlijk afgeleid van de Franse uitdrukking 'de bonne foi', wat zoiets betekent als ’te goeder trouw’. Je vertrouwt er namelijk op dat het aan het eind van de dag wel goed zal komen. Durkje en ik weten uit ervaring dat het altijd goed komt, zij het vaak wel anders dan je ooit had gedacht.

Omdat niet helemaal zeker is waar deze uitdrukking vandaan komt, wordt ook wel gedacht dat deze aanduiding afkomstig is van het Franse '(la) bonne voi', wat je kunt vertalen als gaande op 'de goede weg'.

Brabanders noemen het 'op de schobberdeboonk goan''. In onze buurprovincie noemen de Groningers het 'op de dolle ruus gaan', wat we in Fryslân ook wel 'op 'e dolle rûs' noemen.

Van Sint-Jacobiparochie via Zwarte Haan naar Feinsum

En die aanduiding past heel mooi bij pelgrim Jannie. Halverwege de middag zien Durkje en ik op de Hege Hearewei gisteren een wandelaar Feinsum binnen wandelen. Met een fikse rugzak op de rug komt ze naar onze refugio. We vermoeden dat het al weer een pelgrim is, die bij ons - zoals te doen gebruikelijk als pelgrim - een pelgrimsstempel komt halen voor haar stempelkaart.

Zo'n stempel is haar welkom, maar eigenlijk is ze - op de bonnefooi - op zoek naar een slaapplek voor de komende nacht.

Eergisteren is Jannie van Sint-Jacobiparochie haar pelgrimage op het Friese Jabikspaad begonnen bij de Groate Kerk waar de pelgrimsroute naar Santiago de Compostela begint, en heeft ze toen de nacht in haar op de rug meegesjouwde tentje geslapen op een camping aan de Nieuwebildtdijk.

Gisteren is ze vanaf Zwarte Haan over de Waddenzeedijk naar het Noorderleeg gelopen, waar ze van twee voorbijgangers hoorde dat er in Feinsum wel een slaapplek is voor pelgrims.

Via Nieuwebildtzijl en Oudebildtzijl en langs de voormalige kloosterlocatie van Mariëngaarde is Jannie toen aangekomen in Feinsum.

Pelgrimsovernachting in Refugio Ultreia Feinsum

Ze had geluk, want wij waren thuis, en wij verwachtten onze kinderen en kleinkinderen, die even later op bezoek kwamen.

Na een gezellige ontmoeting in onze woonkamer betrekt Jannie aan het eind van de middag haar pelgrimskamer, en rond het avonduur eet ze met ons in familieverband. En ook nadat onze kinderen en kleinkinderen zijn vertrokken, zetten we gisteravond deze gezellige avond met zijn drieën als pelgrims voort. 

Jannie is van plan om het Fries-Overijsselse Jabikspaad in opeenvolgende wandelsessies te gaan lopen, en ja, dan lonkt natuurlijk ook het vervolg op het Jabikspaad, voorbij Hasselt, door Nederland, België, Frankrijk en Spanje.

Ze heeft in haar leven al zoveel avontuurlijke reizen en verblijf in allerlei landen over de hele wereld achter de rug, dus we zien het ook wel helemaal zitten dat Jannie op termijn ooit nog eens als ware pelgrim kan en zal aankomen bij de immense kathedraal in het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela. Dat gunnen we haar van harte, want uit ervaring weten wij dat dit een positief levensveranderende bedevaart is.

Verder op het Jabikspaad

Na een goede nachtrust en een voedzaam ontbijt is ze vanmorgen klaar voor de volgende etappe. 

We nemen na een korte fotosessie bij Refugio Ultreia Feinsum afscheid na deze aangename ontmoeting, en dan gaat pelgrim Jannie in Feinsum het Jabikspaad weer op, beschermd tegen de regen in haar regenjas. 

Met haar volle bepakking gaat ze dan - wederom op de bonnefooi - over de slingerende Hege Hearewei naar Stiens, en daarna met iets meer beschutting tegen wind en regen verder door Britsum, Koarnjum en Jelsum richting Leeuwarden.

Rondje wandelen in Friesland: Midsland

Woensdag 26 april 2023
  

Wandelen over het strand van Paal 12 naar Paal 11 op Terschelling

Mooiste routes

In het jaar 2019 heeft uitgeverij Lantaarn de wandelgids 'Rondje Wandelen in Friesland' uitgegeven. 
De subtitel van deze routegids luidt: '11 prachtige wandelingen door het Friese landschap'.
Dit boek bevat naast de genoemde elf wandelroutes ook zes picknickrecepten.
De ronde vorm van dit routeboekje past prima bij de titel van de gids.
De routes die in deze wandelgids staan beschreven, zijn eigendom van Mooisteroutes.nl, een website met meer dan duizend routes door heel Nederland, voor wandelaars, fietsers en kanoërs.
Van vrijwel alle routes is een gps-versie beschikbaar, ook voor smartphones.
De elf beschreven wandelroutes worden in zeven van de elf routes ook in een verkorte versie beschreven, en in één geval zelfs met twee verkorte varianten. De kortste verkorte route heeft een lengte van 6 kilometer, en de twee langste volledige routes zijn elk 18 kilometer lang.
Elke routebeschrijving begint met een topografische routekaart in kleur, gevolgd door een korte routebeschrijving, met hier en daar enige aanvullende praktische informatie of een korte toelichting bij wat je onderweg ziet. De tekst wordt verlevendigd met hier en daar een mooie foto van een representatieve plek op de betreffende route.

Mooi Fryslân te voet leren kennen
De door Durkje en mij gebruikte wandelgids voor de provincie Fryslân bevat elf gevarieerde wandelroutes door landschappelijk fraaie gebieden. Hiermee ontdek je mooie plekjes van onze prachtige provincie, want ook Fryslân heeft zo zijn eigen bezienswaardigheden en mooie landschappen.
Met deze wandelgids ontdek je bijvoorbeeld de terpen, de bossen, de meren, de paadjes en de duinen in Fryslân, en door de aanvullende informatie kom je ook meer te weten over de geschiedenis en de karakteristieke elementen van ons Friese landschap.
De route die we vandaag lopen, kreeg als thema: 'Koegelwieck en Waterplak', verwijzend naar twee natuurgebieden waar deze wandelroute door heen loopt.

Deze wandelroute staat in 12 en in 18 kilometer beschreven, en wij hebben ervoor gekozen om de volledige route van 18 kilometer vandaag te lopen.

Naar en op Terschelling
Durkje en ik vertrekken vanmorgen om 7:00 uur met de auto vanuit Feinsum. We rijden eerst naar Harlingen, waar we onze auto parkeren. Dan lopen we langs het grote Harlinger kunstwerk de 'Broken Jug' naar de veerbootterminal, vanwaar we om 8:15 uur met de snelboot vanuit de Harlinger zeehaven vertrekken om over de Waddenzee naar het Friese eiland Terschelling te varen, waar we vlak vóór 9:00 uur arriveren. De lijnbus staat al klaar in de haven van West-Terschelling, en daarmee reizen we dan verder naar Midsland, het dorp dat zo'n zes kilometer verder naar het oosten op Terschelling ligt.

Je zou toch verwachten dat het dan aan het begin van de ochtend zo in de meivakantie al gezellig druk is in het dorpscentrum, maar dat is niet zo, want er is maar nauwelijks iemand te bekennen in het dorpscentrum. Bij De Bakker gaan we naar binnen, om eerst een kop koffie te drinken, alvorens we met de tocht van start gaan. Daar zit een stel te ontbijten, en ook hier is het niet druk. 

Na de koffie gaan we van start, en lopen we door de Oosterburen naar de oostrand van het dorp. 

Door de Landerumer Heide, het Formerumerbos, de Koegelwieck en het Hoornsebos

Via de Borgweg verlaten we Midsland in noordelijke richting. Over de veldpaden van de Borgweg en de Westerkeijnweg en over de verharde Tijs Smitweg lopen we naar de zuidzijde van de Landerumer Heide. Door dat duinengebied wandelen we eerst naar het noorden, en dan naar het oosten. 

Een konijn duikt snel weg in een duinhol, en verderop zien we enkele paarden in de duinen grazen. De droge stukken en de vochtiger delen van dit duinengebied wisselen elkaar af.

Bij de bosrand aangekomen, gaan we noordwaarts verder.

Vanuit de Landerumer Heide doorkruisen we het Formerumerbos geheel in oostelijke richting. 

Als we het Formerumerbos uit wandelen, gaan we verder in oostelijke richting door het natuurgebied De Koegelwieck, waar we door het open duinenlandschap rond een uitgestrekte waterplas - een zogenoemde dôbe - lopen. De dôbe is afgezet met roodwit lint, want men doet hier al het mogelijke aan de bestrijding van de watercrassula, die hier als invasieve waterplant ongewenst voortwoekert in dit natte Natura 2000-gebied. Door de duinvallei hier rond de dôbe af te sluiten, probeert men de verspreiding door de mens zoveel mogelijk te voorkomen.

Vanuit de Koegelwieck wandelen we de zuidpunt van het Hoornsebos in.

Monumentale Sint-Janskerk van Hoorn

Als we dat Hoornsebos verlaten, zien we het Terschellinger dorp Hoorn liggen, met in het dorp de monumentale dorpskerk.

Afdalend van het Doekelân en dan over de Duinweg Hoorn lopen we langs de basisschool, de voormalige strandvonderijschuur en langs het 'Huisje met de handschoenen'. Op het erf liggen allerlei jutterszaken, en op de punten van het houten hekwerk langs de doorgaande weg hangen de vele aan zee gevonden handschoenen in allerlei maten en kleuren.

Vanaf de Badweg Hoorn gaan we in westelijke richting door de Dorpsstraat. Daar passeren we ook de romanogotische Sint-Janskerk.

's Morgens is deze 12e-eeuwse kerk opengesteld ter bezichtiging, dus we gaan graag even binnen kijken in deze monumentale kerk, de oudste van Terschelling.

Daar ontmoeten we de gasvrije koster van de kerk, die informatief verhaalt over deze kerk en de kerkelijke gemeente. 

Aansluitend pauzeren we met een broodje op het bankje in een abri aan de Dorpsstraat bij de kerk.

Via het Abt Folkertspad gaan we dan naar de Duinweg Lies, die we een heel eind in westelijke richting volgen, tot net voorbij de gesloten Natuurschuur Terschelling, het informatiecentrum van Staatsbosbeheer. 

Van Paal 12 naar Paal 11 over het strand

Waar we noordelijker lopen op de scheiding van Formerumerbos en Koegelwieck, gaan we ter hoogte van het duingrasland Uleplak een bospad op, wederom het Formerumerbos in. 

Deze ook al weer mooie boswandeling voert ons naar de Badweg Formerum. Die volgen we totdat we bij Paal 12 via de strandopgang bij het Noordzeestrand arriveren. 

Het waait wel stevig, maar het is nog altijd droog, en het zonnetje schijnt aangenaam. Zo gaan we het strand op, naar de vloedlijn.

Langs de vloedlijn lopen we in westelijke richting.

Prachtig zijn de patronen van het zeeschuim op het strand.

Hier en daar dringt de zee langzamerhand het strand op.

Met haar wandelstok schrijft Durkje in grote letters de naam van onze eind vorige week geboren vijfde kleinkind Aaron Samuel in de grote strandvlakte, en die gaat per foto als strandgroet naar onze vierde kleinzoon en zijn gelukkige ouders Pieter & Esther.

Tieners krijgen een eindje terug surfles op de hoge golven van de branding.

Tot nu toe scheen de zon nog aangenaam, maar de lucht betrekt, en het ziet er naar uit dat het straks zal gaan regenen.

Bovenaan de strandopgang van Paal 11 vinden we een spoorbiels bij een scheepscontainer, waarop we aangenaam in de luwte onze lunchpauze hebben. Op het moment dat we weer zullen vertrekken, begint het te hagelen, dus we besluiten nog maar even deze hagelbui af te wachten in de beschutting van de hoge container.

Van West aan Zee via Midsland terug naar West-Terschelling

Aan de zuidwestkant van West aan Zee gaan we het duinengebied Waterplak in.

We komen langs een grote duinplas. 

Daar zien we her en der enkele soorten vogels.

Zo zien we daar onder andere ganzen, meeuwen, bergeenden, aalschovers en lepelaars.

Verderop zien we bij de Bijsplak ook een ganzenpaar met kuikens lopen.

Vanuit het noorden naderen we het Koreabos, dat we even later doorkruisen.

Aan de overzijde van de Duinweg Midsland gaan we dan door de uitgestrekte polder over het Hoddepad en het Tuinenpad richting Midsland.

Via de Westerburen arriveren we tegen kwart voor drie vanmiddag bij de dorpskerk van Midsland.

We hebben nog ruim twee uren te gaan alvorens we de bootreis terug zullen hebben, dus we gaan nu eerst met de lijnbus van Midsland naar West-Terschelling.

In Midsland was het zojuist al wel gezellig druk, en in West-Terschelling is het nóg drukker in het dorpscentrum. Bij De Wigwam in het centrum eten en drinken we nog iets, en dan lopen we naar de haven van West-Terschelling, vanwaar onze veerboot om 17:30 uur vertrekt naar Harlingen.

Twee uren later arriveren we in Harlingen, en aansluitend rijden we terug naar huis, waar we vlak na 20:00 uur arriveren.

Met Jabik op het Jabikspaad

Maandag 24 april 2023
 

Pelgrims in spe Jabik & Maaike bij Refugio Ultreia Feinsum

In spe
Vanmiddag hadden we weer verrassend mooi bezoek in onze Refugio Ultreia Feinsum.

Het was het Amsterdamse echtpaar Jabik & Maaike, pelgrims in spe.

'Pelgrims in spe', omdat ze afgelopen zaterdag samen zijn begonnen op het pelgrimspad van Sint-Jacobiparochie richting Santiago de Compostela. 'In spe', omdat ze na de eerste dagen op het pelgrimspad nog niet hebben besloten om de hele pelgrimsroute door Fryslân, Nederland, België, Frankrijk en Spanje te willen en/of te gaan volbrengen.

Desalniettemin hebben ze het belangrijkste besluit al wel genomen, namelijk te beginnen met de eerste etappes van het Jabikspaad dat alvast naar de Overijsselse  bedevaartsstad Hasselt gaat. Het begin is er.

Via Zwarte Haan naar 'Ouwesyl'

Afgelopen zaterdag hebben ze hun eerste pelgrimsstempel gehaald bij de Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie, vanwaar de meer dan drieduizend kilometer lange pelgrimstocht naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela aanvangt.

Zaterdag hebben ze tot Zwarte Haan gewandeld, waar de Waddenzee werd bereikt, en gisteren hebben ze - na hun overnachting op een camping in de regio - van Zwarte Haan over de Waddenzeedijk en door Nieuwebildtzijl naar Oudebildtzijl gelopen. 

Een tweede pelgrimsstempel in Zwarte Haan en ook al een derde pelgrimsstempel van Oudebildtzijl pronkt inmiddels in hun wandelgids van het Jabikspaad, dus een goed begin is al gemaakt met het onderweg verzamelen van al die prachtige pelgrimsstempels, die voor pelgrims ware collector items zijn, als waardevolle herinneringen aan je waardenvolle pelgrimage.

Ontmoeting in Refugio Ultreia Feinsum

Vandaag zijn Maaike & Jabik van start gegaan in Oudebildtzijl, en zijn ze langs de voormalige kloosterlocatie van Mariëngaarde en via Feinsum op pad naar Stiens, hun wandeldoel voor deze dag.

Ik zie ze aankomen als ze via de Feinsumer Brêge de Feinsumer Feart oversteken, en dan stappen ze af op onze woning aan het Jabikspaad en vragen ze om het pelgrimsstempel van onze pelgrimsaccommodatie 'Refugio Ultreia Feinsum. 

Als ware pelgrims accepteren ze het aanbod om binnen te komen, voor een altijd weer gezellige ontmoeting van pelgrims onder elkaar. 

Een bijzonder geanimeerd gesprek ontstaat tijdens hun pauzebezoek in onze refugio. Met zo'n gezellige inbreng zullen ze vast en zeker gedurende alle volgende dagen hele inspirerende ontmoetingen creëren en ontvangen als pelgrims op het bedevaartspad.

Vloggen op het Jabikspaad

Bij het stempelen van ons pelgrimsstempel vertel ik dat hun pelgrimspad - op zijn Bildts - gaat 'fan Sint Jabik na Sint Jabik', ofwel van Sint-Jacobiparochie naar Santiago de Compostela, en daarmee van het Bildt naar Galicië.

Bijzonder is toch ook wel dat hier een van origine Friese pelgrim met de Bildtse naam Jabik op pad is gegaan op het Jabikspaad. Maaike is dus met haar Jabik op het Jabikspaad; hoe bijzonder kun je het krijgen.

Heel mooi en eigentijds is dit pelgrimerend echtpaar van elke wandeldag een prachtige vlog gaan maken; informatief, met humor, en met een getrouwe weergave van wat je onderweg op het boeiende pelgrimspad in Fryslân zoal meemaakt. Ook wij worden vandaag vereeuwigd in zo'n mooie vlog, en daarna nemen we afscheid van elkaar en gaan ze bij de Hyltsjebrêge het Jabikspaad weer op voor hun laatste kilometers van Feinsum naar Stiens.

 

Rondje door de polders bij Haren op het Hondsrugpad

Zondag 23 april 2023
 

Over de Onnerpolderdijk langs het Drentsche Diep naar Meerwijck

Hondsrugroute
In het jaar 2021 publiceerde wandel-journalist Fokko Bosker weer een nieuwe wandelgids, met als titel 'Hondsrugpad', en met als subtitel: 'Wandelen door de prehistorie, esdorpen en grenzeloze natuur'.

Dit Hondsrugpad loopt vanuit Groningen via Emmen naar het Duitse Meppen, en het volgt daarbij onder andere middeleeuwse karrensporen, prehistorische veenpaden en het passeert de indrukwekkende hunebedden op deze heuvelrug. De route voert onder meer door uitgestrekte bossen, over heidevelden, zandverstuivingen en akkers. 

Wandelend op dit langeafstandspad ervaar je een rijke variatie aan landschapstypen, middeleeuwse dorpen en natuurgebieden.

Na een inleidend hoofdstuk van Fokko Bosker, gidst hij de lezer van zijn wandelgids etappe voor etappe door het landschap, en belicht Bosker de aardkundige geschiedenis, en verbindt Fokko die met de rijke cultuurhistorie en natuurbeleving.

Wandelen door de prehistorie, esdorpen en grenzeloze natuur

De routegids biedt een doorgaande wandelroute aan in negen etappes (van 10,3-31,9 kilometer per etappe); van Groningen - grensoverschrijdend - naar Meppen in Duitsland.

Aan weerszijden van die route biedt de gids ook zeven gevarieerde rondwandelingen (van 3,8-25,5 kilometer per wandelronde), waarvan bijvoorbeeld de eerste een stadswandeling is en de laatste een wandeling door een natuurgebied.

Daarnaast zijn er dan nog twee afzonderlijke verbindingsroutes, namelijk die van Assen naar Anloo in twee trajecten van totaal 29 kilometer, en die van Coevorden naar Emmen ook in twee trajecten, van totaal 53,8 kilometer.

Alle etappes, rondwandelingen en verbindingsroutes (trajecten) door contrastrijke natuur en cultuurhistorie hebben samen een totale lengte van 341,6 kilometer.

Wandeldag 2 - Rondwandeling 2

Vandaag gaan Durkje en ik verder met onze wandeldagen op het Hondsrugpad.

We lopen op deze tweede wandeldag het zogenoemde 'Rondje door de polders bij Haren'.

De totale afstand van deze wandeldag is 25,5 kilometer.

Om zes uur vanmorgen gaat thuis de wekker; tijd om op te staan. Durkje en ik vertrekken om 7:15 uur vanuit Feinsum, bij een temperatuur van 8 graden Celsius.

Het is droog, en de rest van de dag blijft het overwegend half bewolkt met regelmatig lange zonnige periode. De temperatuur loopt op tot 18 graden Celsius, en omdat het niet hard waait, is het al met al heerlijk wandelweer. En dat vinden anderen vast en zeker ook, want we ontmoeten vandaag opvallend veel wandelaars en fietsers onderweg.

Om 8.15 uur arriveren we in Haren bij het NS-station, waar we onze auto parkeren, en vanwaar we dan direct aanvangen met deze Rondwandeling, beginnend bij het treinstation van Haren.

Rondwandeling 2 - Rondje door de polders bij Haren

Het thema van deze rondwandeling is 'Een vogelparadijs op loopafstand'. Deze rondwandeling gaat namelijk onder andere langs het Drentsche Diep door het Hunzedal. De laaggelegen polders langs het Drentsche Diep tonen een enorme biodiversiteit en zijn een rijk weidevogelgebied.

Bij het treinstation gaan we door het viaduct onder de sporen door naar het Bradepad.

Aan de overzijde van het spoor gaan we langs de noordelijke rand om de bebouwde kom van Haren heen, naar de ecologische kinder-/zorgboerderij De Mikkelhorst.

Achter De Mikkelhorst gaan we een laaggelegen en waterrijk natuurgebied in, waar we op een gegeven moment het Verstrooiterrein de Eendenkooi passeren. Achter het toegangshek van dit verstrooiterrein kunnen nabestaanden de asresten van hun overleden, gecremeerde geliefden op ongemarkeerde plaatsen verstrooien. Aan het toegangshek tot dit terrein hangt een bonte verzameling van persoonlijke herdenkingsbordjes.

Op het pad ontmoeten we ook een stel, dat ons vertelt dat zij enige pelgrimservaring hebben opgedaan toen zij enkele jaren geleden in Frankrijk het pelgrimspad bewandelden van Le-Puy-en-Velay tot aan Conques, dat wij tijdens één van onze pelgrimages ook hebben gelopen.

Verderop naderen we Haren weer, en deze plaats verlaten we bij het Cantersveen, waar - we de N860 overstekend - de plaats Haren verlaten.

Van Haren via Onnen door de Onnerpolder

Aan de overzijde van de N860 gaan we de deels onverharde en deels halfverharde Noordlandsdrift op. Dit pad volgen we totdat we Onnen binnenwandelen. Daar drinken we een de meegenomen koffie, zitten in de zon, op een stenen muurtje bij het plaatselijke dorpshuis. Tegenover het dorpshuis staat een klokkenstoel met een luidklokje erin.

Vanaf de Koelandsdrift gaan we de Zuiderhooidijk op, en zo lopen we de Onnerpolder in, gelegen in het Hunzedal.

Links en rechts van de Zuiderhooidijk zien we grote aantallen weidevogels. Als we bij het Radiobaken van Eelde Airport langs lopen, horen we continu het luide roepen van duizenden weidevogels in de waterrijke Onnerpolder.

Bij het Onnerpolder Gemaal steken we een brede sloot over. Bovenop het gemaal staan twee vogelaars weidevogels te fotograferen.

Vanaf de hoge polderdijk hebben we een prachtig uitzicht over de petgaten rechts van de grasdijk waarop we lopen.

Vogels vliegen druk heen en weer, en op alle begroeide delen - ook drijvende eilandjes - nestelen heel veel watervogels. 

De Onnerpolderdijk waarover we wandelen voert ons langs het Drentsche Diep links van ons. Verderop - voorbij het Foxholstermeer - zien we het langgerekte bedrijventerrein van Foxhol.

Een mooie groene kikker kruist ons pad.

Hier en daar zien we op de grasdijk schelpen van zoetwatermossels, en lege eierschalen van ganzen en van wilde eenden.

Durkje vindt hier boven op de grasdijk nota bene een groot deel van een heel oud kalkpijpje; ziende op de vorm en grootte hoogstwaarschijnlijk daterend van vóór 1900.

Over de polderdijk naderen we de camping van Meerwijck, die aan de overzijde van het Drentsche Diep ligt.

Ook hier hebben we nog steeds een prachtig uitzicht over de Onnerpolder.

En ook hier nestelen veel vogels in de waterrijke polder. Met de telelens kunnen we ze mooi fotograferen vanaf grote afstand.

Door de Appèlbergen naar Glimmen

Met onze rug naar het Zuidlaardermeer lopen we over de Osdijk de Onnerpolder uit in de richting van het buurtschap Blankeweer. 

Als we over het Zuidveld in noordelijke richting lopen, kijken we vanaf enige hoogte uit over de laaggelegen Onnerpolder aan onze rechter zijde.

Over de Leemweg lopen we daarna naar de Appèlbergen. Dat bosgebied gaan we vervolgens in en door.

In het bos passeren we onder andere een open heideveldje.

Bij een kleine waterpartij midden in de Appèlbergen komen we bij een monument. De ontwerper van dit monument heeft een uit de Drentse aarde gehaalde kei gebruikt. Deze grote steen wordt als het ware uit het veen opgetild en zo uit de grond tevoorschijn getild. Hiermee worden de namen van de hier in de Tweede Wereldoorlog gefusilleerde slachtoffers - die op twee bronzen plaquettes zijn vermeld - als het ware uit het veenmoeras gehaald. Het water achter het monument is ontstaan door de afgravingen door de Landmacht, toen ze in september 2003 de doodgeschoten vermisten probeerden op te graven. Tot die tijd was het venig moeras. 

Over het bospad van de Appèlbergenweg lopen we om het moerassige natuurgebied heen. 

Hier en daar liggen door inwerking van het weer prachtig roodgekleurde boomstammen van omgevallen bomen.

Op een houten bank gaan we zitten, voor onze lunchpauze, met uitzicht over het moerasachtige gebied vóór ons.

Nadat we een eindje over de Onneresweg hebben gelopen, slaan we linksaf, het Tranendal in.

Over de Dalweg gaan we daarna verder naar het Spoorviaduct Onnen.

Als we dat lange spoorviaduct over steken, passeert onder ons een trein richting Groningen.

Eerst lopen we hoog over een breed rangeerterrein, waar verderop treinen en goederenwagons staan.

Daarna steken we de spoorlijnen over, waarover zojuist de trein passeerde.

Aan de overzijde van de sporen gaan we de Oude Boerenweg op, naar de Hoge Hereweg.

De onverharde Hoge Hereweg volgen we tot aan de bushalte langs de Rijksstraatweg, waar we vorige week onze eerste wandeldag op het Hondsrugpad beëindigden. We zijn nu in Glimmen. 

Naar en door Haren 

Vanaf de Rijksstraatweg volgen we de lange en onverharde Lutsborgsweg. Die zandweg kruist de Boerlaan, en gaat dan verder richting Haren. Dat we vandaag ook een traject van het Pieterpad bewandelen, blijkt onder andere uit het feit dat we regelmatig Pieterpad-wandelaars met rugzakken op de rug ontmoeten. Ze komen ons tegemoet, zij in zuidelijke richting lopend, en wij naar het noorden wandelend. Enige tijd later wandelen we over dit zandpad de bebouwde kom van Haren binnen.

Maar dan zijn we nog lang niet op ons eindpunt van vandaag, want we moeten eerst nog een behoorlijk aantal kilometers door Haren lopen. 

Aan de overzijde van de Rijksstraatweg gaat onze route namelijk eerst door de begraafplaats Eshof, en daarna ten zuiden van de N860 ook nog door het Scharlakenbos, ruim om de begraafplaats De Harenerhof heen.

Als we het Scharlakenbos verlaten, komen we op de Geertsemaweg bij de spoortijn tussen Groningen en Assen. We hoeven dan alleen nog maar parallel aan dit spoortracé in noordelijke richting door Haren naar de Nieuw Stationsweg te lopen, om daar bij onze geparkeerde auto te arriveren op de P+R-parkeerplaats bij het Harense NS-Station. Hier eindigt onze rondwandeling vandaag om 14:20 uur.

Vanuit Haren rijden we na een bezoek aan mim in Drachten terug naar huis. Zelfs tot laat in de middag blijft het heerlijk zonnig weer, en even na 18:00 uur begint het eerst licht te regenen, en later op de avond iets harder. Dat betekent een forse weersomslag, maar die deert ons niet, want we hebben vandaag een aangenaam zonnige wandeldag achter te rug.

Wolkom AARON SAMUEL

Freed 21 april 2023
 

Tige wiis mei Aaron

In jonkje!
Jûn krigen wy it freugdefolle berjocht fan ús Pieter & Esther dat harren jonkje berne is.

Syn namme is: Aaron Samuel

Aaron is ús fyfte bernsbern, en yn de rige fan jonkje, jonkje, jonkje, famke, is dizze nijberne pake- en beppesizzer it fjirde jonkje, dêr't wy ek diskear wer tige bliid en tankber foar binne.

 

Kadodoas mei ús bertebrief foar Aaron Samuel

In libben yn muzyk en taal

Donderdag 20 april 2023

 

Hindrik van der Meer begeleidt zanger Wytse Hospes in Tresoar

Muziek & Literatuur

Al meer dan een halve eeuw lang speelt Hindrik van der Meer (Bantega, 1938) een belangrijke en inspirerende rol in de Friese wereld van muziek en literatuur. 

Friese literaire teksten werden door Van der Meer op muziek gezet. 

Voor de kerk en voor kinderen maakte hij muziek die nog altijd met plezier gezongen en gespeeld wordt door jong en oud.

Als eerbetoon aan Hindrik van der Meer en zijn rijke oeuvre organiseren Tresoar en Uitgeverij DeRyp vandaag en morgen een aantal activiteiten. 

Vanmiddag vindt in Tresoar een symposium plaats om het werk van Hindrik van der Meer te duiden en een plek te geven in een ruime Fries-culturele context. 

• Bert Looper zet Van der Meer in een traditie van 100 jaar kleinkunst’.
• Jelle Krol behandelt de relatie van muziek en literatuur.
• Beart Oosterhaven gaat in op de musicologische aspecten van het werk.
• Tialda Hoogeveen zal de grote waarde voor de kindermuziek en -literatuur aan de orde stellen. 

Bert Looper

Arjen Dijkstra, directeur van Tresoar, opent dit symposium in de Gysbert Japicxseal. Hij meldt dat na hem vier sprekers zullen volgen. 

Bert Looper introduceert daarna de vier sprekers, en begint aansluitend met zijn eigen presentatie over: Wie Hindrik van der Meer is, Wat is zijn plaats is in de Friese cultuur, en Wat de Friese cultuur was geweest zonder Hindrik van der Meer. 

Het is hilarisch om daarna Looper te beluisteren over wat de chatbox Chat GTP met behulp van kunstmatige intelligentie omschrijft over wie de in 1938 geboren Friese componist Hindrik van der Meer is. We kunnen niet anders dan lachend constateren dat de herhalend excuserende Chat GTP alleen maar zeer onbetrouwbaar - onjuist - feitenmateriaal omtrent Hindrik van der Meer spuit. Daarna laat Bert Looper zien dat hij dat veel beter - en wel juist - kan.

Als je Hindrik van der Meer beschrijft, kun je dat heel goed in relatie tot Fedde Schurer doen, met name omdat Schurer één van Hindriks grootste inspiratiebronnen is geweest. 

Friezen zoals Waling Dijkstra, Piter Jelles Troelstra, Fedde Schurer en Douwe Kalma hebben in de periode van ongeveer 1805-1950 de Friese culturele infrastructuur aangezwengeld. 

Anderen zoals bijvoorbeeld Bernard Smilde, Rients Gratama en Tiny Mulder zijn te beschouwen als mede-dragers van en verbinders voor de Friese cultuur in de jaren 1950-2000. Volgens Bert Looper zit Hindrik van der Meer ook in deze categorie als super-verbinder en super-drager, om de muziek en de poëzie naar de mensen – waaronder ook kinderen – te brengen. Dat was en is de tijd waarin wij leefden en nog leven, met in deze jaren bijvoorbeeld ook de openluchtspelen, ook multi-mediaal. 

Bovengenoemde groepen Friezen zijn eigenlijk de cultuurdragers (geweest) van de huidige Friese cultuur. 

We zitten nu daarentegen al weer in een andere, nieuwe periode, met nieuwe instituties, zoals bijvoorbeeld Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018, Arcadia, Sense of Place en Leeuwarden City of Literature.

Bert Looper heeft vanmiddag vooral ingezoomd op Hindrik van der Meer, maar doet recht aan Hindriks echtgenote, door aan het eind van zijn presentatie vooral ook - en terecht - de intense verbondenheid van Hindrik & Beitske van der Meer-Stavenga te benadrukken.

Jelle Krol

Met zijn lezing over 'Welke visioenen in kinderharten worden gesloten', gaat Jelle Krol vooral in op de aspecten van het dichterschap van Hindrik van der Meer. 

Ook hij noemt bij aanvang van zijn lezing de intense verbintenis tussen Hindrik & Beitske.

Jelle benadrukt in het begin de brede oriëntatie – ook voorbij Lemmer - van Hindrik van jongs af aan. 

Fedde Schurer zijn teksten zetten Hindrik van der Meer aan tot het op muziek zetten van Schurers teksten. Ook in 2018 eerde Hindrik van der Meer de Friese dichter Fedde Schurer nog met zijn muziekproject ‘As in mosk yn it sân’.

Op Nieuw-Guinea werd Hindrik van der Meer zich bewust van hoe groot de taalvariatie op een beperkt geografisch gebied is en kan zijn. 

Daar was het gebruikelijk om hetzelfde feestlied op één feestavond wel zo’n twintig keer te herhalen. 

Na de werkperiode op Nieuw-Guinea volgde voor Hindrik van der Meer zijn docentschap aan Pedagogische Academie 'De Him' in Sneek. Een grote stroom van muziekbundels voor kinderen verscheen toen in die periode. Generaties zijn in Fryslân inmiddels opgegroeid met deze muziekbundels van Van der Meer. 

Volgens Hindrik van der Meer hebben taal en muziek de klank als gemeenschappelijk vertrekpunt.

Van Hindriks hand verschenen ook Friese, bijbelse musicals, zoals 'Joazef, master dreamer' en 'Ruth'.  Van der Meer werkte samen met Folkert Verbeek en Eppie Dam. Hindrik componeerde veel muziek op de teksten van Eppie Dam. 

Een en ander van zijn muziekwerk werd verzameld in 'Hertslach', de muziekbundel met ‘liederen om te zingen’.

Hindrik van der Meer had een sterke drijfveer om Friese teksten op muziek te zetten, zoals bijvoorbeeld ook in zijn productie ‘Fan in tút in tintsje bouwe’.

Van der Meer schreef overigens ook gedichten bij foto’s van fotograaf Benny Klazenga, met bij diens foto's optimistische teksten. 

Zingen staat volgens Hindrik van der Meer model voor hoop, vrede en rechtvaardigheid.   

Intermezzo

Voorafgaand aan een korte pauze zingt Wytse Hospes met begeleiding van Hindrik van der Meer het lied 'Gysbert Sjongt', geschreven door Bernard Smilde, op muziek van Hindrik van der Meer.

Na de pauze zingt Hindrik & Beitske hun dochter Rinske het lied 'Oan Gysbert Japicx, stêdgenoat', geschreven door Aggie van der Meer, op muziek van Hindrik van der Meer.

Beart Oosterhaven

Omdat Beart Oosterhaven volgens eigen zeggen werd gevraagd om niet al te lang en te zwaarwichtig te spreken, gaf hij zijn lezing de titel: 'In stikmannich loftige wurden’.

Al in de 80-er jaren ontmoetten Hindrik van der Meer en Beart Oosterhaven elkaar in de musicologische werkgroep van de Fryske Akademy te Leeuwarden. 

Oosterhaven vertelt dat de kinderliedjesbundels van Hindrik van der Meer bij hem thuis met hun dochters ‘kapot’ werden gezongen.

Hindrik van der Meer had volgens Beart Oosterhaven een stimulerende, componerende rol bij de productie en uitvoering van kinderopenluchtspelen in Fryslân. 

Ook stelt Oosterhaven dat in het algemeen alle veranderingen in de laatste 200 jaar het muziekonderwijs ten goede zijn gekomen, en dat met name Hindrik van der Meer daar een belangrijke bijdrage aan heeft geleverd.

Tialda Hoogeveen

Tialda Hoogeveen is onlangs kinderboeken-ambassadrice van Fryslân geworden. 

Ook Hoogeveen noemt Hindrik & Beitske 'een symbiotisch liefdeskoppel'. 

• Hindrik van der Meer staat volgens haar in een lange traditie van Friese muziek.
• Met Eppie Dam maakte Van der Meer ook bijbelliedje voor kinderen.
• Hindrik was een man van zijn tijd, want hij begon al met radio-opnamen met kinderen op Nieuw-Guinea.
• Veel van de teksten van Hindrik van der Meer zijn liedjes komen uit kinderboeken, zoals bijvoorbeeld geschreven door Diet Huber. Later begon hij ook zelf dergelijke liedteksten te schrijven.
• Hindrik van der Meer kreeg indertijd de opdracht van Omrop Fryslân om muziek te maken voor een kinderprogramma. Omdat de eerste uitzendingen in de zomervakantie vielen, zong het gezin Van der Meer de liedjes zelf op radio, en later schréven ze die liedjes ook zelf.
• Fedde Schurer was een ware inspirator voor Hindrik. Een liedjesbundel volgde, en daarna een langspeelplaat; geïnspireerd door teksten van Fedde Schurer. 
• Van der Meer werd een belangrijke ondersteuner van de Friese kindermuziek.
• Van der Meer zijn musicals verschenen, en werden een belangrijk verschijnsel in Fryslân, mede vanwege de teksten, de muziek en de dans.
• Van der Meer wilde het grote en ook het kleine aandacht geven, en daarmee begon hij al bij de Papoea’s op Nieuw-Guinea.
• Door Hindrik van der Meer is een grote groep mensen in contact gebracht met de Friese cultuur, niet zozeer in de elitekoren, maar veel meer met dorpskoren, om daarmee de eigen stem van dorp en mens te behouden, om zo vooral het persoonlijke vast te houden. 
• Hindrik van der Meer laat onze eigen Friese taal niet zwijgen, en dat is goed, want elk kind heeft het recht om te lezen en te zingen in de eigen taal. 
• Hindrik is beslist nog geen historie volgens Tialda; vooral ook omdat zijn opnieuw uitgegeven muziekbundels haar wegen wederom blijven vinden. 
• Maar wie zal ooit eens Hindrik van der Meer gaan opvolgen. Voor zo’n nieuwe liedjesschrijver moet vooral snel een vacature worden uitgezet, aldus Tialda Hoogeveen: "Laat de eigen taal niet zwijgen, en geef de woorden weer muziek."

 

Het symposium wordt op passende wijze afgesloten, namelijk met muziek, want Maaike Boonstra - de nieuwste medewerkster van Tresoar - sluit dit symposium af met blaasmuziek op trompet.

Sa is it wol genôch

En dan is uiteraard het laatste woord aan Hindrik van der Meer, die in zijn slotwoorden zijn waardering uitspreekt voor alle mensen die vandaag naar dit symposium zijn gekomen. Enkele van de aanwezigen noemt hij bij wijze van voorbeeld, zoals een vroegere klasgenoot, en de bezoeker die een heel karakteristiek standbeeldje heeft gemaakt van Hindrik van der Meer, die staat opgesteld vóór in de zaal.

 

Hindrik: "Beitske, wat moat ik noch mear sizze?"

Beitske: 'Sa is it wol genôch".

Tulp als voorjaarsbode in Feinsum

Woensdag 19 april 2023
 

Tulpen bij de brug over It Kanael in Feinsum

Kleur en fleur 
Een rijke schakering aan kleuren kleurt Feinsum in het voorjaar.

Her en der in bermen en tuinen steken de tulpen eerst hun heldergroene bladeren boven de grond, waarna de stengels met daarop een kleine of grote bloemknop zich omhoog werken.

En dan ontstaat er in de loop van de weken in maart en vooral april een explosie aan tulpenkleuren.

Ook op en rondom het Flinterplein aan de westkant van Stiens kunnen tulpen worden bewonderd, onder andere bij de zitbank ter hoogte van de vissteiger, en - iets hoger gelegen - aan beide zijden van de betonnen brug over It Kanael ten westen van Feinsum. Een mooie, kleurrijke entree van ons dorp.

Eerste bestuursvergadering in Nijkleaster-Westerhûs

Dinsdag 18 april 2023
 

Het stichtingsbestuur van Nijkleaster bijeen in de Refter van Westerhûs

Vergaderen in de refter
Het is vandaag een heuglijke dag voor het bestuur van Stifting Nijkleaster, want dit is de eerste keer dat we onze stichtingsbestuursvergadering houden in ons nieuwe kloostercomplex Nijkleaster-Westerhûs op It Westerhûs onder Hilaard.

We komen bijeen in de refter (eetzaal) van het nieuwe klooster, waar in onze maandelijkse bestuursvergadering de actuele bestuurszaken de revue zullen passeren.

Met een schilderachtig uitzicht over het avondzonovergoten 'fûgeltsjelân' richting Fûns wordt deze vergadering geopend, nadat we een wandeling door het hele kloostergebouw hebben gemaakt.

Stichtingsbestuur vergadert

We blikken terug op wat in de afgelopen periode is gedaan, en we kijken vooruit op een aantal activiteiten waaraan we zullen gaan deelnemen.

Qua bestuurszaken stellen we de Jaarrekening 2022 vast, en bespreken we het eerste concept van het Jaarverslag 2022. 

Daarna komt de voortgang van de Taakgroep (in samenwerking met de Protestantse Gemeente Westerwert) aan bod, en bespreken we de correspondentie met de provinciale kerkafdelingen van de Protestantse Kerk in Nederland. 

Ook de inmiddels door de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Westerwert vastgestelde Plaatselijke Regeling passeert de revue.

Vervolgens komt de voortgang na de oplevering van het kloostercomplex aan bod, en monitoren we onze liquiditeit in deze fase van inrichting. 

Daarna luisteren we naar de vergevorderde werkzaamheden inzake de try out-periode van het klooster,  en aangaande de opstart van ons Compassiefonds voor de komende gasten die met diaconale gelden toch vrijelijk deel kunnen nemen aan activiteiten van Nijkleaster als ze dat gedeeltelijke of geheel niet kunnen betalen. We willen immers van harte dat iedereen die daartoe de behoefte en wens heeft, kan gaan deelnemen aan activiteiten van ons Friese klooster.

Van try out naar feestelijke opening

We horen dat de website van Nijkleaster momenteel wordt aangepast aan onze nieuwe organisatiefase, en dat dat de opmaat is naar een geheel nieuwe website van Nijkleaster voor de iets langere termijn.

Tot slot worden we geïnformeerd over de voorbereidingen aangaande de feestelijke activiteiten in het kader van de start van Nijkleaster-Westerhûs, die zullen plaatsvinden in het komende Pinksterweekend. Dat Pinksterfeest zullen we gaan afsluiten op Pinkstermaandag met een Open Huis voor alle belangstellenden in ons nieuwe Friese klooster op It Westerhûs, gelegen tussen Hilaard en Jorwert.

Inmiddels loopt de try out-periode van Nijkleaster-Westerhûs, waarin onze honderd vrijwilligers in de gelegenheid worden gesteld om bij wijze van proef enkele dagen als participerend gast aanwezig te zijn in het klooster, overnachtend in de gastenverblijven en deelnemend aan ons kloosterritme van de dag. Met deze groep kloostergasten gaan we aansluitend op deze bestuursvergadering naar de kapel onder het gemetselde eeuwenoude tongewelf onder het voorhuis van onze kloosterboerderij, waar we met elkaar deelnemen aan het dagelijkse avondgebed, waarmee elke dag rond 22:00 uur een dag in ons klooster wordt afgesloten.

Zonsondergang in Feinsum

Maandagavond 17 april 2023
 

Zonsondergang in Feinsum

Taakgroep na Pasen

Maandag 17 april 2023
 

Het kruis herinnert nog aan Pasen

Taakgroep vergadert na Pasen
Als ik vanmiddag de kloosterkerk van Nijkleaster in Jorwert binnen loop, zie ik het Paaskruis nog in de kerkzaal staan. Dat kruis herinnert ons aan het Paasfeest dat we vorige week hebben gevierd.

In de Voorkerk van deze Sint-Radboudkerk hebben we als vertegenwoordigers van de Protestantse Gemeente Westerwert, de Protestantse Kerk in Nederland en Stifting Nijkleaster onze volgende Taakgroepvergadering. 

De taakstelling van deze taakgroep is het voorbereiden van de verdergaande samenwerking tussen de Protestantse Gemeente Westerwert en de Stifting Nijkleaster, waarbij we inmiddels hebben bereikt dat de Protestantse Gemeente Westerwert en de Pioniersplek Nijkleaster met ingang van aanvang volgend kalenderjaar samen verder zullen gaan als Protestantse Kloostergemeente Nijkleaster-Westerwert.

Begin van een nieuw samenwerkingsverband

Eerst krijgen we een update van de voorbereidingen van het komende Pinksterweekend, waarin we deze nieuwe fase zullen gaan vieren, waarin de kloosterlingen zich officieel gaan verbinden aan Nijkleaster, het kloostercomplex Nijkleaster-Westerhûs officieel zal worden geopend, en we die feestelijkheden op Pinkstermaandag gaan afsluiten met een Open Huis voor wie Nijkleaster-Westerhûs wil komen bekijken nabij Hilaard.

Daarna blikken we terug op het proces waarin door de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Westerwert inmiddels de Plaatselijke Regeling van de Protestantse Kloostergemeente Nijkleaster-Westerwert i.o. is vastgesteld.

Dan bespreken we de voortgang op het proces om te komen tot een finale versie van de Samenwerkingsovereenkomst tussen de Protestantse Gemeente Nijkleaster-Westerwert en de Stichting Nijkleaster-Westerhûs. 

Ook de kerkelijke correspondentie tussen de protestantse gemeente en de provinciale kerkorganen passeert de revue.

Tot slot kijken we vooruit naar wat er in de komende weken en maanden nog zal worden gedaan, teneinde te realiseren dat we alle beoogde doelen aan het eind van dit kalenderjaar hebben behaald, en dat we daarmee dan de nieuwe fase van samenwerking tussen kerkelijke gemeente en dienstenstichting ingaan.

Hondsrugpad van Groningen naar Glimmen

Zondag 16 april 2023
 

Over het Hondsrugpad door het Friesche Veen

Hondsrugroute
In het jaar 2021 publiceerde wandel-journalist Fokko Bosker weer een nieuwe wandelgids, met als titel 'Hondsrugpad', en met als subtitel: 'Wandelen door de prehistorie, esdorpen en grenzeloze natuur'.

Dit Hondsrugpad loopt vanuit Groningen via Emmen naar het Duitse Meppen, en het volgt daarbij onder andere middeleeuwse karrensporen, prehistorische veenpaden en het passeert de indrukwekkende hunebedden op deze heuvelrug. De route voert onder meer door uitgestrekte bossen, over heidevelden, zandverstuivingen en akkers. 

Wandelend op dit langeafstandspad ervaar je een rijke variatie aan landschapstypen, middeleeuwse dorpen en natuurgebieden.

Na een inleidend hoofdstuk van Fokko Bosker, gidst hij de lezer van zijn wandelgids etappe voor etappe door het landschap, en belicht Bosker de aardkundige geschiedenis, en verbindt Fokko die met de rijke cultuurhistorie en natuurbeleving.

Wandelen door de prehistorie, esdorpen en grenzeloze natuur

De routegids biedt een doorgaande wandelroute aan in negen etappes (van 10,3-31,9 kilometer per etappe); van Groningen - grensoverschrijdend - naar Meppen in Duitsland.

Aan weerszijden van die route biedt de gids ook zeven gevarieerde rondwandelingen (van 3,8-25,5 kilometer per wandelronde), waarvan bijvoorbeeld de eerste een stadswandeling is en de laatste een wandeling door een natuurgebied.

Daarnaast zijn er dan nog twee afzonderlijke verbindingsroutes, namelijk die van Assen naar Anloo in twee trajecten van totaal 29 kilometer, en die van Coevorden naar Emmen ook in twee trajecten, van totaal 53,8 kilometer.

Alle etappes, rondwandelingen en verbindingsroutes (trajecten) door contrastrijke natuur en cultuurhistorie hebben samen een totale lengte van 341,6 kilometer.

Wandeldag 1 - Van Groningen naar Glimmen

Vandaag gaan Durkje en ik van start met onze eerste wandeldag op het Hondsrugpad.

We wandelen deze dag van Groningen naar Glimmen.

Deze dagtocht bestaat om te beginnen uit: 

• de 'Stadswandeling Groningen door historisch centrum' (3,8 kilometer), 
• en daarna etappe 1 'Van Groningen naar Haren' (10,3 kilometer), 
• met tot slot etappe 2 'Van Haren naar Glimmen' (12,9 kilometer).

De totale afstand van deze wandeldag is 27 kilometer.

We vertrekken vanmorgen om 7:30 uur uur vanuit Feinsum, bij een temperatuur van 8 graden Celsius.

Het is droog, en de rest van de dag blijft het overwegend bewolkt met slechts af en toe een straaltje zon. De temperatuur loopt op tot 10 graden Celsius, en omdat het niet hard waait, is het al met al heerlijk wandelweer. Dat anderen daar ook zo over denken, blijkt wel uit het feit dat we onderweg op deze dag veel wandelaars en fietsers ontmoeten. 

Om 8.45 uur arriveren we in Glimmen bij bushalte 'Hoge Hereweg' langs de Rijksstraatweg, waar we om 9:04 uur met Q-buslijn 50 vertrekken richting Hoofdstation Groningen, vanwaar we om 9:30 uur aanvangen met onze wandelroute, beginnend met de Groninger stadswandeling.

Rondwandeling 1 - Stadswandeling Groningen

Het thema van deze stadswandeling is 'Stadswandeling door historisch centrum'. Deze stadsroute gaat namelijk door een deel van de oude binnenstad van Groningen.

Groningen is ontstaan op de noordelijke punt van de ongeveer 70 kilometer lange Hondsrug. Deze heuvelrug ontstond zo'n 150.000 jaar geleden in de Saale-ijstijd. In Groningen heeft de Hondsrug nog een hoogte van zo'n 7 meter boven NAP. Verderop in Drenthe bereikt hij wel zo'n 20 meter hoogte boven NAP.

Tegenover het stationsgebied steken we via de H.N. Werkmanbrug de Zuiderhaven over, waarbij we het Groninger Museum passeren.

We volgen de Ubbo Emmiussingel, en steken het Emmaplein over, om dan over de Praediniussingel naar Academie Minerva te lopen. Via de Museumstraat bereiken we het Kleine der A, waar we langs de A lopen, wat eigenlijk nog een uitloper is van de Drentsche Aa, die we vanmiddag nog enkele malen zullen zien. 

Via de A-Brug steken we de A over, om dan over het Lage der A langs deze stadsgracht naar de Visserbrug te lopen. 

De Hondsrug in Groningen op

Het Hoge der A (tegen de Hondsrug aan de oostzijde) en aan de overzijde het Lage der A vormden vroeger samen het oudste havenkwartier van de stad. Aan de aanduidingen hoge & lage kun je zien dat hier voorheen nog sprake was van de getijdenwerking vanuit zee, omdat Groningen via het Reitdiep toen nog in open verbinding stond met de Waddenzee.

De Visserbrug steken we over, om dan via het Hoge der A weer terug te wandelen naar de A-Brug. Daar volgen we de opgaande Brugstraat tot aan de Der Aa-kerk, waar we de A-Kerkstraat in gaan. 

Even later passeren we in de Broerstraat het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen, en dan gaat het over de Oude Boteringestraat verder naar de Grote Markt, waar we langs de Martinikerk komen.

Vanuit de Herestraat stijgen we naar de afslag van het Hoogstraatje, waarmee we voor wat betreft de stad Groningen op het hoogste punt van 8 meter 40 boven NAP komen op de Hondsrug.

Via de Oosterstraat, de Heresingel en de Ubbo Emmiussingel komen we even later weer terug bij het Groninger Museum, en als we aan de overzijde van de Zuiderhaven dan weer het stationsgebied betreden, sluiten we daarmee de 3,8 kilometer lange stadswandeling van het Hondsrugpad af.

Dan beginnen we aansluitend direct aan de eerste etappe van het Hondsrugpad.

Etappe 1 - Van Groningen naar Haren

Het thema van deze eerste etappe is 'Een stad die haar Drentse afkomst verloochent'. Groningen was in het jaar 1040 namelijk nog een nederzetting in het graafschap Drenthe, waarvan de stad en de provincie zich na jarenlange strijd heeft ontbonden.

De twee etappes van vandaag gaan ook door de oude esdorpen Helpen (Helpman), Essen, Haren en Glimmen.

We lopen de Hondsrugroute vanuit het noorden naar het zuiden, wat spoort met de gestage opmars van het landijs dat vanuit het noorden de Hondsrug in de ijstijd naar het zuiden toe vormde.

Op het treinstationsterrein steken we via de hoge loopbrug de sporen over, om dan op de scheiding van de Rivierenbuurt en de Heerewegbuurt door het Dinkelpark naar de Stadsring te lopen.

Aan de andere kant van de N7 gaan we vanaf de Hereweg het Sterrebos (1765) in. Dit bos is nog een restant van de voormalige verdedigingswerken van de stad Groningen. Nabij de Muziekkoepel nemen we plaats op een houten bank, waar we onze koffiepauze hebben.

Klooster Yesse in Essen

Via de Haydnlaan gaat het daarna in zuidelijke richting door de wijk Coendersborg. In de zuidoostelijke punt van de stad Groningen, verlaten we de bebouwde kom, om dan door het open landschap van het vroegere Hunzedal naar het buurtschap Essen te wandelen. In Essen passeren we onder andere de locatie van het voormalige Cisterciënzer vrouwenklooster Yesse (1215-1594). Naast een oude stookhut zie ik nog een partij van restanten van kloostermoppen liggen.

Vanuit Yesse wandelen we dan naar en langs de zuidrand van de stad Groningen.

We kunnen verderop - bij de Rijksstraatweg aangekomen - in zuidoostelijke richting naar Haren lopen.

In Haren hebben we onze lunchpauze aan de voet van de kerktoren van de Harense Sint-Nicolaaskerk.

Hier eindigt etappe 1 van het Hondsrugpad.

Etappe 2 - Van Haren naar Glimmen

Het thema van deze tweede etappe is 'Op weg naar Drenthe in het spoor van de hunebedden'. Alhoewel we in de provincie Groningen beginnen en ook eindigen, gaan we vandaag toch alvast tweemaal op weg naar - en gaan we tweemaal een deel van deze etappe door - de provincie Drenthe, die bekend staat vanwege haar hunebedden.

We vervolgens onze route bij de Sint-Nicolaaskerk (1220) van Haren.

Door het Harense Hendrik de Vriesplantsoen gaan we door het noordwesten van Haren naar de Vondellaan. Daar gaan we via een tunnel onder de A28 door, om dan iets verderop langs het Noord-Willemskanaal naar de Meerwegbrug te gaan. 

Aan de overzijde van het kanaal lopen we over het grasdijkje langs de Schipsloot naar de Drentsche Aa. 

Friesche Veen

Daar waar we de Drentsche Aa bereiken, wandelen we over een volgende grasdijk door polder het Oosterland naar het natuurgebied het Friesche Veen, dat lang geleden gegraven is door Friese veenarbeiders.  

Daar passeren we een stel ganzen met zes kuikens.

Het Friesche Veen is een gebied dat bestaat uit petgaten omzoomd met elzenbroekbos.

Ook hier kunnen we mooi de gele wegwijzers van het Hondsrugpad volgen, dat onderdeel uitmaakt van de bewegwijzering van de Duits-Nederlandse Hünenweg. 

In de kilometers die we vandaag achter de rug hebben, hebben we al ettelijke malen deze wegwijzers zien staan.

Dit is eigenlijk wel een bijzonder gebied hier in het Friesche Veen. Op veel plekken langs het - overigens buitengewoon drassige - bospad liggen her en der duidelijk herkenbare stukken afval. We zijn hier namelijk in het gebied dat vroeger door de stad Groningen werd gebruik voor de vuilstort. 

Overal vind je restanten van oude gebruiksvoorwerpen van vroeger.

Eén van de eerste dingen die me opvallen, is een oude doofpot.

Verderop ligt het restant van een oude koffiepot.

En enkele meters verderop ligt een verregaand verroest oud vergiet.

Veel van die vroeger op deze de vuilstort gedumpte gebruiksvoorwerpen zijn van ijzer, dus het ligt ook wel voor de hand dat men in de volksmond deze brede bosstrook tussen het bospad en de petgaten ook wel de Blikwal noemt. Je hoeft met basisschoolkinderen dus niet naar een museum om kinderen iets te laten zien en te vertellen over de huishoudelijke gebruiksartikelen die onze ouders, grootouders en overgrootouders vroeger in huis gebruikten. Het ligt hier allemaal letterlijk voor het oprapen.

Iets verderop komen we langs de Vogelkijkhut van het Friesche Veen.

Vennebroek en Vosbergen

Vanuit het Friesche Veen lopen we het landgoed Vennebroek op. In het open veld voorbij Havezate Vennebroek (1847) zien we enkele ooievaars fourageren.

Door de Polder Lappenvoort wandelen we langs de Eelder Schipsloot.

Eerst steken we de Eelder Schipsloot over, en even later de Drentsche Aa, die hier ook door de polder stroomt.

Vervolgens doorkruisen we het landgoedbos Vosbergen.

Daar gaan we onder andere diagonaal door een geometrisch aangelegd bosperceel.

Door het stroomdal van de Drentsche Aa komen we daarna weer terug bij het Noord-Willemskanaal. Hier nemen we een korte pauze aan het kanaal.

Na deze fruitpauze gaan we na de Oosterhoeksebrug aan de overzijde van dat kanaal de Hondsrug weer op, om dan door de Glimmermade polder aan de overzijde van de Drentsche Aa Glimmen binnen te wandelen.

Door het Quintusbos wandelen we naar de Rijksstraatweg. Op de Hoge Hereweg aangekomen, eindigt hier voor ons de tweede etappe van het Hondsrugpad. 

We lopen dan terug naar onze auto, die we vanmorgen nabij de bushalte aan de Rijksstraatweg hebben geparkeerd.

Via de verjaardagsvisite bij mim rijden we rond het avonduur weer terug naar huis.

Uit liefde voor jou

Dinsdag 11 april 2023
 

Cover van de 'Veertigdagenkalender 2023'

Op weg naar Pasen

Vandaag is het al weer de dag na Paasmaandag, dus na de tweede Paasdag. Eergisteren hebben we het Paasfeest groots gevierd, en daarmee sloten we de Veertigdagentijd af. 

Pasen vertelt ons het wonderbaarlijke verhaal van Gods niet te bevatten liefde en van Gods genade voor alle mensen.

In de Veertigdagentijd stonden we stil bij het leven van Jezus Christus. Hij inspireert ons. Als ultieme daad van goedheid gaf Jezus Zijn leven voor ons, en stond Hij op uit de dood. Die opstanding vierden we eergisteren met Pasen. De hoop die dát geeft, geven we door: door barmhartig te zijn en door goed te doen. Daarmee zijn we als christenen samen een 'Kerk in actie'.

Ontvangen en delen

Om ons voor te bereiden op het Paasfeest heeft de Protestantse Kerk in Nederland met medewerking van Kerk in Actie de 'Veertigdagenkalender 2023' uitgegeven, die dit jaar is samengesteld door Jedidja Harthoorn, Tineke van der Stok, Jan Verhage en Riejan de Winter. De illustratie op de cover is gemaakt door Margreet Kaatouw.

Dominee Wim Beekman - de classispredikant in de Classis Fryslân - en dominee Sytze Ypma - predikant van de PKN-gemeente te Franeker - zijn twee van de zeven predikanten die de auteurs zijn van de overdenkingen in deze Veertigdagenkalender. De andere mede-auteurs zijn Charlotte Inkelaar-de Mos, Pim Brouwer, Rianne van der Nagel-Meter, Judit van den Berg-Meelis en Jacco Overeem.

Deze Veertigdagenkalender hoort ook bij 'Petrus'; het magazine met verhalen van geloof, hoop en liefde uit de Protestantse Kerk in Nederland.

Het jaarthema binnen de Protestantse Kerk in Nederland is gedurende dit seizoen: 'Aan tafel!' De kalender heeft dan ook raakvlakken met dit seizoensthema binnen onze kerken.

De titel van deze Veertigdagenkalender - handelend over 'Ontvangen en delen' - luidt: 'Uit liefde voor jou'.

De Veertigdagenkalender 2022 heeft elke dag op onze eettafel in de woonkamer gelegen, om daar dagelijks uit te lezen; meestal aan het begin van de dag, om de teksten van de kalender de hele dag in gedachten met je mee te nemen in dat wat je die dag gaat denken & doen. Elke dag dus een nieuwe inspiratie, om zo bewust toe te leven naar Pasen.

Uit liefde voor jou

De Veertigdagenkalender bood ons in deze tijd van bezinning elke dag een bijbeltekst, een vraag om over na te denken, of een oproep om ermee aan de slag te gaan. Dat werd afgewisseld met een vasten-tip, een gedicht, een lied of een quote. Daarmee kwamen we in die tijd van bezinning elke dag een stapje dichter bij het Paasfeest.

Kerk in Actie vraagt dit jaar in de kalender ook aandacht voor haar diaconale project ten behoeve van jongeren die ouderen helpen in Moldavië, het armste land van Europa. Met de opbrengst van deze actie worden Moldavische voorgangers getraind, en Moldavische jongeren in de kerk gestimuleerd om ouderen in hun dorpen te bezoeken, boodschappen voor hen te doen, en tijd te nemen voor een praatje.

Om over na te denken

• Aswoensdag bepaalt ons bij de kwetsbaarheid en sterfelijkheid van het leven. Ons leven is eindig en kwetsbaar. Aswoensdag mag een nieuw begin zijn, om te leven in Gods barmhartige liefde.
• Wij mensen hechten ons aan andere mensen. Nog belangrijker is dat we ons hechten aan God. Om te ontdekken dat Zijn rechterhand ons vasthoudt.
• Trouw zijn aan God en aan elkaar is de lange weg.
• Door hard werken en gemotiveerd zijn, kun je iets veranderen aan de situatie.
• Aan Gods tafel springen je soms even zomaar de tranen in de ogen.
• Een restje oud zuur ergens in een verscholen hoekje van je hoofd of je hart kan je leven verzuren.
• Een goede maaltijd kan je leven zomaar veranderen.
• Het kruis zal iets oproepen bij mensen.
• Dingen kunnen zomaar omkeren.
• Een restje geloof, hoop en liefde zijn voldoende om te overleven in schrale tijden.
• Het 'voor eventjes mens' heeft het meest te duchten van zichzelf, van menselijk onrecht en geweld.
• Aan Gods tafel zit je niet alleen.
• Waar Jezus komt, is genoeg voor iedereen.
• De Kerk kent aan tafel geen 'goed volk' of 'slecht volk'.
• Gasten brengen vreugde.
• Spreken we ons wel voldoende uit over onrecht?
• Eén van de ontdekkingen in coronatijd is dat een klein feestje eigenlijk fijner is dan een huis vol.
• Geloof ontdekken bij mensen die religieus, geografische of maatschappelijk mijlenver bij je vandaan staan, is één van de meest louterende ontmoetingen die je in dit leven kunt hebben.
• Als het erop aankomt, dan gaat het leven altijd boven de wet.
• God kijkt met vreugde en waardering naar wat je doet.
• Bij God kan niemand gemist worden.
• Je hoeft niet alle antwoorden te hebben om met anderen over Jezus te kunnen praten.
• De Vasten- of Veertigdagentijd bepaalt ons bij de vraag wanneer iets genoeg is. Oefenen in wat genoeg is en wat dat ons geeft, kan ons leven verrijken.
• Jezus brengt ons bij God, en daar komt ons verlangen tot rust.
• Wat op aarde niet bij elkaar kan zijn, blijkt in de hemel samen te gaan.
• Eeuwig leven heeft niet zozeer met tijd te maken, maar met het besef dat je leven niet langer draait om hebben, maar om zijn.
• Welke honger bepaalt de richting en gerichtheid van je aandacht?
• Echt gastvrij zijn betekent ruimte maken in je hart, je geloof, je huis of kerk.
• Bij Jezus gaat het niet over iemands achtergrond of fouten, maar om dat wat diegene wél doet of geeft.
• Wonderbaarlijk hoe sommige dingen gaan in het leven.
• Laat de Kerk als een veldhospitaal zijn voor de wereld.
• De sleutel tot verandering ligt èn begint bij jezelf.
• Met een liefdesverklaring moet je niet te lang wachten.
• Ieder die Jezus zal verwelkomen, verwelkomt ook 'Degene die hem gezonden heeft'.
• Wat sommige mensen doen aan de doden, is vaak wat ze tegenover de levenden zijn tekortgeschoten.
• Je kunt zo in beslag genomen worden door je verdriet, je zorg, je eigen plannen, dat je Jezus zelf niet meer ziet of hoort. Maar dan is hij dichterbij dan wij denken.

Muziekavond in de Martinikerk van Sneek

Paasmaandag 10 april 2023
 

Muziekstuk voor mannenkoor, sopraan, organist en fanfareorkest in Martini Sneek

Brûsplak foar de mienskip
Door de stromende regen rijden Durkje en ik aan het begin van de avond van Feinsum naar Sneek. Op het Sneker Martiniplein aangekomen, regent het niet meer, dus we kunnen droog de Martinikerk van Sneek betreden, samen met veel andere belangstellenden.

Vanmorgen is de gerestaureerde en verbouwde Martinikerk van Sneek officieel geopend, en vanavond wordt dat heuglijke feit feestelijk onderstreept met de zogenoemde 'Meezingavond' in de kerkzaal van de Martini, op het programmaboekje ook wel 'Brûsplak foar de mienskip' genoemd.

Uitvoerenden van de meezingavond

We gaan hier vanavond genieten van een concert, dat wordt uitgevoerd door een groot aantal uitvoerenden.

Het vocale deel wordt verzorgd door het Sneker mannenkoor Edoza onder leiding van dirigent Jan Hibma, en door sopraan Tetsje van der Kooi. 

Het instrumentale deel wordt verzorgd door het gecombineerde fanfarekorps van CMV Sneek & Excelsior Scharnegoutum - met Esther op bugel - en door organist Bob van der Linde.

De presentatie vanaf de preekstoel is vanavond in handen van domina Aukje Westra, één van de predikanten van de Protestantse Gemeente te Sneek.

Programma

• Het programma begint met 'Evening Rise'. Daarin wordt gezongen: 'Sun goes down when the day is done'. Dat klopt ook wel, maar dat is heel toevallig - of misschien wel niet? - dan wel het moment waarop na de fikse regen van zojuist op datzelfde moment de zon in al haar glorie haar zonlicht volop vanuit het westen ons allen in deze grote kerkzaal beschijnt.
• Daarop volgt het muziekstuk 'Sound the Trumpet', en daarna volgt een wijziging in het programma, want het 'Sanctus' uit de Caesiliamis verschuift naar het eind van het programma, en daarvoor in de plaats wordt achter uit het programmaboekje het indrukwekkend gezongen 'Panis Angelicus' naar voren gehaald. Het 'Panis Angelicus' - het brood van de engelen - is een verwijzing naar het brood dat werd gebroken en gegeten tijdens het Laatste Avondmaal van Jezus - voorafgaand aan diens lijden, sterven en opstanding (Pasen) - en het symboliseert Gods eindeloze liefde voor ons, op weg naar Gods woning.
• Het fanfareorkest speelt dan het muziekstuk 'Light'.
• Dan krijgt het meezing-karakter gestalte, want we worden uitgenodigd om de Friestalige volksliederen 'Simmermoarn' en de 'Wâldsang' mee te zingen. Organist Bob van der Linden speelt dan achtereenvolgens de songs die we van Ramses Shaffy zo goed kennen, namelijk 'Laat me' en 'We zullen doorgaan', en bij deze twee liedjes zingen we de welbekende refreinen met zijn allen mee. En direct daarna zingen we onder begeleiding van orgel en trompet het Nederlandstalige 'Mijn Gebed'. 
• Het fanfareorkest speelt dan 'To my country', en dan gaan we een heel eind terug in de tijd, en luisteren we naar de 'Ambrosiaanse lofzang', die zo'n 1600 geleden werd gemaakt.
• Als sopraan Tetsje van de Kooi dan het van Wim Sonneveld zo bekende lied 'Het Dorp' zingt, kunnen we met zijn allen het refrein enkele malen meezingen.
• Vervolgens zingt Tetsje van der Kooi 'Gabriella's song', voor velen een buitengewoon populier lied uit de welbekende bioscoopfilm 'As it is in Heaven'. Die song staat in het teken van 'Vrijheid', evenals het muziekstuk 'Song of Liberation', dat het fanfareorkest daarna speelt.
• En dan is het moment gekomen om dit concert achtereenvolgens af te sluiten met het 'Amen' en nogmaals het 'Evening Rise' tot slot. 

Met lof

Door presentatrice Aukje Westra worden de welverdiende boeketten bloemen uitgereikt aan de solisten en aan de vertegenwoordigers van koor en korps; en de uitvoerenden krijgen bovenop het tussentijdse applaus dat ze in ontvangst namen ook nu nog een daverend slotapplaus van de vele aanwezigen in deze goedgevulde grote kerkzaal.

We hebben vanavond genoten van een voortreffelijk ingetogen concert, met mooie muziekstukken,  individueel en collectief met passie en kwaliteit gespeeld en gezongen; kortom een feest om erbij te zijn in deze vernieuwde kerk.

Na afloop is er nog volop gelegenheid voor alle bezoekers om in de diverse ruimtes van deze mooie Martinikerk de artiesten ook persoonlijk nog te complimenteren, en om nog even gezellig met elkaar na te praten. 

Daarna verlaten we - in veel opzichten voldaan - dit mooie 'Brûsplak foar de mienskip'.