Wiep Koehoorn: In libben yn muzyk en taal

Donderdag 20 april 2023

Hindrik van der Meer begeleidt zanger Wytse Hospes in Tresoar

Muziek & Literatuur

Al meer dan een halve eeuw lang speelt Hindrik van der Meer (Bantega, 1938) een belangrijke en inspirerende rol in de Friese wereld van muziek en literatuur.

Friese literaire teksten werden door Van der Meer op muziek gezet.

Voor de kerk en voor kinderen maakte hij muziek die nog altijd met plezier gezongen en gespeeld wordt door jong en oud.

Als eerbetoon aan Hindrik van der Meer en zijn rijke oeuvre organiseren Tresoar en Uitgeverij DeRyp vandaag en morgen een aantal activiteiten.

Vanmiddag vindt in Tresoar een symposium plaats om het werk van Hindrik van der Meer te duiden en een plek te geven in een ruime Fries-culturele context.

Bert Looper zet Van der Meer in een traditie van 100 jaar kleinkunst’.
Jelle Krol behandelt de relatie van muziek en literatuur.
Beart Oosterhaven gaat in op de musicologische aspecten van het werk.
Tialda Hoogeveen zal de grote waarde voor de kindermuziek en -literatuur aan de orde stellen.

Bert Looper

Arjen Dijkstra, directeur van Tresoar, opent dit symposium in de Gysbert Japicxseal. Hij meldt dat na hem vier sprekers zullen volgen.

Bert Looper introduceert daarna de vier sprekers, en begint aansluitend met zijn eigen presentatie over: Wie Hindrik van der Meer is, Wat is zijn plaats is in de Friese cultuur, en Wat de Friese cultuur was geweest zonder Hindrik van der Meer.

Het is hilarisch om daarna Looper te beluisteren over wat de chatbox Chat GTP met behulp van kunstmatige intelligentie omschrijft over wie de in 1938 geboren Friese componist Hindrik van der Meer is. We kunnen niet anders dan lachend constateren dat de herhalend excuserende Chat GTP alleen maar zeer onbetrouwbaar - onjuist - feitenmateriaal omtrent Hindrik van der Meer spuit. Daarna laat Bert Looper zien dat hij dat veel beter - en wel juist - kan.

Als je Hindrik van der Meer beschrijft, kun je dat heel goed in relatie tot Fedde Schurer doen, met name omdat Schurer één van Hindriks grootste inspiratiebronnen is geweest.

Friezen zoals Waling Dijkstra, Piter Jelles Troelstra, Fedde Schurer en Douwe Kalma hebben in de periode van ongeveer 1805-1950 de Friese culturele infrastructuur aangezwengeld.

Anderen zoals bijvoorbeeld Bernard Smilde, Rients Gratama en Tiny Mulder zijn te beschouwen als mede-dragers van en verbinders voor de Friese cultuur in de jaren 1950-2000. Volgens Bert Looper zit Hindrik van der Meer ook in deze categorie als super-verbinder en super-drager, om de muziek en de poëzie naar de mensen – waaronder ook kinderen – te brengen. Dat was en is de tijd waarin wij leefden en nog leven, met in deze jaren bijvoorbeeld ook de openluchtspelen, ook multi-mediaal.

Bovengenoemde groepen Friezen zijn eigenlijk de cultuurdragers (geweest) van de huidige Friese cultuur.

We zitten nu daarentegen al weer in een andere, nieuwe periode, met nieuwe instituties, zoals bijvoorbeeld Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018, Arcadia, Sense of Place en Leeuwarden City of Literature.

Bert Looper heeft vanmiddag vooral ingezoomd op Hindrik van der Meer, maar doet recht aan Hindriks echtgenote, door aan het eind van zijn presentatie vooral ook - en terecht - de intense verbondenheid van Hindrik & Beitske van der Meer-Stavenga te benadrukken.

Jelle Krol

Met zijn lezing over 'Welke visioenen in kinderharten worden gesloten', gaat Jelle Krol vooral in op de aspecten van het dichterschap van Hindrik van der Meer.

Ook hij noemt bij aanvang van zijn lezing de intense verbintenis tussen Hindrik & Beitske.

Jelle benadrukt in het begin de brede oriëntatie – ook voorbij Lemmer - van Hindrik van jongs af aan.

Fedde Schurer zijn teksten zetten Hindrik van der Meer aan tot het op muziek zetten van Schurers teksten. Ook in 2018 eerde Hindrik van der Meer de Friese dichter Fedde Schurer nog met zijn muziekproject ‘As in mosk yn it sân’.

Op Nieuw-Guinea werd Hindrik van der Meer zich bewust van hoe groot de taalvariatie op een beperkt geografisch gebied is en kan zijn.

Daar was het gebruikelijk om hetzelfde feestlied op één feestavond wel zo’n twintig keer te herhalen.

Na de werkperiode op Nieuw-Guinea volgde voor Hindrik van der Meer zijn docentschap aan Pedagogische Academie 'De Him' in Sneek. Een grote stroom van muziekbundels voor kinderen verscheen toen in die periode. Generaties zijn in Fryslân inmiddels opgegroeid met deze muziekbundels van Van der Meer.

Volgens Hindrik van der Meer hebben taal en muziek de klank als gemeenschappelijk vertrekpunt.

Van Hindriks hand verschenen ook Friese, bijbelse musicals, zoals 'Joazef, master dreamer' en 'Ruth'. Van der Meer werkte samen met Folkert Verbeek en Eppie Dam. Hindrik componeerde veel muziek op de teksten van Eppie Dam.

Een en ander van zijn muziekwerk werd verzameld in 'Hertslach', de muziekbundel met ‘liederen om te zingen’.

Hindrik van der Meer had een sterke drijfveer om Friese teksten op muziek te zetten, zoals bijvoorbeeld ook in zijn productie ‘Fan in tút in tintsje bouwe’.

Van der Meer schreef overigens ook gedichten bij foto’s van fotograaf Benny Klazenga, met bij diens foto's optimistische teksten.

Zingen staat volgens Hindrik van der Meer model voor hoop, vrede en rechtvaardigheid.

Intermezzo

Voorafgaand aan een korte pauze zingt Wytse Hospes met begeleiding van Hindrik van der Meer het lied 'Gysbert Sjongt', geschreven door Bernard Smilde, op muziek van Hindrik van der Meer.

Na de pauze zingt Hindrik & Beitske hun dochter Rinske het lied 'Oan Gysbert Japicx, stêdgenoat', geschreven door Aggie van der Meer, op muziek van Hindrik van der Meer.

Beart Oosterhaven

Omdat Beart Oosterhaven volgens eigen zeggen werd gevraagd om niet al te lang en te zwaarwichtig te spreken, gaf hij zijn lezing de titel: 'In stikmannich loftige wurden’.

Al in de 80-er jaren ontmoetten Hindrik van der Meer en Beart Oosterhaven elkaar in de musicologische werkgroep van de Fryske Akademy te Leeuwarden.

Oosterhaven vertelt dat de kinderliedjesbundels van Hindrik van der Meer bij hem thuis met hun dochters ‘kapot’ werden gezongen.

Hindrik van der Meer had volgens Beart Oosterhaven een stimulerende, componerende rol bij de productie en uitvoering van kinderopenluchtspelen in Fryslân.

Ook stelt Oosterhaven dat in het algemeen alle veranderingen in de laatste 200 jaar het muziekonderwijs ten goede zijn gekomen, en dat met name Hindrik van der Meer daar een belangrijke bijdrage aan heeft geleverd.

Tialda Hoogeveen

Tialda Hoogeveen is onlangs kinderboeken-ambassadrice van Fryslân geworden.

Ook Hoogeveen noemt Hindrik & Beitske 'een symbiotisch liefdeskoppel'.

Hindrik van der Meer staat volgens haar in een lange traditie van Friese muziek.
Met Eppie Dam maakte Van der Meer ook bijbelliedje voor kinderen.
Hindrik was een man van zijn tijd, want hij begon al met radio-opnamen met kinderen op Nieuw-Guinea.
Veel van de teksten van Hindrik van der Meer zijn liedjes komen uit kinderboeken, zoals bijvoorbeeld geschreven door Diet Huber. Later begon hij ook zelf dergelijke liedteksten te schrijven.
Hindrik van der Meer kreeg indertijd de opdracht van Omrop Fryslân om muziek te maken voor een kinderprogramma. Omdat de eerste uitzendingen in de zomervakantie vielen, zong het gezin Van der Meer de liedjes zelf op radio, en later schréven ze die liedjes ook zelf.
Fedde Schurer was een ware inspirator voor Hindrik. Een liedjesbundel volgde, en daarna een langspeelplaat; geïnspireerd door teksten van Fedde Schurer.
Van der Meer werd een belangrijke ondersteuner van de Friese kindermuziek.
Van der Meer zijn musicals verschenen, en werden een belangrijk verschijnsel in Fryslân, mede vanwege de teksten, de muziek en de dans.
Van der Meer wilde het grote en ook het kleine aandacht geven, en daarmee begon hij al bij de Papoea’s op Nieuw-Guinea.
Door Hindrik van der Meer is een grote groep mensen in contact gebracht met de Friese cultuur, niet zozeer in de elitekoren, maar veel meer met dorpskoren, om daarmee de eigen stem van dorp en mens te behouden, om zo vooral het persoonlijke vast te houden.
Hindrik van der Meer laat onze eigen Friese taal niet zwijgen, en dat is goed, want elk kind heeft het recht om te lezen en te zingen in de eigen taal.
Hindrik is beslist nog geen historie volgens Tialda; vooral ook omdat zijn opnieuw uitgegeven muziekbundels haar wegen wederom blijven vinden.
Maar wie zal ooit eens Hindrik van der Meer gaan opvolgen. Voor zo’n nieuwe liedjesschrijver moet vooral snel een vacature worden uitgezet, aldus Tialda Hoogeveen: "Laat de eigen taal niet zwijgen, en geef de woorden weer muziek."

Het symposium wordt op passende wijze afgesloten, namelijk met muziek, want Maaike Boonstra - de nieuwste medewerkster van Tresoar - sluit dit symposium af met blaasmuziek op trompet.

Sa is it wol genôch

En dan is uiteraard het laatste woord aan Hindrik van der Meer, die in zijn slotwoorden zijn waardering uitspreekt voor alle mensen die vandaag naar dit symposium zijn gekomen. Enkele van de aanwezigen noemt hij bij wijze van voorbeeld, zoals een vroegere klasgenoot, en de bezoeker die een heel karakteristiek standbeeldje heeft gemaakt van Hindrik van der Meer, die staat opgesteld vóór in de zaal.