The Roads to Santiago

Vrijdag 4 oktober 2019

Cover van 'De wegen naar Santiago'

Pelgrimsroutes
In 1987 bestempelde de Raad van Europa de bedevaart naar Santiago de Compostela tot de eerste Europese Culturele Weg. In de negentiger jaren van de vorige eeuw kwamen de verschillende pelgrimsroutes door Frankrijk en Spanje op de werelderfgoedlijst van de Unesco terecht.
De pelgrimsroutes lopen door Midden- en Zuid-Frankrijk - met zijn eindeloze vergezichten - en door de moerasdelta van de Camargue, om uiteindelijk samen te komen in Noord-Spanje, waarna ze vervolgen door het landschap van de meseta.

Pelgrims
Het aantal pelgrims groeide intussen gestaag. In het jaar 2004 trokken zo'n 180.000 pelgrims naar Santiago de Compostela, naar de plaats waar de Heilige Jakobus wordt vereerd.
Hun tocht begint vaak in Frankrijk. Behalve de 'erkende' pelgrims, die te voet, te paard of per fiets hun bestemming bereiken, zijn er nog duizenden die al dan niet georganiseerde tochten maken langs delen van de route. Allen genieten onderweg van het adembenemende landschap en van de middeleeuwse architectuur.

Pelgrimeren in woord en beeld
Fotograaf Derry Brabbs weet de spiritualiteit van deze bedevaart in beelden te vangen. Hij is een belangrijke Britse fotograaf van landschappen en van cultureel erfgoed, met al meer dan 25 boeken op zijn naam.
Brabbs produceerde ook het boek 'The Roads to Santiago', in het Nederlands vertaald als: 'De wegen naar Santiago', waarvoor hij duizenden kilometers reisde. Dit boek is uit het Engels vertaald door Susanne Castermans-Nelleke
Derry Brabbs brengt in dit boek de vier belangrijkste Franse bedevaartroutes in beeld. Die lopen via de Pyreneeën uit op de Camino Franchés door Noord-Spanje, en gaan dan als gezamenlijke route naar Santiago de Compostela.
Zijn boek kreeg als ondertitel: 'De middeleeuwse pelgrimsroutes door Frankrijk en Spanje naar Santiago de Compostela'. Het boek biedt een persoonlijke beschrijving van de routes en de monumenten bij de prachtige foto’s van Brabbs. Dit boek zal degenen die overwegen deze pelgrimstocht ooit te gaan maken vast inspireren en enthousiast maken. En degenen die de tocht langs één of meer van deze vier routes al gemaakt hebben, zullen er hun eigen pelgrimage ermee herbeleven. Kortom, een prachtig, rijk geïllustreerde gids in woord en beeld; een mooie warming up voor de beginnende pelgrim, en een feest der herkenning voor de ervaren pelgrim.

Vier middeleeuwse pelgrimswegen
Het boek is bepaald geen gedetailleerde reisgids met routebeschrijvingen. Niet alleen daarom, maar ook vanwege de grote omvang en het gewicht van het boek is het allesbehalve een routegids voor de wandelende pelgrim. De auteur heeft daarentegen wel met een groot aantal kleurenfoto’s - waarvan vele paginagroot - van de religieuze architectuur en het landschap de diepere zin van deze pelgrimsroutes trachten vast te leggen.
Na een algemene inleiding volgt een hoofdstuk over de oorsprong en ontwikkeling van de routes. Daarna volgt een uitgebreide beschrijving in woord en beeld over de vier traditionele routes in Frankrijk, vanuit Le Puy-en-Velay, vanuit Vézelay, vanuit Chartres & Orléans en vanuit Arles.
Daarna volgt de beschrijving van de pelgrimsroute over de Frans-Spaanse Pyreneeën naar het Noord-Spaanse Puente la Reina, waar de vier Franse pelgrimsroutes bij elkaar komen.
De daarop volgende drie hoofdstukken volgen de pelgrimsweg door Spanje via Burgos en Léon naar Santiago de Compostela.
Het laatste hoofdstuk gaan dan tenslotte over Santiago de Compostela.
Tot slot volgen dan nog de Epiloog en een Register.

Inleiding

• Dit boek is een hulde aan de prachtige religieuze architectuur en het schitterende landschap die de hoofdelementen van deze pelgrimstocht vormen.
• Alleen wie zelf in het schip van een grote romaanse of gotische kathedraal langs de route gaat staan, kan het geloof, de liefde en de angst ervaren die de basis vormden van het middeleeuwse christendom.
• De bedevaart naar Santiago de Compostela, naar het graf van de heilige Jacobus, was vroeger zo populair, omdat het de beste manier was om vergeving van God te ontvangen als een soort verzekering voor het hiernamaals, en om de ziel te louteren; en tegenwoordig veel meer om het geloof te bevestigen en om even weg te zijn uit de roerige wereld.
• Vroeger maakten pelgrims gebruik van de Romeinse wegen. De route werd bepaald door veiligheid en door de spirituele verplichting om onderweg zoveel mogelijk heilige bedevaartsplaatsen en heiligdommen aan te doen.

Oorsprong en ontwikkeling

• In de twaalfde eeuw was voor christenen de periode waarin de machtige cultus van relikwieën een hoogtepunt beleefde.
• Toen het graf van Jacobus in Santiago werd ontdekt, hadden de Moren heel Spanje in handen, op een smalle strook kustgebied in het noorden na, die nog steeds in christelijke handen was.
• Pelgrims droegen de Jacobsschelp oorspronkelijk vol trots alleen als 'ereteken' op de terugreis.
• De kerken domineren nog steeds het landschap, dat eeuwenlang onveranderd is gebleven.

De Via Podiensis vanaf Le Puy-en-Velay

1. Le Puy-en-Velay is het beginpunt van de oudste bekend bedevaart van Frankrijk naar Santiago de Compostela.
2. Deze route was voor middeleeuwse pelgrims waarschijnlijk de minst gebruikelijke van de vier Franse routes, omdat de weg door enorm onherbergzame streken voerde, en Romeinse wegen hier ontbraken.
3. Pas vanaf de 20e eeuw is de route vanaf Le Puy favoriet.
4. De kenmerken van het interieur van een bedevaartskerk zijn: brede zijbeuken en kooromgangen, zodat gelovigen gemakkelijk rond het koor met daarin de relikwieën konden lopen.

De Via Lemovicensis vanaf Vézelay

• Dubbele luchtbogen langs de buitenmuren van gotische kerken gaven met hun functionele rol als steunend element de architect veel meer gelegenheid tot creativiteit in de kerk. 
• Vaak loopt men door een zeer verlaten landschap en dat vereist wel enige geestkracht.

De Via Turonensis vanaf Chatres & Orléans

• Zolang je voeten maar min of meer in zuidelijke richting wijzen, valt er veel te ontdekken en te genieten te midden van de vredige dorpjes op het platteland van Frankrijk.
• Het is niet mogelijk om in de voetsporen van de middeleeuwse voorgangers te treden.
• Het grondgebied van de Moren bleef beperkt tot de Franse kant van de Pyreneeën.
• Sommige kerkinterieurs laten zien hoe kleurrijk veel middeleeuwse kerken waren voordat witgekalkte muren de norm werden.

De Via Tolosana vanaf Arles

• De Via Tolosana is de langste van de vier erkende bedevaartroutes door Frankrijk naar de Pyreneeën.
• De Via Tolosana is een lange, zware wandeling van ongeveer negenhonderd kilometer. Wie hier aan begint, moet goed voorbereid zijn op extreme weersomstandigheden en zwaar terrein.
• De Somport-pas is absoluut niet de steilste of zwaarste beklimming tussen de Pyreneeën en Santiago de Compostela.

Van de Pyreneeën naar Puente la Reina

• Puente la Reina is een van de indrukwekkendste plaatsen op de hele Camino Franchés.

Van Puente la Reina naar Burgos

• Overal beheersen wijngaarden en wijncoöperaties het landschap.
• Door de kracht van de hele middeleeuwse cultus van relikwieën en wonderen gingen zelfs de meest rationele geesten op in de algemene euforie rondom de legenden.
• Burgos heeft de meest bijzondere kunst en architectuur van alle plaatsen langs de camino.

Van Burgos naar Léon

• Bij aankomst in het schip van de kathedraal van Léon is de indruk van licht, ruimte en kleur overweldigend.

Van Léon naar Santiago de Compostela

• Veel 12e eeuwse pelgrims overleefden hun reis niet en stierven onderweg na geweld of ziekte en vele anderen kozen ervoor om een nieuw leven te beginnen in graziger weiden.
• Op de top van de Cebreiro-pas is het ergste achter de rug.

Santiago de Compostela

• De stad Santiago de Compostela doet altijd iets met je.
• Op het hoogtepunt van de ceremonie - in de mis in de kathedraal van Santiago de Compostela - raakt de botafumeiro (rookvat) bijna het plafond, en de combinatie van het suizende geluid en de wolken geparfumeerde lucht die door de gaten van de houder naar buiten stromen, maken het tot een onvergetelijke belevenis.
• De meeste middeleeuwse pelgrims waren analfabeet en zij waren vooral gemotiveerd door de onheilspellende gevolgen van zonde die men zag in de glas-in-loodramen of in andere gebeeldhouwde uitingen.
• Vaak bestond bij middeleeuwse pelgrims het idee dat goede daden van nut konden zijn zodra men ter verantwoording werd geroepen bij het Laatste Oordeel.

De hedendaagse bedevaart

• De wegen naar Santiago de Compostela worden inmiddels weer druk belopen.
• Echte pelgrims moeten gebruik maken van een 'credentiale', een soort paspoort voor pelgrims. Dat moet minstens één keer per dag worden afgestempeld op erkende locaties, bijvoorbeeld bij een gasthuis, een kerk of stadhuis.
• De pelgrim moet in staat zijn om de autoriteiten in Santiago de Compostela ervan te overtuigen dat de de pelgrimsreis op religieuze gronden is gemaakt.
• De pelgrimstocht is niet alleen een reis om nader tot jezelf te komen, maar biedt ook een mogelijkheid om te genieten van de schoonheid van de natuur. Het zijn echter de uitingen van geloof in de ontelbare kerken en kathedralen op de route, die het meest memorabel zijn.