Zonsondergang in Feinsum

Zaterdagavond 30 juni 2018 

Zonsondergang in Feinsum

Zuiderzeepad van Ruigahuizen naar Stavoren

Zaterdag 30 juni 2018 

Over de Zuiderdijk langs de voormalige Zuiderzee naar Stavoren

Wandelen rond het Gouden Hart van Nederland
In juli 2013 kreeg Durkje bij haar afscheid van de ROC-unit MBO-Zakelijke Dienstverlening onder andere de Lange Afstandswandelgids 'Zuiderzeepad' (versie 2007) van haar collega's kado. De subtitel van deze wandelgids is 'Wandelen rond het Gouden Hart van Nederland', waarbij met het gouden hart de voormalige Zuiderzee, en nu het huidige IJsselmeer wordt bedoeld. Deze routegids beschrijft de lange afstandswandeling rondom de voormalige Zuiderzee, te beginnen in Enkhuizen, om dan onder andere via Amsterdam, over de Veluwe en via Kampen naar Stavoren te lopen, over een afstand van ongeveer 400 kilometer.
Vandaag wandelen Durkje en ik ons 18e - en daarmee ook laatste - traject van het Zuiderzeepad, van Ruigahuizen naar Stavoren, over een afstand van 26,1 kilometer. Het thema van dit traject is‘Gaasterland'.

Doorstart vanuit Ruigahuizen
Het is vanmorgen vroeg direct al zonnig weer en dat blijft de hele dag zo; warm, met een aangenaam verkoelende verfrissende bries vanuit het noordoosten.
Na het ontbijt thuis vertrekken Durkje en ik met beide auto’s rond 8.30 uur vanuit Feinsum en we rijden dan eerst naar Stavoren in het Friese Gaasterland, ons eindpunt van vandaag, waar we een auto parkeren. Dan rijden we door naar Ruigahuizen, waar we de andere auto parkeren bij de begraafplaats met de klokkenstoel, en dan begint daar even na 10.00 uur onze aangename wandeldag. Dit is dus een bijzondere wandeldag, omdat we vandaag het ruim 400 kilometer lange Zuiderzeepad afronden in Stavoren.

Door wildernis naar uithof
Vanuit Ruigahuizen lopen we een fietspad op langs een jong bosperceel. In de Bremerwildernis moet ik vooral in beweging blijven, omdat ik dan iets minder ten prooi val aan het grote aantal steekmuggen, dat hier in dit bos rondvliegt, die afhankelijk van de soort mug voor verschillende soorten jeukbulten zorgen op de plekken waar de huid onbedekt is, zoals op armen, in de hals en op het gezicht. Het enige waarmee we de schade kunnen beperken, is stevig doorlopen, dus vooral volop in beweging blijven. Ook later vandaag in volgende bospercelen herhaalt zich dat, dus de wandelstukken door open veld en langs de IJsselmeerkust zijn in dat opzicht verademend.
In het bos passeren we op een driesprong een ongeveer drie eeuwen oude eik.

Door een laan van eerst eiken en daarna beuken komen we bij de Luts, die we volgen naar Kippenburg, vroeger een processie-oord en uithof van het klooster van het nabije Hemelum.

Van bos naar klif
Door Zandbergen lopen we langs de golfbaan naar de Schaarslijpersbrug. Dan volgen we de Oude Balksterweg door het Roekebosch en door Elfbergen, bij twee recreatiecentra langs, tot we langs de speeltuin het dorp Rijs in wandelen. In Rijs genieten we van onze koffiepauze op het zonovergoten terras van Mooi Gaasterland.
Tegenover deze horecagelegenheid wandelen we het Rijsterbosch in. Eerst langs het herbouwde Vredestempeltje ('Vrede, groot geschenk van God'), en daarna alsmaar verder over de Murnserleane, om uiteindelijk te arriveren bij 't Mirnser Klif. Daar staan twee heren namens de Spar van Bakhuizen appels uit te delen aan alle wandelaar die hier vandaag de Gaasterlandse Heuvelentocht lopen. Ook wij mogen als Zuiderzeepadwandelaars een appel meenemen voor onderweg. Het prachtige zomerweer is voor veel waterliefhebbers aanleiding geweest om hier bij 't Mirnser Klif te komen recreëren, en vooral het groot aantal kite surfers valt hier nu op. De stevige zomerwind maakt het kite surfen vandaag tot een alleszins geslaagde activiteit op het IJsselmeer.

Glooiend door bos en veld naar zee
Nadat we een klein stukje langs het IJsselmeer hebben gelopen, gaan we al weer landinwaarts, verderop met prachtige uitzichten over het sterk glooiende landschap van Brelen langs de Sint-Odulphushoeve naar Bakhuizen lopend. Daar vullen we bij de Spar onze voorraad drinken aan, en in het dorpscentrum hebben we een korte lunchpauze.
Met een boog lopen we voorbij Bakhuizen om de Burde heen, en na eerst om een diep liggende draaikolk en daarna via een weiland langs een sloot gelopen te hebben, komen we op de verharde weg van de Wieldijk, ter hoogte van Mirns.
We volgen dan de Wieldijk langs vogelreservaat De Mokkebank naar het oude vissersplaatsje Laaksum, bekend van de Laaksumer Bot. In en rond de Laaksumer haven is het een drukte van belang, met veel toeristen die hierheen zijn gekomen op de fiets, op de motor of in de auto.

Einde Zuiderzeepad in Stavoren
Voorbij Laaksum volgen we het veldpad direct langs de kustlijn van het IJsselmeer, tot we aankomen bij het Roode Klif. Daar bezoeken we het Friese vrijheidsmonument van Reaklif, met op dat kei-zwerfsteen-monument de beroemde Friese spreuk 'Leaver dea as slaef'.
En dan volgt het laatste deel van onze route van vandaag, over de nogal verdroogde Zuiderdijk, hoog langs de voormalige Zuiderzee, richting Stavoren.
Na de brug van de Johan Friso-sluis bij het Hooglandgemaal gaan we rond 16.00 uur linksaf de IJsselmeerdijk op, om over de kruin van de dijk naar de haven van Stavoren te lopen. Daar vaart zojuist een grote klipper de haven binnen. Het Vrouwtje van Stavoren staat nog steeds op de welbekend plek, maar alle aandacht van het publiek gaan vooral uit naar de grote vissenkop, één van de elf fonteinen, waarmee de Friese elf steden zijn gedecoreerd in het kader van Friesland-Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018.

Bij deze opvallende fontein, waar veel kinderen spelend genieten van al dat fonteinwater, trakteren we ons zelf op ijs, om bescheiden te vieren dat we hier en nu het hele Zuiderzeepad hebben bewandeld. Om daar nog een passende herinnering bij te krijgen, vragen en krijgen we van de VVV-medewerkster van Stavoren een prachtig stempel achter in onze wandelgids van het stadswapen van Stavoren. Een waardige afsluiting van dit hele mooie wandelpad, waar Durkje en ik 18 dagen veel wandelplezier aan hebben beleefd.

Wij alleen

Dinsdag 26 juni 2018 

Cover van Wij alleen

Samen zijn wij nooit alleen
De eekhoorn kan niet zonder de mier en zal altijd voor hem kiezen, wat er ook gebeurt. 
De aardworm en het vuurvliegje brengen de tijd graag samen door, ook al zijn ze nog zo verschillend. 
En de olifant danst met niemand zo heerlijk als met de eekhoorn. 
"Ik wou dat we hier samen op bezoek waren, egel, hij zou zo genieten,' zegt de schildpad over de slak. En hij voegt eraan toe: "Als wij samen zijn... zijn we tijdloos.'

Bloemlezing
Op 4 november 2017 kreeg ik van een Stenden-collega het boek 'Wij alleen' kado. Dit boek is een verhalenbundel met verhalen van Toon Tellegen, waarvan de in dit boek opgenomen verhalen afkomstig zijn uit vier voorgaande dierenverhalenboeken van Tellegen.
In deze bloemlezing staan mooie dierenverhalen over thema's zoals: geluk, hunkering en verlangen.

Veel meer dan dierenverhalen
Boeken van Toon Tellegen zijn niet zomaar en alleen dierenverhalen.
Voor zowel kinderen als voor volwassenen zijn het dan wel hele mooie (voorlees)verhalen, maar wie tijdens het lezen of daarna de diepere laag onderzoekt, vindt in die verhalen herkenbare mensenlevensthema's, en als je dan nog eens een laag dieper gaat nadenken, kun je in dezelfde verhalen ook nogal eens wijze levenslessen herkennen. En beschouw het dan maar als winst als je er nog meer uit kunt halen dan wat de auteur er indertijd bewust in heeft willen verwerken. Zo worden auteurs en (andere) kunstenaars wel vaker verrast, als zij merken dat lezers en kunstbeschouwers meer zien dat de maker ooit had beoogd. Zo ook dus bij de dierenverhalen van Toon Tellegen.
Vanwege de herkenbare boodschappen worden de verhalen van Toon Tellegen ook wel gebruikt in speeches bij bijvoorbeeld jubilea en/of afscheid. Met zo'n dierenverhaal kun je dan als spreker net even datgene duidelijk maken, dat je niet en public al te direct wilt uitspreken. Door de meestal collectieve herkenning, ontstaat er dan in zo'n gezelschap wel iets van een gedeeld begrijpen.

Zo dieren, zo mensen
Bij het lezen van dit boek moest ik even denken aan het oude introliedje van het televisieprogramma 'De Fabeltjeskrant': "Want dieren zijn soms net als mensen, met dezelfde mensenwensen. En dezelfde mensenstreken". Dat staat allemaal in dit boek:

• Het is onmogelijk je gedachten een klap te geven of ze eens hard te knijpen.
• Midden in de nacht schrokken de slak en schildpad langzaam wakker.
• Een briefje! Daar heb ik nog nooit van gehoord.
• Een feest: daar ontmoet ik dus iemand.
• Ik moet dit goed onthouden, dacht hij, maar hij wist niet waarvoor.
• "Stilstaan is ook een dans", dat moeten we zeggen", zei de slak. "De stilstand, zo heet die". 
• Ik wil je iets zeggen, maar ik denk dat ik het beter kan schrijven. Daarom schrijf ik je. Maar misschien kan ik het je toch beter zeggen.
• Wat zijn wij verschillend, hè?
• Als ik moest kiezen tussen nadenken en nooit meer nadenken, wat zou ik dan kiezen? Hij zuchtte. Kiezen is zelf al nadenken.
• Je hebt zoveel soorten denken: indenken, uitdenken, doordenken, terugdenken, overdenken, toedenken, wegdenken. Wij kunnen elkaar niet wegdenken.
• "Dag spin. Je hebt me weer gevangen. Wat nu?", zei de vlieg. "Tja, wat nu", zei de spin. Hij wist dat nooit.
• Ik wil een goede vriend van je zijn, een hele goede vriend. Maar niet je beste vriend. Ik ben nog op zoek naar mijn beste vriend. Ik weet niet of hij bestaat.
• Die nacht vierden de mol en de aardworm een onbekende verjaardag, diep onder de grond. Het was meer dan grondig.
• De kwal dacht dat welomschrevenheid misschien wel het mooiste en heerlijkste was wat er in de hele wereld bestond.
• De egel was blij dat hij iets voor hem kon doen.
• Als we samen zijn, zijn we het mooiste van de wereld. Dan zijn we tijdloos.
• Dat alles stilstaat. Ze zuchtten diep en dachten allebei: maar dat kan niet.
• En ik zal nooit genoeg van je hebben. Nooit. Dat is juist het bijzondere.

Slaap

Zondag 24 juni 2018

Richtingwijzer naar de workshops van de Thomasviering

Kindernevendienstleiding
De ochtendkerkdienst van vanmorgen in De Hege Stins van Stiens wordt georganiseerd door de leiding van de Kindernevendienst. Ze hebben samen met onze voorganger dominee Jaap Overeem gekozen voor de vorm van een zogenoemde Thomasviering.
Bij een Thomasviering begin je samen en eindig je samen, en ga je halverwege de dienst in groepen uit elkaar. De multifunctionaliteit van ons kerkgebouw en haar omgeving leent zich goed voor dergelijke vormen van vieren.
Het thema dat deze Thomasviering mee krijgt, is: Slaap.
De bijpassende bijbellezing is vanochtend uit Handelingen 20: 7-12, waarin Paulus zo lang preekt, tot laat in de avond, waarbij de ondertussen daarbij in slaap gevallen jongeman Eutychus uit het raam valt van de derde verdieping.

Thomasviering
Tijdens de dienst worden alle gemeenteleden uitgenodigd om voor enige tijd uiteen te gaan in workshops, binnen en buiten. De richtingwijzer in de ontvangsthal wijst de weg naar de deelsessies.
Wie een zangworkshop wil volgen, blijft in de kerkzaal. Buiten kun je gaan stoepkrijten of een Emmaüswandeling met elkaar maken, onderweg met elkaar in gesprek over een discussievraag. Binnen, in de bijzalen van ons kerkgebouw kun je creatief aan de slag met een kussensloop, aan een valtraining deelnemen, of naar een toespraak van dominee Jaap luisteren over enkele vroegchristelijke denkers.

Petrus versus Paulus, en outsider Jacobus
In de workshop over enkele van de Bijbel bekend zijnde vroegchristelijke denkers maakt dominee Overeem eerst een vergelijk tussen de apostelen Petrus en Paulus. Hij vertelt waar Petrus en Paulus het (deels) wel met elkaar over eens zijn, maar we horen dat er toch ook wel degelijk aanmerkelijke verschillen zijn geweest in het denken en handelen van Petrus en Paulus. Dat die twee bij tijd en wijle een enigszins moeizame relatie onderling hebben gehad, blijkt uit een geschrift van Petrus.
Mooi ook is de toelichting op wie de lang ondergewaardeerde apostel Jacobus is. Pelgrims spreekt zo'n 'eerherstel' van 'Jacobus als relatieve outsider' wel aan. Het bijbelboek Jacobus is een zeer oud geschrift, ouder nog dan de evangeliën, en geeft ons uit de kring van intimi van Jezus een aantal wijze levenslessen, bijvoorbeeld: Luister vooral goed, en wees zuinig in je spreken, wees nederig, zoek je eigen - bescheiden - plaats in de gemeente, en toon je in je goede daden als een onberispelijk Christen.

Denkend vanuit Hemelvaart
Helemaal leeglopen op alles wat dominee Jaap Overeem in de hem toegemeten tijd allemaal nog wil vertellen, gaat hem tijdens deze presentatie niet lukken, dus van de hele uiteenzetting over Johannes kunnen we alleen schriftelijk kennis nemen, maar voor de brief aan de Hebreeën is nog wel tijd, dus ook voor dat toch wel wat ondergewaardeerde bijbelboek wordt door dominee Jaap een pleidooi gehouden aan de hand van enkele ins en outs omtrent deze brief (of preek). Theologisch is de winst van dit bijbelboek gelegen in de nadruk die het legt op jou als mens, op je hart, op je geweten en op je belijden.

Laten we vandaag vrolijk zijn
Als we allen weer terug zijn in de kerkzaal en in het kort hebben gedeeld wat er zoal in de deelsessies is gedaan, is het moment aangebroken voor het dankgebed. We danken in twee delen; eerst voor het goede van en in onze gemeente, en daarna voor het goede van en in onze wereld, waarbij we tussen beide dankzeggingen samen opgewekt het Latijnse lied 'Gaudeamus hodie', zingen, ofwel: Laten we vandaag vrolijk zijn.
Het slotlied past daar visueel ook heel goed bij, want wie goed kijkt in het notenschrift op het beamerscherm, ziet al snel de acht 'smiley's'.

   😊

Barst

Zaterdag 23 juni 2018 

Cover van Barst

Zware criminaliteit
Een vrouw laat haar hond uit in het Amsterdamse Vondelpark en vindt het lijk van Jeroen, een jonge man. Zijn schedel is ingeslagen. 
Rechercheur Maya Oliphant krijgt de leiding over het moordonderzoek, maar het is aanvankelijk nog onduidelijk wie de man is en wat hij 's nachts in het park deed.
Ondertussen is heel Nederland in de ban van een nieuwe talentenjacht op televisie. De 18-jarige Lilian Lely heeft zich door de audities geknokt, en maakt tijdens de liveshows bekend dat haar moeder Hetty niet lang meer te leven heeft. Ze wint daarmee dan wel de sympathie van het tv-publiek, maar er is een geheimzinnige briefschrijver-beller die niet gelooft wat ze beweert, omdat hij weet dat ...... 
Het forensisch onderzoek van Maya Oliphant neemt een verrassende wending. 
Wat heeft deze moord op Jeroen met Lilians ambities te maken?

Spanning kado
Dit is de nieuwe thriller van Boris O. Dittrich, voorheen advocaat, rechter, Tweede Kamerlid en fractievoorzitter; tegenwoordig werkzaam bij Human Rights Watch.
Dit boek is deze maand uitgegeven door de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek, ter gelegenheid van de Spannende Boeken Weken 2018, van 6-24 juni 2018; als geschenk, voor wie van ten minste € 12,50 aan Nederlandstalige thrillers, literatuur en romans kocht tijdens de Spannende Boeken Week.

Antwoorden na lezing
Wie het boek heeft gelezen, weet:

• Waarom eerlijkheid beter is dan bedrog;
• Waar het wringt tussen de werelden van show, artiest en justitie;
• Dat het zin heeft om ook kleine gedragsveranderingen te bevragen;
• Welke prachtige toekomst Lilian achter zich heeft.

Nieuwe pelgrims

Vrijdag 22 juni 2018

Dr. Suzanne van der Beek

Publieksdag over New Pilgrim Stories
Op 18 juni 2018 verdedigde Suzanne van der Beek haar proefschrift met de titel ‘New Pilgrim Stories – Narratives, Identities, Authenticity’ aan de Universiteit van Tilburg. Suzanne is bestuurslid van ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob en lid van de stuurgroep van de Camino Academie van dit pelgrimsgenootschap. In haar proefschrift onderzocht ze de verhalen die moderne pelgrims vertellen, zowel online als offline, en wat het in de moderne tijd betekent om pelgrim te zijn.
De Camino Academie is een platform waar wetenschap en pelgrims elkaar vinden in gedeelde academische interesse rondom het fenomeen pelgrimage. De Camino Academie bevordert en structureert die ontmoeting. De Camino Academie organiseert vandaag een publieksdag rond de recente promotie van Suzanne van der Beek, waarop ‘de jonge doctor’ voor belangstellenden essenties van haar proefschrift presenteert, en waar ook enkele andere onderzoekers vertellen over moderne ontwikkelingen rond rituelen en spiritualiteit.
Deze bijeenkomst vindt vanmiddag plaats in het Auditorium van het Catharijneconvent in Utrecht.

Professor Paul Post

Opening 
Dagvoorzitter is Paul Post, hoogleraar rituele studies aan de Universiteit van Tilburg. Hij verwelkomt alle 110 oude en jonge pelgrims en vertelt dat de promotie van Suzanne de aanleiding is geweest voor deze publieksmiddag. Deze middag is nadrukkelijk geen boekpresentatie. Vanmiddag cirkelen we daarentegen wel rondom de aanduiding ‘nieuwe pelgrims’. Wat is bijvoorbeeld dat nieuwe, waarin zijn die nieuwe pelgrims anders dan vroeger, uit bijvoorbeeld de tijd van de Middeleeuwen. Nieuw kan ook duiden op nieuw gedrag, nieuwe performances, nieuwe groepen, op nieuwe ervaringen met nieuwe profielen en identiteiten, nieuwe media, nieuwe bronnen, op nieuwe perspectieven en nieuwe vragen. In het wetenschappelijk onderzoek naar pelgrimeren heeft dit er in elk geval toe geleid dat er ook een nieuwe vorm van onderzoek op moet worden losgelaten, namelijk: interdisciplinair onderzoek. 

Nieuwe pelgrims – verhalen, identiteiten, authenticiteit
Dr. Suzanne van der Beek heet allen hartelijk welkom en vertelt dat ze voor haar promotie-onderzoek wilde duiken in de verhalen van de nieuwe pelgrims. Hoe gebruiken bijvoorbeeld moderne pelgrims hun pelgrimsverhalen om hun identiteit vorm te geven. Ze heeft dat gedaan aan de hand van verhalen, identiteiten en authenticiteit.
Haar onderzoek begon met het verzamelen van pelgrimsverhalen van allerlei soorten pelgrims, heel veel lezen dus. Daarbij blijkt dat pelgrims vaak worstelen met hun verhalen, omdat hun taal altijd tekortschiet om de eigen, bijzondere ervaringen goed op schrift te zetten.
Ook interviewde ze pelgrims, maar ze  kwam er daarbij achter dat het beter werkte om zelf ook gepelgrimeerd te hebben, omdat dan pas de muurtjes rondom pelgrims echt naar beneden gaan. Dus, ze ging zelf ook op pelgrimstocht, samen met haar moeder als camino-maatje. Ze liepen samen de Camino Frances, de Camino Portugues en de Camino Primitivo. Moeder bleek voor haar de deur te zijn voor allerlei sociale contacten onderweg, waardoor Suzanne gemakkelijk(er) in gesprek raakt met pelgrims. Pelgrims zijn verzot op elkaars pelgrimsverhalen, bijvoorbeeld ook over motieven: waarom je bent gaan pelgrimeren. Ook hierin was het persoonlijke, medische verhaal van Suzannes moeder een mooie binnenkomer voor het delen van verhalen met andere pelgrims.
Eenmaal liep Suzanne de pelgrimsroute toch ook alleen, namelijk in het rustiger naseizoen, vanuit Astorga naar Santiago de Compostela.
Door al deze pelgrimage-ervaringen ging Suzanne eveneens een persoonlijke band aan met de camino, en besloot ze die toch ook wèl deel uit te laten maken van haar wetenschappelijk onderzoek als een zogenoemd ‘complete member researcher’. Door haar onderdompeling kwam ze zo dicht mogelijk bij haar onderzoeksobjecten: de pelgrims. Dat maakt het vervolgens dan ook gemakkelijker om de contexten van de bevraagde pelgrims gespiegeld aan die van haarzelf te gebruiken. Je moet je er dan wel van bewust zijn dat je tegelijk wetenschapper en pelgrim bent. Het fysieke afzien onderweg maakte haar onderweg overigens nogal eens sacherijnig, hetgeen het je bepaald niet gemakkelijker maakt om goed contacten te leggen en te houden met andere pelgrims.
Een belangrijk aandachtspunt in deze vorm van wetenschappelijk onderzoek was voor Suzanne de academische betrouwbaarheid en relevantie; die moesten immers vooral wel overeind blijven.

Verhalen
Eén van de eerste vragen die je jezelf kunt stellen is: van wie zijn die pelgrimsverhalen eigenlijk, want veel ervan zijn vaak samengestelde verhalen; ze worden gedeeld en weer doorgegeven. Je zou die verhalen kunnen indelen; naar pelgrim, en naar verhaal.
Suzanne deelde ze ten behoeve van haar onderzoek in in: Anonieme verhalen (waaronder ook de pelgrimslegenden), de Institutionele verhalen (van bijvoorbeeld bekende schrijvers, zoals bijvoorbeeld het Amerikaanse pelgrimsverhaal van The Way), en Persoonlijke verhalen (vaak intuïtieve verhalen, veelal te vinden op blogs en Facebook). Online media maken deze persoonlijke verhalen mogelijk, ze worden veelal ‘quick en dirty’ gemaakt. Weblogs daarentegen zijn geschikter voor de meer weloverwogen langere verhalen, als ware het de traditionele pelgrimsdagboeken.
Er zijn ook combinaties aan te wijzen van dergelijke verhaaltypes. Zo neemt bijvoorbeeld televisiepresentator Wilfred Kemp diverse diverse persoonlijke pelgrimsverhalen op en verandert ze voor de landelijke televisie tot institutionele verhalen. Oorspronkelijk persoonlijke verhalen worden overigens ook nog wel eens vervormd tot zelf-verzonnen anonieme verhalen. Op allerlei manieren worden al die pelgrimsverhalen voortdurend doorverteld.

Identiteiten
Identiteiten van pelgrims worden op allerlei wijzen ingedeeld in groepen, bijvoorbeeld religieuze versus niet-religieuze, terwijl de echte pelgrims tijdens hun pelgrimage navigeren als niet stabiele verhaalelementen, wisselend van identiteiten, elementen representerend van verschillende verhaaltypen.
Pelgrims in wording kunnen zich voorafgaand aan de start van hun pelgrimstocht laten inspireren door bijvoorbeeld boeken en films. In de fase van voorbereiding op de camino spelen zaken een rol als: wat neem ik mee, welke route ga ik, hoe en waar wil ik overnachten. Eenmaal op de camino wordt de werkelijkheid van alledag getoetst aan de vooraf geschapen verwachtingen. Na het volbrengen van en na de terugkeer van de camino kijkt de pelgrim terug op de camino en vertelt en/of schrijft diens pelgrimsverhalen, die anderen dan weer inspireren.
Zo wordt de samenleving steeds meer geïnformeerd door steeds meer verschillende stemmen. Zo vindt uitwisseling over elkaars pelgrimsverhalen plaats. Pelgrims bevragen elkaar op elkaars verhalen, soms ook heel stevig.

Lezing van Suzanne van der Beek

 Authenticiteit
“Dit is het hoofdstuk dat er nooit had moeten komen, alhoewel het een belangrijke rol speelt in het ontstaan van de pelgrimsidentiteit” aldus Suzanne van der Beek.
Voortdurend vinden er als het ware onderhandelingen plaats binnen de pelgrimsgemeenschap. Alle door de pelgrim gemaakte keuzes maken je identificeerbaar als al dan niet erkende, echte, authentieke pelgrim. Dat zou bijvoorbeeld kunnen zijn gebaseerd op je religieuze motieven. Uiteindelijk bepaalt de balans van al je keuzes of je door andere pelgrims wordt gezien als een ware pelgrim. Je moet - zeg maar - voldoen aan bepaalde criteria; en er moet een goede mix zijn van voldoen aan juiste criteria. Zo is een dagelijkse tocht van tenminste 15 kilometer en meer wel acceptabel, maar als je bijvoorbeeld 40 kilometer gaat lopen met grote blaren onder je voeten, dan is dat te veel van het goede, dan wordt dat als dom gezien, en dan ben je toch eigenlijk ook niet een goede pelgrim. Het gaat dus om het voldoen aan een juiste mix, die de pelgrim tot ware pelgrim maakt.

Pelgrims eigen identiteit
Pelgrims creëren hun eigen identiteit, omdat ze hun eigen tocht lopen, en die identiteit bouwen ze op uit allerlei persoonlijke keuzes.
Verder is er sprake van ‘onderhandelingen naar buiten toe’. De Camino kan een eigen, authentieke context voor je worden. Omkering van die authentieke zaken kunnen er echter toe leiden dat pelgrims hun maatschappij kritisch bevragen op allerlei zaken. Zo leidt deze authenticiteit de pelgrims, op zoek naar hun eigen identiteit.
Authenticiteit kun je ook zien als het resultaat van een soort onderhandelingsproces. Op de camino mag iedereen dan wel zichzelf zijn, tòch is er in de pelgrimsgemeenschap veel discussie over hoe andere pelgrims zich gedragen. Die gedragingen worden dan wel wordt benoemd, maar ze worden niet veroordeeld, en toch zijn ze de bouwstenen van je authenticiteit.
Pelgrims zijn zo heel verschillend, want waar de ene pelgrim juist de stilte zoekt, zoekt de andere pelgrim juist de drukke sociale contacten; waar de één focust op natuur, ziet de andere pelgrims voornamelijk cultuur. Pelgrims zien die mengeling of tegenstrijdigheden zelf helemaal niet als een probleem, maar die elementen vormen wel belangrijk elementen van je pelgrimsidentiteit. Daar zou – volgens 'de jonge' doctor Van der Beek de academische wereld nog wel iets van kunnen leren, want zoals pelgrims hun pelgrimsparadoxen koesteren, zouden ook wetenschappers in hun wetenschappelijke werk dergelijke paradoxen beter kunnen gaan ‘vieren’.

Thijs Hanrath

Muziek: Pelgrims- en wandelliederen
Na deze keynote-lezing krijgt Thijs Hanrath, pelgrim-troubadour, zijn verdiende aandacht, want hij zorgt na deze lezing voor enige afwisseling met drie van zijn pelgrims- en wandelliederen, waarin hij zingt over:

• Ik wandel weg uit alle verklaring. Dag na dag roept ons de route: Ultreia! Jacobus wacht op iedereen die de tocht is gegaan. Alles verandert en ik vergeet steeds meer. Als ik maar ben in mijn geest, en blijf, dan kan ik wonen waar ik verblijf.
• Een frisse ochtend wandelen, dat is mijn liefste wens. Dan ben ik de rijkste mens. Ik weet niet waar ik heen zal gaan, maar de wereld is van mij. 

Presentatie van William Arfman

De kunst van het ritualiseren
William Arfman, onderzoeker aan de Universiteit van Tilburg, gaat vervolgens in op de dynamiek van hedendaagse collectieve rituelen.
Rituelen zijn handelingen met een symbolische waarde, die traditioneel zijn ingebed, iets wat vanuit de geschiedenis dus eerder ook al is gedaan.
William geeft een voorbeeld over rituelen op een plaats van de doden, in de plaats Mitla in Mexico. Mitla is een pelgrimsplaats. De bezoekende pelgrims geloven dat hier verschillende toegangswegen liggen naar de hemel, het vagevuur, naar de onderwereld, het hiernamaals. Hier kun je contact hebben met je voorouders. Men brengt hier offers die al een hele lange geschiedenis hebben, die bijvoorbeeld te maken hebben met cacaobonen, vruchten, dranken, kaarsen en wierook.
Daarna gaan we weer terug naar Europa, van de voorbije tijd van ‘rituele crisis tot overvloed’ naar meer recenter tijden van ‘geen leven zonder rituelen’. Het ritueel als ‘voor gegeven’ verschoof in de loop van de jaren naar ritueel als ‘vorm gegeven’. Een hedendaags nieuw ritueel is bijvoorbeeld de viering van Allerzielen op begraafplaatsen, om daar terug te denken aan het leven van en met de geliefde doden. Dan worden bijvoorbeeld de namen van de overledenen gezongen of laat men gekleurde lichtjes met namen van overledenen drijven. Hier wordt de traditie gebruikt als inspiratiebron èn als aspiratie: als doel en als hoop.
(De kunst van) het ritualiseren is een constante klus, waarvan een deel het vinden van inspiratie is, maar waarbij ook stabiliteit (herhaling) wordt gezocht, door samenwerking, waarna vervolgens weer wordt losgelaten.

Bert Groenewoudt

Informele spiritualiteit langs de Camino Frances
Bert Groenewoudt, senior onderzoeker bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, vertelt na de pauze over informele uitingen van hedendaagse spiritualiteit langs de Camino Frances. Deze landschapsonderzoeker heeft de Camino ook gelopen.
De camino is een door en door christelijk fenomeen.  Je ziet onderweg langs de camino de van oudsher oorspronkelijke beeldtaal, maar je passeert ook bijpassende bouwwerken zoals bijvoorbeeld de Romaanse brug van Puenta la Reina.
Van wat we tegenwoordig aan rituele zaken van meer recente datum zien (ook bekritiserend wel eens ritueel afval genoemd), is veel aangehaakt aan het verleden. Onderweg op de camino zie je daar voorbeelden van, zoals zaken die mensen van huis hebben meegenomen, of die ze onderweg hebben gevonden. Zo is de stenenhoop van Cruz de Ferro eigenlijk een soort geologische staalkaart van heel Europa (en daarbuiten) geworden.  Sommige rituele plekken zijn thematisch van aard (bijvoorbeeld met alleen rouw-briefjes), andere zijn multifunctioneel. Iedere pelgrim kent ook wel de kruisen van allerhande materiaal, geweven in het gaas langs snelwegen en bij het vliegveld van Santiago de Compostela.
Het gaat bij deze camino-rituelen om een breed spectrum van dingen, van handelingen, op plekken die door die handelingen rituele plekken zijn geworden. Ze komen vooral voor waar prehistorische waarden zijn, op bergtoppen, in bossen, verder van de bewoonde wereld gelegen. Ze worden in deze tijd hoofdzakelijk door pelgrims gemaakt, en dan vooral op de Camino Frances. Langs andere camino’s kom je dergelijke plekken namelijk veel minder tegen.

Wie is de moderne pelgrim?
Joëlle van Dijk, die afstuurde met een masterscriptie over de Camino, probeert ons beeld te geven bij wie die moderne pelgrim eigenlijk is, en wat de moderne pelgrim beweegt.
Ze ging op zoek naar de verschillen in motieven van pelgrims, afhankelijk van hun al dan niet religieuze achtergrond. Het merendeel van de door haar ondervraagde pelgrims is wel religieus opgevoed, maar noemt zich ten tijde van de pelgrimage niet meer religieus. Ze dacht vooraf echter dat het christelijke motief wel sterk aanwezig zou zijn, maar in de praktijk van de camino bleek dat veel pelgrims niet eens wisten dàt de camino een christelijke grondslag heeft. Spiritualiteit echter speelt veel meer (dan religie) een rol bij pelgrims.
Bij spiritualiteit kun je denken aan het persoonlijke, het gemeenschappelijke, aan de omgeving en het transcendentale (bovennatuurlijke). Pelgrims onderweg bleken overigens heel veel verschillende opvattingen te hebben over wat spiritualiteit is.

Joëlle van Dijk

Voor haar masterscriptie-onderzoek liep Joëlle vanuit het Spaanse Ponferrada naar Finisterre, om onderweg interviews en enquêtes af te nemen, en om daar vervolgens in Nederland een vervolg aan te geven.
Voor pelgrims is er een verscheidenheid aan persoonlijke beweegredenen, met ook verschillende lagen aan motieven. Gepelgrimeerd wordt onder andere om grote beslissingen in je leven te nemen, bijvoorbeeld voor wat betreft werk en relaties. Anderen willen zichzelf bewijzen, bijvoorbeeld in fysiek opzicht. Weer anderen willen zich terugtrekken uit hun sociale structuur van thuis en willen deel gaan uitmaken van een nieuwe (pelgrims)gemeenschap (communitas) onderweg, die bijna familietrekjes heeft.
Maar wie is dan uiteindelijk een echte pelgrim? Onderweg op de camino is nog wel eens sprake van enige kritiek van pelgrims, op pelgrims die niet voldoen aan beelden van wat men vindt waar een pelgrim aan zou moeten voldoen. Joëlle haar onderzoeksconclusie is dat pelgrims vooral pelgrim zijn als er bij hen sprake is van: connectie met jezelf en met de ander, en connectie met de natuur, en met het transcendentale (bovennatuurlijke).

Muziek: Pelgrims- en wandelliederen
Thijs Hanrath, de troubadour, zorgt nogmaals voor drie pelgrims- en wandelliederen. We luisteren naar teksten als:

• Ik kan nog niet zeggen waarheen ik ga, waar vind ik steun, troost en verlossing. Waar ben ik mens. Ik loop slechts mijn weg. 
• Une, dix, cent, mille kilometre a pied. 
• Hier in het pelgrimscafé Santiago, hier telt ons geld of wie we zijn niet meer mee.

Pelgrimage en het gebruik van sociale media en moderne apparatuur
In een publieksdiscussie met de aanwezigen in de zaal komen tot slot van dit programma ook de eigen ervaringen van pelgrims met sociale media en moderne apparatuur aan de orde. Van veertig van de 110 deelnemers van vanmiddag zijn enkele enquêtegegevens bekend geworden omtrent het gebruik van: appen, blogs, vlogs, verslagen, contact met thuisfront, contact met (sponsor)achterban, foto’s, gidsen, gps-routes, overnachtingen regelen, contacten van pelgrims onderweg en over het onderweg kennis nemen van het nieuws. Hierbij ging het om het gebruik van de volgende sociale media: apps, mail, Facebook, Instagram, gps/Maps.
Zo’n 5-7 respondenten reageerden heel positief en enthousiast op het gebruik van deze nieuwe media en apparatuur onderweg. De grootste middengroep van 20-25 ondervraagden vond het gebruik van deze nieuwe middelen op de camino prima als het maar bescheiden is, en een kwart van de respondenten was ronduit negatief; zij noemden inzake deze moderne media hun voorkeur voor onthouding ervan, voor een nieuwe vorm van vasten, en vinden dat de camino zelfs een soort ‘technological free zone’ zou moeten zijn.
Tegen 17.00 uur wordt deze publieksbijeenkomst afgesloten door dagvoorzitter Paul Post. Hij bedankt alle sprekers, de troubadour en de organisatoren voor hun medewerking aan het welslagen van deze interessante publieksbijeenkomst over de nieuwe pelgrim.

Hynders bij Binnema's mûne fan Stiens

Tongersdei 21 juny 2018 

Hynders bij Binnema's mûne fan Stiens

Dorpsportret
Als ik aan het eind van deze middag huiswaarts keer en onderweg op de Brédyk de Binnema's Mûne passeer, valt mij op hoe mooi dit dorpsplaatje is, met ook de groep paarden met veulens op de voorgrond.
Ook de oer-Fries-Hollandse wolkenlucht doet erg haar best om het plaatje mooi te completeren, kortom een passend moment voor enkele mooie dorpsfoto's Anno 2018 van Stiens.

Internationalisering in het onderwijs

Woensdag 20 juni 2018

Presentaties van Nuffic over Internationalisering in het onderwijs

Bouwsteen voor onderwijskwaliteit
Internationalisering bevordert de professionalisering van leerkrachten, verrijkt het curriculum op scholen en is van belang om leerlingen en studenten toe te rusten op het functioneren in een internationale en interculturele samenleving. Internationalisering is niet een ‘extraatje’, maar tegenwoordig een noodzakelijke bouwsteen om kwalitatief goed onderwijs te geven.
Internationalisering is belangrijk, maar gaat niet vanzelf. Medewerkers die op scholen uiteenlopende activiteiten op het gebied van internationalisering oppakken, lopen op sommige scholen tegen het probleem aan dat dit vaak nog in de sfeer van vrijwilligerswerk en/of als extra taken plaats moet vinden, in die gevallen dan (nog) niet zichtbaar gemaakt in jaartaken van leerkrachten.
Eén van de speerpunten van CNV Onderwijs is om leden van de vakbond via belangrijke inhoudelijke thema’s met elkaar in verbinding te brengen. In dat kader organiseert CNV Onderwijs vandaag een thema-bijeenkomst over internationalisering, voor iedereen die in het onderwijs werkt. Dit vindt plaats bij CNV Onderwijs in Utrecht.

Internationaliseringsvisie
Leerkrachten, schoolleiders, bestuurders en ondersteuners in het primair, voortgezet, middelbaar en hoger onderwijs hoeven het wiel niet zelf uit te vinden. Medewerkers van Nuffic (de Nederlandse organisatie voor internationalisering in alle onderwijssectoren) kunnen professionals in het onderwijs op allerlei manieren ondersteunen om verdere stappen te gaan zetten. De organisatoren hebben drie medewerkers van Nuffic (Susanne Feiertag, Stephan Meershoek en Myrna Feuerstake) bereid gevonden om vandaag over dit thema met ons mee te denken.
Onze Minister van Onderwijs heeft inmiddels haar Visienota Internationalisering gepubliceerd. Ook hierover spreken we vandaag.

Frans Bijma van CNVO

Opening
De ongeveer 30 deelnemers worden verwelkomd door Frans Bijma, voorzitter van sinds aanvang 2018 actieve werkgroep Europa van CNV Connectief.

Patrick Feij van CNVO

Daarop volgt het openingswoord van CNVO-er Patrick Feij, die onder andere aangeeft in welk kader een vakbond zoals CNVO dergelijke themabijeenkomsten organiseert. Voor de vakbond is het bijvoorbeeld van belang dat aandacht wordt besteed aan zaken die er in het onderwijs voor medewerkers toe doen. Internationale focus en internationale samenwerking zijn daarin ook van belang, dus er is voldoende reden om met CNV Internationaal actief te zijn.

Nuffic
Frans Bijma introduceert de volgende drie sprekers van Nuffic: Susanne Feiertag (teamleider Primair Onderwijs), Stephan Meershoek (manager Voortgezet Onderwijs) en Myrna Feuerstake (senior beleidsmedewerker).

Stephan Meershoek van Nuffic

De eerste presentatie wordt verzorgd door Stephan Meershoek, over Nuffic.
Nuffic is een organisatie voor internationalisering in alle onderwijssectoren. Nuffic beoogt alle leerlingen en studenten internationale ervaring op te laten doen. Ze doet dat onder andere op de gebieden: Mobiliteit hoger onderwijs en binding, Onderwijsvergelijking/diplomawaardering, Uitvoering van het Erasmus+programma, Global development, Internationalisering van het PO / VO / MBO, het verzorgen van het Secretariaat  van de Nationale Unesco-commissie, en door het verlenen van diverse Overkoepelende activiteiten.
Nuffics kerntaak voor het Primair Onderwijs (dat zij nu voor 23% dekt) en voor het Voortgezet Onderwijs (dekking 70%) is dat iedere leerling en scholier internationaal competent wordt. Belangrijke zaken daarin zijn: wereldburgerschap, goede inbedding van internationalisering, het bereik vergroten van internationalisering, en curriculumzaken met betrekking tot bijvoorbeeld talen.

Myrna Feuerstake van Nuffic

Primair Onderwijs
De tweede presentatie wordt verzorgd door Myrna Feuerstake, over Primair Onderwijs.
Speerpunten van Nuffic voor wat betreft het Primair Onderwijs zijn:

• Vroeg vreemdetalenonderwijs (eerder dan het wettelijk moet), waaronder: Engels, Tweetalig onderwijs en Buurtalenonderwijs.
• Wereldburgerschap, zowel in je eigen klas, school, dorp of stad, als ook over de landsgrens; waarbij de taal spreken en het leren met elkaar om te gaan essentiële zaken zijn. Ook internationalisering op de lerarenopleidingen helpt hierbij. 
• Derde element is de zogenoemde eTwinning, waarbij Nederlandse scholen contact zoeken en onderhouden met buitenlandse scholen, teneinde taal functioneel in te zetten. 

Nuffic geeft voorlichting, training, advies, verbindt binnen netwerken, en geeft (Europese) subsidies voor allerlei internationale programma’s,  bijvoorbeeld ten behoeve van de invoering van internationaliserende onderwijsconcepten en voor het ontwikkelen van doorlopende leerlijnen, voor mobiliteit & schoolpartnerschappen, en voor professionalisering & sociale inclusie (diversiteit).

Voortgezet Onderwijs
De derde presentatie wordt verzorgd door Stephan Meerkerk, over Voortgezet Onderwijs.
Hiervoor biedt Nuffic programma’s op het gebied van bijvoorbeeld: Tweetalig onderwijs (met aandacht voor activerende didactiek, wereldburgerschap, toegespitst kwaliteitszorgsysteem, docentennascholing, wedstrijden en examens), Chinese taal en cultuur, het wereldwijd scholennetwerk van Unesco, eTwinning en subsidieprogramma’s.
Nuffic richt zich op Vreemdetalenonderwijs met acties op het gebied van het versterken van talenonderwijs, op native speakers in de klas, en op het werken met een kwaliteitslabel.
Verder faciliteert Nuffic de invoering van Wereldburgerschap in het curriculum (met internationale kennis in alle vakken, interculturele vaardigheden, en met vreemdetalenonderwijs), en het wereldwijde Unesco-scholennetwerk, dat zich richt op thema’s zoals wereldburgerschap, vrede & veiligheid, duurzaamheid en intercultureel leren.

Susanne Feiertag van Nuffic

Middelbaar Beroepsonderwijs
Susanne Feiertag houdt zich bezig met de onderwijsbrede internationaliseringsagenda, en geeft in haar presentatie aan dat het MBO hierin volop in ontwikkeling is. Insteek is dat alle MBO-niveau 4-leerlingen gedurende hun studie in elk geval twee weken naar het buitenland gaan. Er zijn mogelijkheden voor kennisdeling en voor zowel uitgaande als inkomende mobiliteit. Internationalisering@home is een speerpunt in het MBO, met in het kader daarvan ook het faciliteren van docenten.

Susanne Feiertag over Hoger Onderwijs
Nuffic bevordert de internationale mobiliteit van studenten, in de wetenschap dat er nu nog sprake is van een grote disbalans; er komen namelijk veel meer studenten van het buitenland naar Nederland dan dat Nederlandse studenten naar het buitenland gaan voor (een deel van) hun studie.
Het promoten van Nederlandse hoger onderwijs gaat via het programma ‘Study in Holland’.
Nuffic wil graag dat het aantal Alumni-activiteiten wordt uitgebreid.
Nuffic werkt aan binding, met het programma ‘Make it in The Netherlands’, waarin bijvoorbeeld ook een buddy-programma voor buitenlandse studenten is opgenomen.
Insteek is om in 2018 internationalisering in evenwicht te brengen.

Internationalisation4all
‘Internationalisation for all’ betekent onder andere het creëren van doorlopende leerlijnen voor alle leerlingen en studenten, en ook wereldburgerschap en beroepsgerichte competenties in onderwijsinhoud aanbieden, en belemmeringen wegnemen in wet- en regelgeving.
Verder is en gaat Nuffic ook in gesprek in de regio met bijvoorbeeld gemeenten, die aandacht vragen voor vluchtelingenproblematiek, wereldburgerschap, voor kansen(on)gelijkheid, kenniseconomie en vestigingsklimaat.
Ambities van Nuffic liggen op vlakken als: regionale samenwerking, manifestaties, ruime Erasmus-budgetten, databases met internationaliseringsstatistieken, en internationalisering voor iedereen.
Nuffic wil graag bereiken dat docenten in staat worden gesteld om leerlingen en studenten gedegen voor te bereiden op de internationale dimensie in het vervolgonderwijs en op de arbeidsmarkt.

Tafelgesprekken
Tijdens de welverzorgde buffetpauze is er volop gelegenheid om nader met elkaar kennis te maken en elkaar te vertellen wat ons in ons dagelijks werk in het onderwijs zoal bezig houdt voor wat betreft de internationalisering ervan.
Na deze pauze gaan we in subgroepen uiteen voor tafelgesprekken over de internationalisering van het onderwijs. Zo kan er gesproken worden over je affiniteit met internationalisering, wat de eye openers vandaag waren in de presentaties van Nuffic, waarover je nog aanvullende vragen of gesprekspunten hebt, en verder kunnen we ervaringen en succesverhalen van toepassingen van internationalisering in het onderwijs met elkaar uitwisselen.
Verder zijn de aanwezige vertegenwoordigers van CNVO benieuwd welke vervolgstappen het CNVO na vandaag in het collegejaar 2018-2019 zou moeten zetten voor wat betreft de internationalisering van en in het onderwijs.
En tenslotte is er nog de gelegenheid om met elkaar te onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om structureel kennis te delen of met elkaar samen te werken als het gaat om de internationalisering van het onderwijs.

Taak van de vakbond bij (kwaliteit van) internationalisering van onderwijs
In een plenaire inventarisatie vanuit de subgroepen komt naar voren dat het wenselijk is dat CNVO in elk geval een werkgroep voor internationalisering actief houdt, die bijvoorbeeld zorgt voor de behartiging van personeelsbelangen op het gebied van internationalisering, waarbij wordt aangetekend dat het wenselijk is dat CNVO goede contacten onderhoudt met organisaties als Ministerie, met de Vereniging Hogescholen en met Nuffic. De recente Internationaliseringsbrief van de Minister is bijvoorbeeld een essentieel stuk waar CNVO dat gesprek met het Ministerie zou moeten voeren voor wat betreft haar ledenbelangen. Zaken als medewerkersprofessionalisering en CAO komen dan in elk geval in beeld.
Veel aanwezigen hebben vandaag geleerd dat Nuffic voor het onderwijs en voor allen daarin veel kan betekenen op het gebied van internationalisering, denk maar aan bijvoorbeeld: Certificering, Financiering, Faciliteren, Subsidiëring en Trainingen.
En vanuit de deelnemers komt de vraag van leden en overige belangstellenden aan CNV Onderwijs om via allerlei communicatiekanalen ook te zorgen voor het informeren over allerlei initiatieven in alle afzonderlijke sectoren van het onderwijs op het terrein van verdergaande internationalisering van ons onderwijs, waarbij aangetekend dat dat met name van belang is als dat bijdraagt aan de kwaliteit van het onderwijspersoneel, en daarmee aan de kwaliteit van het onderwijs en aan de kwaliteit van de internationalisering van ons onderwijs, ongeacht welke sector dat betreft. 

Juni-vergadering van Stichtingsbestuur Nijkleaster in Jorwert

Dinsdag 19 juni 2018 

Viltpaneel Ferbining in de Voorkerk van Nijkleaster in Jorwert

Nieuw klooster, verbonden met omgeving
De juni-vergadering van ons bestuur van de Stifting Nijkleaster vindt vanavond plaats in de Voorkerk van de Sint-Radboudkerk te Jorwert.
De zakelijke bijeenkomst wordt geopend in het koor van de oude dorpskerk, met een korte meditatieve avondviering.

Ferbinings
Een belangrijk deel van deze avondvergadering wordt besteed aan de voortgang van samenwerkingverbanden van Nijkleaster, met bijvoorbeeld de kerkelijke gemeenten van Westerwert en Mantgum, en aan alle voorbereidingen die moeten worden getroffen om op termijn een klooster te gaan stichting in It Westerhûs tussen Fûns en Hilaard, nabij Jorwert.
Nu vanavond de Jaarrekening is goedgekeurd, kan en wordt vanavond ook het Jaarverslag over het jaar 2017 bestuurlijk vastgesteld.
Verder is er tijdens en na de vergadering nog volop gelegenheid om elkaar op de hoogte te brengen van allerlei andere activiteiten, waar bestuur, medewerkers, vrijwilligers en partners van Nijkleaster zoals mee bezig zijn, teneinde positieve waarde(n) toe te voegen aan de missie en het opbouwende werk van Nijkleaster. 

Teamdag Bestuursstaf NHL Stenden Hogeschool in Giethoorn

Maandag 18 juni 2018

Roofvogelshow in Giethoorn

Roofvogels
Met de collega's van de Bestuursstaf van NHL Stenden Hogeschool hebben we vandaag een Teamdag in Giethoorn.
In het eerste deel van de ochtend worden we ontvangen in Restaurant Holland Venetië, waar we voor een aantal programmadelen later vandaag ook steeds weer bijeenkomen.
Vóór de lunch gaan we naar buiten, waar we naast het restaurant een roofvogeldemonstratie krijgen aangeboden van de Roofvogelboerderij van Archeon.
In een grote witte bestelbus zijn enkele roofvogels meegenomen, die achtereenvolgens uit de bus worden gehaald, om van elke vogels iets te vertellen en te demonstreren.
Begonnen wordt met een verhaal over het meegenomen ooievaarsjong, en daarna volgen allerlei demonstraties met onder andere de Bengaalse Oehoe, een buizerd, een gier, en een adelaar.

Varen naar De Oude Aarde
Na de lunch is er gelegenheid om groepsgewijs electrisch te gaan varen in enkele gereedliggende sloepen, en voor wie dat wil, is er ook de mogelijkheid om te gaan kayakken.
Wat het weer betreft, hebben we pech, want tijdens onze boottochten op de heenreis en op de terugreis krijgen we te maken met een frisse wind, die gepaard gaat met enkele vervelende regenbuien.
Droog blijven is er niet bij, dus als we onderweg onze sloep verlaten om een bezoek brengen aan edelstenen- en mineralenmuseum 'De Oude Aarde' is iedereen al behoorlijk nat geworden van de aanhoudende regen.

Natje en droogje
Via het Bovenwijde en de Volkensvaart varen we weer terug naar Restaurant Holland Venetië, voor een hapje en een drankje, en rond het avonduur - als we allen weer enigszins zijn gedroogd en opgewarmd - worden we verwend met een welverzorgd buffetmaaltijd, waarbij er volop de gelegenheid is om in meer informele kring nader met elkaar kennis te maken met de collega's van ons nieuwe Bestuursstafteam.

Schijn sterker

Zondag 17 juni 2018 

De jeugdband Rise treedt op in de Jeugddienst in De Hege Stins

Rise
Vanmorgen vroeg zijn we als kerkelijke gemeente van de Protestantse Gemeente van Stiens bijeen in De Hege Stins te Stiens, om hier de Jeugddienst te beleven die onze jeugdband Rise samen met de clubjeugd van 'Peper & Zout' en met dominee Jaap Overeem heeft georganiseerd.
Het thema van deze ochtendkerkdienst is 'Schijn sterker'.
Rise begeleidt vanmorgen de samenzang, en wordt vanmorgen daarbij ook bijgestaan door onze gemeenteorganist Auke de Boer, krachtig op vleugel.
In de preek van voorganger Overeem krijgen we uitleg bij de eerste 15 verzen van de Bergrede uit het nieuwtestamentische bijbelboek van de evangelist Mattheüs, naar aanleiding van het thema 'Schijn sterker'.

Shine
We zingen samen met de band enkele bekende en minder bekende songs, afkomstig uit verschillende tradities, en vieren vandaag ook met blijdschap dat er weer een baby in onze gemeente is geboren.
Er is veel om voor te danken, maar zeker ook veel om voor te bidden. Alle gemeenteleden krijgen de gelegenheid om met hun smartphone of op een blaadje aan te geven waarvoor ze graag willen bidden en/of danken op deze zondagmorgen. Op het beamerscherm groeit het aantal voorbeden zienderogen, en als alles is ingevuld en op het scherm staat, gaan we onder leiding van onze voorganger met elkaar danken en bidden.
Na afloop geven de jongeren van Peper & Zout aan de bezoekers een lichtje mee naar huis, om nog meer licht te brengen in deze wereld, immers van ons wordt gevraagd: Schijn Sterker!

De Voorbeden worden op het beamerscherm geprojecteerd voor het slotgebed 

Dorpsreünie 2018 van Ouwe-Syl

Zaterdag 16 juni 2018 

Met mim bij de fototentoonstelling in De Witte Klok

't Mooiste plakky fan It Bildt
De 'Kemmissy dorpsreünie Ouwe-Syl' heeft maandenlang hard gewerkt om voor vroegere en huidige inwoners van het Bildtse dorp Oude-Bildtzijl een meerdaagse dorpsreünie te organiseren, die gisteren is geopend en die tot en met morgen voor honderden belangstellenden voor waardevolle ontmoetingen zal zorgen.
Huidige Ouwesylster, Bilkerts, Friezen, Hollanders en zelfs oud-Ouwe-Sylsters uit bijvoorbeeld België en Canada zijn ook vandaag naar Ouwe-Syl gekomen om met zijn allen terug te blikken op Ouwe-Syl vroeger, en kennis te nemen van Ouwe-Syl nu.Vanmiddag en vanavond begeleid ik mim - in 1936 geboren in Ouwe-Syl - naar en tijdens deze fantastische ontmoetingsdag. Niet alleen voor mim is het een belangrijke dag; ook voor mij betekent het dat ik vandaag Biltkerts weerzie die ik vanaf de jaren dat ik als 'útfanhúzer' van 'pake en bep fan'e koeien' van de boerderij aan de Nieuwe-Bildtdijk en van 'pake en bep fan't feugeltsie' van Ouwe-Syl soms al ongeveer 45 jaar niet meer heb gezien.

"O, bistou de seun fan Jan & Wies, 

dan waren Wiebe & Bauky dyn pake & bep fan Nijedyk, 

en Jan Fetsy (Jan Kepontsy) & Rins dyn ândere pake & bep fan Ouwe-Syl; 

die hew ik allegar goed kinnen. 

En dou bist hier nou met jim mim? 

Mooi is dat".

Hoe waar it, en hoe is't nou?
Vanaf 13.00 uur stromen de reünisten in groten getale binnen in de festiviteitenloods aan de Monnikebildtdijk. Ruim een uur krijgen de reünisten de tijd om na alle handenschudden en omhelzingen een zitplaats te zoeken en te vinden in de loods, waar de reüniecommissie deze reüniedag officieel opent met een toespraak, gelardeerd met allerlei Ouwe-Sylster anekdotes. Hilariteit en herkenning alom.
Daarna is er volop gelegenheid om elkaar in de loods en/of erbuiten te spreken, om herinneringen op te halen, elkaar te bevragen op voorbije jaren, belevenissen met elkaar te delen, en van elkaar te horen hoe het leven er nu voor staat.

Een tafel vol vragen & antwoorden, verhalen & belevenissen

Verderop in het dorp
In het dorp is van alles te beleven. Voordat de reünisten rond het avonduur genieten van het buffet en daarna de gezellige muziekavond aanvangt, kunnen de gasten het dorp in voor bijvoorbeeld een dorpsrondleiding van Sytse Keizer, om het nieuwe standbeeld van 'Klaine Keizer op'e Pyp' te bekijken, om oude dorpsfilms te bekijken, en om een bezoek te brengen aan de Aerden Plaats en De Witte Klok, waarin een grote foto-expositie is te zien, bestaande uit een uitgebreide selectie van de ansichtkaarten- en fotocollectie van het hele Bildt, die hait & mim in zo'n vijftig jaar hebben verzameld, en die mim vorig jaar als gehele collectie heeft overgedragen aan de het Bildts Documentatiecentrum.
Tussen de panelen doorlopend, zie ik tientallen reünisten genieten van al dat oude, en zo herkenbare fotomateriaal, en hoor je de mensen aan elkaar vertellen wat ze zien, wat ze er nog van weten, wat ze daar vroeger hebben beleefd. Mooi dat al dat verzamelwerk van hait & mim de mensen hier door hun eigen verhalen zo warm verbindt.

Twee panelen van de fotocollectie van hait & mim in De Witte Klok fan Ouwe-Syl

Dankbaar mag je zijn!

Woensdag 13 juni 2018

Merci

Waar respect en dankbaarheid elkaar raken
Op de zonnige ochtend van Stille Zaterdag 2018 vroeg ik me tijdens het scheren af waarom het commentaar van de LC-journalist Atze Jan de Vries in de Leeuwarder Courant van Goede Vrijdag mij gisteren zo roerde, en ook nu nog steeds aanspreekt. Waar komt die fascinatie toch vandaan?
Twee dagen eerder woonde ik op woensdagavond van de Stille Week 2018 de lezing bij van professor Paul van Tongeren, emeritus hoogleraar wijsgerige ethiek, die op uitnodiging van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob sprak over ‘de pelgrimstocht als oefening’. Aan het laatste onderwerp van zijn lezing moest ik denken toen ik me afvroeg waarom het artikel in de Leeuwarder Courant me zo raakte. En waar raken dat LC-artikel en die lezing elkaar dan wel?

Respect na Veertigdagen en Pasen
Het artikel in de Leeuwarder Courant, als commentaar op het nieuws, gaat over de ‘gelovige gendarme’ Arnaud Bertrame, die in maart 2018 uit eigen beweging de plaats in nam van een gegijzelde cassière in een Franse supermarkt. Zijn moedige daad van naastenliefde heeft Bertrame helaas met de dood moeten bekopen; op gewelddadige wijze vermoord door zijn gijzelnemer.
De Franse president Macron verklaarde deze zelfopoffering als Bertrame’s trouw aan zijn eigen waarden (gelovige), aan wie Bertrame wilde zijn (mens), en aan zijn publieke ideaal (gendarme).
LC-journalist Atze Jan de Vries gaat een stap verder, een laag dieper, waarbij de journalist de verklaring voor deze plaatsvervanging zoekt in het geloof van Bertrame. Naastenliefde is een groot goed in de religieuze context van onder andere het christendom. De ultieme vorm van die naastenliefde vinden we in de Bijbel als Gods eigen Zoon, Jezus Christus, zich als plaatsvervanger van allen die leefden, wie leven en die gaan leven opofferde door de kruisdood te sterven - ons ten leven - ter vergeving van alles wat wij in Gods ogen beter hadden kunnen doen. Volgens de journalist is het grote mysterie van Jezus Christus en van Arnaud Bertrame alleen maar te verklaren in bovenstaande religieuze context. Het zou kunnen zijn dat deze naastenliefdesdaad van zelfopoffering van levensveranderende betekenis zal zijn voor de cassière die haar leven dankt aan deze gelovige gendarme. Hoe zal dan in bijvoorbeeld de komende 10, 20, 30 jaar haar dank aan Bertrame in haar leven gevoeld en welllicht in woord & daad ook zichtbaar worden?

Dankbaarheid
Hoe vaak gebruiken wij en veel anderen in het dagelijkse taalgebruik nog het woord ‘dankbaarheid’? Volgens professor Paul van Tongeren herinneren veel woorden uit de Nederlandse taal ons nog aan religieuze, kerkelijke, bijbelse taal. Woorden zoals zonde en vergeving, barmhartigheid en dankbaarheid gebruiken velen (liever) niet meer, omdat andere mensen die niet (meer) geloven dat misschien wel vreemd zullen vinden. Literatuur en ook songteksten uit de afgelopen 80-er jaren -  zoals ‘Dankbaar moet je zijn, nederig en klein’ - die Robert Long zong als verzet tegen het orthodoxe christendom hebben er mede toe bijgedragen dat christenen een blad voor de mond nemen in hun taalgebruik buitenshuis.
Professor Van Tongeren geeft aan dat we woorden als ‘dankbaar(heid)’ toch ook zouden kunnen gebruiken zonder dat we daar die oude religieuze lading in leggen. Het zou je al helpen als je dankbaarheid niet direct koppelt aan de schenker (of Schepper) van wie je iets moois ontving. Op je pelgrimspad of op je levensweg kun je toch ook gewoon dankbaar zijn voor iets moois dat je (ogenschijnlijk) zomaar ten deel valt, zoals bijvoorbeeld een overweldigende natuurbeleving. En zullen gelukkige ouders van pasgeborenen - net zoals vroeger - het ‘lef’ hebben om de heden ten dage nogal zakelijke en frivole teksten van geboortekaartjes weer te veranderen in teksten met bewoordingen als ‘verwondering’ en zelfs ‘dankbaar(heid)’?

Waarde(n)volle woorden & daden

• Ik hoop dat de komende generatie in haar taalgebruik onze schroom overwint om woorden te mijden die duiden op onze religieuze achtergrond. 
• Ik hoop dat de jeugd van tegenwoordig en van morgen ook de rijke woordenschat van de Nederlandse taal weer zal leren kennen en waarderen; ook de woorden die oorspronkelijk uit religieuze bronnen zoals de Bijbel komen. 
• Ik hoop dat jongeren de durf hebben om vrijmoedig te spreken en te schrijven met oude en met nieuwe woorden, in een waarde(n)volle taal, die iets laat zien van waar ze voor gaan en staan; die geworteld zijn in hun religieuze contexten.
• Ik hoop dat het daarmee dan niet alleen blijft bij woorden, maar ook bij verwante daden, zodat we in onze Protestantse Gemeente van Stiens, yn ús Fryske mienskip, en in ons (inter)nationaal samen leven en samen werken onmiskenbaar (weer) tekenen gaan zien van religieus geïnspireerde goede werken van bijvoorbeeld barmhartigheid en dankbaarheid.  
• Ik hoop dat er dan geen gendarmes meer hoeven te zijn, die zich met gevaar voor eigen leven opofferen voor cassières, omdat het in die nieuwe wereld niet meer nodig wordt geacht om een medemens op mensonterende wijze te beschadigen. 
• Ik hoop dat ook wij – tegelijk met die Franse cassière - met zijn allen na alle lijden en sterven zullen opstaan, om het pelgrimspad van ons nieuwe leven op te gaan; onderweg oefenend, lerend, vierend; God, mens en wereld zorgvuldig en dankbaar dienend.
• Ik hoop dat we daar vandaag al mee kunnen beginnen 😊

Column

Deze (mijn) column werd gepubliceerd in de Twaklank van mei 2018. 

Twaklank is het informatie- en opinieblad van de Protestantse Gemeente te Stiens.

I'll push you

Dinsdag 12 juni 2018

Cover van het boek 'I'll push you'

Woord en daad
Justin Skeesuck en Patrick Gray groeien samen op in het Amerikaanse Idaho. Al vanaf hun vroegste jeugd zijn de twee hecht bevriend, en samen zoeken ze vaak het avontuur op.
Justin is door een progressieve neuromusculaire, verlammende ziekte aan zijn rolstoel gebonden. Desondanks oppert Justin het idee om de Spaanse Camino Franchés naar Santiago de Compostela in zijn rolstoel af te leggen; een meer dan 750 kilometer lange pelgrimsroute van het Franse Saint-Jean-Pied-de-Port naar Santiago de Compostela.
Als Patrick dit hoort, reageert hij impulsief met: "I'll push you!"
Zo gezegd, zo gedaan, maar deze belofte van Patrick aan zijn vriend Justin, blijkt het begin te zijn van een bijzonder verhaal.

Twee vrienden, een rolstoel, en hun weg naar Santiago de Compostela
Dat verhaal is door Justin en Patrick samen opgetekend in hun boek 'I'll push you', inmiddels een internationale bestseller; in het Nederlands vertaald door Jolinda van Leerzem.
Het is een bijzonder verhaal vol vriendschap, geloof en vertrouwen. Een persoonlijk reisverslag van deze twee Amerikanen, als het ware ook een indringende documentaire in boekvorm.
Voor sommige mensen is hun pelgrimstocht naar Santiago de Compostella vooral een sportieve uitdaging, maar voor de meeste pelgrims blijkt het gaandeweg bovenal ook een spirituele reis te worden.
Voor Justin en Patrick was deze uitdaging extra groot, want doordat Justin aan de progressieve spierziekte (MAMA genaamd) lijdt, kan Justin zijn armen en benen niet meer bewegen. Naast de lichamelijke belasting die een pelgrimage voor iedereen al met zich meebrengt, moest Patrick ook zijn vriend Justin in een aangepaste rolstoel voortduwen, en hem onder andere elke dag wassen, in en uit bed tillen, hem voeden en aan- en uitkleden; kortom 24 uur per dag klaarstaan, elke pelgrimsdag opnieuw.

Over echte mensen, die eerlijk vertellen
Zo gaan ze zes weken voort, over een afstand van ruim 750 kilometer, gehinderd door alle lichamelijke beperkingen, onderweg bijzondere ontmoetingen belevend met kleurrijke personen, en met ondertussen voortdurend hun eigen diepe innerlijke strijd.
Deze pelgrimage loopt dan ook uit op de moeilijkste en belangrijkste weg die beide mannen samen ooit zijn gegaan.
Dit boek laat zien wat het betekent om in gemeenschap met elkaar te leven en onthult wat er kan gebeuren als we elkaars lasten dragen.

Droom groot!

• Er is nog genoeg wat ik wél kan en daar ga ik me op focussen.
• Elk flintertje onafhankelijkheid is waardevol.
• Als dit iets is wat je graag wilt, moet je het doen!
• Misschien bestaat het juiste moment niet, alleen de juiste motivatie.
• Het begint altijd met het waarom. Als het waarom sterk genoeg is, zal het hoe ook wel goed komen.
• Wat ooit een slecht idee was, is nu een mogelijkheid.
• Er spreekt enorm veel hoop uit en die is het delen waard. De wereld moet weten dat er hoop zoals deze bestaat.
• Sterfelijkheid verandert op een bepaalde manier je perspectief.
• Het leven is kort en kostbaar. We moeten het beste maken van wat we hebben.
• Het onmogelijke is mogelijk!
• Soms is rechtdoor de enige weg om ergens doorheen te komen.
• Ik heb vandaag een berg beklommen in mijn rolstoel. Wat heb jij gedaan?
• We zijn blij om weer terug op het pelgrimspad te zijn.
• Denk eraan: altijd twee keer meten, één keer zagen. Dit geldt voor houtbewerking en voor het leven.
• De God in wie ik geloof, is een God van liefde en mededogen.
• Neem je tijd, evalueer en leer van je fouten.
• Het is gemakkelijk om de weg van de minste weerstand te nemen in de hoop dat het na de bocht gemakkelijker wordt.
• Bijnamen als uitdrukking van genegenheid hebben iets krachtigs.
• Het is een dapper en mooi iets om jezelf zo geheel aan iemand te geven.
• De gebeurtenissen uit ons verleden en de relaties die voorbij zijn, maken nieuwe dingen mogelijk, goede en slechte.
• De Camino heeft een geheime eigenschap waardoor volslagen vreemden vaak nog voor het einde van de dag in vrienden veranderen.
• Acht uur samen lopen betekent ruim voldoende tijd om dingen te delen.
• Behalve dat er een overvloed aan waardevolle tijd is en slechts minimale afleiding, neigen de mensen op de Camino er ook naar de openheid en eerlijkheid op te zoeken. Ze omarmen de gemeenschappelijkheid waarbinnen relaties waardevol zijn. Dit is een omgeving waarin pelgrims zich veilig voelen.
• Op de Camino leer ik een ander verhaal te vertellen. 
• Ieder kind draagt wel een zweem van pijn met zich mee.
• We zijn allemaal waardevol en kunnen ervoor kiezen om onderdeel te zijn van een gemeenschap die veiligheid en liefde biedt.
• De kerk is slechts een plaats geworden om op zondagochtend een paar uur naartoe te gaan, in plaats van een levendige gemeenschap van mensen die toegewijd zijn aan het gemeenteleven en aan liefde voor elkaar.
• We worstelen allemaal, we hebben allemaal een vorm van duisternis in ons leven - uit het verleden of uit het heden. 
• Die verschrikkelijke dingen zijn mij dan wel overkomen, maar ze zullen me niet verslaan.
• Op het pelgrimspad heb ik niets aan koppigheid. Ik ben volledig aan de genade van anderen overgeleverd.
• Een goede vuistregel als je iemand in een rolstoel wilt helpen, is om het eerst even te vragen.
• Op de Camino hebben we obstakels, angst en twijfels overwonnen door de kracht en de liefde die we elkaar in overvloed geven. We hebben onderweg relaties opgebouwd door anderen deelgenoot te maken van onze kwetsbaarheid en eerlijkheid.
• We verwelkomen de stilte, niet omdat we even pauze nodig hebben na elkaars woorden, maar omdat de stilte die we delen op een bijzondere manier van ons is. Stilte zorgt voor troost en rust.
• Elk moment dat we even tot stilstand komen in de aanwezigheid van anderen en dankbaar zijn voor de tijd, schoonheid en vreugde die ze te bieden hebben, vieren we sabbat.
• Dit is wat de Camino op allerlei manieren biedt: een verlengde sabbat waarop ieder mens weer in verbinding kan komen met de persoon die hij is en zoals God die schiep.
• De vrijheid, de eenvoud en het gevoel van verbondenheid schenken een vreugde die in mijn dagelijks leven zo vaak ontbreekt.
• Als volwassenen vergeten we al gauw het belang van het samen tijd doorbrengen.
• Ons investeren in elkaar vraagt opoffering.
• We zijn wat doen, niet wat we zeggen dat we zullen doen.
• Een gemeenschap van personen is bij elkaar gekomen om samen te eten en juist die dingen te delen die noodzakelijke energie en steun zullen geven om weer verder te kunnen.
• Anderen dienen en liefhebben is de enige manier om duisternis, die het leven ongetwijfeld zal geven, te overwinnen. Daden van onvoorwaardelijke liefde kunnen een licht laten schijnen in het leven van zowel de gever als de ontvanger. Een licht krachtiger dan elke duisternis.
• De hunkering naar menselijke verbondenheid is voor veel pelgrims de reden dat ze op de Camino zijn. Maar bewuste, volledige toewijding is soms moeilijk.
• Kinderen kunnen zoveel doorzettingsvermogen bezitten, zo veel blijdschap en zo veel aanvaarding. Ik besef heel goed dat ze een kostbaar geschenk zijn.
• Ik had de keuze: in woede óf in aanvaarding leven. Ik koos voor het laatste.
• Iedere interactie met onze kinderen is een mogelijkheid om vertrouwen te kweken, verantwoordelijkheid te tonen en liefde te laten zien.
• In ieder situatie schetsen onze woorden, daden en ons gedrag een beeld waaraan onze kinderen zich spiegelen.
• De Camino heeft mij wel duidelijk gemaakt: ik wil dat mijn leven liefde uitstraalt, opoffering, mededogen en respect voor relaties.
• Ik wil niet meer terug naar wie ik was.
• In veel gevallen is het wonder niet de afwezigheid van strijd, ziekte of pijn; het is de aanwezigheid van genade en zekerheid, het vermogen om de strijd, het onbekende of een langzame dood zonder angst tegemoet te treden.
• Simpelweg op God wachten en boos worden als Hij zich niet laat zien op de manier zoals wij dat willen, is een verkeerde interpretatie van voorzienigheid.
• Er zijn zoveel dingen gebeurd door de handen en voeten van anderen.
• Wij zijn de frontlinie van Gods voorzienigheid voor de wereld.
• Elk menselijk contact, elke relatie is een kans om een ander iets te bieden, om te voorzien in tijd, energie, middelen, hoop, liefde, mededogen of genade. Hieraan zit geen grens, evenmin aan wat anderen ons kunnen bieden.
• Ik vond het belangrijk dat jullie wisten wat voor uitwerking die dag op mij heeft gehad.
• De beste manier van leiden is soms een stapje opzij zetten.
• Wanneer je iemand de kans ontneemt om je te helpen, dan ontneem je hem de vreugde in het leven.
• Er zit zoveel vreugde in geven en anderen helpen. Een vreugde die God in gedachten had voor ons allemaal.
• God heeft me laten zien dat ik anderen een krachtig geschenk kan geven, namelijk simpelweg liefhebben door mijn daden, door zijn handen en voeten te zijn.
• Als ik wil leven in vertrouwen, moet ik de geschenken waarin God voorziet aanvaarden.
• Als ik eindelijk mijn beperkingen accepteer, begin ik te beseffen dat mijn kwetsbaarheid mijn grootste kracht is.
• Wanneer ik trots boven kwetsbaarheid verkies, kom ik erachter dat op mijn eigen kracht vertrouwen, mij zwak maakt.
• Ik ben klaar voor het weerzien van mijn vrouw, maar ik ben niet klaar voor het afscheid nemen van deze mensen, van deze levenswijze.
• Ik weet niet hoe het in de hemel zal zijn, maar ik vermoed dat we er vandaag een glimp van opvangen.
• Jij maakt mij in alle opzichten een beter persoon en door jou zie ik hoeveel God van mij houdt.