Hannekemaaierspad van Peest naar Bakkeveen

Woensdag 20 november 2024

 

Dreigende luchten boven het Mandefjild

Stichting Hannekemaaiers-pad

De Stichting Hannekemaaierspad is opgericht om cultuurhistorisch waardevolle wandelpaden te behouden. Om haar doel te bereiken, houdt deze stichting zich sinds 1999 bezig met het ontwikkelen van een wandelpadennetwerk van meerdaagse trektochten, die zijn gebaseerd op de historische reisroutes van de zogenoemde Hannekemaaiers, de trekkende seizoen-arbeiders die al vanaf circa 1600-1650 vanuit Duitsland in Nederland kwamen werken.

Deze stichting vindt het belangrijk dat de bovengenoemde cultuurhistorische paden blijven bestaan, want anders zouden die meestal onverharde paden in rap tempo dreigen te verdwijnen. De stichting beijvert zich er derhalve voor om deze oude wandelpaden op te sporen, teneinde die cultuurhistorische wandelpaden op te nemen in wandelroutegidsen. Zo neemt de bekendheid ervan toe, en worden deze oude paden weer en meer belopen. 

Hannekemaaierspaden tussen Duitsland en Noord-Nederland

De stichting Hannekemaaierspad wil meerdere routes van Hannekemaaierspaden uitwerken. Daarbij wordt aangesloten op een oorspronkelijk trekroute van Bourtange via Bakkeveen naar Lemmer, en daar omheen komen uitbreidingen door het noorden van Nederland, vice versa tussen Duitsland en Nederland.

Een deel van de voormalige hannekemaaiers (1600-1900) ging vanuit Duitsland richting westen eerst aan de slag als veenarbeider in Nederlandse turfwinningsprojecten, voordat men verder trok naar de meer seizoensgebonden maaigebieden op de weidegronden in Fryslân.

Na de Nederlandse landbouwcrisis rond 1880 kwam er ook een omgekeerde stroom van trekarbeiders op gang.

De routes van het Hannekemaaierspad zijn beschreven in enkele handzame wandelgidsen, die zijn voorzien van wandelkaarten met bijbehorende routebeschrijvingen. Verder zijn de gidsen voorzien van  achtergrondinformatie over met name de geschiedenis, cultuur en natuur.

Deze routes zijn overigens niet bewegwijzerd, en ze maken ook geen gebruik van het wandelknooppuntennetwerk.

Hannekemaaierspad Neurhede - Bakkeveen

Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 106,7 kilometer lange trektocht van het Duitse Neurhede naar het Friese Bakkeveen, beginnend bij het Poepekruis in het Duitse Neurhede en eindigend bij het Poepekruis in het Friese Bakkeveen. 

• Deze wandelgids is de oostelijke voorloper van de wandelgids van het Hannekemaaierspad van Bakkeveen naar Lemmer.
• Deze wandgids maakt ook de noord-zuid-verbinding met de wandelgids van het Hannekemaaierspad van Winschoten via Neurhede naar Bourtange.

Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de derde druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2014.

Een trektocht van Poepekruis tot Poepekruis

Deze wandelgids beschrijft in 18 etappes een route die voor een groot deel door Groningen en Drenthe loopt.

Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers.

Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur. 

Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.

Maar het bleef niet alleen bij arbeiders, want deze regio was ook in trek bij Duitse predikanten, en mensen die een functie hadden in het leger en in het bestuur. Behalve economische, hadden deze Duitse migranten dus ook wel religieuze of politieke motieven om in het noorden van Nederland te komen werken.

Deze wandelgids laat je over zandruggen en door beekdalen wandelen, door ontveende gebieden, van schans naar schans, onder andere langs de Zwartendijksterschans (Een) en het Poepenhemeltje (Rolde).

Aanvankelijk liepen deze trekarbeiders, maar later werd ook wel gereisd in trekschuiten op turfvaartroutes naar bijvoorbeeld Groningen of Lemmer.

Traject 5 van Peest naar Bakkeveen

Vandaag bewandelen Durkje en ik het vijfde - en daarmee de laatste - van onze vijf trajecten van dit Hannekemaaierspad, van Neurhede naar Bakkeveen, over een afstand van 22,7 kilometer, van het Drentse Peest naar het Friese Bakkeveen.

Daartoe vertrekken we vanmorgen om 8:05 uur met de auto vanuit Feinsum, om naar Bakkeveen te rijden, waar we de auto parkeren bij in het recreatiepark 't Hout.

Daarna rijden we met de andere auto van Bakkeveen naar Peest, waar onze dagwandeling vandaag op de Brinkweg aanvangt om 10:00 uur. 

Bij vertrek vanmorgen in Feinsum is het 1 graad boven nul, en we staan aan het begin van een regenachtige, deels winterse dag. De temperatuur blijft vrijwel constant, want die stijgt maar met één graad.

Als we arriveren in Peest, regent het nogal, dus we wachten even het eind van de bui af alvorens we uitstappen. De buienradar liet zien dat we om het uur regen en droge perioden krijgen, dus we besluiten de hele dag dan maar in regenkleding te gaan lopen, wat achteraf gezien wel nodig was. Toch valt het mee met de regen, want we krijgen slechts enkele malen met een regenbui te maken, en als we vanmiddag over het Mandefjild lopen, komt daar nog wel een hagelbui overheen. Daarmee is het vandaag overwegend regenachtig wandelweer.

Door de regen van Peest naar Westerveld

Vanaf de Hulligtenweg zijn de routebeschrijving en het wandelkaartje ten opzichte van wat we zien in het veld niet duidelijk genoeg, dus uiteindelijk lopen we over de Bonhagen ten zuiden van Norg iets te noordelijk ten opzicht van de beoogde wandelroute onder Norg door, maar al snel komen we even later toch weer goed vanaf de Bonhagen uit op de Reeweg, die we volgen tot aan de Peesterweg. 

De Asserstraat (N373) steken we over, waarna we over het Maispad door de Velden lopen, waar we al snel een aantal van de veertig grafheuvels zien, die dateren van de laatste vijfhonderd jaar vóór het begin van onze jaartelling, uit de IJzertijd.

Ter hoogte van De Jufferen Lunsing komen we bij de Hoofdweg, waar bij de entree van het dorp Westervelde een partij dikke boomstammen in de brede sloot drijft, en een andere partij boomstammen in de berm ligt te wachten op transport.

Door de Steeg lopen we naar de Schoolstraat, waar we zonder succes een beschutte plek zoeken voor onze koffiepauze. Het koffiedrinken stellen we nog maar even uit, en met een broodje uit het vuistje gaan we lopend verder, via de Schoolstraat het dorp Westervelde uit.

Over de Slokkert na de koffie naar Een
Waar de Schoolstraat over gaan in het Westeind, verlaten we deze doorgaande weg, om ter hoogte van een zorgboerderij een zandpad op te gaan. Dan volgt een lang traject over een drassig karrenspoor tussen graslanden, bospercelen en akkers door.  

Dit pad voert ons naar het fietspad van de Ds. Germsweg. Die gaan we op, om even later het eeuwenoude meanderende riviertje van de Slokkert over te steken via Het Witte Bruggetje. 

De volgende waterloop die we moeten oversteken, is de 6e Wijk, via de Zesde Wijkvonder.

En hier hebben we meer geluk, want hier staat een geschikte houten bank voor onze koffiepauze, en dan nog precies goed met rugdekking voor de winterse wind, en een dak tegen de regen, dus hier houden we onze koffiepauze.

Na deze koffiepauze wandelen we over de Veenhuizerweg het dorp Een binnen.

Door Een-West naar het drieprovinciënpunt

Aan de noordzijde van Een moeten we een alternatieve route lopen, want volgens het erratum van onze wandelgids, is het verbindende pad tussen de oost- en westzijde van de Es onttrokken aan het Hannekemaaierspad, dus we moeten een eindje noordelijker al weer een drassige zandweg op, om die te volgen tot aan de kruising van de Es en de Vennootsweg, waar we de Vennootsweg op gaan naar het buurtschap Een-West.

Daar steken we de Hoofdweg (N979) over, om dan over de Verlengde Vennootsweg naar de Bakkeveenseweg te lopen. Het begint al weer te regenen. Donkere luchten pakken zich een eind verderop samen in het noorden, dus we voorzien een winterse bui straks.

Bij het recreatiecentrum De Drie Provinciën (want we zijn hier vlakbij het drieprovinciënpunt van Drenthe, Groningen en Fryslân) gaan we vanaf de Nije Drintse Wei het Mandefjild op.

Met bochtenwerk door het Mandefjild

Op het Mandefjild gaan we de Alde Drintse Wei op. We lopen over een hoger liggende droge zandwal, parallel aan het veel lager liggende zandpad, dat het restant is van een eeuwenoud karrenspoor door dit prachtige natuurgebied.

Dan gaan we met een ruime bocht om een grote dobbe heen.

Even later krijgen we te maken met een aanhoudende hagelbui. De witte hagel contrasteert mooi met het heldergroene mos eronder, en met de paarse heide er omheen.

Met een groot aantal bochten in de brede en smalle zandpaden doorkruisen we zo het hele Mandefjild van oost naar west.

Langs de uitkijktoren lopen we even later het Mandefjild uit, en de bebouwde kom van Bakkeveen in.

Bakkeveen

Bij de Tsjerkewâl aangekomen, gaan we naar de houten brug, om daar de Bakkeveenschevaart over te steken naar de Houtwâl.

Aan de overzijde van de vaart kunnen we dan een heel smal singeltje door, in de richting van het recreatiecentrum 't Hout. 

Bij de Duerswâldmer Wei aangekomen, moeten we een eind door zand en modder, en langs grote stapels nieuwe klinkers en een stratenmakermachine, want dit deel van de Duerswâldmer Wei wordt opnieuw bestraat.

Het laatste stukje van deze route hoeven we vandaag niet te lopen, want dat hebben we op 17 juli 2024 al gelopen toen we vanaf 't Hout begonnen aan het vervolg van dit Hannekemaaierspad, vanuit Bakkeveen naar Lemmer.

Bij het parkeerterrein van 't Hout aangekomen, is het ongeveer 16:15 uur, en is het al schemerig, met name vanwege de dikke bewolking en de donkere winterluchten die boven deze regio hangen. 

We stappen in onze auto, en rijden bij het vallen van het nachtelijk duister van Bakkeveen naar Peest, waar we onze andere auto afhalen, die we daar vanmorgen hebben achtergelaten. Tot slot rijden we via Bakkeveen weer terug naar huis.

Met dit laatste traject van het Hannekemaaierspad hebben we het hele traject van het Hannekemaaierspad van het Duitse Neurhede via Bakkeveen tot aan het Friese Lemmer geheel voltooid over een totale afstand van 179,1 kilometer.