Rondje 16 om de Kerken - van Leeuwarden en Leeuwarder Bos - in Noord-Fryslân

Maandag 10 februari 2025

 

Steentjes en bloemen van de Holocaustherdenking bij de Jacobijnerkerk van Leeuwarden

Rondjes om de kerken in noord-Fryslân
Op 31 mei 2024 publiceerde de Stichting Tsjerkepaad in het Friese Pingjum haar wandelgids 'Rondjes om de kerken in noord-Fryslân'. Deze fiets- en wandelgids is geschreven door de bekende wandeljournalist Fokko Bosker. 

Stichting Tsjerkepaad ijvert voor een zo ruim mogelijke openstelling van monumentale kerken in Fryslân, en zo'n wandelgids is dan een geschikt instrument om fietsers en wandelaars te laten fietsen en wandelen langs (zo mogelijk opengestelde) Friese kerken.

Deze wandelgids is naast de Kleasterrûntsjes van Stichting Tsjerkepaad deels gebaseerd op de Jabiksrûntsjes die Stichting Jabikspaad Fryslân en Stichting Tsjerkepaad jaren geleden al hebben ontwikkeld. Fokko Bosker heeft in die Kleasterrûntsjes en in die Jabiksrûntsjes de nodige aanpassingen gedaan, en voor deze wandelgids ook een aantal nieuwe wandelrondjes gecreëerd, om daarmee 26 inspirerende wandelroutes te ontwerpen langs kerken in noord-Fryslân, door het omliggende cultuurlandschap.

26 wandelrondjes

Deze 26 rondjes om de kerken liggen verspreid door het hele noorden van Fryslân, en hebben elk een lengte die varieert tussen 5,1 en 18,3 kilometer. De totale lengte van alle 26 rondjes is 337,4 kilometer, waarmee de rondjes een gemiddelde afstand van 13 kilometer hebben. 

Door de grote variatie qua afzonderlijke afstanden, kun je er per wandeldag voor kiezen om bijvoorbeeld 1, 2, 3 of meer rondjes te fietsen of te wandelen. De wandelgids vermeldt welke 12 van de 26 rondjes kunnen worden gefietst.

Het mooie van de wandelgidsen van Fokko Bosker is dat je naast de routebeschrijving en routekaartjes onderweg ook een interessante beschrijving krijgt van het landschap en van de kerken langs de route. Zo verweeft Fokko Bosker cultuurhistorie, erfgoed en landschapsgeschiedenis. 

Deze wandelgids maakt gebruik van de wandelknooppunten van het Friese wandelknooppuntennetwerk, hetgeen het navigeren in het veld vergemakkelijkt.

Elke wandelronde begint met een korte bezinningstekst, die je mee kunt nemen ter overdenking onderweg, zoals:

"Liefde blijkt uit het verdragen van elkaars zwakheden

en te zien naar de goede bedoelingen van een ander."

Verhalen van wat is en van wat niet meer is

Vanmiddag lopen we Rondje 17 in Jorwert en omstreken over een afstand van 10,6 kilometer, maar vanmorgen lopen we éérst Rondje 16, om de kerken van Leeuwarden, over een afstand van 10,8 kilometer. Totaal gaan we vandaag dus 21,4 kilometer wandelen.

Dit rondje begint in Leeuwarden en gaat dan eerst door de binnenstad van Leeuwarden, om dan langs de Dokkumer Ee naar het buurtschap Snakkerburen te lopen, waarna je door het Leeuwarder Bos terug loopt naar Leeuwarden.

Gedurende dit rondje krijg je regelmatig te maken met verhalen van wat er nu nog resteert van vroeger, en verhalen van wat er al niet meer is.

Om 8:20 uur vertrekken we vanuit Feinsum, en rijden we naar de Leeuwarder wijk Bilgaard, waar we de auto parkeren aan de Tylkedam, net buiten de stadsring van de Dammelaan. Als we vertrekken, is het 5 graden Celsius, en bij terugkomst in Leeuwarden om 11:00 uur is de temperatuur gedaald tot 3 graden Celsius. 

Het is bewolkt en droog als we vertrekken, en dat blijft de hele dag zo. Het is en blijft een frisse dag.

Het stadscentrum van Leeuwarden in

Vanuit Bilgaard steken we de Dammelaan over, om dan vanuit de Mr. P.J. Troelstraweg door een woonwijk de doorsteek te maken naar het Leeuwarder zwembad De Blauwe Golf aan de Jelsumerstraat.

Vervolgens maken we vanaf de Spanjaardslaan een doorsteek door de Leeuwarder Transvaalwijk naar de Noordersingel.

Nadat we via de Vrouwenpoortsbrug de Noorder Stadsgracht over zijn gestoken, wandelen we langs het standbeeld van Piet Paaltjens (Francois HaverSchmidt) naar de Prinsentuin.

Achter de Oldehove langs gaan we de Prinsentuin in, waar we de Pier Pandertempel passeren.

Hier en daar wandelen mensen alleen of in tweetallen door de Prinsentuin.

Verhalen van wat niet meer is

Voorbij de Koperen Tuin verlaten we de Prinsentuin, om dan de Groeneweg over te steken, en om het Natuurmuseum Friesland heen door de A.S. Levissonstraat naar de Grote of Jacobijnerkerk te lopen, vroeger de grootste kloosterkerk van Nederland.

In de gevel van de Joodse School hangt een gevelsteen met als opschrift 'Het kind is er niet meer', verwijzend naar de deportatie uit Leeuwarden en het vermoorden van ook de Joodse kinderen in de Tweede Wereldoorlog.

Op het Joods monument liggen hier nog de ettelijke steentjes en bloemen van de Holocaust-herdenking van ongeveer twee weken geleden. 

Voorbij de Jacobijnerkerk komen we voorbij de Oranjepoort achter de kerk Bij de Put, waar ter gelegenheid van de recente herdenking van 26 januari 2025 op verschillende plaatsen bij de gevels van huizen waar vroeger de Joodse stadsbewoners woonden zogenoemde 'stroffelstiennen' zijn gelegd, ter nagedachtenis aan al die Leeuwarder Joden die hier vroeger in deze huizen woonden.

Achter een raam boven zo'n steentjes-monument hangt een bijpassend gedicht.

De namen en de data van internering, de deportatie en van het vermoorden van de vroegere Joodse bewoners staan alle vermeld op de afzonderlijke stroffelstiennen, voor iedere omgekomen Jood een eigen steen in het wegdek.

Naar NHL Stenden Hogeschool

Voorbij de voormalige Leeuwarder synagoge (1744) en dan over de Voorstreek, de Kelders en over het Nauw lopen we door naar de Waag op het Waagplein van Leeuwarden. Het is nog rustig in dit winkelgebied, maar omdat hier en daar de eerste winkels al open zijn, gaat het winkelend publiek al winkel in en uit.

Door de Ossekop maken we een diagonale doorsteek naar het Blokhuisplein, waar we het zicht krijgen op de Blokhuispoort (voorheen Huis van Bewaring) en de Poortbrug.

We draaien naar links om over de Tweebaksmarkt langs het Provinciehuis en de Kanselarij naar De Tuinen te lopen.

Voorbij de Bonifatiuskerk, bij de Noorderweg maken we via de Noorderbrug de oversteek over de Noorder Stadsgracht, om dan verderop door het Rengerspark naar NHL Stenden Hogeschool te lopen. 

Op de hogeschoolcampus steken we het Kennisplein over.

Rechts bewonderen we de mooie nieuwe muurschildering, die we helaas niet in zijn geheel kunnen bekijken, omdat er een tractor met een met zand gevulde aanhangwagen voor staat.

In de molen De Eendragt brengen we een bezoek aan de gebedsruimtes van de hogeschool. 

De hogeschool faciliteert studenten van verschillende religies om hier naar toe te komen voor stilte, gebed en bezinning.

Langs de Dokkumer Ee en door het Leeuwarder Bos

Aan de overzijde van de hogeschoolcampus volgen we de route in noordelijke richting langs de Dokkumer Ee.

Ook na het kruisen van de Dammelaan gaat het alsmaar verder over brede en smalle paden langs de Dokkumer Ee, onder andere door het buurtschap Snakkerburen.

Ter hoogte van de Vierhuisterweg vinden we een houten bank, waarop we plaatsnemen voor onze koffiepauze. Het is hier stil op de grens van water en bos. Een man passeert ons om de hond uit te laten langs het water.

Na deze koffiepauze doorkruisen we het Leeuwarder Bos, te midden van Schotse Hooglanders, en watervogels zoals meerkoeten, eenden en zwanen. Op de Vierhuisterweg naderen we de ingang van de Leeuwarder vliegbasis.

Daar gaan we het Jelsumer Binnenpad op, langs het Burmaniapark, en in het verlengde daarvan volgen we de Tylkedam, weer terug naar onze daar geparkeerd staande auto. 

Om 11:00 uur rijden we dan van Leeuwarden richting Jorwert, waar we straks ons tweede rondje willen aanvangen.