'. Deze fiets- en wandelgids is geschreven door de bekende wandeljournalist Fokko Bosker.
Stichting Tsjerkepaad ijvert voor een zo ruim mogelijke openstelling van monumentale kerken in Fryslân, en zo'n wandelgids is dan een geschikt instrument om fietsers en wandelaars te laten fietsen en wandelen langs (zo mogelijk opengestelde) Friese kerken.
Deze wandelgids is naast de Kleasterrûntsjes van Stichting Tsjerkepaad deels gebaseerd op de Jabiksrûntsjes die Stichting Jabikspaad Fryslân en Stichting Tsjerkepaad jaren geleden al hebben ontwikkeld. Fokko Bosker heeft in die Kleasterrûntsjes en in die Jabiksrûntsjes de nodige aanpassingen gedaan, en voor deze wandelgids ook een aantal nieuwe wandelrondjes gecreëerd, om daarmee 26 inspirerende wandelroutes te ontwerpen langs kerken in noord-Fryslân, door het omliggende cultuurlandschap.
26 wandelrondjes
Deze 26 rondjes om de kerken liggen verspreid door het hele noorden van Fryslân, en hebben elk een lengte die varieert tussen 5,1 en 18,3 kilometer. De totale lengte van alle 26 rondjes is 337,4 kilometer, waarmee de rondjes een gemiddelde afstand van 13 kilometer hebben.
Door de grote variatie qua afzonderlijke afstanden, kun je er per wandeldag voor kiezen om bijvoorbeeld 1, 2, 3 of meer rondjes te fietsen of te wandelen. De wandelgids vermeldt welke 12 van de 26 rondjes kunnen worden gefietst.
Het mooie van de wandelgidsen van Fokko Bosker is dat je naast de routebeschrijving en routekaartjes onderweg ook een interessante beschrijving krijgt van het landschap en van de kerken langs de route. Zo verweeft Fokko Bosker cultuurhistorie, erfgoed en landschapsgeschiedenis.
Deze wandelgids maakt gebruik van de wandelknooppunten van het Friese wandelknooppuntennetwerk, hetgeen het navigeren in het veld vergemakkelijkt.
Elke wandelronde begint met een korte bezinningstekst, die je mee kunt nemen ter overdenking onderweg, zoals:
"Moge de weg je zeggen: volg me maar.
Moge de ster je zeggen: richt je op mij.
Moge de grond je zeggen: bezaai me.
Moge het water je zeggen: drink me.
Moge het vuur je zeggen: warm je.
Moge de boom je zeggen: schuil in mijn schaduw.
Moge de vrucht je zeggen: pluk me.
Als je de weg kwijt raakt,
geen vaste grond vindt en dreigt te verzinken,
als het vuur gedoofd is
en je kou lijdt in een nacht zonder sterren,
als de bomen kaal zijn en je honger en dorst hebt,
dan moge de Eeuwige je zeggen:
"Wees niet bang, Ik zal er zijn"."
Hoofdplaats voor pelgrims die de weg van de sterren volgen
Vanmiddag lopen we Rondje 19 in Oudebildtzijl en omstreken over een afstand van 12,5 kilometer, maar vanmorgen lopen we éérst Rondje 20, om de kerk van Sint-Jacobiparochie, over een afstand van 12,3 kilometer. Totaal gaan we vandaag dus 24,8 kilometer wandelen.
Dit rondje begint in Sint-Jacobiparochie en gaat dan langs de Waddenzeedijk naar Zwarte Haan, en vervolgens over de Oudebildtdijk terug naar Sint-Jacobiparochie.
Het is een route die begint bij de Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie, de Friese startplaats voor pelgrims die op weg gaan naar het Spaanse Santiago de Compostela. In het 12e eeuwse boek de 'Codex Calixtinus' wordt de Camino gezien als de aardse weergave van de stand van de Melkweg op 25 juli; de Melkweg die zich dan vanuit Sint-Jacobiparochie uitstrekt over het Europese continent richting Santiago de Compostela, als de weg van de sterren.
Om 8:00 uur vertrekken we in het - net nog - duister vanuit Feinsum, en rijden we naar Sint-Jacobiparochie, waar we de auto parkeren bij de Groate Kerk in het centrum. Als we vertrekken, is het 7 graden Celsius, en bij terugkomst in Sint-Jacobiparochie om 11:15 uur is nog steeds 7 graden Celsius.
Het is zwaar bewolkt, en overwegend droog. Er waait een straffe wind vanuit het noordwesten over dit eeuwenoude getijdenlandschap, en ondertussen probeert de zon tussen alle wolken door even door te breken.
Van Sint-Jacobiparochie naar Zwarte Haan
Om 8:20 uur gaan we - op de scheiding van duister en licht - van start bij de Groate Kerk in het centrum van Sint-Jacobi-parochie. Over het Westeinde lopen naar de westelijke rand van de bebouwde kom. Daar gaan we het Spoorrondsy op, en ook dan lopen we nog behoorlijk beschut tegen de harde wind.
Maar als we dan het Sandpad op gaan, aan de westkant van de grote boomgaard aan de rand van het dorp, krijgen we gedurende het hele eind over het schelpenpad tot aan de brug over de Ouwe Faart te maken met een fiks harde tegenwind.
Aan de overzijde van de Ouwe Faart gaan we de Oudebildtdijk op naar de Westhoek.
Daar draaien we de Boonweg op, waarover we met fikse tegenwind in de richting van de Waddenzeedijk lopen. Vlak vóór de zeedijk staan twee oude Citroëns in de tuin, vanwege de abominabele staat ervan voorbeelden van vergane glorie.
Aan het eind van de Boonweg klimmen we de zeedijk op, waar we dan een weids uitzicht krijgen over de kwelders, het Wad en de Waddenzee.
In de luwte van de Zeedijk lopen we dan door naar Zwarte Haan, waar we arriveren ter hoogte van het H.G. Miedemagemaal.
Vanaf het plateau van de vispassage van dit gemaal, hebben we een mooi uitzicht landinwaarts over de Kouwe Faart zuidwaarts.
Fan Nijedyk na Ouwedyk
We lopen door naar de doorgang naar de Waddenzeedijk.
Daar passeren we het beeld van de Slikwerker, die hier tegen het binnendijkse talud staat, ter ere van en ter nagedachtenis aan al die slikwerkers die Fryslân Bûtendyks hebben gecreëerd tot wat het nu is.
Vanaf de Waddenzeedijk hebben we dan wederom een schitterend uitzicht over de buitendijkse kwelders, het Wad en de Waddenzee.
Dan dalen we af van de zeedijk, en lopen we het buurtschap Zwarte Haan binnen.
Het gelijknamige restaurant is gesloten, dus we steken de Nieuwebildtdijk over, en gaan dan aan de andere kant van de dijk het Kaatsgat op. Daar vinden we in de luwte van de dijk en van de dijkbebouwing langs de Nije Faart een bankje, waarop we plaatsnemen voor onze koffiepauze.
Daarna volgt een ongeveer twee kilometer kaarsrecht pad van het Kaatsgat langs de rietkraag van de Kouwe Faart, tot aan de opgang naar de Oudebildtdijk.
Daar aangekomen, passeren we Jabikstate, het dijkhuis van Jabik & Maaike, die - zo constateren we - niet thuis zijn.
Iets verderop komen we dan langs het voormalige Café De Oasthoek, dat momenteel te koop staat.
De mooie muur-schildering van dit oude café (1889) is een opvallend object voor wie hier op de oude zeedijk passeert.
Over de Kadal naar de Groate Kerk van Sint-Jacobiparochie
Als we bij de T-splitsing met de Kadal arriveren, steken we de Ouwe Faart over, en wandelen we over de Kadal zuidwaarts naar Sint-Jacobiparochie.
Direct voorin het dorp gaan we het voormalige spoortracé op, over een smal schelpenpad tussen woonblokken en bedrijfsgebouwen door naar de Georg van Saksenstraat.
Dan hoeven we alleen nog maar in zuidelijke richting naar de Groate Kerk vóór ons te lopen. Omdat op dit moment twee ons bekende vrijwilligers in het Jabikshuus aan het werk zijn om de Kerstnachtdienst voor te bereiden, kunnen we hier even naar binnen om onder andere van het toilet gebruik te maken.
We zien in het register van het Jabikspaad hier ook dat de Jabikspaad-wandelaar Lucas Visscher die gisteren bij ons een refugiostempel haalde, hier zijn startstempel van het Jabikspaad bij de Groate Kerk heeft verkregen.
Vóór de Groate Kerk gaan we nog even langs het pelgrimsmonument van Henk Rusman, dat vóór deze pelgrimskerk is opgesteld.
Daarna stappen we in de auto naast de kerk, en rijden rond 11:15 uur vanuit Sint-Jacobiparochie naar Oudebildtzijl, waar onze middagkuier zal aanvangen van Rondje nummer 19 van Rondjes om de kerken in noord-Fryslân.
