Pelgrim

Donderdag 9 november 2023

 

Cover van 'Pelgrim'

Pelgrim

Hans Peter Roel (1964) liep naar het Spaanse bedevaartsoord Santiago de Compostela. 

Het werd voor hem een pelgrimstocht vol met heftige emoties, met boeiende ontmoetingen en leidend tot levensveranderende inzichten. Tijdens deze voettocht ontdekte Roel de magie van het leven.

Hij schreef daarover zijn boek 'Pelgrim', met als ondertitel 'Een voettocht naar Santiago de Compostella'.

Hans Peter Roels voettocht verandert langzaam van een slopende fysieke onderneming in een spirituele reis, waarin hij bijzondere mensen ontmoet, zichzelf beter leert kennen en eeuwenoude wijsheid ontdekt. 

Dit boek lezend, wandel je als het ware met Hans Peter mee en je leest erin over het gevecht met zichzelf en met de elementen. Zo kun je je als het ware laten meevoeren door ruim 900 kilometer aan verhalen over onder andere boeiende ontmoetingen. 

Met zijn boek roept Roel je op tot nadenken over het leven, en specifiek over de invulling die je daar als individu aan geeft. Het is zijn missie om mensen te helpen om bewuster en krachtiger in het leven te staan.

Hans Peter Roel over zijn boek en over zichzelf

Hans Peter Roel noemt zijn boek een waarheidsgetrouw en persoonlijk verslag van zijn voettocht (in 2016), van het Franse Saint-Jean-Pied-de-Port naar het Spaanse Santiago de Compostela.

• Ik realiseerde me dat mijn leven in een razendsnel tempo voorbij was gevlogen.
• Ik raakte verstrikt in de verwachtingen van anderen, en ik leidde een hectisch bestaan.
• Ik kwam weinig aan mezelf toe. Mijn lichaam protesteerde.
• Ik wil mezelf vinden.
• Ik was in de afgelopen vijftig jaar de man geworden die vrijwillig een leven leefde, dat vooral goed was voor anderen.
• Ik ging datgene doen waar ik diep van binnen altijd naar had verlangd.
• Ik wilde uit het systeem stappen, en mezelf opnieuw ontdekken.
• Ik wil de volledige voettocht naar Santiago de Compostela wandelen.

Roel schrijft aan het eind van zijn boek dat dit een 'boek van hoop' is geworden, bedoeld om mensen te steunen, terwijl de wereld in brand staat.

Een voettocht naar Santiago de Compostella

Hans Peter Roel neemt zich voor om onderweg iedere camino-deelnemer te vragen naar diens belangrijkste levensles, zoals bijvoorbeeld: "Werk tot je dood, en blijf zo lang mogelijk actief. Blijf jezelf ontwikkelen en wees hongerig naar nieuwe kennis."

Verder had hij elke dag een 'song van de dag' en heeft hij voor elke dag een thema.

• Je weet pas of iets een juiste beslissing is als je deze hebt genomen.
• De drang om mijn essentie te ontdekken, was sterker dan mijn angsten.
• Ik leerde dat een pelgrim degene is die zijn eigen grenzen bepaalt.
• Over zijn tocht zegt hij: "Nog nooit ben ik zo mezelf geweest als tijdens mijn voettocht naar Santiago de Compostela".
• Het lopen zit in mijn bloed, en ik weet nu dat ik mijn leven lang zal blijven wandelen.
• De onrust moet uit mijn systeem.
• Juist in het kind in mij zitten de energie, het plezier en de sprankeling van mijn persoonlijkheid.

De fysieke uitdaging

• De reis naar Saint-Jean-Pied-de-Port is een belevenis op zich.
• De pelgrimage naar Santiago de Compostela wordt ook wel 'de voettocht van de ontmoetingen' genoemd.
• Mensen zetten op de camino geen maskers op, en vertellen alles open en eerlijk.
• Mijn levensles is dat het geluk binnen ieder mens zit, en dat je leert te genieten van kleine dingen.
• Een gezamenlijk einddoel bindt altijd.
• Ik moet hier helemaal niets, en kan zelf bepalen wat ik ga doen. Alleen al die wetenschap is helend.
• Ik verlang naar de eeuwenoude paden, waarop geluk en wijsheid liggen te wachten.
• Wie eenmaal aan de camino is begonnen, verlaat die nooit meer. Mijn leven is na deze reis voorgoed veranderd.
• Mijn grote doel is altijd een rechte lijn naar onafhankelijkheid en vrijheid geweest. De realiteit is een kronkelig bergpad gebleken.
• Santiago (Sint Jacob) schept blijkbaar een ongelofelijke band tussen mensen.
• Zonder een gemeenschappelijke taal is het lastig communiceren.
• Als ik gemekker wil horen, koop ik wel een geit!
• De natuur zuivert mijn gedachten, en maakt mijn hoofd leeg.
• Het is beter om naar de hemel te kijken, dan om er te wonen.
• Het samen wandelen en samenleven met al die culturen en al die wereldburgers, betekent voor mij hoop op vrede.
• Het leven is niet fair.
• De drie hoofdredenen om deze pelgrimstocht te lopen zijn: Vanuit dankbaarheid; Om vergeving te krijgen; Om in jezelf de kracht terug te vinden om een persoonlijke groeispurt door te maken.
• Het meest hoop ik op persoonlijke en spirituele groei.
• De meeste mensen lopen alleen, en zijn op zoek naar aanspraak en inspiratie.
• Het leven is bedoeld om te genieten van alles wat je overkomt, zelfs van tegenslag.
• Leer te ademen vanuit de onderbuik, zeker als je kracht nodig hebt.
• Een pelgrimsstaf is noodzakelijk op de camino, om je te behoeden voor verzwikking, of om wilde honden op afstand te houden.
• Wie in het dal blijft, zal nooit de andere kant van de berg zien. Het mooiste uitzicht komt na de zwaarste klim.
• Oordopjes en een slaapmasker zijn een must om de camino te overleven.
• De reis maakt u tot een pelgrim.
• Ik begin langzaam in het ritme van de pelgrim te komen.
• Wees dankbaar voor alles wat het leven je geeft.
• Hoeveel mensen zouden deze voettocht graag willen maken, maar hebben de kans niet om hun wandeldroom te verwezenlijken?
• Het 'moeten' heeft me naar de keel gegrepen, en het onbehagen in mijn leven nam de laatste jaren sterk toe.
• Het leukste aspect van de camino is de vriendschap, die in de kortste keren ontstaat met medepelgrims.
• Vergeving staat bij mij ook voor loslaten. Pas na vergeving kan een mens verder met zijn leven.
• Het meest waardevolle van de camino blijven toch de mensen die ik tegenkom, met hun motivaties, en vooral met hun verhalen.
• Het moment van de dageraad herbergt magie.
• De schepping is zo prachtig, dat ze wel door een God gecreëerd moet zijn.
• Mijn zucht naar meer waardering en complimenten van anderen is een kansloze missie.
• Stilte is voor de geest, wat slaap is voor het lichaam.
• Ruimte en weidsheid heb je nodig, om inspiratie op te doen, en om je leven te overzien.
• Weidsheid opent je geest, en versterkt je ruimdenkendheid.
• Ieders leven wordt geleid door God, terwijl ze denken dat we zelf aan het stuur zitten.
• Het is verre van toeval dat ik de camino loop, net zoals de mensen die ik ontmoet op mijn pad zijn gestuurd.
• Vandaag krijg ik een lesje in nederigheid, en leer ik hoe het voelt om niet mee te kunnen.
• Misschien huil ik niet omdat ik te zwak ben, maar omdat ik te lang sterk ben gebleven.
• Mijn leven duurt niet langer door haast te maken. Misschien kan ik niet vluchten voor de gevoelens die diep in mij aanwezig zijn.
• Ik moet de controle loslaten, en gaan luisteren naar wat het leven mij te vertellen heeft.
• Wees trouw aan jezelf, en doe geen dingen om alleen anderen te plezieren.
• Ik moet de boeken voor mezelf gaan schrijven. Hoe mooier ik het voor mezelf formuleer, hoe authentieker, en daardoor hoe beter het boek is.
• Geduld is het geheim voor het bereiken van het hoogste niveau in wat je ook wilt.
• Iets van waarde creëren, is het mooiste dat je als mens in je leven kunt bereiken.
• Hier op de camino telt geen faam.
• Maak plezier in je leven, en doe een ander niet aan wat je zelf niet aangedaan wil worden.
• Hoe minder ik bezit en last bij me draag, hoe lichter het leven wordt, en hoe groter de kans op geluk is.
• Neem het leven en vooral jezelf niet te serieus.
• Wees relaxed en dankbaar.
• Wat is Spanje toch een fantastisch land.
• Ik heb geleerd geen aandacht te besteden aan mensen met een groot klagend vermogen, of met een extreem kritische blik.
• Zoals het leven op de camino is, zo zou mijn leven altijd moeten zijn.
• Gek genoeg ben ik minder tolerant geworden voor oppervlakkigheid.
• Je kunt niet altijd geluk met je gesprekspartner hebben.
• Door alle eeuwen heen zijn waarschijnlijk vele miljoenen mensen op pelgrimage naar Santiago de Compostela geweest.
• Door de onvolkomenheden in mijn leven niet te accepteren, maak ik het mezelf en ook mijn direct omgeving moeilijk.
• Waarom zou ik op zoek gaan naar de Schepper in kerken, terwijl het goddelijke overal om mij heen in de natuur te vinden is?
• Hoe minder je aandacht schenkt aan een zwarte stip, hoe eerder die uit je leven verdwijnt.
• In slechts één luttele seconde kan je leven totaal overhoopliggen, aan de positieve kant, maar ook aan de negatieve kant.
• Blijkbaar is de camino aantrekkelijk voor mensen met flink wat levensjaren op de teller.
• Zodra ik een dag-thema heb gekozen, wordt het ingevuld met voorbeelden en ontmoetingen met pelgrims.
• Het leven is onvoorspelbaar. Wacht daarom niet om je dromen waar te maken.
• Hoeveel mensen hebben geen grote plannen voor na hun pensioen, terwijl ze hun pensioenleeftijd nooit halen?
• Pas als je vrij bent van angst, kun je jezelf zijn, en heb je toegang tot je diepste kern.
• Misschien zie ik voor het eerst iets van mijn ware zelf.
• De weidsheid en stilte geven mij het gevoel van vrijheid.
• Zelf de regie in handen hebben, is het ultieme gevoel van vrijheid voor mij.
• De ontvolking van het Spaanse platteland is nergens zo zichtbaar als hier.
• Het leven is niet te plannen.
• Gaandeweg maakt iedere pelgrim zijn eigen weg.
• Het bijzondere van je levenspad is, dat er geen weg terug is.
• Er is maar één weg die je kunt gaan: vooruit!
• Vrijheid is ook pas gaan eten wanneer je honger hebt, en jezelf loskoppelen van de vaste eetmomenten.
• Deze camino voelt zo bevrijdend.
• Ook afscheid nemen hoort bij de camino.

De camino is een minisamenleving

De camino leert u eenvoudig te leven.

De camino schenkt u een nieuwe familie.

De camino is zwaar. en zal een hoge tol van u vragen.

De camino roept u op om het leven te aanschouwen.

De camino is de plaats waar aarde en hemel elkaar raken.

De camino haalt de essentiële waarden van ons mens-zijn naar boven.

De camino is een pelgrimage, die zich kenmerkt door eenvoud en soberheid.

De camino is een les in het achterhalen waar het in het leven echt om draait.

De camino is voor mij vrijheid in haar meest ultieme vorm.

De camino is de overgang naar een nieuwe fase in mijn leven.

De camino is de voetreis van mijn leven geweest in alle opzichten; ik heb er de magie ervaren en weet nu dat er zoveel meer is dan wij rationeel kunnen bevatten. 

De camino staat zo dicht bij het dagelijkse leven, en kan zo ingrijpend zijn, dat mensen daar weet van moeten hebben.

De camino is de reis van mijn leven geweest.

De mentale uitdaging

• Het einddoel is voor iedereen gelijk, maar welke weg je kiest, beslis je zelf.
• Wandelen is de natuurlijke snelheid van de mens.
• Als je wandelt, heb je ook de tijd om mooie contacten te leggen met andere pelgrims.
• Ieder mens zou meer moeten wandelen, om zich te verbinden met anderen, en met de omgeving.
• De mens heeft zijn negatieve gedachten doorgaans niet onder controle. Wat er uit zijn mond komt, heeft de mens wel onder controle.
• Om positiever in het leven te kunnen staan, moet ook ik mijn hang naar perfectionisme loslaten.
• Je kunt vechten wat je wilt, maar ellende en tegenslag zijn en blijven er toch.
• Wat heb je aan geld en bezit, als je geen tijd meer hebt?
• Het lopen op de meseta voelt alsof er een nieuwe weg naar binnen ontstaat.
• Ik ben gewoon goed genoeg zoals ik ben, zelfs al ben ik verre van perfect.
• Ik laat mijn leven door anderen sturen en bepalen.
• Je kan niet meer geven als je niets meer te geven hebt, en ik moet leren om voor mezelf te kiezen.
• Alle uitersten bij mensen liggen heel dicht bij elkaar.
• Ieder mens heeft zijn eigen beeld van de wereld. Aan jou om te kiezen welke wereld je wilt zien.
• De meeste mensen hebben geen flauw benul van wat ze willen.
• Weet precies wat je van het leven wilt, visualiseer het en geef het aandacht.
• Sleutelmomenten zijn momenten of ontmoetingen met mensen, die achteraf gezien voor een ommekeer in iemands leven zorgen.
• Het frustreert me dat ik elke keer weer een reden bedenk om niet te gaan doen wat ik in mijn hart wil doen.
• Ieder mens functioneert volledig onbewust volgens de wetmatigheid van plezier en pijn.
• Ons zelfbeeld en de manier waarop we ons gedragen, worden grotendeels bepaald door anderen.
• Het leven is magisch voor wie het wil zien. In één dag op de camino gebeuren er meer wonderen dan gedurende een jaar thuis in Nederland.
• Rust vinden is me in Nederland nooit gelukt, en dat ontdek ik hier pas op de camino.
• Je ziel kun je zelf ervaren.
• Het is een kwestie om jezelf te durven overgeven aan wat er is, om de rust en vrede te ervaren.
• Leef in het moment, in het hier en nu.
• Liefde is altijd om je heen, en je ervaart het in mensen en in de natuur.
• Je vindt altijd wat je zoekt.
• Laat alles los, en je zult alles hebben. 
• Om te ontvangen, hoef je alleen je handen te openen.
• Loslaten en vertrouwen dat het goedkomt, klinkt zo gemakkelijk, maar is zo moeilijk.
• Het is bijzonder om te ervaren dat er mensen zijn die hun leven geven om anderen te dienen.
• Uiteindelijk heeft ieder mens de behoefte om waardevol te zijn voor anderen, en voor de wereld.
• Hoe ons leven loopt, daar hebben we niets over te vertellen. Maar je hart volgen, dat kan iedereen.
• Muziek voedt onze ziel.
• Het gaat in het leven niet om het vergaren van geld en bezit, maar om mooie vriendschappen en waardevolle relaties.
• Ik ontmoet op de camino mensen die me raken, omdat ze mooi en bijzonder zijn.
• Iedereen speelt hier de hoofdtol in zijn eigen speelfilm, en iedere film is anders.
• Het leven wordt onmiddellijk anders als je vertraagt.
• Accepteer jezelf met je goede en slechte kanten.
• Dieper zinken dan te moeten leven op straat, is niet mogelijk.
• Ik kan mijn leven meer sturen, dan ik ooit voor mogelijk heb gehouden.
• Ik wil me minder door anderen laten leiden en ga meer mijn eigen koers en hart volgen.
• Een eerlijk en open geest is de juiste manier om in het leven te staan.
• Iedereen tevreden proberen te houden, is een valkuil, waarvan veel mensen last hebben.
• Het is onmogelijk dat iedereen je aardig vindt.
• Mensen hebben respect voor, en houden van authentieke mensen.
• De moderne mens bezit teveel overbodige spullen.
• In contact met de natuur voelt niemand zich eenzaam.
• Ik weet nu dat ik goed gezelschap ben voor mezelf. Als je het goed kunt vinden met jezelf, ben je nooit alleen.
• Door please-gedrag komt mijn ziel niet volledig tot bloei, en ben ik mezelf kwijtgeraakt.
• Pijn lijden hoort bij pelgrimeren.
• Een ontstoken voet betekent in de regel het einde van de camino.
• Elke dag op de camino is anders. Ik kom op andere plaatsen, en ontmoet andere mensen.
• Hier lijkt elke dag een jaar te duren.
• Ik voel dat ik leef!
• Het gevoel van vrijheid maakt me euforisch.
• Dit is een voettocht, die me nu al heeft veranderd, en die de rest van mijn leven nog verder op de kop zal zetten.
• Ik heb het besluit genomen, trouw te zijn aan mezelf. Dat betekent ook keuzes maken in de manier waarop ik in het leven wil staan.
• Hier hoef ik niet te doen wat anderen willen dat ik doe.
• De verbondenheid die ik met andere pelgrims voel, voedt mijn ziel.
• Pelgrims helpen elkaar, al kennen ze elkaar niet.
• De offers aan elkaar maken iedere pelgrim rijker dan toen hij aan zijn voettocht begon.
• Respect voor elkaar is wat iedere pelgrim verbindt.
• Er is op de camino respect en herkenning voor de inspanning, die iedere pelgrim levert.
• De Santiago-familie vormt een groep van mensen, die elkaar helpen en samenwerken.
• Wat een rust in dit huis van God. Hier voel ik een rust, vrede en geluk in mijn lijf.

Op de camino .....

Op de camino is iedereen gelijk.

Op de camino telt geen status of geld.

Op de camino loopt alles anders dan gepland. Daarin verschilt de camino niet van het echte leven.

Op de camino is er bij mij geen plaats voor het wereldnieuws.

Op de camino ben ik in staat om de pure vrijheid te ervaren, en ik moet zeggen dat het mij bevalt.

Op de camino ervaar ik de ultieme vrijheid. Zo ervaar ik hier de volledige vrijheid, vrijheid in denken, vrijheid in ervaringen en vrijheid in de manier waarop ik mijn dag indeel.

Op de camino leer ik om met tijd om te gaan.

Op de camino doen status of bezit er niet toe.

Op de camino heb ik geleerd dat het leven ook zonder haast doorgaat.

Op de camino ervaar ik dat mensen in een hechte gemeenschap leven.

Op de camino drink je beter goedkoop mineraalwater uit flesjes, die je overal kunt kopen.

Op de camino heb ik geleerd om meer te leven in het hier en nu, en minder plannen te maken voor de toekomst.

Op de camino ben ik gaan vertragen, en heb ik leren voelen.

Op de camino heb ik mezelf teruggevonden, en daarvoor dank ik God op mijn blote knieën.

De spirituele genezing

• Rust zorgt voor meer balans, en dat ervaar ik hier.
• In Denemarken is tijd geen geld, maar is tijd liefde en gezelligheid.
• Het houden van een siësta is gezond.
• Van angst kun je afkomen, door er dwars doorheen te gaan. Angst is vaak een niet-reëel fenomeen.
• Je bepaalt zelf je leven, of een ander bepaalt het voor jou.
• Anderen kunnen je soms even steunen, maar de persoon die je altijd vergezelt, ben je toch zelf.
• Wat we aan rijkdom bezitten, is nooit genoeg. Onze hebzucht is de grote boosdoener. 
• Geluk zit in de kleine dingen, en in eenvoud.
• Je moet in het leven altijd je eigen tempo volgen, en je moet je niet aanpassen aan het tempo van een ander.
• We zijn ver afgedreven van onze natuur.
• Niemand kan in deze complexe wereld in de toekomst kijken. Ik weet honderd procent zeker dat de toekomst anders is dan ik nu denk.
• Als je wilt horen dat ieder mens zijn portie geluk, maar ook zijn portie ellende krijgt, moet je de camino gaan lopen.
• Uiterlijk zegt niets over de binnenkant van mensen.
• Als we elkaar meer verhalen zouden vertellen, zou de wereld er beter uitzien.
• Het echte talent van mensen is het vermogen om je talent te ontwikkelen door een grenzeloze ambitie, gekoppeld aan obsessief hard werken.
• Wat heeft de natuur een grote invloed op mensen, zelfs zonder dat we het beseffen.
• Wat voelt het goed om mentaal afscheid te nemen van zaken die niet bij me passen, en waar ik spijt van heb.
• Voor mij biedt het voortbestaan van mijn ziel troost, en laat het mijn angst voor de dood verdwijnen.
• Pelgrims moeten lijden om hun doel te bereiken, en dat bindt hen.
• Uit mijn comfortzone komen, vergt moed.
• Ik moet me volledig overgeven aan het leven.
• Je kunt alleen de werkelijkheid naar je hand zetten, als je precies weet wat je wilt.
• Laat je toekomst los, en vertrouw erop dat je visualisatie werkelijkheid wordt.
• Volg je ingevingen, om wat je maar wilt, werkelijkheid te laten worden.
• De gewenst realiteit zal zich plots openbaren.
• Ieder mens heeft de gave om zijn droomleven te realiseren.
• Misschien moet ik anders gaan denken.
• Niet alleen het leven gaat snel, dat geldt ook voor de camino.
• Van 'moet' naar 'moed' scheelt maar één letter, en toch is het een wereld van verschil.
• Nooit had ik verwacht dat de camino naar Santiago de Compostela mijn leven zo op de kop zou zetten.
• Het kruis staat symbool voor de overwinning van Jezus op de dood, en voor goddelijke bescherming.
• De diversiteit in geslacht, leeftijd, cultuur en taal van alle pelgrims op de camino is enorm. Juist deze verscheidenheid maakt de reis zo boeiend. Verscheidenheid is in wezen de essentie van het leven.
• Alles verandert continu, en ik kan niets vasthouden.
• De schuld geven aan een ander leidt altijd tot verbittering en teleurstelling, omdat je daarmee de regie van je leven uit handen geeft. 
• Leg voor alles de verantwoordelijkheid bij jezelf, om je af te vragen wat je ervan kunt leren. Daarmee heb je de regie in handen, en groei je als persoon en in wijsheid en kennis.
• Er staan inmiddels zo veel gele pijlen of Sint-Jacobsschelpen op de camino, dat je onmogelijk meer kunt verdwalen.
• Hier is iedereen gelijk, en verbeeldt niemand zich dat hij of zij meer is dan de ander.
• Eén zijn met het hier en nu is een bijzondere ervaring.
• Muziek is voedsel voor de ziel.
• Waar mensen zijn, zijn er naast goedheid en liefde, ook fraude en misbruik.
• Als iets mij tegenvalt, duur het vaak extra lang. 
• Als je bij vol bewustzijn gelooft dat iets echt kan, dan lukt dat ook. Geloof geeft je vleugels.
• Mensen passen hun gedrag aan, en doen dingen tegen hun zin, om de ander te plezieren, en om in de pas te lopen.
• Mijn hart is opengegaan op de camino, en ik doe nu precies wat ik wil.
• Hoe zwaar je leven ook is, er is elke dag wel iets om even van te genieten.
• Het lopen van de camino is een eenvoudig leven, maar ik voel in elke vezel van mijn lijf dat ik leef.
• Het is de liefde waar alles op deze wereld om draait.
• Het meest goddelijke gevoel dat we hebben gekregen, is beminnen, en dat kunnen we als de besten.
• Misschien leven we ook wel veel te gehaast, en zijn we te ongeduldig, omdat we alles willen meemaken. Het leven is helaas te kort om al het moois op de wereld, in de liefde en in relaties te kunnen ervaren.
• Iedereen wil alles uit het leven halen, en dat nog liefst vandaag.
• Wat zijn het allemaal toch bijzondere mensen die de camino lopen! Ik ben gedurende mijn hele leven nog nooit zoveel mooie mensen tegengekomen als in de afgelopen zes weken.
• Hoe dichter ik bij Santiago de Compostela kom, hoe meer ik wil vertragen.
• Ik geloof dat doorzettingsvermogen één van de meest krachtige karaktertrekken is bij de mens. Niemand redt het alleen op talent.
• Je komt op de camino alleen dat tegen, wat je tegen moet komen. Het voelt goed om jezelf te verliezen in de juiste richting. Ook ik heb de ervaring dat de camino me precies heeft aangereikt wat ik nodig had op dat moment.
• Bij de belangrijke keuzes in het leven moet je altijd je hart volgen, wat de consequenties voor anderen ook zijn.
• Wat zou de wereld er anders uitzien, als alle mensen zo vriendelijk tegen elkaar zouden zijn als de pelgrims op de camino.
• Ik hoop dat ik de magie van de camino nog even kan vasthouden.
• Wonderlijk genoeg heb ik een afstand van bijna 900 kilometer nodig gehad om de 30 centimeter van mijn hoofd naar mijn hart te overbruggen.
• Niemand kan me mijn vrijheid afnemen. Die zit namelijk in mijn hoofd en in mijn hart. 
• Moed, vrijheid en omzien naar de medemens draag ik hoog in het vaandel.
• Ik voel me echt een lid van deze pelgrimsfamilie, waarin iedereen bereid is om de anderen te steunen en te helpen.
• Mijn nieuwe doelen zijn innerlijke groei, inspiratie en mijn talent ontwikkelen.
• Ik leef meer in het hier en nu, en geniet van de kleine geneugten die op mijn pad komen.
• Het belangrijkste dat de camino mij heeft laten zien, is dat vreugde en levensgeluk in kleine dingen zit.
• Gezondheid is zo vanzelfsprekend, en pas als die hapert, besef je hoe belangrijk ze is.
• Gewoontes zijn taai, en ze kunnen je terughalen naar je oude gedrag.

Elke voettocht eindigt met de laatste stap

• Er is een wereld vóór en een leven ná de camino.
• Het belangrijkste verschil is dat ik mezelf heb gevonden, en meer leef vanuit mijn hart.
• Iets wat je gedurende 50 jaar hebt opgebouwd, raak je niet zomaar kwijt.
• De zekerheden zijn weggevallen.
• De angst voor armoede is verdwenen.
• Alles is goed zoals het is, en ik ben goed zoals ik ben!
• Ik communiceer beter over waar mijn grenzen liggen.
• Lange voettochten elk jaar zijn heilig.
• Elke reis confronteert me opnieuw met mezelf.
• Iedere dag is een kans om een beter mens te worden.
• Als je eenmaal aan een pelgrimstocht bent begonnen, stopt die nooit meer.
• Ik heb geleerd hoe ik schepper van mijn werkelijkheid kan worden.
• Ik ben zielsgelukkig dat we onze vroegere moeizame relatie in respect, liefde en mildheid hebben kunnen omzetten.
• Het geluk, de vreugde en het plezier in kleine dingen van het leven zien, doe ik nog elke dag.
• Ik heb het leven echt leren vertrouwen, en daardoor kon ik de controle loslaten.
• In 2016 ben ik de camino gaan lopen, en ben ik ver van huis gegaan, om dicht bij mezelf te komen.