In Praise of Walking

Maandag 27 maart 2023
 

Cover van 'Te voet'

Te voet

De mens als soort wordt gedefinieerd door onze manier van voortbewegen, namelijk: op twee benen. Het bracht ons vanuit het hart van Afrika naar verre delen van de wereld, zoals Alaska en Australië. Het bevrijdde onze handen èn onze geest. Toch weten maar weinig mensen hoe rechtop lopen precies werkt, laat staan dat we inzien welke voordelen het ons oplevert.

In zijn boek 'Te voet' (2020) brengt neurowetenschapper - tevens fervent wandelaar - Shane O’Mara een ode aan het lopen: van de evolutionaire beginselen miljoenen jaren geleden, tot het meest recent wetenschappelijk onderzoek naar de mechanische magie van balans en richtingsgevoel; van de positieve effecten van lopen op onze fysieke èn mentale gezondheid, tot de manier waarop samen lopen heeft bijgedragen aan het overleven van onze soort.

In onze zittende levens zetten we al deze zaken op het spel. Als het aan O’Mara ligt, gaan we zo snel mogelijk meer lopen; of het nu bergopwaarts is, of naar het park om de hoek, naar school, of naar ons werk. We zullen daar beter van worden – als mens en als samenleving.

Shane O'Mara schreef het boek 'Te voet' als een enthousiast en overtuigend pleidooi voor lopen. Hij gaf zijn boek als subtitel mee: 'Hoe twee benen de mens verder brengen.'

Dit boek werd vertaald vanuit het Engels naar het Nederlands door Luud Dorresteijn. De oorspronkelijke titel van dit boek is: 'In praise of Walking' (2019).

Hoe twee benen de mens verder brengen

In dit boek wordt het hele gebied van het menselijk lopen behandeld.

Shane O'Mara wil met zijn boek aantonen hoe noodzakelijk het is dat we weer gaan lopen.

Deze onderzoeker-schrijver wil met zijn onderzoek toespitsen op het toepassen van psychologie en neurowetenschappen in beleidsvorming en verwante gebieden.

De invloeden die van buitenaf door middel van activiteit in het lichaam doordringen tot in de hersenen, vormt een centraal thema in dit boek.

De les waar alles om draait in dit boek is deze: lopen verbetert elk aspect van ons sociaal, psychologisch en neuraal functioneren.

• Lopen maakt onze geest flexibel.
• Omdat we op twee benen lopen als mens, hebben we onze handen vrij.
• Lopen is ongelooflijk goed voor onze geest, voor ons lichaam, en voor onze leefgemeenschap/samenleving.
• Samen wandelen kan één van de beste loopervaringen zijn. Sociaal wandelen - samen lopen met een doel - kan een effectieve prikkel zijn om echte verandering in de samenleving te bereiken.
• Lopen maakt ons sociaal.
• Regelmatig bewegen verbetert ons denken, ons voelen en onze creativiteit op tal van manieren, en bevordert ook nog eens onze gezondheid.

Waarom lopen goed voor je is

• Een stad kun je moeilijk doodmaken.
• Het verleden is nooit dood, het is zelfs nooit voorbij.
• Onze herinneringen aan voorvallen en gebeurtenissen zijn niet perfect; ze concentreren zich op hoofdzaken, ze interpreteren, ze spitsen zich toe op bepaalde saillante details, en negeren andere.
• Alleen al het staan mobiliseert cognitieve en neurale bronnen, die anders in rust blijven.
• Lopen vergroot de bloedtoevoer naar de hersenen.
• Lopen levert je een betere cognitieve beheersing.
• Regelmatig wandelen fungeert als een rem op het verouderen van onze hersenen, en kan dat proces zelfs in belangrijke mate omkeren.
• Je wordt pas ouder als je stopt met lopen.
• Stevig doorwandelen en een goed wandelritme voorkomt veel van de akelige kwalen.
• Lopen verhoogt de creativiteit, de stemming, en het verscherpt het denkvermogen.
• Bewegen is goed voor lichaam en geest.
• Medicatie geeft vaak bijwerkingen. Beweging doet dat niet.
• Lopen versterkt elk aspect van ons wezen, van onze fysieke gezondheid, en van onze geestelijke gezondheid tot ons sociale leven.
• Het bestuderen van activiteiten van de hersenen in beweging is wel mogelijk, maar niet eenvoudig.
• Als je loopt, heeft je visuele systeem een extra scherp waarnemingsvermogen.
• Lopen verandert merkbaar de hersenactiviteit op subtiele, belangrijke en krachtige manieren.
• Lopen verbetert de hersenactiviteit meetbaar. Het gehoor, het gezichtsvermogen en de reactiesnelheid verbeteren allemaal tijdens actieve beweging.
• Lopen heeft een aanzienlijke en blijvende afname van de vetten als belangrijk voordeel. Wil je afvallen? Maak dan een heel lange voettocht. Doe dat in de natuur, over een periode van dagen tot weken. Dat heeft een gunstig effect op je, ook op de daling van je ontstekingswaarden.
• Dagelijks lopen kan het hart aanmerkelijk beschermen.
• Schadelijke veranderingen in het lichaam kunnen snel ten goede worden gekeerd, door heel veel te lopen.
• Behalve voor de gezondheid, is lopen ook goed voor onze hersenen, ons lichaam en voor ons gedrag.
• Lopen is de stimulans voor de stemming, voor de creativiteit en voor het denken.

Voettocht uit Afrika

• Hersenen hebben zich ontwikkeld ten behoeve van het bewegen.
• De waarneembare verschijningsvorm van het ene dier in vergelijking met het andere oogt misschien heel anders, maar wat betreft de fundamentele genetische opbouw (het genotype), zijn ze in grote mate gelijk.
• Genetische programma's die nodig zijn voor lopen, zijn aanwezig in heel uiteenlopende diersoorten.
• Selectie en aanpassing van eerder bestaande aanpassingen, met behoud van hun belangrijkste componenten van de structurele morfologie, lijkt regel te zijn.
• De genen die onze beweging moeten aansturen, waren al aanwezig in onze eerste gezamenlijke voorouders.
• Mensen laten een unieke vorm van tweevoetigheid zien.
• We zijn goede langeafstandslopers, mits we een matige snelheid aanhouden.
• We zijn buitengewoon goede wandelaars, misschien wel de beste wandelaars van alle dieren.
• In wezen is lopen voor ons een sociale bezigheid.
• Als je snel wilt gaan, loop dan alleen. Als je ver wilt gaan, loop dan samen (Afrikaans gezegde).
• De homo sapiens ontstond rond 300.000 jaar geleden als aparte soort.
• Mensen bewegen zich - net als dieren - door de wereld op een wijze die energie probeert te besparen.
• We vinden vaak een precair evenwicht tussen energieverbruik door beweging en energiebesparing door te zitten of te liggen.
• Beter is het als je beweging dagelijks in vaste porties wordt gedaan, gedurende je hele leven.
• We kunnen en moeten veel meer lopen dan een schamel aantal stappen.
• Ga naar buiten en loop veel en vaak, en doe dat elke dag. Je zult er in meer opzichten profijt van hebben, dan je beseft.

Hoe je moet lopen: de techniek

• Leren lopen wordt terecht gezien als een belangrijke mijlpaal in de individuele autonomie; het is ook een belangrijke mijlpaal in de ontwikkeling van de hersenen.
• Wij mensen zijn bij de geboorte uitgerust met de aanleg, maar niet met het vermogen om te lopen.
• Je leert lopen door elke dag duizenden stappen te zetten en tientallen keren te vallen.
• Kruipen helpt de ontwikkeling van de uitgebreide spiergroepen, die ook belangrijk zijn voor het lopen.
• Loopvaardigheid verbetert met de jaren.
• Peuters en kleuters slapen veel, en slaap is nodig om alles wat overdag is geleerd, op te slaan.
• Het ervaren van lopen (ofwel bewegen), is het ervaren van een brein en een geest, die zich door de wereld bewegen.
• Het hart is ook een spier; daar vraagt lopen ook iets van.
• Als je echt loopt, worden daarnaast verscheidene hersengebieden die betrokken zijn bij de motoriek, actief.
• De hersenen moeten het hoofd tijdens de beweging stabiliseren.
• Contact met de weg zorgt voor de weerstand die nodig is om vooruit te komen.
• Bergbeklimmers die worden bedolven onder een sneeuwlawine, hebben heel veel moeite om erachter te komen wat boven en wat onder is.
• Ritme is onlosmakelijk verbonden met lopen.
• Ritmisch motorische bewegingen worden aangestuurd door het ruggenmerg - onder het hersenniveau.
• Lopen leidt tot cognitieve mobiliteit, en lopen verandert ook kwalitatief de sociale interacties van een kind.

Hoe je moet lopen: waar ga je naartoe?

In dit hoofdstuk wordt uitgelegd hoe de hersenen de wereld in kaart brengen onder het wandelen, bijvoorbeeld over hoe we onze weg vinden, waarheen we gaan, hoe we verdwalen, en hoe we de buitenwereld weergeven in ons brein.

• Normaal zicht is niet vereist om te leren lopen en navigeren in uitgestrekte driedimensionale ruimtes.
• Het ruimtelijk inzicht is het besturingssysteem van de andere zintuigen.
• We onderschatten reistijden, omdat we de afstand niet goed inschatten - en dat komt voort uit de complexiteit van de wegen die we moeten nemen.
• Hoewel de veelheid aan manieren waarop we kunnen verdwalen groot is, navigeren we toch verrassend goed.
• De pijn die wordt ervaren door een ingrijpende gebeurtenis, wordt deels niet veroorzaakt door het verlies in het heden, maar door het verlies van een toekomst die men zich heeft voorgesteld.
• Activering door lopen is nodig om ruimtelijk inzicht te krijgen.
• Lopen is waarschijnlijk de beste beweging van allemaal.
• Lopen is het gevolg van samenwerkende hersengebieden, die spiergroepen aansturen, waarmee je kunt lopen.
• De plaats-cellen in het menselijke brein vertellen je waar je je bevindt, en ze werken het beste en verzamelen de meeste informatie als we lopen.
• Plaats-cellen coderen waar je je bevindt in je omgeving, en hoofdrichtingscellen coderen je oriëntatie in die omgeving. Daarbij zijn er nog heel veel andere celtypes, die een steentje bijdragen aan ons ruimtelijk inzicht.
• Lopen vertrouwt op het navigatiesysteem van de hersenen, en andersom geeft lopen continu een heleboel informatie door aan de cartografische en navigatiesystemen in de hersenen.

Lopen in de stad

In dit hoofdstuk gaan we als het ware door de straten van een stad lopen, en bekijken we hoe deze omgeving onze wandeling vormt.

• De beste manier om een stad te leren kennen, is te voet.
• De zogenoemde olifantenpaadjes of afstekertjes of wenspaden zijn de wegen van de vrije wil. Dat zijn de paden en sporen die in de loop van de tijd zijn gemaakt door de wensen en voeten van wandelaars; met name de paden die tegen het ontwerp of tegen de planning indruisen.
• De vorm van de stad die we creëren, bepaalt de vorm van onze stadwandelingen, in positieve en negatieve zin.
• De beste wandelingen in steden moeten doelgericht, veilig, comfortabel en interessant zijn.
• Onze geestelijke gezondheid is enorm gebaat bij een gemakkelijke toegang tot de natuur.
• We zullen merken dat we een hele generatie, en de generatie daarna, hebben veroordeeld tot gevangenschap in hun eigen huizen, met al het verlies van autonomie, eigenwaarde en individueel en maatschappelijk welzijn dat hieruit voortvloeit.
• Veranderingen die het lopen voor ouderen en gehandicapten vergemakkelijken, maken het ons allemaal makkelijker.
• Lopen bevordert op allerlei manieren onze creativiteit en productiviteit.
• Bewegen heeft het prachtige voordeel dat het de gezondheid van de hersenen en van het hart op peil houdt, en zelfs versterkt.
• De volgende mijlpaal van de stadsplanologie bestaat uit het integreren van wat we weten over onze mentale en fysieke gezondheid, en dat betekent dat we de beloopbaarheid van dorpen en steden tot prioriteit moeten maken. Dat bevordert de sociale cohesie, en ook de economische activiteit.
• Grotere steden hebben (in verschillende landen) de snellere wandelaars.
• We lopen sneller als er grotere beloningen op het spel staan. Inspanning en het vooruitzicht op een beloning gaan daarom hand in hand.
• We stemmen ons wandeltempo onderling op elkaar af.
• Het sociale leven is alleen leefbaar, doordat we onze vijandige impulsen voortdurend onderdrukken.
• In bijvoorbeeld winkelstraten richten we onze blik op de kijkrichting van de ogen van de ander, om te zien waar die naar kijkt, en waar hij vermoedelijk naar toe gaat. Daarna voeren we snel een koerscorrectie uit, om het contact te minimaliseren; en de ander doet hetzelfde.
• Onze hersenen zijn zeer sociaal. We zien vaak snel aan mensen wat ze van plan zijn, door alleen maar naar ze te kijken.
• We kopiëren anderen, omdat een ingewikkelde neurale machinerie waarvan we ons niet bewust zijn, tot actie overgaat.
• We hebben een flexibele wisselwerking met de wereld, terwijl we ons erin voortbewegen.
• Mensen trekken weg uit de stad, om te genieten van een trager levenstempo; en ze gaan naar de stad om erdoor te worden gestimuleerd.
• We moeten onze steden Easy (gemakkelijk om te belopen), Accessible (toegankelijk voor iedereen), Safe (veilig voor iedereen) en Enjoyable (plezierig voor iedereen) maken, voor het beloopbaar maken en het overzichtelijk inrichten van onze steden.

Balsem voor lichaam en geest

In dit hoofdstuk worden de mogelijk bredere gunstige effecten van lopen onderzocht, en wordt bekeken welke invloed wandelen heeft op onze stemming, mentale gezondheid en hersenfunctie.

• Wandelen - vooral als je het regelmatig en vaak in de natuur doet - zorgt ervoor dat we ons beter voelen.
• Een goede wandeling geeft je een flinke oppepper, in allerlei opzichten.
• Ons lichaam is gebouwd voor regelmatige beweging, en heeft daar profijt van.
• Een simpele gedragsverandering - veel lopen - is een goede en gemakkelijk uitvoerbaar manier om negatieve persoonlijkheidsveranderingen die het gevolg zijn van een zittend leven, om te buigen.
• We moeten opstaan en lopen.
• Kruisgangen van bijvoorbeeld kloosters (veelal rond een tuin - waar de natuur dan het middelpunt is) en andere gebouwen zorgen ervoor dat mensen buiten kunnen lopen, terwijl ze beschermd worden tegen de elementen.
• Uitzicht vanuit een raam dat een glimp biedt van de lucht en van de bomen, zou ons welbevinden ook aanmerkelijke kunnen vergroten.
• We zijn slecht in het voorspellen van het effect dat een bepaalde activiteit op ons gevoel zal hebben.
• Contact met de natuur heeft mogelijk belangrijke effecten op de gezondheid en op het psychologisch welzijn van de mens.
• Het herstellend effect (bij bijvoorbeeld stress) wordt het best bereikt door blootstelling aan natuurlijke omgevingen.
• We zouden er een gewoonte van moeten maken om regelmatig in de natuur te gaan wandelen.
• Er is een positief verband tussen fysiek bezig zijn, en een vermindering van de kans op depressie.
• Vrij kleine veranderingen in de mate van activiteit, hebben een heel groot positief effect op het voorkómen van depressie.
• We moeten onze omgeving zo inrichten dat deze ons stimuleert meer in beweging te komen.
• Als de drempel om te beginnen met lopen eenmaal overwonnen is, zal het gevoel van welbevinden en geluk door het lopen toenemen, en daardoor neemt de bereidheid om te lopen weer toe.
• Wandelen heeft krachtige en blijvende gevolgen voor onze stemming, doordat het ons gevoel van welbevinden verbetert, zowel op dat moment als op de lange termijn.
• Door aerobe lichaamsbeweging worden ook nieuwe hersencellen aangemaakt in het volwassen brein.
• Om zoveel mogelijk gezondheidsvoordelen uit wandelen te halen, dient over een redelijke afstand constant een pittige snelheid aangehouden te worden.
• Wanneer we regelmatig wandelen, of bewegen, worden moleculen in ons spierstelsel aangemaakt, die op hun beurt positieve veranderingen in onze hersenen teweegbrengen.
• Wanneer spiercellen weinig of niet meer gebruikt worden, verzwakken ze, en dat geldt ook voor hersencellen. Dus: 'Use it, or lose it'.
• Veel zitten is slecht voor je. Niet alleen je spieren en je hersenen gaan daardoor achteruit, want er treden dan ook nog méér ongunstige veranderingen in je op, zoals in je persoonlijkheid, in je stemming, en ook in de structuur van je hersenen. Bewegen is daartegen een medicijn, zonder bijwerkingen.

Creatief wandelen

• Wandelen geeft je de gelegenheid om over dingen na te denken; een stille dialoog met jezelf te voeren over hoe je een probleem het beste kunt oplossen.
• Er is een wezenlijke relatie tussen lichaamsbeweging en het opwekken van gedachtestromen, en ook tussen beweging en creatief werk.
• Door met cognitieve concentratie te wandelen, bereid je jezelf voor op bijvoorbeeld schrijven.
• Mindwandering = je gedachten de vrije loop laten, het herhaaldelijk raadplegen van het autobiografisch geheugen, en de aandacht richten op iets anders dan de onmiddellijke omgeving.
• Creatief denken is het creëren van iets wat nieuw is en ook enige waarde heeft.
• Wanneer we onze gedachten actief laten afdwalen, vinden we gemakkelijker een creatieve oplossing voor een probleem.
• Het voordeel van lopen in gezelschap is dat je gemakkelijk informatie uitwisselt, en die informatie vervolgens kunt samenvoegen met je eigen herinneringen, gedachten en gevoelens.
• Wanneer we onze gedachten de vrije loop laten, krijgen ideeën de ruimte om samen te komen; en wanneer we geconcentreerd denken, kunnen we bepalen of die combinatie onzin is, of interessant en nieuw.
• Door de overstap op een sneller tempo, neemt je vermogen om samenhangende gedachten te vormen, sterk af.
• Wandelen in een net iets lager tempo dan waarbij je voortdurend moet opletten, heeft het grootst mogelijk effect op onze creatieve cognitie.
• We hebben toegang nodig tot verbindingen tussen verschillende hersengebieden die doorgaans niet met elkaar samenwerken, want zo ontstaan mogelijk nieuwe en interessante, creatieve ideeën.
• Staan brengt onmiddellijk veranderingen in zowel de bloeddruk als de hersenactiviteit. Staan en lopen vergen meer van ons lichaam en van onze hersenen, dan zitten.
• Lopen bevordert onze creativiteit en ons probleemoplossend vermogen op allerlei onverwachte manieren.
• Door lopen, gaan ideeën vrijelijk stromen.
• Zelfs onze lichaamshouding is mogelijk van invloed op onze cognitie, stemmen en creativiteit.
• Onze creativiteit kunnen we bevorderen door een lichaamshouding aan te nemen, die aansluit bij onze stemming.
• Het inzetten van strategieën die de kracht van mobiele cognitie benutten, heeft een meetbaar effect op de stemming en het welzijn van mensen, en ook op hun productiviteit.
• We schatten tijdsintervallen vaak te lang of te kort, afhankelijk van hoe we ons voelen.
• Onze ervaring van tijd fluctueert, afhankelijk van of we lopen of zitten.
• Wandelen brengt ons naar een 'plek' waar we helderder kunnen denken.
• Wandel om het plezier van het wandelen, en om het plezier van het nadenken over een vraagstuk.

Sociaal wandelen

• "Ik (Shane O'Mara) heb nooit een pelgrimstocht gelopen, en ik weet vrijwel zeker dat ik dat nooit zal doen."
• We zijn geëvolueerd om samen te wandelen.
• Pelgrimstochten zijn een bekend voorbeeld van sociaal wandelen, al lopen de meeste pelgrims in hun eentje.
• Zelfs de eenzame pelgrim wandelt voor en met een verbeelde gemeenschap in zijn gedachten.
• De ware bekoring van het wandelen ligt in het praten.
• Er bestaat een onderling verband tussen sociaal actief zijn, en algemeen welbevinden.
• Lopen biedt een mogelijkheid tot gezamenlijke creativiteit, en ook tot speelsheid.
• Sociale cognitie vergt een onbewuste uitwisseling van signalen zoals spraak, gelaatsuitdrukking, houding en lichaamsbewegingen, en zo ontstaat een gezamenlijke wereld door gedeelde aandacht en afstemming op elkaar, ondersteund door hersennetwerken, die attenderen op het handelend vermogen en de handelingen van anderen.
• We zijn van nature geneigd ons op te splitsen in groepjes van twee en drie personen.
• Angst voor hoe je een eenvoudige synchronisatieopdracht met anderen zult uitvoeren, werkt het uitvoeren van die opdracht tegen.
• Nabootsing van het gedrag van anderen, en de bereidheid om anderen na te bootsen, zijn ingebouwd in ons zenuwstelsel.
• Mensen zijn uiterst gevoelig voor de gedragingen van anderen, en stemmen hun eigen gedrag daar al gauw op af.
• Lopen is voor ons veel meer dan een manier om ons te verplaatsen - het biedt ook talloze mogelijkheden tot sociale interactie.
• We kunnen een psychologische euforie ervaren, wanneer we deel uitmaken van een grote menigte, die zich heeft verzameld voor een gemeenschappelijk doel. 
• Mensen die tijdens het lopen meer sociale verbondenheid ervaren, hebben een hogere levenskwaliteit.
• Een protestmars is niet zinloos als deze gepaard gaat met andere vormen van effectieve, collectieve actie, die is gericht op verandering van wetgeving en beleid.
• Overheden zouden protestmarsen gewoon doorgang moeten laten vinden, en alleen controlerend moeten optreden ter voorkoming van schade aan eigendommen en lijf en leden.
• Lopen zou bovenaan het prioriteitenlijstje moeten staan van beleidsmakers, van mensen die in de zorg werkzaam zijn, en van stedenbouwkundigen.

Lopen is onze toekomst

• Nu de mens steeds meer naar de stad trekt, moeten we goed voor ogen houden dat onze steden er zijn voor mensen.
• We moeten er voor zorgen dat lopen een vanzelfsprekende, vaste gewoonte in ons dagelijks leven wordt.
• Voor het welzijn van ons allemaal hebben we stadsplanologen en architecten nodig, die beloopbaarheid omarmen als de kernactiviteit waar het om draait, en waar onze steden en dorpen van afhankelijk zijn.
• Voor veel ervaringen kan het voldoende zijn dat je slechts de betekenis of de kern ervan herinnert.
• Oefeningen die de gezondheid van het hart bevorderen, bevorderen die ook van de hersenen.
• De meeste soorten (organismen) die ooit hebben bestaan, zijn uitgestorven.
• Alle evolutionaire factoren bij elkaar opgeteld, leiden tot verschillende overlevings- en voortplantingspercentages, die over lange periodes uitmonden in de eigenschappen van de individuen waaruit een genetische populatie bestaat.
• Plaatselijke autoriteiten zouden er veel meer aan kunnen doen om wandelaars te ondersteunen.
• Veel zitten veroorzaakt een negatieve afwijking van je persoonlijkheidsfactoren.
• Veel lopen (of ook aerobe lichaamsbeweging) beschermt ons hoogstwaarschijnlijk tegen klachten van depressieve aard, en kan deze ook verminderen; althans in elk geval in vergelijkbare mate als de beste farmaceutische antidepressiva.
• Alle echt geweldige gedachten ontstaan tijdens het wandelen.
• Een goede nachtrust - waarbij alle fasen van de slaapcyclus worden doorlopen - is het allerbelangrijkst.
• Als we beleid willen veranderen, moeten we ook rekening houden met hoe we redeneren en beslissingen nemen. Wanneer we redeneren, hebben we namelijk de neiging om argumenten en data aan te passen aan een standpunt dat we al hebben ingenomen ('confirmation bias' ofwel bevestigingsvoorkeur genoemd).

Lopen komt voort uit onze verre evolutionaire verleden, 

maar lopen is ook onze toekomst.

Klooster Claercamppad van Harlingen naar Pingjum

Vrijdag 24 maart 2023
 

Bij het Afsluitdijk Wadden Center in Kornwerderzand

Klooster Claercamppad

Op 1 juni 2022 presenteerde de wandel-journalist Fokko Bosker zijn nieuwe fiets- en wandelgids, van het zogenoemde 'Klooster Claercamppad', met de volgende subtitel aangeduid: 'Wandel- en fietsroutes door de Friese Waddendelta'.

Deze nieuwe gids bevat voor wandelaars: 13 etappes, 3 rondwandelingen, 1 wadlooptocht, 2 stadswandelingen en 3 fietstochten.

In de Friese Waddendelta ontmoeten water en land elkaar. Dit kustgebied is door de golven en getijdenwerking in duizenden jaren gekneed uit zand, klei en veen. Op de kwelderruggen vestigden zich de eerste Friezen en legden zij de basis voor hun rijk, dat zich uitstrekte vanaf Noord-Frankrijk tot aan Denemarken. Het Klooster Claercamppad brengt deze bijzondere landstreek, de natuur en geschiedenis in veelkleurige verhalen en met afwisselende wandel- en fietsroutes tot leven.

De route van dit pad loopt in grote lijnen vanaf Lauwersoog over Zoutkamp naar Dokkum, en voert dan verder naar Sint-Jacobiparochie (de startplaats van het pelgrimspad 'Jabikspaad'), Franeker en de Hanzestad Bolsward, om vervolgens met een lus over Makkum en Harlingen langs de kust en over de dijken terug naar Sint-Jacobiparochie te leiden. 

De eeuwenoude cultuurgeschiedenis van terpen, deltawerken, middeleeuwse kerken, kloosters en florerende handelssteden vertelt een bijzonder gelaagd verhaal.

Wandelen op fietspaden in winter & voorjaar

Inmiddels hebben Durkje en ik alle wandel-etappes van het Klooster Claercamppad gelopen. Maar ja, er staan ook nog drie fietstochten in deze routegids. En waar je kunt fietsen, kun je vrijwel altijd ook wandelen. Andersom is dat vaker niet het geval, omdat sommige wandelpaden - bijvoorbeeld graspaden door de weilanden - niet toegankelijk zijn voor fietsers. Maar wandelen op fietsroutes kan vrijwel altijd wel. Dus we hebben het plan opgevat om ook de drie fietsroutes van dit routeboekje te gaan lopen. Bovendien doen we dat in de winter en in het vroege voorjaar; een periode waarin sommige onverharde wandelpaden slecht toegankelijk zijn. Fietspaden zijn in de winter en in het voorjaar vrijwel altijd wel goed toegankelijk, dus deze wintermaanden zijn heel geschikt om de van de routegids voor ons nog resterende fietsroutes van deze routegids te gaan wandelen. Zo gezegd, zo gedaan.

Fietstocht Súdwest Fryslân in 3 wandeletappes

Vandaag gaan we wandelend aanvangen met onze derde van de drie fietsroutes, door te beginnen met de zogenoemde 'Fietstocht Súdwest Fryslân', een fietstocht - in drie dagen wandelend - van totaal 73,2 kilometer.  

Op deze vrijdag lopen we de eerste van de drie etappes van deze fietstocht, over een afstand van 24,9 kilometer.

Het thema van deze fietstocht is: 'Over zeedijken door het land dat uit het water oprees'. We volgen namelijk de fietspaden over en langs oude en nieuwe zeeweringen door het noordwesten van Fryslân. Daarom is het wel ietwat opmerkelijk dat in het routethema de geografische aanduiding 'Súdwest' Fryslân wordt genoemd.

We beginnen vanmorgen in Harlingen, en lopen dan via Zurich, Kornwerderzand en Cornwerd naar Pingjum.

Het is vandaag aangenaam zonnig, en beslist niet koud met een temperatuur rond de tien graden Celsius. Het is licht bewolkt en de hele dag droog, maar de wind waait met een stevige windkracht 7 genadeloos hard, wat overduidelijk is in het eerste deel van onze route, als we in zuidelijke richting langs de Waddenzeedijk lopen.

Om kwart voor acht vertrekken we vanmorgen in Feinsum. We rijden eerst naar Pingjum, waar we de auto parkeren aan de rand van het dorp. Met de andere auto rijden we naar Harlingen, waar onze etappe van vandaag begint.

 

Van Harlingen via Zurich naar de Afsluitdijk 

Om 8:45 uur vertrekken we vanmorgen bij het monument van 'De Stenen Man' (Caspar de Robles), aan de Westerzeedijk in het zuiden van Harlingen. Als we de zeedijk op zijn geklommen bij het monument en het uitzicht over de Harlinger zeehaven, het strand en de Waddenzee hebben, voelen we pas echt hoe hevig de wind waait. We besluiten derhalve het eerste stuk niet buitendijks, maar binnendijks te lopen.

Aan de voet van de Caspar de Roblesdijk wandelen we zuidwaarts. Daarbij passeren we onder andere de stalen boogbrug over de N31, ter hoogte van de Strandweg.

Even later wandelen we Zurich binnen.

In Zurich gaan we niet door het dorp, maar blijven we aan de voet van de Waddenzeedijk, en lopen we achter Zurich langs.

Een eindje verderop gaat het dan buitendijks verder, langs de door de harde wind opgezweepte Waddenzee.

We hebben over de Waddenzee uitzicht op onder andere de grote zeesluizen van Kornwerderzand. 

Buitendijks gaat het zo verder in de richting van Kornwerderzand, de Afsluitdijk op. 

Aan de andere kant van de zeedijk is het fietspad afgesloten voor doorgaand verkeer, maar buitendijks kun je ongehinderd verder richting Kornwerderzand. Buitendijks is al een tracé fietspad klaar, dat pas in gebruik wordt genomen als de doorgaande fietsroute over de Afsluitdijk weer is opengesteld. 

Door opstuwend zeewater en harde wind ligt hier en daar al zeewier op het fietspad.

Buitendijks naar Kornwerderzand

We kunnen buitendijks langs de vloedlijn verder tot aan Kornwerderzand. Vlak voor het viaduct over de A7 ontmoeten we twee medewerkers van het infrabedrijf, die zo vriendelijk zijn ons te begeleiden naar de voor wandelaars gecreëerde doorgang naar het voetpad aan de westkant van het viaduct, waarmee je als wandelaar de A7 over mag steken om in Kornwerderzand het Afsluitdijk Wadden Center te bezoeken.

Eén van de mannen vertelt dat men liever geen wandelaars hier buitendijks heeft lopen, waarna we hen uitleggen wat ze helemaal in het begin van de Afsluitdijk buitendijks aan bewegwijzering zouden kunnen doen om wandelaars daar onder de A7 door te bewegwijzeren naar de veel beter toegankelijke asfaltweg aan de zuidzijde van de Afsluitdijk, die je ook kunt volgen naar Kornwerderzand. Ze waren er nog niet van op de hoogte dat de bewegwijzering buitendijks nu nog ontbreekt, en zeggen toe dat te zullen regelen, opdat volgende wandelaars zich vanaf de kop van de Afsluitdijk kunnen voegen naar een goede bewegwijzering naar Kornwerderzand en/of richting Cornwerd.

Binnendijks naar Cornwerd

In Kornwerderzand gaan we door het dijktunneltje.

Verderop staat een stalen kunstwerk van enkele opspringende vissen.

Tweeëneenhalf uur hebben we tot nu toe langs de kust flink moeten doorlopen om de harde wind uit zee te trotseren, maar we hebben ons tussendoel nu bereikt. Vanaf deze locatie zal de rest van de route overwegend met wind in de rug verder lopen.

Bij het Afsluitdijk Wadden Center gaan we naar binnen voor onze koffiepauze.

Binnen is het personeel druk bezig om alle eten en drinken mooi te presenteren, want er is een bus vol Amerikanen in aantocht, die hier ook komen pauzeren. Even later is het derhalve gezellig druk in het museumrestaurant. 

Na onze koffiepauze verlaten we het Afsluitdijk Wadden Center, om terug te lopen naar het vasteland.

Op het vasteland buigen we rechtsaf, de binnendijkse Houwdijk op.

Langs de Opfeart en verderop aan de overzijde van de vaart wandelen we over de Dorpsweg het dorp Cornwerd binnen. Bij de grote Sint-Bonifatiuskerk raken we in een interessant gesprek verwikkeld met een inwoner van Cornwerd. Daarna houden we onze genoeglijke lunchpauze op een bankje tegenover het kaatsveld van het dorp, wel wat in de wind, maar daarentegen heerlijk in de zon.

Tevreden met Windpark Nij Hiddum Houw

Buiten Cornwerd gaan we de Hayumerlaan op. We lopen daar te midden van de enorme windturbines van Windpark Nij Hiddum Houw, waaraan Pieter jaren geleden heeft gewerkt, toen hij nog bij de Provinsje Fryslân werkzaam was.

De inwoner van Cornwerd die wij zojuist spraken, vertelde tevreden dat men voor dit Windpark Nij Hiddum-Houw een burenregeling en een dorpenregeling heeft gearrangeerd. De burenregeling is bedoeld voor mensen die binnen een straal van 850 meter van één van de windmolens wonen, bijvoorbeeld in Cornwerd. Zij krijgen bij het operationeel zijn van de windmolens jaarlijks een bedrag via die burenregeling uitgekeerd. Dit gebeurt op adresniveau, en de hoogte van dat vergoedingsbedrag is afhankelijk van de afstand van de woning tot het windpark. 

Voor andere naburige dorpen die niet binnen de 850 meter liggen, is de zogenoemde dorpenregeling in het leven geroepen, waarin de dorpsorganisaties van bijvoorbeeld Wons en Zurich collectief kunnen kiezen voor welke dorpsprojecten zij dit vergoedingsgeld willen inzetten. Mooi dat het zo kan in Fryslân, dat omwonenden hier meeprofiteren van de opbrengsten van energieopwekking in hun eigen regio. Wat was het mooi geweest als men dit indertijd ook voor de Groningers in de gaswinregio's vroeg of laat had geregeld; dan had men daar een hoop onnodig leed mee kunnen voorkomen.

Via Hiddum en Hayum naar de Strandweg

We volgen de asfaltweg tussen de akkers en weilanden door langs de buurtschappen Hiddum en Hayum naar de Noorderlaan. Vooral tegen de noordelijke slootswallen van de sloten langs de Hayumerlaan staande voorjaarsbloemen al in bloei. Mooi tooit het geel van het uitbundig bloeiende speenkruid.

En ook het witgeel van de madeliefjes siert de oevers van de sloten al.

Via de Noorderlaan gaan we onder de A7 door en na het oversteken van de Goiumer Feart gaat de doorgaande weg over in de Buitendijk. 

De Buitendijk verlaten we om de Waltingaleane op te gaan, die ons naar de viersprong van onder andere de Strandweg voert. Op deze viersprong gaan we de Klein Huisterweg op, die we geheel volgen totdat we Pingjum binnenwandelen.

Menno's Fermanje van Pingjum

Via de Pibemalaan en de Grote Buren komen we bij Menno's Fermanje, het doopsgezinde schuilkerkje van Pingjum, de plaats waar Menno Simons vroeger vicaris was, voordat hij pastoor werd in het nabije Witmarsum. Door twee rondleiders buiten en in de deuropening worden we genodigd om even binnen te komen in het schuilkerkje. Ze verwachten een groep van zo'n 50 Duitse dopersen, en hebben nog wel even tijd om ons een en ander te laten zien en te vertellen over het doperdom, nationaal en internationaal. Eerst bekijken we het uit slechts één kamer bestaande diaconiehuisje van de mennisten in Pingjum, en daarna bezichtigen we het schuilkerkje achter dit dopers diaconiehuisje. 

We bedanken de gastvrouw en gastheer, en lopen dan buiten verder door het dorp naar de Victoriuskerk.

Voorbij deze terpkerk komen we bij de te koop staande plaatselijke destilleerderij met café aan de rand van het dorp. Hier stappen we in de auto, en dan rijden we eerst naar Harlingen, om op de terugweg naar huis daar onze andere auto af te halen en ook mee te nemen naar Feinsum

Vergaderen op de verhuisdag van Nijkleaster

Dinsdag 21 maart 2023
 

Twee verhuiswagens staan bij de kloosterwoningen op It Westerhûs

Verrassingsbezoek op It Westerhûs
Als bestuur van Stifting Nijkleaster vergaderen we vandaag op een bijzondere dag. Na vele jaren van voorbereiden, restaureren en nieuwbouwen vieren we op deze dag namelijk de verhuisdag. Vandaag verhuizen namelijk de eerste vier kleasterlingen naar hun nieuwgebouwde kloosterwoningen op het in eerste bouwfase nagenoeg gereed zijnde kloostercomplex op It Westerhûs onder Hilaard.

De kloosterlingen hebben al een intensieve verhuisdag achter de rug, en om deze heuglijke overgangsdag samen met hen te vieren, gaan we als bestuursleden van Stifting Nijkleaster en met een delegatie van de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Westerwert voor een kort verrassingsbezoek naar It Westerhûs, teneinde de vier kloosterlingen te feliciteren met hun intrek in de kloosterwoningen in klooster Nijkleaster-Westerhûs.

Als we - na ons eerst verzameld te hebben in Hilaard - iets na 19:00 uur als groep het kloosterterrein betreden, worden de kloosterlingen verrast met ons niet vooraangekondigde felicitatiebezoek.

Felicitatie met bloemengroet voor de kleasterlingen

Twee verhuiswagens staan nog op het terrein bij de kloosterwoningen, en als we één van de woningen binnen gaan, blijkt dat alle verhuizers daar nog even zitten na te praten met de vier kloosterlingen, nu zij de verhuizing zojuist hebben afgerond.

De verhuizers vertrekken, en dan blijven wij achter met de vier kloosterlingen, om hen te feliciteren met een hartelijke bloemengroet.

We blijven daar niet lang, want de kloosterlingen krijgen vast en zeker nog een drukke avond met onder andere het uitpakken van verhuisdozen, en bovendien hebben we aansluitend nog onze maandelijkse bestuursvergadering. We verlaten derhalve It Westerhûs en rijden naar Jorwert, waar onze bestuursvergadering aansluitend plaatsvindt in de Voorkerk van de Sint-Radboudkerk, de kloosterkerk van Nijkleaster in Jorwert.

Forgiven in Britsum

Zondag 19 maart 2023
 

De muziekband van The Young Christian Singers

“Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.”

Vanmorgen gaan we op deze vierde zondag van de Veertigdagentijd samen met Eelke & Ike ter kerke in De Hoekstien, één van de kerken van de Protestantse Gemeente van Britsum-Koarnjum-Jelsum.

We leven momenteel in de vastentijd, op weg naar het Paasfeest. Vóór en tijdens Pasen zien we hoe Jezus - Gods Zoon - Zijn lijdensweg van vernedering gaat, en voor onze zonden sterft aan het kruis. 

Jezus roept ons op om Zijn voorbeeld te volgen: om goed voor elkaar te zijn, vol medeleven, en elkaar te vergeven zoals God ons - in Christus - vergeven heeft.

Dat kunnen we niet op eigen kracht, maar we mogen Hem om hulp vragen, zodat we de ander, maar ook ons zelf kunnen zien in het licht van het kruis.

Rondom dit thema van 'Vergeving' neemt het gospelkoor 'The Young Christian Singers' ons vanmorgen mee in de door haar uitgevoerde themadienst.

Forgiven

Het thema van deze kerkdienst is 'Forgiven', in het Nederlands: Vergeven.

Na een intro uit de Mattheus Passion komen de leden van het gospelkoor zingend de kerkzaal in: "Laat de zwakke zeggen: ik ben sterk; Hosanna voor het Lam dat is geslacht; Jesus died and rose again".

Gospelkoorlid Jan de Vries heet daarna iedereen welkom en opent deze kerkdienst met gebed. Aansluitend zingen we: "Heer, ik prijs Uw grote naam". 

Dan geeft Jan uitleg over het thema van deze dienst, over Forgiven, Vergeving, als de kern van het evangelie. Daarop zingt het koor de titelsong 'Forgive': we hebben altijd de kracht van Jezus nodig.

De introductie over de Zalving wordt gevolgd door het hoopgevende lied 'Toch houdt U van mij'.

Daarop volgt het onderwerp over '70 x 7' maal vergeven, als opdracht van Jezus aan Zijn volgelingen.

Judas schijnt ten tonele, die zich als Jezus' verrader afvraagt: 'Wat heb ik gedaan!'; en wij kijken naar een filmfragment over hetgeen gebeurde in de Hof van Gethsemane. Dan luisteren we naar 'Any Other Way'.

Vervolgens verschijnt Petrus, die vertelt over dat het hem spijt dat hij - in angst gezeten - driemaal heeft ontkend dat hij een volgeling is van Jezus. Dan luisteren we naar 'Peter's song': ik heb al Uw wonderen gezien, en toch ontkende ik U te kennen, vergeef me dat.

 

Als er vergeving is, kan er genezing zijn

Dan neemt Jan de Vries weer het woord om de meditatie te verzorgen over de aan ons geschonken vergeving door het onmenselijk lijden van Jezus. 'Met vergeven & vergeving vragen, beantwoord je de liefde van God."

Na deze verkondiging kijken we naar een filmfragment over Corrie ten Boom, over haar ontmoeting met een beul uit het concentratiekamp waarin ze gevangen zat in de Tweede Wereldoorlog. De beul vraagt Corrie hem te vergeven, en daarmee biedt hij Corrie de gelegenheid om te vergeven, wat niet zo gemakkelijk is - zo blijkt - maar wat wel helend kan werken. Deze situatie verwijst ook naar de bede in het Onze Vader, waarin wij uitspreken: 'Vergeef ons onze schulden, opdat ook wij vergeven onze schuldenaren'. Aansluitend op dit filmisch intermezzo zingen we samen; 'Als er vergeving is, kan er genezing zijn'.

Na het slotgebed van Jan luisteren we wederom naar een fragment uit de Mattheus Passion, en aansluitend zingen we samen: 'Zie het kruis'.

Vervolgens kijken we naar het filmfragment 'He is betrayed', waarna we luisteren naar het gospelkoor dat de song 'He is alive' zingt, met overigens al weer zo'n prachtige solopartij daarbij.

Wij beantwoorden dat gezamenlijk met het gezongen 'Zegekroon', en daarna sluit de muzikaal veelzijdig gospelkoordirigent Wilco Kloosterman deze prachtige viering af, en klinkt tot slot het mooie lied 'Schouder' ten einde.

Waarde(n)vol vieren met deze Themadienst rond Pasen

Om me heen kijkend, valt me op dat de kerkzaal maar mondjesmaat is gevuld met kerkgangers. Als je de kerkgangers van buiten de drie dorpen van deze protestantse gemeente en ook de 'fanclub' van dit gospelkoor even wegdenkt, is wel duidelijk dat de opkomst van de gemeenteleden van Britsum-Koarnjum-Jelsum zachtjes gezegd tegenvalt. Dat is jammer, want het was het alleszins waard om deze schitterende Veertigdagen-viering bij te wonen, waarbij ik wil stellen dat de wel aanwezige kerkgangers en zeker ook het plaatselijke organisatiecomité, èn ook de leden van het gospelkoor met haar band het in alle opzichten ruim hadden verdiend dat deze royale kerkzaal vol kerkgangers had gezeten. Maar niet getreurd, want de kerkgangers die er wel waren, hebben deze kerkdienst als een waarde(n)volle viering beleefd in deze vierde week van de Veertigdagentijd, dank zij de gepassioneerde uitvoering van The Young Christian Singers. 

Klooster Claercamppad van Scharnegoutum naar Leeuwarden

Zaterdag 18 maart 2023
  

Bij Park Jongemastate in Raerd

Klooster Claercamppad

Op 1 juni 2022 presenteerde de wandel-journalist Fokko Bosker zijn nieuwe fiets- en wandelgids, van het zogenoemde 'Klooster Claercamppad', met de volgende subtitel aangeduid: 'Wandel- en fietsroutes door de Friese Waddendelta'.

Deze nieuwe gids bevat voor wandelaars: 13 etappes, 3 rondwandelingen, 1 wadlooptocht, 2 stadswandelingen en 3 fietstochten.

In de Friese Waddendelta ontmoeten water en land elkaar. Dit kustgebied is door de golven en getijdenwerking in duizenden jaren gekneed uit zand, klei en veen. Op de kwelderruggen vestigden zich de eerste Friezen en legden zij de basis voor hun rijk, dat zich uitstrekte vanaf Noord-Frankrijk tot aan Denemarken. Het Klooster Claercamppad brengt deze bijzondere landstreek, de natuur en geschiedenis in veelkleurige verhalen en met afwisselende wandel- en fietsroutes tot leven.

De route van dit pad loopt in grote lijnen vanaf Lauwersoog over Zoutkamp naar Dokkum, en voert dan verder naar Sint-Jacobiparochie (de startplaats van het pelgrimspad 'Jabikspaad'), Franeker en de Hanzestad Bolsward, om vervolgens met een lus over Makkum en Harlingen langs de kust en over de dijken terug naar Sint-Jacobiparochie te leiden. 

De eeuwenoude cultuurgeschiedenis van terpen, deltawerken, middeleeuwse kerken, kloosters en florerende handelssteden vertelt een bijzonder gelaagd verhaal.

Wandelen op fietspaden in winter & voorjaar

Inmiddels hebben Durkje en ik alle wandel-etappes van het Klooster Claercamppad gelopen. Maar ja, er staan ook nog drie fietstochten in deze routegids. En waar je kunt fietsen, kun je vrijwel altijd ook wandelen. Andersom is dat vaker niet het geval, omdat sommige wandelpaden - bijvoorbeeld graspaden door de weilanden - niet toegankelijk zijn voor fietsers. Maar wandelen op fietsroutes kan vrijwel altijd wel. Dus we hebben het plan opgevat om ook de drie fietsroutes van dit routeboekje te gaan lopen. Bovendien doen we dat in de winter en in het vroege voorjaar; een periode waarin sommige onverharde wandelpaden slecht toegankelijk zijn. Fietspaden zijn in de winter en in het voorjaar vrijwel altijd wel goed toegankelijk, dus deze wintermaanden zijn heel geschikt om de van de routegids voor ons nog resterende fietsroutes van deze routegids te gaan wandelen. Zo gezegd, zo gedaan.

Fietstocht Middelzeetocht in 6 wandeletappes

Vandaag gaan we verder met onze langeafstandswandeling op de 'Middelzeetocht', een meerdaagse fietstocht wandelend van totaal 144,4 kilometer.  

Op deze dag wandelen we de zesde - en daarmee de laatste - etappe van deze fietstocht, over een afstand van 25,5 kilometer.

Het thema van deze fietstocht is: 'In het spoor van de middeleeuwse Middelzee: de zee die Fryslân in tweeën spleet'. We volgen namelijk de fietspaden over en langs de oude kaden en de veelal middeleeuwse zeeweringen rondom de voormalige Friese Middelzee.

We beginnen vanmorgen in Scharnegoutum, en lopen dan via Sibrandabuorren, Tersoal, Poppenwier, Raerd, langs de Zwette en door Wytgaard en langs Goutum naar Leeuwarden.

Het is vandaag mooi zonnig winterweer. Het waait enigszins, en het is beslist niet koud met een temperatuur rond de tien graden Celsius. Het is half bewolkt, met veel zonneschijn, en geheel droog.

Om ongeveer half acht vertrekken we vanmorgen in Feinsum. We rijden eerst naar Leeuwarden, waar we de auto parkeren bij de Oldehove. De andere auto rijden we naar Scharnegoutum, waar onze etappe van vandaag begint.

Van Scharnegoutum via Spears naar Sibrandabuorren

Om 8:30 uur vertrekken we vanmorgen bij het dorpshuis aan de Legedyk van Scharnegoutum.

Na het kruisen van de Zwette en de N354 gaan we de Midlânsdyk op, naar het buurtschap Spears.

Vanuit een bosje langs de Aldfeart klinkt het harde doffe geluid van het schot van een jachtgeweer. Even later komt een bestelautootje ons tegemoet, met daarin drie jagers.

Na het oversteken van de Aldfeart met de Spearsterdyk wandelen we Sibrandabuorren binnen. In de berm langs de Fenne staat een lange en brede rij narcissen uitbundig geel in bloei.

Over de Aesgewei wandelen we de bebouwde kom van Sibrandabuorren binnen.

In het dorp kruisen we de Sibrandabuorster Feart over de Kerberts Brêge, een karakteristieke ophaalbrug over deze vaart. 

Bij het plaatselijke doktershuis staat al behoorlijk veel groot hoefblad in bloei, in de slootswal langs de weg.

 

De jagers en de eierenzoekers van Tersoal

Inmiddels wandelen we over It Lange Ein, die we helemaal uitlopen, tot aan Tersoal.

Op het moment dat we in het dorpscentrum de Sint-Vituskerk passeren, parkeren de drie jagers van zojuist hun auto bij de kerk. De drie jagers stappen uit en als ook de jachthond uit de auto is gesprongen, haalt één van de jagers een doodgeschoten eend uit de auto; de opbrengt van de jacht van zojuist. 

Naast de kerk staat het kievitskunstwerk dat hier in het dorpscentrum is geplaatst ter gelegenheid van de honderd jaar bestaande eierzoekersclub de 'Ald Hij'; nu inmiddels 107 jaar oud.

Aan de overzijde van de Bangafeart gaat buiten het dorp de Buorren over in de Marsherne, die we volgen, totdat we het dorp Poppenwier binnenwandelen.

Door Poppenwier lopen enkele hele smalle straatjes als fiets- en voetpad door het dorp. De Binnenbuorren verbindt daarmee de Marsherne met onder andere de Bûtenbuorren aan het andere eind.

Over de Pôle verlaten we Poppenwier.

Urkers in Raerd

Daarna volgen we de lange en rechte Poppenwiersterdyk tot in Raerd.

Op de dorpsterp staat de Laurentiuskerk.

Aan de voet van het kerkhof ontmoeten we de koster, die ons uitnodigt om de kerk van binnen te bekijken. Die uitnodiging spreekt ons aan, dus we gaan naar binnen.

In de hal ligt een gestoffeerd bakje met gebedskralen.

Het kerkorgel van deze kerk is waarlijk een plaatje, zo mooi. 

En dat ook de kwaliteit van dit kerkorgel wordt gewaardeerd, blijkt wel uit het feit dat even later twee mannen van Urk arriveren, samen met twee jongens. Deze twee heren - vader en zoon - komen af en toe vanaf Urk naar Raerd om hier het Raerder kerkorgel te bespelen. 

Ze prijzen de akoestiek van de kerk en de klank van het orgel, en genieten er altijd van om hier te komen om dit mooie orgel te mogen bespelen. Mooi dat de kerkelijke gemeente deze Urker orgelliefhebbers daartoe in de gelegenheid stelt. We beloven de beide heren nog even te wachten met ons vertrek, totdat zij de eerste liederen hebben gespeeld op het orgel; waarlijk prachtig klinkt het galmen van de orgelklanken!

Tegenover de kerk is het voormalige dorpscafé, dat inmiddels dorpshuis is. 

Binnen is momenteel een biljartcompetitie gaande, waaraan zo'n 20 mensen deelnemen. We kijken even binnen, maar drinken op een bankje vóór het dorpshuis koffie, en eten buiten ook een broodje.

Daarna wandelen we naar het Raerder Park Jongemastate.

Honderden kraaien maken er veel kabaal, en in het park ligt als het ware een wit tapijt van sneeuwklokjes. Binnenkort zal hier hoogstwaarschijnlijk een groot aantal stinzenplanten in bloei staan.

Langs de Zwette en via Reduzum naar Wytgaard

Langs de Snitserdyk - de N354 - lopen we naar de Dille-brug over de Zwette. Vanaf deze brug nemen we het fiets- en wandelpad langs de Zwette, in de richting van Leeuwarden.

Voorbij het Ald Swin gaan we met de lange smalle hoge witte brug - de 'Brêge de Swette' - over de Zwette.

Over de Nijlânsdyk gaat het dan verder naar de Overijsselsestraatweg, iets ten noorden van Reduzum.

Nu volgt een lang traject over het fietspad langs de verkeersweg, in noordelijke richting. Even later lopen we daar op de Hegedyk het dorp Wytgaard binnen.

Op het kruispunt midden in het dorp vinden we een bank, waarop we volop in de zon plaatsnemen voor onze lunchpauze.

Via Barrahûs langs Goutum naar Leeuwarden

Vanuit Wytgaard gaat het na onze lunchpauze over de Bredyk naar de Werpsterhoek, waar we ten zuiden van Leeuwarden onder de N31 (de Haak om Leeuwarden) heen gaan. 

Daarna volgen we het nieuwe fietspad onder de spoorlijn door, en dan komen we in het eeuwenoude buurtschap Barrahûs.

Tussen Barrahûs en Goutum passeren we de in ontwikkeling genomen nieuwbouwlocatie 'Middelsee' van Leeuwarden. 

Iets verderop wordt met megagrote letters de naam 'Middelsee' heel prominent de naam van de Leeuwardens nieuwe woonwijk gepromoot.  

Voor de fietsers en voor de wandelaars van het Klooster Claercamppad is dat wel een mooie bijkomstigheid, immers hier in Leeuwarden beëindigen zij en wij de Middelzeetocht van deze fiets- en wandelgids.

In het Huis van Bezinning en Bezieling te Leeuwarden

Bij de entree van Goutum wandelen we vrij snel daarna Leeuwarden binnen.

Nadat we het Van Harinxmakanaal hebben overgestoken, gaat het in een rechte lijn door naar het binnenstadscentrum van Leeuwarden. Nu komen we duidelijk merkbaar in de drukte van de stad.

Bij het Menno Simonsplein aan de Wirdumerdijk aangekomen, zien we dat de deur van de Doopsgezinde kerk open staat, dus daar gaan we naar binnen. Daar ontmoeten we onder andere Minke van der Meulen, een collega van Durkje, die hier vanmiddag als gastvrouw alle gasten van de opengestelde kerk ontvangt. We krijgen er thee aangeboden, en bezoeken even later ook de zogenoemde 'Oergong', zijnde de bezinningsruimte in het Huis van Bezinning en Bezieling naast de kerk van de Doopsgezinde Gemeente.

Als we weer terugkomen in de kerkzaal, arriveert ook Tjitske Hiemstra, de voorganger van deze Leeuwarder Doopsgezinde Gemeente, tevens gastvoorganger van ons Nijkleaster te Jorwert. We drinken vervolgens nog een kop thee alvorens we verder gaan.

Als we even later bij het Perkswaltje langs het Natuurmuseum Fryslân bij de Groeneweg aankomen, slaan we linksaf naar de parkeergarage onder het Oldehoveplein, waar we onze auto afhalen. Met deze auto halen we dan onze andere auto af van ons startpunt van vandaag in Scharnegoutum, en tot slot rijden we dan naar huis in Feinsum.

Vandaag hebben we met deze laatste etappe de Middelzeetocht van het Klooster Claercamppad afgesloten.

Kraaien versus eksters in Feinsum, als metafoor voor Europa

Vrijdag 17 maart 2023
 

Kraaien cirkelen rond het eksternest in Feinsum

Eksternest
Van buiten hoor ik het krassend schelle geluid van kraaien.

Als ik naar buiten kijk, zie ik een groep van zo'n twintig kraaien boven de hoogste boom tegenover ons huis rondcirkelen.

In die boom heeft een eksterpaar vorig jaar een groot nest gebouwd, er eieren in gelegd, en haar jonge eksters grootgebracht.

Twee eksters zitten in de boom, en ze houden de dreigende kraaien nauwlettend in de gaten.

Kraaien

Na enkele rondjes hoog boven de boom gevlogen te hebben, gaan de meeste van de kraaien op de takken hoog in de boom zitten.

De eksters worden daar zichtbaar onrustig van.

De ene ekster

Beide eksters hebben zich strategisch opgesteld, teneinde een aanval op hun eksternest te verijdelen.

De ene ekster blijft standvastig bij de ingang van het nest, om sowieso te voorkomen dat één van de kraaien op en in het nest zal (kunnen) komen.

Het gekrijs van de kraaien houdt niet op.

De andere ekster

De andere ekster heeft zich hoog in de boom geposteerd, en die zet keer op keer de aanval (als beste verdediging) in op één van de kraaien.

Eén voor één worden de kraaien weggejaagd door de moedige ekster, terwijl de andere ekster bij het nest blijft, onderwijl rondjes makend op het nest, en de kraaien boven zich goed in de gaten houdend. 

De kraaien merken dat hun aanval op deze manier geen succes zal worden, en elke keer als de ekster een kraai heeft weggejaagd, verdwijnt er ook een andere mee, net zolang tot alle kraaien zijn verjaagd.

Dan keert na alle gekrijs de rust weer terug.

De moedig aanvallende verdediger gaat op een tak hoog in de boom zitten, op de uitkijk naar eventueel nog volgend gevaar.

Metafoor

Het niet bevriezen, het niet vluchten, maar het door dit moedige eksterpaar met wanhoop verdedigen van haar nest, blijkt deze keer succesvol te zijn in de strijd tegen de grote overmacht van de vijand. 

Ik moet daarbij denken aan de Oekraïense soldaten, die - als veel meer dan zomaar boeren en burgers - met eenzelfde soort wanhoop strijden tegen die schier onoverwinnelijke overmacht van het Russische leger.

Eén moedige ekster verjaagt twintig kraaien.

Taakgroep vergadert in Passietijd

Donderdagmiddag 16 maart 2023
 

Liturgische schikking in de Veertigdagentijd

Doorontwikkelen met een taakgroep

Om het nieuwe Friese, protestantse klooster Nijkleaster verder door te ontwikkelen, is het nodig om elkaar als betrokkenen regelmatig in wisselende samenstellingen te ontmoeten, bijvoorbeeld om te vieren, om de handen uit de mouwen te steken, om te vergaderen.

Daartoe kennen we behalve het bestuur van Stifting Nijkleaster en de kerkenraad van de Protestantse Gemeente Westerwert ook allerlei groepen, die alle een eigen taakstelling kennen. 

Bestuurlijk groeit en bloeit onze samenwerking tussen de Protestantse Gemeente Westerwert en Stifting Nijkleaster. Zo hebben we bijvoorbeeld een gezamenlijke Taakgroep in het leven geroepen, die onderzoek doet naar de beste wijze waarop we zouden kunnen komen tot een zogenoemde Kloostergemeente.

Vanuit die gezamenlijke Taakgroep werken momenteel de twee subcommissie 'Inhoudelijk' en 'Financiën' afzonderlijk en in geregisseerd verband aan de planvorming voor de middellange termijn.

Waar het uiteindelijk over gaat

Vanmiddag komen we als leden van die Taakgroep wederom bijeen in onze Jorwerter kloosterkerk; om met elkaar in gesprek te gaan over de voortgang die we boeken, en over de wijze waarop we met de resultaten van ons voorwerk via consultatie van enkele kerkelijke gremia komen tot een breed gedragen voorstel naar zowel kerkenraad als stichtingsbestuur.

Zo bespreken we vanmiddag bijvoorbeeld een volgende conceptversie van de zogenoemde Plaatselijke Regeling voor de PKN-Kleastermienskip, en ligt ook een tweede concept van de in ontwikkeling zijnde samenwerkingsovereenkomst van beide partijen ter tafel.

Verder bespreken we de resultaten van de formele correspondentie met de classicale gremia van de Protestantse Kerk in Nederland. 

Na afloop van deze vergadering loop ik vanuit de Voorkerk nog even naar het koor van de Sint-Radboudkerk, waar een mooi vormgegeven liturgische schikking is geplaatst in het kader van de Veertigdagentijd, waarin we momenteel leven. Het mag dan organisatorisch wel goed zijn om met volle aandacht te werken aan de zakelijke kanten van onze beoogde kloosterbeweging, maar laten we in elk geval nooit uit het oog verliezen dat onze kloosterbeweging uiteindelijk geen onderneming is, maar een geloofsgemeenschap. Als in de kloosterkerk de kaarsen branden, brengt de stilte van deze eeuwenoude kerkzaal en deze liturgische schikking je weer even daar waar het uiteindelijk allemaal om draait bij Nijkleaster.

 

Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal

Donderdag 16 maart 2023

  

Mira Feticu in Tresoar te Leeuwarden

Lunchlezing van Mira Feticu

Wie het Nederlands met de paplepel ingegoten heeft gekregen, is zich er niet van bewust hoeveel moed en doorzettingsvermogen het vergt om je deze taal en cultuur eigen te maken. 

Het resultaat is bijna nog ingrijpender dan het gevecht zelf: het verandert je identiteit en je leven. 

De Nederlands-Roemeense schrijfster Mira Feticu (1973) beschrijft het vallen en opstaan, de pijn en de vreugde van dit nooit-voltooide proces.

Haar lunchlezing vanmiddag in Tresoar te Leeuwarden – naar haar gelijknamige boek (2021) getiteld ‘Liefdesverklaring aan de Nederlandse taal’ - helpt ons een dieper inzicht te krijgen in de uitdagingen waarvoor nieuwkomers staan, en is tegelijkertijd een hartstochtelijke aanmoediging aan iedereen die bezig is de Nederlandse taal te leren en zich aan te passen aan een nieuwe samenleving.

Van Roemenië naar Nederland

Mira Feticu woont inmiddels 17 jaar in Nederland. 

Ze heeft Nederlands geleerd, onder andere omdat haar man Nederlands is. "Hij was geen macho, maar een man die bloosde; waar ik verliefd op werd."

In Roemenië was ze journaliste van de landelijke omroep. 

Maar, toen ze in Nederlands kwam, voelde ze dat ineens niemand meer was. 

Veel van Nederland, van de Nederlanders en van het Nederlands begreep ze aanvankelijk niet. Mede daarom wilde ze de Nederlandse taal leren, om - zoals ze zegt: "beter te begrijpen". 

Feticu begon met haar Roemeens-culturele bagage als bibliothecaresse te werken in de Haagse bibliotheek, waar ze - als bijkomend voordeel - vooral ook het Nederlands kon oefenen. 

Ze wilde de Nederlanders trouwens ook meer laten begrijpen van Roemenië, en van de Roemenen. 

Mira is uiteindelijk schrijfster geworden, omdat ze is opgegroeid en opgeleid in de Roemeense en in de Italiaanse literatuur. Ze noemt zichzelf 'een product van boeken en van lezen'. 

Ook voor haar dochter heeft ze het Nederlands zo snel mogelijk en zo goed mogelijk geleerd, immers, haar dochter leerde - eenmaal in Nederland - het Nederlands in een razend tempo; en Mira merkte dat ze daarbij achter bleef. 

Feticu voelde zich in het begin door haar taalachterstand als een vreemde, en buitengesloten. 

Ze begon dus de taal te leren; ook om 'diep in de taal' te gaan, om je goed te kunnen uiten, om ook iets anders te kunnen zeggen - (duidelijk te maken) - dan dat de woorden op zich zeggen. 

Taal bleek haar ook te kunnen troosten, op een voor haar heel bijzondere – namelijk 'niet-Roemeense' - manier.     

Taal en gevoel

• Mira Feticu ervoer dat ze op de Roemeense taal niet kon vertrouwen. Poëzie - bijvoorbeeld - in Roemenië was tamelijk gecodeerd, daardoor moeilijk te gebruiken, en daarom ook moeilijk te vertrouwen. 
• Mede vanwege die achtergrond kon ze gemakkelijker haar eigen taal – het Roemeens – achter zich laten. Ze sprak geen Roemeens meer, en besefte pas later dat dat toch ook wel pijnlijk is. "Het is alsof je ‘je gebed verruilt met een contract’", zo verwoordt ze dat. 
• Feticu leerde dat ze met het Nederlands ook een stem kreeg; en ruzie kon maken, en ook duidelijk kon maken dat je het met een ander ergens niet over eens bent. Dán ervaar je pas dat je Nederlands bent, en zo voelde ze zich dan ook, en tevens ingeburgerd.
• Ze studeerde aan de Universiteit van Amsterdam. Daar leerde ze dat ze in Nederland ook iets te vertellen had. Dat was voor haar alle reden om door te gaan met haar studie in het Nederlands. 
• Haar man is tien maanden geleden helaas overleden aan kanker. Toen ervoer ze vooral ook wat ze slechts had kunnen doen zonder taal. Die periode was voor haar immers een heel bijzondere tijd. 
• Het Nederlands is nu haar Jacobsladder – haar taal – geworden. 
• Feticu: "Laat buitenlanders zich vooral niet schamen voor het nog niet goed spreken van de Nederlandse taal."
• Ze begon het woordenboek letterlijk te lezen, om zo alle Nederlandse woorden te (kunnen) gebruiken. Ook nu - na 17 jaar taal leren - wil ze nog steeds dieper de taal leren. 
• Na het overlijden van haar man gebruikte ze nog wel de poëtische functie van de taal, maar bepaalde andere woorden kan ze niet meer gebruiken na en vooral door het grote verlies van haar geliefde. 
• Boeken hebben haar gered. 
• Zonder haar man kon ze eigenlijk niet: "Je zegt wel dat het goed met je gaat, maar thuis voel je dat in je groot gemis natuurlijk niet zo". 
• Ze blijft de schoonheid in de taal zoeken.

In gesprek met Mira Feticu

• Mira Feticu vertelt dat het in haar thuisland aanvankelijk nog haar lot was om juf te worden in het Roemeense dorp. Haar vriendinnen werden dat inderdaad ook. Maar nu weet Mira dat haar man haar lot is, en dat daarmee het haar lot is geworden om Nederlander te zijn.
• Haar dochter - inmiddels literatuurwetenschap studerend - wordt volgende week twintig jaar, en Mira beschouwt die eerste verjaardag zonder haar echtgenoot en vader van haar dochter als een fantastische, maar toch ook wel verdrietige dag.
• Mira: "Als je aan je kinderen verhalen vertelt, en hen boeken geeft, kan het niet anders dan dat je kind een lezer wordt." 
• Feticu vindt het als belachelijk dat je op Nederlandse universiteiten tegenwoordig Nederlandse boeken in het Engels moet lezen. 
• Mira: "We leven hier in een goed land."
• De Roemeense taal van vóór de val - in 1989 - van de voormalige Roemeense president-dictator Nicolae Ceaucescu vertrouwt ze niet meer. De Roemeense taal is na die val dan wel vrijer geworden, maar is niet zachter geworden. De taal was in de ogen van Feticu mishandeld door het communisme. 
• Taal is heel politiek. 
• Mira Feticu heeft door al haar levenservaring geleerd om naar alle pijnen met een afstand te kijken.
• Het is volgens Mira jammer dat talen sterven, maar het is het lot van de mens, en daarmee dus ook van onszelf. 
• Mira: "Het is mooi om te zien dat mensen zo trots op hun taal zijn."

Verkiezingen of aardverschuivingen?

Woensdag 15 maart 2023
  

Stemburo in Dorpshuis De Kampioen te Hijum

Provinsjale Steaten en Wetterskip Fryslân
Vandaag is het de veelbesproken dag van de provinciale verkiezingen, ten eerste voor de Provinciale Staten, en ten tweede voor het Waterschap.

In deze politiek zo bewogen periode houden veel politici en anderen hun hart vast, want hoeveel procent van de stemgerechtigden zal vandaag hun stem uitbrengen, en tot welke veranderingen in ons politieke bestel zal dit leiden in de Waterschappen, in de Provinciale Staten, in de Eerste Kamer, en wellicht op iets langere termijn ook in het kabinet. 

Stemmen in De Kampioen van Hijum

Eén van de stemburo's van onze gemeente Leeuwarden is gehuisvest in De Kampioen, het dorpshuis van het ons naburige dorp Hijum. Daar ga ik vandaag stemmen.

Ik moet even wachten tot de andere stemgerechtigden hun stembiljet in ontvangst hebben genomen, om daarmee in het stemhokje te gaan stemmen.

Eén van de dames van het stemburo ververst nog even de rode potloden, en daarna krijg ik na het overhandigen van mijn stemkaarten de beide stembiljetten overhandigd, om in het stemhokje te gaan stemmen.

De twee biljetten van Provinsjale Steaten en van het Wetterskip Fryslân moeten dan in de daartoe bestemde stembussen worden gedaan, en dan is de kiesklus geklaard. Daarmee is nu aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid en opdracht voldaan.

En nu maar afwachten wat het resultaat zal zijn. Vanavond al op voorhand - en met name morgen - zal bekend worden of deze verkiezingen hebben geleid tot gematigde veranderingen in het politieke landschap, of dat de verkiezingen in deze roerige tijd zullen gaan leiden tot aardverschuivingen in de politieke arena. Daar is de tijd wel rijp voor.

Een middagje op It Westerhûs bij Hilaard

Dinsdag 14 maart 2023

In de kloostergang van de kloosterboerderij & gastenkamers van Nijkleaster

Restauratie & nieuwbouw van Nijkleaster

Vanmiddag ben ik op It Westerhûs onder de rook van Hilaard. 

Het is fris weer; droog en de voorjaarszon schijnt zachtwarm.

Op het erf van Nijkleaster Westerhûs wordt op verschillende plaatsen gewerkt door het personeel van de aannemer en van de onderaannemers. Boren, schilderen, opruimen, straatwerk, van alles wordt er nog aan gedaan om de restauratie van onze kloosterboerderij en van de nieuwbouw van de gastenverblijven en van de kloosterwoningen te voltooien.

In het schuurgedeelte van de gerestaureerde kloosterboerderij komen we met zijn vijven bijeen als vertegenwoordigers van het bouwbedrijf Kolthof en van onze Stifting Nijkleaster om met elkaar door te spreken welke schadeposten we in de afgelopen maanden nog hebben gehad door de stormwinden van het afgelopen late najaar en in de vroege winter. Al het nodige is er in de afgelopen najaarsweken en vroege winterweken al wel aan gedaan om te herstellen waar schade was geleden, en om al het mogelijke eraan te doen om verdere gevolgschade te voorkomen. Inmiddels is alles letterlijk onder pannen, en kunnen we de staat opmaken van de kosten die deze stormschades uiteindelijk met zich mee hebben gebracht.

Het stemt tot dankbaarheid dat alle bouw-uitvoerende partijen hun best hebben gedaan om van dit kloostercomplex een buitengewoon bijzondere en mooie kloosterlocatie te maken, en we zien graag uit naar de opening van dit nieuwe Friese protestantse klooster, die we zullen vieren tijdens het komende Pinksterfeest. Daarna is Nijkleaster operationeel, en worden de eerste kloostergasten van harte welkom geheten voor hun verblijf van één of meer dagen.

Bruce Springsteen Happening in De Hege Stins van Stiens

Zondag 12 maart 2023
 

Dominee Vijko Top met de Friese Bruce Springsteen-coverband

Friese Bruce Springsteen-coverband

De Evangelisatie- en Zendingscommissie van onze Protestantse Gemeente van Stiens organiseert vanavond een Bruce Springsteen Happening in De Hege Stins te Stiens. 

De songs van Bruce Springsteen worden gespeeld en gezongen door een zevenkoppige coverband. 

Bruce Springsteen zingt vaak over het leven van de arbeidersklasse, en over allerlei aspecten daarvan; bijvoorbeeld in de song ‘The River’. Daarin beschrijft hij het leven van twee jonge mensen, als jong stel vol levenslust, maar - eenmaal getrouwd en met kinderen - met de uitdaging hun liefde voor elkaar 

te behouden en het leven zinvol te maken. 

Ook zingt Bruce Springsteen uitvoerig over zijn geloof. 

De kerkzaal is goed gevuld, en om je heen kijkend, valt ook wel op dat een groot aandeel van het publiek van buiten onze kerkelijke gemeenten en van buiten Stiens afkomstig is. Mooi dat we met zo'n gemengd publiek hier in onze kerk kunnen genieten van een fantastische performance van deze Friese Bruce Springsteen-coverband uit Sneek en omgeving.

Dominee Vijko Top verhaalt

Dominee Vijko Top, predikant in Sneek en Ysbrechtum, Tjalhuizum en Tirns, geeft vanavond voorafgaand aan de verschillende songs informatieve toelichtingen bij de songteksten, waarbij hij ook aandacht schenkt aan de veelal christelijk geïnspireerde herkomst van de songteksten van 'The Boss' (Bruce Springsteen).

Bruce Springsteen wordt ook wel de verhalenverteller van de Verenigde Staten genoemd. Hij vertelt in zijn songs over het wel en wee in het dagelijkse leven van de Amerikanen.

Playlist Bruce Springsteen-coverband in Stiens

We luisteren met tussenpozen van de verbindende teksten van dominee Top naar de volgende songs van Bruce Springsteen:

• The Promised Land;
• The River (hierboven reeds besproken, handelend over de zus van Bruce);
• Racing in the Street;
• American Skin (41 Shots) (protest song; in de sfeer van 'Black Life Matters');
• No Surrender;
• Darkness on the Edge of Town;
• You're Missing (over de lege plek die ontstond door en na 'Nine-Eleven' (9/11));
• Prove It All Night;
• My City of Ruins (over de vraag of je wilt vertrekken of blijft wonen in de stad die werd geruïneerd door rassenrellen);
• Glory Days (ik wil diepgang in mijn leven);
• Badlands.

De toelichting - de korte preekjes - die dominee Vijko Top tussentijds geeft, onder andere over ons dagelijkse leven, met ook onze dagelijkse zorgen en vreugdes, zorgen voor de nodige diepgang in deze muzieksessie.

De bandleden spelen en zingen met zichtbare passie voor de mooie muziek, en mede door de instrumentals en de zang in combinatie met een enthousiaste performance genieten de vele aanwezigen van deze muziekavond in De Hege Stins. Het toenemende enthousiasme na de songs - van het applaus en van de vreugdekreten - zijn tot en met het laatste nummer de beste graadmeter van een geslaagde Bruce Springsteen Happening hier in Stiens.

Klooster Claercamppad van Bolsward naar Scharnegoutum

Zaterdag 11 maart 2023
 

Over de eeuwenoude Hemdyk van Tjerkwerd naar Blauwhuis

Klooster Claercamppad

Op 1 juni 2022 presenteerde de wandel-journalist Fokko Bosker zijn nieuwe fiets- en wandelgids, van het zogenoemde 'Klooster Claercamppad', met de volgende subtitel aangeduid: 'Wandel- en fietsroutes door de Friese Waddendelta'.

Deze nieuwe gids bevat voor wandelaars: 13 etappes, 3 rondwandelingen, 1 wadlooptocht, 2 stadswandelingen en 3 fietstochten.

In de Friese Waddendelta ontmoeten water en land elkaar. Dit kustgebied is door de golven en getijdenwerking in duizenden jaren gekneed uit zand, klei en veen. Op de kwelderruggen vestigden zich de eerste Friezen en legden zij de basis voor hun rijk, dat zich uitstrekte vanaf Noord-Frankrijk tot aan Denemarken. Het Klooster Claercamppad brengt deze bijzondere landstreek, de natuur en geschiedenis in veelkleurige verhalen en met afwisselende wandel- en fietsroutes tot leven.

De route van dit pad loopt in grote lijnen vanaf Lauwersoog over Zoutkamp naar Dokkum, en voert dan verder naar Sint-Jacobiparochie (de startplaats van het pelgrimspad 'Jabikspaad'), Franeker en de Hanzestad Bolsward, om vervolgens met een lus over Makkum en Harlingen langs de kust en over de dijken terug naar Sint-Jacobiparochie te leiden. 

De eeuwenoude cultuurgeschiedenis van terpen, deltawerken, middeleeuwse kerken, kloosters en florerende handelssteden vertelt een bijzonder gelaagd verhaal.

Wandelen op fietspaden in winter & voorjaar

Inmiddels hebben Durkje en ik alle wandel-etappes van het Klooster Claercamppad gelopen. Maar ja, er staan ook nog drie fietstochten in deze routegids. En waar je kunt fietsen, kun je vrijwel altijd ook wandelen. Andersom is dat vaker niet het geval, omdat sommige wandelpaden - bijvoorbeeld graspaden door de weilanden - niet toegankelijk zijn voor fietsers. Maar wandelen op fietsroutes kan vrijwel altijd wel. Dus we hebben het plan opgevat om ook de drie fietsroutes van dit routeboekje te gaan lopen. Bovendien doen we dat in de winter en in het vroege voorjaar; een periode waarin sommige onverharde wandelpaden slecht toegankelijk zijn. Fietspaden zijn in de winter en in het voorjaar vrijwel altijd wel goed toegankelijk, dus deze wintermaanden zijn heel geschikt om de van de routegids voor ons nog resterende fietsroutes van deze routegids te gaan wandelen. Zo gezegd, zo gedaan.

Fietstocht Middelzeetocht in 6 wandeletappes

Vandaag gaan we verder met onze langeafstandswandeling op de 'Middelzeetocht', een meerdaagse fietstocht wandelend van totaal 144,4 kilometer.  

Op deze dag wandelen we de vijfde etappe van deze fietstocht, over een afstand van 23 kilometer.

Het thema van deze fietstocht is: 'In het spoor van de middeleeuwse Middelzee: de zee die Fryslân in tweeën spleet'. We volgen namelijk de fietspaden over en langs de oude kaden en de veelal middeleeuwse zeeweringen rondom de voormalige Friese Middelzee.

We beginnen vanmorgen in Bolsward, en lopen dan via Tjerkwerd, Blauwhuis, Westhem, Nijezijl, IJlst, Sneek en Ysbrechtum naar Scharnegoutum.

Het is vandaag mooi zonnig winterweer. Het waait enigszins vanuit het zuiden, en het is beslist niet koud met een temperatuur tussen -1 en 6 graden Celsius. Het is half bewolkt, met veel zonneschijn, en geheel droog.

Om ongeveer half negen vertrekken we vanmorgen in Feinsum. We rijden door een besneeuwd landschap over hier en daar nog wel gladde wegen bij een temperatuur rond het vriespunt naar Scharnegoutum, waar we de auto parkeren bij de Martenskerk. De andere auto rijden we naar Bolsward, waar onze etappe van vandaag begint.

Over de Trekdyk langs de Workumervaart

Om 9:45 uur vertrekken we vanmorgen bij het Schaatselfstedentochtstandbeeld 'De Reedrydster', bij de Stadsgracht in Bolsward.

Eerst langs de Stadsgracht, en later langs het Kruiswater lopen we Bolsward uit. Als we onder de A7 door zijn, gaan we verder over het voetgangers- en fietspad van De Trekdyk langs de Workumervaart. Op de vaart ligt een dun laagje ijs, en het laagje sneeuw dat gistermiddag en gisteravond is gevallen, is vannacht opgevroren, dus als we erover heen lopen, knerst de bevroren sneeuw onder onder wandelschoenen. Maar we kunnen hier prima lopen.

Elfstedenkunst in Tjerkwerd

Vlak vóór Tjerkwerd komen we langs het cortex-stalen kunstwerk aan beide oevers van de Workumervaart. Dit kunstwerk bestaat uit vijftien silhouetten met de jaartallen van Elfstedentochten. De inwoners van het dorp hebben model gestaan voor het stalen kunstwerk. Ze zijn hier nu vereeuwigd in staal op de helft van de Elfstedenroute. 

Als we een eindje verder lopen, komen we bij de brug waar we de Workumervaart over zullen steken.

Hier staat nog een extra kunstwerk in cortex-staal, namelijk de afbeelding van een man met een meisje op zijn schouders. Dat meisje wijst in de verte, en een tekstballon geeft haar gedachten weer. Het meisje vraagt zich - getuige de tekstballon - af of de schaatsers nog wel eens weer zullen komen met de Elfstedentocht.

Aan de andere kant van de Workumervaart wandelen we Tjerkwerd even later al weer uit.

Over de Hemdyk naar Blauwhuis

Nu gaan we de Hemdyk op, de eeuwenoude zeedijk die vroeger de zuidelijke en oostelijke oever vormde van de diep in Fryslân doordringende Middelzee. Hoog boven het maaiveld links binnendijks en rechts buitendijks gaat het dan in de richting van Blauwhuis.

Onderweg passeren we het buurtschap Jonkershuizen.

Vlak vóór elf uur wandelen we Blauwhuis binnen. In het Teatskehûs van Patyna zijn we welkom om hier even naar het toilet te gaan, en om in de restaurantzaal een broodje te eten bij de meegenomen koffie. We raken in gesprek met een oudere mevrouw die afkomstig is uit Groesbeek, die hier met haar echtgenoot op familiebezoek is in dit zorgcomplex. Het wordt een gezellige ontmoeting tijdens deze koffiepauze.

Voorbij dit zorgcomplex arriveren we bij de Sint-Vituskerk. De kerkdeur staat uitnodigend open, dus we gaan naar binnen.

Door een ijzeren hek achter in de kerk kunnen we het interieur van de kerk bekijken.

Buiten laten we de kerk achter ons, en wandelen we het dorp uit.

Onderweg worden we ingehaald door vier claxonnerende tractoren. versierd met omgekeerde protestvlaggen, waarmee ze protesteren tegen de stikstofplannen van het huidige kabinet. Vandaag komen in Den Haag duizenden demonstranten vanuit verschillende belangengroepen bijeen om massaal te protesteren tegen het doen en laten van de huidige regering. 

Van Westhem via Pikesyl en Nijezijl naar IJlst

Over de Vitusdyk en De Kat lopen we naar het dorpje Westhem, met rechts van ons de Pollepleats verderop in het veld, en links van ons het buurtschap Feytebuorren, met haar oude terpkerkje, de Bartholomeüskerk.

Even later passeren we aan onze linkerhand verderop het dorp Abbega.

We gaan verder over de Hissedyk naar het buurtschap Pikesyl.

Vanuit Pikesyl loopt een prachtig oude meanderend slotenpatroon naar het Pikemar verderop.

Een klein stukje langs de oever van het Pikemar lopen we naar de spoorlijn tussen Workum en IJlst.

Aan de voet van het spoortalud staat een groepje jagers.

Door het dorpje Nijezijl lopen we naar het Friese Elstedenstadje IJlst. 

Tussen IJlst en Oosthem steken we op De Cingel wederom de spoorlijn over, juist op het moment dat de trein vanuit Workum arriveert in IJlst.

Van Sneek naar Epema State in Ysbrechtum

Nu gaat de route eerst parallel aan de spoorlijn in de richting van Sneek. De Skerdyk voert ons naar de waterloop van de Alde Rien, en als we die zijn overgestoken, komen we op de Alde Himdyk. Bij het Aquaduct De Geeuw gaan we langs de Geau onder de A7 door. Langs de snelweg A7 zien we dan een auto met zwaailicht van Rijkswaterstaat. Later horen we dat er een gat was geconstateerd in het wegdek van deze snelweg, dat vanmiddag direct gedicht moest worden om het verkeer weer veilig te kunnen laten passeren.

Nu wandelen we de bebouwde kom van Sneek binnen, waarna we eerst aan de westzijde en verderop aan de oostkant langs de Stadsrondweg Noord lopen, totdat we die rondweg kunnen oversteken om af te slaan naar Ysbrechtum.

Daar gaan we het landgoed van Epema State op. 

Daar kunnen we wel op enige afstand van de state rondlopen, maar het state-terrein kun je niet op, omdat het poortgebouw van Epema State is afgesloten voor publiek.

Wie wel door de lucht toegang hebben tot het state-terrein, zijn de vele kraaien, die met het nodige lawaai hoog in de bomen nestelen.

Bij de dorpskerk naast het landgoed vinden we een houten bank, waarop we lunchen.

We verlaten Ysbrechtum na de buitenlunch over de Kleasterwei.

Langs kloosterterrein Thabor naar Scharnegoutum

Niet voor niets is dit de Kleasterwei, want die voert ons over de Frentsjerter Feart naar de Thaborwei, die op zich voert naar de Thaborhoeve, die momenteel staat op de locatie van het vroegere Augustijner Klooster Thabor, wiens de uit het Friese Rinsumageest afkomstige prior Worp van Thabor (Anno 1523) bekendheid kreeg vanwege de door hem geschreven 'Kroniek van Friesland'.

Daarna blijven we de Sint-Martensdyk volgen, waarbij we onder andere het buurtschap Loënga passeren.

Het volgende buurtschap is De Pôle.

In dit gehucht komen we ook langs de pipowagen, waarin de fotografe van BB Fotoos een en ander toont van haar fotografie. Zij was ook de bruidsfotografe van Pieter & Esther.

En direct voorbij De Pôle wandelen we om 15:00 uur Scharnegoutum binnen.

Daar halen we onze auto op, die vlakbij de Martenskerk staat geparkeerd.

Met die auto rijden we terug naar Bolsward, waar we onze andere auto afhalen, waarna we terugrijden naar huis, om vlak vóór 16:00 uur te arriveren in Feinsum. Onderweg krijgen we vlak vóór Stiens nog heel even een lichte hagelbui over ons heen, maar dat is dan ook de enige vorm van neerslag die we vandaag hebben gezien. Het was alleszins een stralende winterdag voor deze mooie etappe door het weidse lage midden van Fryslân.