Hanny Honderd-Terpstra exposeert in Stiens

Maandag 28 november 2016 

Schilderij van Hanny Honderd-Terpstra

Olieverfschilderijen
Tot eind december 2016 exposeert Hanny Honderd-Terpstra een aantal van haar olieverfschilderijen in het gemeentehuis van de Gemeente Leeuwarderadeel te Stiens.

Glaceren
Sinds 2008 heeft ze vijf jaar met veel enthousiasme schilderlessen 'realistisch en fijnschilderen' gevolgd bij de Stienser kunstschilder Edgar de Cruijer.
Van hem heeft ze de techniek van het glaceren en het opbouwen van een schilderij in dunne lagen geleerd. Deze techniek heeft ze zich eigen gemaakt en die past ze nu toe in haar eigen werk.
Bij voorkeur schildert Hanny met olieverf, waarbij ze gebruik maakt van een fijne penseelstreek en een ingetogen kleurgebruik.
De inspiratie haalt ze van ontwerpen op foto’s, met de nadruk op datgene waar haar gevoel het dichtst bij ligt.

Waar vinden we rust op de eerste Zondag van Advent

Zondag 27 november 2016 

Taizéviering in de Sint-Vituskerk van Stiens

Waar vinden we rust?
Vanavond ontmoeten we elkaar in het grote koor van de Sint-Vituskerk van Stiens. Op deze eerste Zondag van Advent zijn we bijeen voor een Avondgebed volgens de liturgie van Taizé. Vier maal per jaar wordt één van de Gemeentediensten van de Protestantse Gemeente van Stiens als Taizéviering ingevuld. In de eerbiedige stilte te midden van de dikke muren van deze eeuwenoude dorpskerk wandelen de kerkgangers binnen voor deze gebedsviering in Taizé-setting.
Het thema van dit Avondgebed is 'Waar vinden we rust?'

Waarom ben je zo onrustig?
Als aanvangslied zingen we 'Bless the Lord my soul'; prijs Zijn heilige naam, die mij het leven geeft.
Daarop volgt 'Frieden hinterlasse Ich euch'; dat jim hert it net bejout.
De liederen worden door de muziekgroep in het koor eerst voorgespeeld, waarna we elk lied enkele malen herhalend zingen.
Het Psalmgebed 42 - 'U bent mijn toevlucht' - van Douwine wordt afgewisseld met het zingen van het 'Alleluja'. 
Deze psalm beantwoorden we met 'Leau no mar yn Him'; en wês net bang, Gods frede bewarret jimme hert (Fiez-vous en Lui).

Jimme sille in plak fine om te rêsten
De evangelielezing in het Nederlands door Ronald, in het Fries door Durkje en in het Engels door Adri wordt achtereenvolgens in deze drie talen ten gehore gebracht:

Kom by My, allegear dy't wurch en swier beladen binne,

en Ik sil jimme rêst jaan.

Nim Myn jok op 'e skouders 

en lear fan My myld en dimmen te wêzen, 

sa't Ik bin.

Dan sille jimme in plak fine om te rêsten, 

want Myn jok draacht maklik

en Myn lêst is licht.

(Matteus 11: 28-30)

Dat beantwoorden we met het lied 'Mijn ziel verstilt in rust en vrede bij God': van Hem alleen mijn heil.
Daarop volgt een stiltemoment, gevolgd door de voorbeden van Ernst, afgewisseld door het zingen van het 'Kyrië eleison' en afgesloten met het gezamenlijk bidden van 'Het Onze Vader'.
Daarop zingen we samen tweetalig het lied 'De Hear sil dy altyd hoedzje' (Il Signore ti ristora), en daarna het lied 'Hear, it tsjuster is gjin tsjuster troch Jo ljocht, de nacht is as de dei like helder'.

De lichten in de kerkzaal gaan uit en dan wordt het licht van de Paaskaars aan elkaar doorgegeven, waarbij we ondertussen zingen:

Jezus, U bent het licht in ons leven:

laat nimmer toe dat mijn duister tot mij spreekt,

open mij voor Uw liefde.

Hierna gaan de lichten in de kerk weer aan en worden de kaarsen gedoofd.
Wie tot slot wil vertrekken, verlaat de kerkzaal in stilte, en voor wie dat wenst is er nog gelegenheid voor stil gebed.

De Bron van Leven, Liefde en Licht

zij met en in ons

en geve ons Vrede.

De flecht nei it ljocht

Vrijdag 25 november 2016 

In afwachting van de première van 'De flecht nei it ljocht'

Indrukwekkend schilderij
Ook een delegatie van onze Stifting Nijkleaster is uitgenodigd en aanwezig bij de première van de nieuwe documentaire over het leven en het werk van de inmiddels 95-jarige Friese kunstenaar Jentsje Popma, die zijn atelier en alles wat daarin was schonk aan Nijkleaster, het nieuwe protestantse klooster in het Friese Jorwert. De documentaire kreeg als titel 'De flecht nei it ljocht', naar een schilderij van Jentsje Popma, dat hij schilderde na de zelfmoord van één van zijn vrienden. Een indrukwekkend schilderij van een lichtzuil onder een opklaring boven de Friese Waddenzeedijk, en even zo indrukwekkend is ook deze documentaire.
In zijn laatste schilderijen onderzocht Jentsje Popma het verlangen van de mens om uit het leven te verdwijnen, aangeduid als 'de vlucht naar het licht'.

Documentaire van Omrop Fryslân TV
De tientallen genodigden worden ontvangen in de ontvangsthal van het Fries Museum in Leeuwarden, waar we vandaag te gast zijn om straks in het filmhuis Slieker van het Fries Museum de première van deze nieuwste documentaire van Omrop Fryslân TV bij te wonen. De directeur van het Fries Museum heet ons allen welkom en voordat de documentaire wordt vertoond, krijgt documentairemaakster Annet Huisman het woord om de film van haar team te introduceren.

Liefde voor het Friese landschap
In de documentaire komt ook naar voren dat Jentsje Popma na de oorlog zijn brood verdiende met het maken van monumentale kunstwerken. Deze kunstwerken zijn door de hele provincie en ver daarbuiten te vinden, denk maar aan het standbeeld van Anne Vondeling in het stadscentrum van Leeuwarden. Later besloot hij het Friese landschap vast te leggen, omdat hij zag dat het veranderde door klimaatinvloeden, door menselijk ingrijpen en ook door de mechanisatie van de landbouw.

De fleurige onheilsprofeet
De documentaire is een prachtig portret van het leven en van een doorsnee van het werk van Jentsje Popma. De film schenkt bovendien veel aandacht aan het feit dat Jentjse Popma zich grote zorgen maakt om de kwaliteit van de natuur en van het Friese landschap. De kleurrijke schilderijen van deze 'fleurige onheilsprofeet' (zoals collega-kunstschilder Klaas Werumeus Buning hem betitelt) illustreren het verhaal van deze bewogen Popma. Maar ook het gemis van zijn overleden bevriende kunstschilders en de ziekte en het overlijden en het gemis van zijn overleden echtgenote tekenen Jentsje Popma als een gevoelsmens, wiens schilderijen van de aflopen jaren zoveel betekenisvolle lagen hebben gekregen.

Waardenvolle ziener
Deze indrukwekkende documentaire is een waardevol en waardenvol eerbetoon aan deze beroemde Friese kunstschilder, wiens werken nog lang zullen getuigen van wat deze vooruitziende kunstenaar voelde en voorzag.

Nijkleasterbestuur weer bijeen in Jorwert

Donderdag 24 november 2016 

Herfstpresentatie op De Ferdjipping van Nijkleaster in Jorwert

Op De Ferdjipping
Als bestuur van Stifting Nijkleaster komen we vanavond weer bijeen in de Sint-Radboudkerk van Jorwert. We vergaderen vandaag op de bovenverdieping van de kerk, op de zogenoemde Ferdjipping. In een hoek van deze bovenkamer ligt op de glazen vloer een presentatie van vruchten, die ons de tijd van het jaar leert.
Nadat we terug hebben geblikt op de resultaten van onze vorige bestuursvergadering, volgt een overzicht van allerlei activiteiten vanuit de Kleasterried van Nijkleaster.

Dromen kunnen ooit werkelijkheid worden, toch?
Vanavond staat onze zoektocht naar een permanentie locatie van onze pioniersplek centraal. Allerlei planvormingszaken omtrent de locatie, huisvesting, doelen & middelen, financierings- en exploitatiemodellen worden uitgebreid met elkaar besproken,
Uiteraard staan en gaan aspecten van spiritualiteit voorop, maar we moeten vooral ook de zakelijke belangen goed in beeld houden, want de verkrijging van de benodigde financiële middelen zullen van doorslaggevende betekenis zijn om onze dromen omtrent een nieuw Fries protestants klooster ooit eens te realiseren.
Wij hebben onze droom en ook een stip op de horizon, en waar komt onze hulp vandaan?

Presentatie Groene Bijbel van het Nederlands Bijbelgenootschap

Woensdag 23 november 2016 

Het panel bij de aanbieding van de Groene Bijbel

De groene boodschap
Vandaag presenteert het Nederlands Bijbelgenootschap (NBG) de Groene Bijbel. Dit is een speciale editie van de Nieuwe Bijbelvertaling (NBV, 2004), die is gedrukt op gerecycled bijbelpapier. Een daartoe gehouden inzamelactie van oude Bijbels leverde indertijd meer dan honderdduizend te recyclen Bijbels op. Zo konden van oude Bijbels weer nieuwe Bijbels worden gemaakt.
De Groene Bijbel is een initiatief van het NBG. Deze nieuwe Bijbel-uitgave kwam tot stand in samenwerking met uitgeverij Royal Jongbloed uit het Friese Heerenveen en met een aantal christelijk-groene organisaties en deskundigen.
NBG-directeur Rieuwerd Buitenwerf over deze nieuwe Bijbel: "Met deze editie laten we zien dat de Bijbel een inspiratiebron is voor een 'groen', duurzaam leven. Ook hopen we dat meer mensen door deze uitgave de relevantie van de Bijbel zullen ervaren."
In de Groene Bijbel zijn 1.684 bijbelteksten over natuur en duurzaamheid groen gemarkeerd. Met die teksten wil het NBG de bijbellezer een spiegel voor houden, want deze bijbelteksten leren ons dat de Aarde een geschenk van God is. Wij hebben de Aarde in bruikleen en zijn verantwoordelijk voor het verstandig gebruik van de Aarde. De Bijbel laat ons ook zien hoe we de Aarde leefbaar houden, niet alleen voor onszelf, maar ook voor alle volgende generaties die de Aarde zullen bewonen.

Maurits Groen

Inspiratie en verdieping in groen
Naast de gehele bijbeltekst bevat de Groene Bijbel onder andere portretten, artikelen, natuurfoto’s en citaten; allemaal stof tot verwondering, verdieping en ter inspiratie. In de Groene Bijbel vind je ook portretten van 22 Nederlanders die vanuit hun geloof duurzaam leven, zoals weerman Reinier van den Berg, ChristenUnie-kamerlid Carla Dik, franciscaan Guy Dilweg en missionair pionier Bettelies Westerbeek.
Verder bevat deze nieuwe Bijbel-editie artikelen van deskundigen uit nagenoeg alle kerkelijke tradities. Die experts lichten toe wat de Bijbel kan bijdragen aan de discussie over duurzaamheid. Daarmee wordt de kloof tussen de bijbeltekst en onze tijd overbrugd. Schrijvers van deze artikelen zijn onder meer hoogleraar milieukunde Jan Boersema, theoloog Erik Borgman, econoom Johan Graafland en de Engelse nieuwtestamenticus Tom Wright.

Marc van den Tweel

Dat de Groene Bijbel vrucht mag dragen
Alle gasten worden vandaag namens het NBG en Royal Jongbloed welkom geheten in de Metaal Kathedraal te Utrecht door NBG-directeur Rieuwerd Buitenwerf. Buitenwerf in zijn inleidende woorden: "We hopen dat deze Bijbel mensen helpt bij het vervullen van hun groene missie, dat deze groene dimensie zal bijdragen aan de relevantie van de Bijbel, dat deze Groene Bijbel vrucht zal dragen."
NBG-Hoofd Uitgeven Stefan van Dijk vertelt in zijn inleiding dat de Bijbel is geschreven in de tijd dat de natuur een bedreiging vormde voor de mens, en dat deze Groene Bijbel nu verschijnt in de tijd dat de mens een bedreiging vormt voor de natuur.

Mgr. Gerard de Korte

Paneldiscussie
Als aanloop naar de aanbieding van de Groene Bijbel nemen de volgende vijf panelleden plaats op het podium voor een paneldiscussie met gespreksleider Embert Messelink: PKN-voorzitter Karin van den Broeke, Maurits Groen (de nummer 1 van de Duurzame Top 100 in 2015), bisschop Gerard de Korte, Marc van den Tweel (directeur van Natuurmonumenten) en rabbijn Awraham Soetendorp.
Dan volgt een boeiend panelgesprek over de Bijbel, geloof, over duurzaamheid en zorg voor de Schepping.

Awraham Soetendorp

Over groen gesproken
Enkele uitspraken van dit gesprek:

• De liefde van God motiveert mij om de natuur, om de Schepping lief te hebben.
• De Bijbel begint met de natuur, dan komen de dieren, en dan pas de mens, in die volgorde (Soetendorp).
• De Bijbel zegt ook iets over natuurbehoud en natuurontwikkeling.
• Soetendorp, geboren in de Tweede Wereldoorlog: "Ik heb niet de luxe van de wanhoop".
• Als kroon op de Schepping hebben we als mens ook een hele grote verantwoordelijkheid gekregen (De Korte).
• Om meer mensen mee te nemen in duurzaam (samen)leven, heb je democratische dwang, wetgeving nodig. 
• Je dient God door goed om te gaan met Zijn Schepping.
• Ik zie graag dat de kerken het leiderschap nemen om te praten over natuur en duurzaamheid (Groen).
• Je overwint weerstand niet door te vechten, maar door met iets beters te komen.
• God vraagt ons de balans over te laten slaan naar samenwerking.
• Hebben we een gesel nodig? Of gestrengheid? Laten we appelleren aan hoop, want dat doet de Bijbel ook.
• We moeten op aarde alles beter verdelen; laten we als stip op de horizon van het jaar 2050 maar een Bijbels jubeljaar maken, een jaar waarin ieder mens in vrede en gerechtigheid kan leven, in eenheid met de natuur (Soetendorp).

Karin van den Broeke

Van donkergroen naar lichtgroen
Deze paneldiscussie wordt afgesloten met het door de NBG-voorzitter aanbieden van de eerste vijf exemplaren van de Groene Bijbel aan de op het podium zittende vijf panelleden.
Het laatste deel van dit programma wordt verzorgd door Timzingt. Als een ware nar neemt hij een en ander omtrent duurzaamheid, groen leven en gezonde voeding op de hak. Dergelijke zelfspot zoals hier en nu in een cabareteske sfeer omtrent de groene kerkmens is ter onderbreking of als afsluiting van een serieus programma een gebruikelijk instrument om na alle serieuze gesprekken weer enigszins te relativeren, hier als overgang naar de afsluiting met een drankje en een hapje in een meer informele setting.

Praten over zingeving; (n)iets voor (n)u?

Maandag 21 november 2016 

Professor André Droogers in Tresoar te Leeuwarden

Discussieavond tussen generaties over zingeving
Is er in ons digitale tijdperk nog animo en tijd om met elkaar - bijvoorbeeld als ouderen en jongeren - over wezenlijke vragen van het leven te praten?
Mensen hebben behoefte aan bronnen voor inspiratie, aan ontmoeting, en aan verbinding en zingeving.
Echter, met name zingevingsvragen komen tussen generaties vaak pas aan bod in tijden van crisis.
Hoogste tijd, volgens professor André Droogers, dat het gesprek wordt aangegaan over zingeving.
Het leven van mensen is meer dan biologie. 
Wij stellen vragen naar het waarom, zowel religieus als ethisch. 
De kern van zingeving is gerelateerd aan waarden. Deze zijn veelal impliciet, alleen over te dragen door inleving en door ervaringen te delen. 
Vragen die je hierbij kunt stellen: 

• Kun je je levensovertuiging overdragen op anderen? 
• Hoe kun je omgaan met verschillen in opvattingen binnen families en tussen generaties?

Spreker is professor André Droogers
Deze vragen staan vanavond centraal in een discussiebijeenkomst voor jong en oud.
André Droogers verzorgt eerst een lezing over het belang van het zingevingsgesprek tussen generaties. Na de pauze volgen de gesprekken in subgroepen tussen jongere en oudere deelnemers over een aantal vragen rond het thema.
Professor André Droogers is emeritus hoogleraar Culturele Antropologie van de Vrije Universiteit te Amsterdam, gespecialiseerd in religieonderzoek. Recent publiceerde hij het boek 'Boodschap aan elkaar', een gids voor een zingevingsgesprek tussen generaties.
Deze avondbijeenkomst vindt plaats in Tresoar te Leeuwarden. Riet ten Hoeve, de voorzitter van het Friese Regiocomité van de VU-Vereniging, heet de tientallen gasten hartelijk welkom aan het begin van de avond, en ze introduceert het thema en het programma van deze bijeenkomst.

Vijf begrippen over Zingeving
In het eerste deel van zijn lezing presenteert professor André Droogers een vijftal begrippen rond zingeving, die hij vervolgens kort nader toelicht:

• 1. Betekenistoekenning: Mensen zijn uniek, omdat ze dat kunnen verfijnen, vaak ook routineus, en het is cultuurgebonden. Dit wordt ook wel 'zingeving' genoemd, bijvoorbeeld als het gaat om de diepste levensvragen van de mens.
• 2. Macht: Als het vermogen om gedrag van anderen te beïnvloeden, al dan niet met bepaalde middelen zoals kennis en persoonlijkheid.
• 3. Spel: Dit is het vermogen om tegelijk twee ordeningen van de werkelijkheid te hanteren. Dat moet dan wel in volle ernst worden gedaan. Het kan bijvoorbeeld gaan om een korfbalwedstrijd, maar ook religie kun je in die definitie als spel beschouwen.
• 4. Levensbeschouwing: Dat is een zingevingsspel (zoals religie), ten dienste van de omgang met grotere (bijvoorbeeld sacrale) gehelen. Voorbeelden van dergelijke grotere gehelen zijn bijvoorbeeld de natuur, de samenleving, het zelf, en het kwaad.
• 5. Marge: Die zou je kunnen omschrijven als de kweekplaats voor religieuze ideeën; daar waar de betekenisgeving bloeit. Voorbeelden van waar je je begeeft in die marge zijn: een retraite in een klooster, met elkaar een dag op de hei of op de klei, Jezus die de woestijn in ging, of de berg op; maar ook pelgrimeren (naar buiten (op de camino naar Santiago de Compostela) of naar binnen (zoals Anselm Grün dat beschrijft)), Die marge kan ook 'de tijd' zijn; denk maar aan de zondag als wekelijkse rustdag, of een zogenoemde 'rite de passage' (in de vorm van een pelgrimstocht), Die marge is de plek waar je kunt spelen met machtsrelaties (zoals Luther dat bijvoorbeeld deed). Marge kan ook bestaan uit 'omkeringen'. Veelal ontstaan vanuit die 'marge' nieuwe initiatieven.

Drie levensbeschouwelijke trends
Daarna bespreekt professor Droogers de volgende drie levensbeschouwelijke trends:

• 1. Betwiste religie: De wetenschap heeft de religie ondermijnd, en ook de verstedelijking en de individualisering hadden daarop invloed, evenals verzuiling gevolgd door ontzuiling, globalisering, en ook de Reformatie mag je als zodanig beschouwen. 
• 2. Oplevende religie: In sommige kerken - bijvoorbeeld de evangelische - is daar sprake van, evenals vanwege de ingekomen migranten, door de media met haar zingevingsprogramma's en ook door merchandising, met bijvoorbeeld alle Mattheüs Passions als voorbeeld daarvan.
• 3. Gevarieerde religie: Als gevolg van bijvoorbeeld globalisering, door de veelkleurigheid van alle wereldreligies. Velen stellen daardoor en daarmee hun eigen religieuze rugzakje samen, onder andere door het mengen van verschillende religies.

Al die trends hebben hun eigen - zichtbare - invloed gehad op de opeenvolgende generaties. De vraag is of, waar en hoe er momenteel een basis is voor een goed gesprek tussen die (bijvoorbeeld verloren, grenzenloze, screenager-) generaties.
Bij jongeren is momenteel een lichte voorkeur waar te nemen voor oplevende kleine kerken.
Kinderen zijn steeds meer opgevoed om hun eigen keuzes te maken, en jeugdculturen krijgen steeds meer invloed. Maar het lijkt alsof het gesprek (ook tussen generaties) steeds (meer) wordt vermeden.

Gesprek over zingeving tussen generaties
Na de pauze gaan we allen in subgroepen met elkaar in gesprek, waarbij de insteek is om zoveel mogelijk generaties met elkaar aan één tafel te hebben,
We vertellen elkaar verhalen. Het hoeft niet te gaan om meningen of standpunten. We luisteren naar elkaar en stellen elkaar vooral vragen.
Die verhalen gaan bijvoorbeeld over wat ons vanavond in de lezing van professor Droogers aanspreekt, en wat we mee willen nemen van wat hij heeft verteld.
Daarna benoemen we onze eigen ervaringen als het gaat om het gesprek tussen generaties, zowel vroeger als nu.
En tenslotte - voor de groepen die daar nog tijd voor hebben - wordt geïnventariseerd wat je vanavond hiervan mee wilt nemen, en wat je daarmee in je eigen levenssfeer wilt gaan doen.
Aan het eind van de avond - als we nog lang niet met elkaar zijn uitgesproken - wordt er toch een punt gezet achter deze groepsgesprekken, en sluit regiocomitélid Govert Geldof deze discussiebijeenkomst af. In de zaal en daarbuiten bij een drankje wordt nog geruime tijd in een meer informele sfeer met elkaar nagesproken over de inhoud van deze geslaagde avond.

Plenaire afsluiting van de zingevingsgroepsgesprekken

Memoriazondag 2016: Alles komt goed

Memoriazondag 20 november 2016 

De 24 + 1 kaarsen branden voor de overledenen die wij gedenken

Vanuit het duister naar het licht
In onze Protestantse Gemeente van Stiens staan we als gemeenteleden elk jaar op de laatste zondag van het kerkelijk jaar stil bij de (namen van de) gemeenteleden die in het afgelopen kerkelijk jaar zijn overleden. Deze zogenoemde Memoriazondag vormt een hele mooie overgang vanuit het duister van alle verdrietige herinnering naar het licht van Advent met het Kerstfeest op de horizon.
Wij geloven en weten eigenlijk wel zeker dat geen van deze mensen voor niets heeft geleefd. Wij staan immers allen geschreven in de palm van Gods hand. Ook als wíj dat wellicht al niet meer doen, blijft God toch wel de namen van de overledenen noemen. Bijvoorbeeld, toen God zich bekend maakte aan Mozes, sprak God: "Ik ben de God van je vader, Ik ben de God van Abraham, Isaak en Jacob".

Heer, herinner U de namen
Zo zullen ook wij hier in Stiens de namen vandaag noemen van alle 24 gemeenteleden die in het afgelopen jaar zijn overleden, en ook van al die geliefden waarvan de geliefde namen in onze harten staan geschreven.
Voorgangers van deze ochtendkerkdienst zijn pastoraal werkster Tine de Vries en dominee Jaap Overeem. Wout de Vries is vandaag lector, en hij zingt ook een bewerking van Psalm 90 tijdens de viering, daartoe begeleid op de vleugel door dominee Overeem.
Ouderling Cees Vos heet alle gemeenteleden en de vele gasten van harte welkom aan het begin de kerkdienst, en dan begint deze herdenkingsviering in een volle kerk. Op het liturgisch centrum staat de viertafel, met daarop onder andere 25 kaarsen, waarvan één kaars is bestemd ter herinnering van al die namen van mensen van buiten onze gemeente, die wij hier vanmorgen niet noemen. Zo gedenken wij vandaan allen die ons in het afgelopen kerkelijk jaar ontvielen aan de dood.

Heer, help ons bij wat we doen
In deze kerkdienst staat Psalm 90 centraal, waarin we lezen dat ons leven snel voorbij gaat, en waarmee we God vragen om medelijden met ons te hebben: "Help ons bij wat we doen."
In de bijbelse traditie van het noemen van de namen van overledenen, noemen Tine de Vries & Jaap Overeem achtereenvolgens alle 24 namen van de in het afgelopen jaar overleden gemeenteleden. Ze doen dat in vier clusters van zes namen. Elke keer na het voorlezen van weer zes namen komen hun familieleden naar voren om één van de 24 kaarsen voor hun geliefde overledene aan te steken aan de grote paaskaars. In een kring rond de kaarsentafel worden de overledenen een wijle kort herdacht, en dan volgt de volgende aankondiging van weer zes namen.

24 tussen 47 en 96
Als de laatste groep gereed is, worden Joske en ik door dominee Overeem nog uitgenodigd om voor de afwezige familieleden namens hen en namens onze gemeente ieder een kaars aan te steken. Daarna steekt dominee Overeem nog de 25e kaars aan voor allen die in het afgelopen jaar overleden buiten onze kerkelijke gemeente, die hier vanmorgen niet luidop bij name worden genoemd. Dan branden alle 25 kaarsen, ter nagedachtenis aan alle overleden geliefden, van wie de jongste maar 47 jaar mocht worden en de oudste stierf op de gezegende leeftijd van 96 jaar.

Licht boven het Levensboek
En omdat op zo'n dag als vandaag ook alle andere geliefde overledenen worden herinnerd, wordt iedereen uitgenodigd om naar voren te komen, om voor al die anderen ook een kaarsje aan te steken. Lange rijen kerkgangers stellen zich in de kerkzaal op om allen een kaarsje aan te steken, om dat vervolgens op een grote ronde glazen plaat bovenop het doopvont te zetten. Durkje en ik gaan ook naar voren, om onder andere hait zijn overlijden van ruim vijf jaar geleden te herdenken, en om ook stil te staan bij het overlijden van Minne Vis, die jarenlang - tot aan zijn verhuizing naar elders en na zijn overlijden in het afgelopen jaar - deel heeft uitgemaakt van onze kerkelijke gemeente. Aan de voet van het doopvont staat het Levensboek van onze kerkelijke gemeente, met achter de Alfa de namen van allen die in het afgelopen jaar hier werden gedoopt, en achter de Omega de namen van allen die ons in het afgelopen jaar ontvielen.

Als alle kaarsen branden, zien wij door onze tranen heen Gods medelijden en liefde

Zo zien wij Uw gezicht
Wat is het waarde(n)vol dat wij op zo zorgvuldige wijze elk jaar individueel en ook samen als gemeenteleden de overledenen van onze gemeente herdenken. Jaren geleden was het voor sommigen nog wel even wennen om dit zo in het midden van de gemeente te doen, maar de grote opkomst en de hoge actieve participatie van al die kerkgangers laat zien dat we er goed aan doen om dit als geloofsgemeenschap met elkaar te delen en te vieren.

Dan komt alles goed
In zijn verkondiging na dit jaarlijks ritueel gaat de dienst verder, met Psalm 90 als uitgangspunt.
Dominee Jaap Overeem:

• Juist door liefde te geven, kun je iemand uit zijn verdriet trekken.
• Ontheemd zijn past bij een rouwproces.
• Ik ben nogal geraakt door de veerkracht van mensen.

En omdat 'Psalm 90 en Psalm 91' volgens onze voorganger 'broer en zus' zijn, richten wij onze focus van psalm 90 naar psalm 91, waarin centraal staat dat ik op de Heer vertrouw, dat de Heer ons helpt en - heel hoopgevend - dat de Heer altijd bij ons is.
Dominee Jaap Overeem:

God is niet opgehouden voor ons te zorgen.

Hou van ons Heer, want dan komt alles goed.

Amen!

Sinterklaas met alle pieten weer in Stiens

Zaterdag 19 november 2016 

Intocht van Sinterklaas via de Kletsefeart in de Stienser wijk Aldlân

Verwachtingsvol
Naarmate de tijd vordert, komen er steeds meer mensen bij op de brug over de Kletsefeart tegenover ons huis. Ook verderop aan de Griene Leane groeit het aantal in spanning wachtende kinderen en hun ouders.
Een snelle boot van de Reddingsbrigade komt op ons af, als een soort voorbode van de grote boot waarmee Sinterklaas met zijn pieten straks zal aankomen in Stiens.
Verwachtingsvol blijven de kinderen staan kijken naar de bocht, waar straks de boot van Sinterklaas zal verschijnen. Het is koud, en ondertussen begint het helaas ook nog te regenen. Maar dat deert deze Friese kinderen allemaal niet, want zij hebben de focus op de bocht, op wat daar zal komen.
Ook voor wie thuis is gebleven, loopt de spanning op, want Radio Middelsé doet live verslag van deze aankomst van Sinterklaas en zijn pieten.

Welkom Sint & Piet
En dan komt er weer een snelle boot de bocht om, en warempel, daarop zit een aantal zwarte pieten. Ze varen onder de brug door en gooien onderwijl handen vol strooigoed - pepernoten en snoepgoed - naar de kinderen, boven op de brug. Snel rapen de kinderen alle lekkernijen op, Het feest is begonnen.
En dan klinkt een aanhoudend hard geluid van een hoorn, en ja hoor, daar komt de lange witte boot van Sinterklaas, met voorop en achterop veel zwarte pieten. De bootgasten en de kinderen en hun ouders en andere belangstellenden zwaaien vriendelijk naar elkaar.
Dan vaart de boot - met Sinterklaas op het achterdek - onder onze brug door, om enkele tientallen meters verderop aan te leggen aan de vaste wal van de Griene Leane.
Het muziekkorps speelt enthousiast Sinterklaasliedjes, de kinderen zingen mee, en Sinterklaas en zijn pieten gaan aan wal. Sinterklaas en zijn gevolg zijn nu in Stiens gearriveerd. Dus nu vanavond voor het eerst de schoen maar opzetten, en vannacht in een diepe slaap maar dromen en hopen dat het schoentje morgenochtend is gevuld met iets lekkers van Sint & Piet. 't Zal vast wel goed komen.

Fan St.-Jabik na St.-Jabik

Vrijdag 18 november 2016

De cover van het reisverhaal

2700 kilometer fietsen
Op 31 juli 1993 stapten Truida & Klaas Dankert in Sint-Jacobiparochie op de fiets voor hun fietstocht naar Santiago de Compostela, waar ze een maand later op 30 augustus 1993 arriveerden, na een fietstocht van 2.700 kilometer.
In 1996 publiceerde de Stichting Ons Bildt hun reisverslag in de vorm van een dagboek, geïllustreerd met een groot aantal zwart-wit-foto's, die zij onderweg maakten. Op de omslag van dit boek met als titel 'Fan St-Jabik na St.-Jabik' staat de majestueuze kathedraal van Santiago de Compostela, waarin pelgrims na hun lange pelgrimage een bezoek brengen aan het graf van de heilige Jacobus (Sint Jacob, Sant Iago, Sint Jabik), die hier volgens de legende in dit bedevaartsoord ligt begraven.

Van Santiago naar Santiago
Dit boeiende reisverslag is in de Bildtse taal - mijn moedertaal - geschreven door Klaas Dankert, voorheen burgemeester van de Noord-Friese gemeente Het Bildt, voorheen ook voorzitter van de Stichting Jabikspaad Fryslân, de stichting die het Friese pelgrimspad beheert, waarvan ik ook enkele jaren bestuursvoorzitter ben geweest.
De foto's in dit boek zijn gemaakt door Klaas & Truida Dankert, en de twee foto's voorin  het boek waar ze samen op staan, zijn door Jan Bonefaas gemaakt tijdens de start van hun 2.700 kilometer lange fietspelgrimage.
Santiago en St.-Jabik (Bildts voor Sint-Jacobiparochie) zijn het begin- en eindpunt van de Fries-Nederlandse pelgrimsroute naar Santiago de Compostela. De ondertitel van dit reisverslag luidt dan ook niet voor niets: '2700 op 'e fyts fan 't Bildtse St.-Jabik naar 't Spaanse Santiago de Compostela'.

Foorôf
Voorin het boek dat ik heb gelezen heeft Klaas Dankert met de pen de volgende wens aan de lezer geschreven: "Ik hoop dat jou 'n bitsy fan 'e belevenis metkrije". 
Dat is al lezende wel het geval, omdat Durkje en ik deze pelgrimage wandelend hebben gedaan, met als gevolg dat veel van wat ik in dit boek lees, herkenbaar is voor onze pelgrimstocht, die twaalf jaar later aanving en zeven jaar later eindigde bij dezelfde kathedraal.
Het verhaal lezend en de foto's bekijkend wordt wel duidelijk dat veel nog gelijk is, maar er is in de 19 tussenliggende jaren toch ook wel heel veel veranderd.
In zijn 'woord vooraf' schrijft Dankert dat fietstochten het echtpaar aanspreken, omdat je het landschap heel intensief beleeft, het lekker opschiet, je altijd veel mensen ontmoet, en het elke dag weer een verrassing is waar je 's avonds aankomt.

Nederland - België
In Nederland fietst het echtpaar vanuit Sint-Jacobiparochie via Haarlem en Made naar België,
Voor Klaas & Truida speelt het religieuze aspect van deze pelgrimstocht geen rol. maar het gaat hen vooral om het avontuur en de uitdaging.
Als ze zich op de derde fietsdag afvragen waar ze de Nederlands-Belgische grens oversteken, zegt een vrouw onderweg tegen hen: "ge zijt al in België".
Door België gaat het dan verder via Tournai naar de Belgisch-Franse grens.

Frankrijk
In Frankrijk fietsen ze via Honnecourt-sur-Escaut, Compiègne, Epone, Chartres, Vendôme, St. Avertin, Dissay, Nanteuil-en-Vallée, Angoulême, Montpon,Saugnax-et-Muret, Seyresse naar het Franse stadje St. Jean-Pied-de-Port, aan de noordelijke voet van de Pyreneeën, van waaruit de tocht verder gaat over de Pyreneeën naar Spanje.
Onderweg schrijft Dankert onder andere over; spoorzoeken, kamperen, een lekke band, hellingen &  versnellingen, ontmoetingen, pelgrimsstempels, 'it suurtsy fan buurfrou Auky', kathedralen, beelden van St-Jabik, het landschap, lekker eten, de heerlijke 'súkkela', wijnvelden en over 'pypskoft met stokbôl en kees'.
Het is een vlot leesbaar reisverslag, met tussendoor de grappige zinsneden van reflectie, die je ten diepste begrijpt als de geschreven taal je eigen moedertaal is.

Bildts op 'e Spaanse camino
Aan de overzijde van de Pyreneeën ("'t útsicht onderweegs is niet te beskriven, soa mooi") gaat het door dorpen en steden als Zubiri, Estella, Logroño, Belorado, Burgos, Carrion de los Condos, Sahagun de Campos. León, Astorga, Ponferrada, O Cebreiro en Portomarin naar Santiago de Compostela.
Dankert:

• 't Gaat lang soafeul niet omleeg as dat 't omhoog gong ...
• je motte je na 's lâns gebrúken skikke.
• 't eerste dat wy sien 'n lúkse kooi met twee hinnen,
• Groate bewondering hè wy trouwens foor die mînsen, die't de roete lopend ôflêge.
• Deuze dyk het wel 't nadeel dat-y ferskrikkelik hobbelig is, de ribben rammele je in 't liif.
• spitig dat soa'n printsy later maar 'n slop ôftreksel fan de werklikhyd sien laat
• 'n Puddinky na en 'n half flessy wyn d'r bij! 't Leven fan deuze pelgrims is nag niet soa min.

Slikken en stikken

Woensdag 16 november 2016 

De Verleiders brengen Slikken en stikken in de Harmonie

Zwartboek
Het theatergezelschap 'De Verleiders' brengt vanavond haar voorstelling 'Slikken en stikken' op het toneel van de Leeuwarder schouwburg De Harmonie. Dethmer en ik zijn er vanavond bij om in de uitverkochte grote zaal van de Harmonie deze hogesnelheidsvoorstelling over de zwarte bladzijden van het Nederlandse zorgstelsel bij te wonen. Als je de non stop-voorstelling hebt bijgewoond, kun je niet anders dan concluderen dat dit zwartboek een dik boek is, want er is veel, heel veel te zeggen over en te vinden van onze zorg.

Pijnlijk
Met een razendsnelle retoriek in een groot aantal scènes wordt de theaterbezoeker een - zeg maar - 'second opinion' gegeven over allerlei ins en outs van ons zorgstelsel. Het gaat bijvoorbeeld over items als patenten, de onbetaalbare medicijnen, over prijsafspraken en miljardenwinsten van verzekeraars en farmaceuten. Maar het gaat vooral ook over ons, over de mens, die steeds ouder wil worden en zich daarmee uitlevert aan deze zorg-maffiosi. Binnenkort geven we al dertig procent van ons bruto binnenlands product uit aan de medische sector, voor het leveren van een gevecht dat uiteindelijk niet meer te winnen is. We gaan immers allemaal dood. De verleiders waarschuwen ons vooraf: "Dit wordt een pijnlijke avond."

Zorgelijk
De toon wordt direct al gezet met het lied "Mens, durf te ....... sterven". Met snelle decorwisselingen passeren allerlei zorgelijke taferelen in de huidige zorg van vandaag de dag. Regelmatig verschijnen op het enorme projectiescherm achter op het podium allerlei diagrammen, waarmee cijfermatig wordt geïllustreerd wat er allemaal aan de hand is in de zorg. Wist je bijvoorbeeld dat de laatste levensfase bij mannen gemiddeld ongeveer zo'n 75.000 euro kost aan zorg, en dat dat bedrag bij vrouwen gemiddeld op ongeveer 150.000 euro ligt? Confronterend is de op waarheid gebaseerde scène over de prijsstelling van farmaceutische middelen, die zich afspeelt in de bestuurskamer van een bekende Amerikaanse medicijnenfabrikant.

Stuitend
En al helemaal stuitend is de scène met 'onze minister Edith Schippers' van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, die op buitenlandse missie is, grensoverschrijdende pogingen wagend om voor de Nederlandse zorgvragers en zorgbieders te onderhandelen over een lagere prijsstelling voor Nederlandse klanten, waarbij aan het eind van de sketch eerlijkheidshalve dan nog wel wordt meegedeeld dat deze mensonterende gebeurtenis pure fictie is. Maar dat kan van de meeste overige scènes beslist niet worden gezegd, want het regent feiten en kritiek en harde waarheden, confronterend, alleszins voldoende stof tot nadenken.

Zieke zorg
De boodschap als opstap naar het maatschappelijk debat over de zorg is klip en klaar:

onze zorg is ziek, 

wie maakt haar beter?

Pier

Tiisdei 15 novimber 2016 

It boekomslach fan 'Pier'

Grutte Pier 
Fiifhûndert jier nei de dea fan Grutte Pier Gerlofs ferskynde yn it jier 2015 in magistrale roman oer syn libben, syn striid en oer syn tiid, sa likernôch oan de ein fan de Midsiuwen. In perioade fol ramp en miswier, earmoed en strideraasje. Gaos hearsket, en op dat snijflak fan de âlde en de nije tiid ferskynt yn in rûzige nacht de Wolfshûn, waans kommen foarsein is.
Yn krêftich Frysk - hiel moai skreaun - sketst skriuwer Willem Schoorstra (fan 1959) it portret fan in man dy't syn lot net ûntrinne kin; in lot dat beskreaun stiet yn de profesij (fan de Wolfshûn) fan in bline sjenner, fan 'bline Simen fan Beabuorren', in kluzener.
Dizze roman 'Pier' - 'De profesy fan bline Simen' - is in histoarysk masterwurk fan Schoorstra oer in ikoan (Grutte Pier) út de Fryske skiednis. Dêrby bringt de skriuwer de Midsiuwen yn al harren dwylsin en hertstocht ta libben op in wize dy't jo as lêzer net licht ferjitte sille.

Pier fan Kimswert
It is it ferhaal oer de Kimswerter boer Pier Gerlofs Doanja, iuwen letter, tsjintwurdich noch bekend as 'Grutte Pier'. Pier en syn broers Sybren en Abbe en suster Tyedt Gerlofs binne de fjouwer bern út it houlik fan heit Gerlof Pierz. Doanja en mem Fokel Sybrands Bonga. As it ferhaal út ein set, is Pier al boaske mei Rints Sierks Siersma, en hja hawwe in dochter (Wobbel) en in soan (Gerlof).
It ferhaal begjint mei in slim en deadlik foarútsjoch op wat oan de ein fan it boek te barren stiet. De lêzer sil folle letter ûnderfine dat hij dizze yntroduksje al lêzen hat, Dit begjin makket dúdlik dat Pier syn swiere lot perfoarst net ûntrinne kin.
Tusken dit begjin en deselde ein leare wy Pier kennen as in pylder fan ûnfersetlikens, yn in wrâld fol gaos. Pier is yn dat tiidrak en yn syn wrâld de paadwizer foar al dy Friezen foar wa't flechtsjen in dearinnende wei is, en striden de wei is dy't oerbliuwt, longerjend nei frijheid, in heech goed foar Friezen.

De Arumer Heap
Pier is in eigenerfde boer - hy hat syn buorkerij fan syn âlden urven - buorket wol, mar libbet op de râne fan in ôfgrûn, en yn dy tsjustere djipte sjocht er neat wat op in takomst liket.
As boer wol Pier wer ta op wat hja 'de âlde boerefrijheid' neame, de frijheid om harren eigen lân bestjoere te kinnen. Mar dan moatte hja no yn 't earst wol stride foar harren âlde folksrjochten, want yn Pier syn tiid bakkeleie der frjemde hearen om Fryslân, en it earme folk fan boeren en boargers is de klos. Wa't op de flecht is foar deadlike rôvers en brânstifters sliept yn tsjerken, yn stâllen of yn kleasters en stinsen, en somtiden út kleare earmoed ek wol yn it iepen fjild.
It is dan ek gjin wûnder dat Pier samar in heap fan fyftich Friezen om him hinne sammelet, dy't mei Grutte Pier yn opstân komme. En dizze binde opstannelingen - de saneamde 'Arumer Heap' - wûn samar oan ta wol fiifhûnderd fjochters.

Eltse reis is in ferhaal, elts ferhaal is in reis
Oan de ein fan it skriklike jier 1515 is Pier Gerlofs feroare yn Grutte Pier, in man dy't dingen docht dy't jo faaks ûnbegryplik fine.
Faaks is it sa dat wy ússels werom kenne yn dy stammerjende moardner, dy frijheidsfjochter tsjin wil en tank, waans woede deadliker is, syn trou oprjochter, en syn lêste bytsje leafde earliker.
De ûntdekking dat men yn grûn en wêzen gelyk is oan in minske as Pier Gerlof is op syn minst pynlik te neamen, mar ek .... ferhelderjend.
Pier is foargoed op 'e driuw. Hy kleuret de wetters read en de lof tsjuster. Dat is ek wat de sjenner, bline Simen gewaar waard yn syn fizioen.
Pier is út it lead, krekt sa't de wrâld út it lead is.
Nei jierren fan striid, nei de mislearring fan Emmerik, is Pier in brutsen man. Syn teloarstelling en syn desyllúzje binne grut en wêzentlik.

Pier, oan de ein fan syn libben, oer syn djipste en grutste eangst dat al syn stribjen omdôch wêze soe:

"Ik ha de lêste jierren yn in leagen libbe. 

Alles hat omdôch west. 

Myn libben hat gjin sin mear."

En dan, as jo as lêzer mei Pier syn ferhaal fan betsjutting belibbe hawwe, komt de deadsflinter, en dy hellet syn siel.

Moai sein, Schoorstra:

• It meastepart fan it minskdom wurdt dreaun troch nijsgjirrigens.
• Dy't libbet, kin hoopje.
• Faaks dat de tiid ljocht bringt yn wat no noch tsjuster is.
• Lit it ljocht fan God syn wiisheid oer dyn wurk skine.
• It slachskaad dat oer de siele falt nei in slim barren, ferdwynt nea folslein.
• Sentimint genôch by de Friezen.
• Wa't hearsket oer de see ... dy is yn hâldershân.
• It ierdske libben is behyplik ynrjochte.
• Skiednis is net it ferhaal fan eartiids, mar wurdt alle dagen berne.
• Sûnder eangst is in minske frij en ûnberonge.
• Yn it grutter gehiel is men mear yndividu as ea tefoaren.
• In titel betsjut behalven eare en oansjen ek ferantwurdlikheid.
• Ik wit net wat it is mei dy hege hearen; se prate in protte, mar dogge in bytsje.
• Taal is rykdom. Wat mear talen, wat grutter de rykdom.
• Tink ek oan dyn eigen wolwêzen: libje neffens de Bibel, want ûndeugd en ferlieding lizze aloan op 'e loer. Boppedat is it libben koart, o sa koart ....
• Soms moat men oaren yn 'e mjitte komme en dêr kin de taal in instrumint ta wêze.
• De wierheden fan it Hillich Boek (de Bibel) feroarje net.
• Wierheid is in fyn beslipe edelstien mei tal fasetten. Elts hat syn eigen wierheid en wa sil sizze wat de echte is?
• In man fan God is ek mar in minske.
• Friezen kinne it ûnder inoar net iens lykfine.

Meer mooie muren in Stenden

Maandag 14 november 2016 

CT-studente werkt aan al weer zo'n kleurrijke scheidingswand

Bypasses van A naar B
Nu de begane grond van het verbindingsgebouw tussen de oostvleugel en de westvleugel van het hogeschoolgebouw van Stenden Hogeschool in Leeuwarden voor enkele maanden is getransformeerd tot een bouwplaats, zijn er ter vervanging van deze Kennisboulevard door en rond het gebouw enkele nieuwe bypasses gecreëerd, om van het ene gedeelte in het andere gedeelte van het hogeschoolgebouw te komen.

Made by students
De delen van het gebouw die gedurende deze bouwperiode niet toegankelijk zijn, zijn voor de veiligheid van onze studenten en medewerkers met groot plaatmateriaal afgeschermd. Deze houten wanden worden momenteel her en der in ons hogeschoolgebouw gedecoreerd met prachtige muurschilderingen. Vandaag is er weer een studente van de opleiding Creatieve Therapie bezig om zo'n grote houten scheidingswand van prachtige kleuren te voorzien in een meters grote tekening, die op diverse plekken nog de nodige inkleuring behoeft.
De studenten die ondertussen voorbijlopen, kijken met belangstelling naar het tussenresultaat van wat al zichtbaar is. Nu nog even wachten, en dan zal ook deze scheidingswand op de eerste verdieping tussen het hoofdgebouw en het voormalige F-gebouw klaar zijn, en hebben we in de verbouwingsperiode er weer een kleurrijke muur bij, 'made by students'.

De symbolen van Friesland

Vrijdag 11 november 2016 

Cover van 'De symbolen van  Friesland'

Echte symbolen van Friesland
In het jaar 1977 gaf het Provinciaal Bestuur van Friesland in een oplage van 5.000 exemplaren een boekje uit met de titel 'Symbolen van Friesland. Het was indertijd verkrijgbaar bij Bureau Voorlichting in het Provinciehuis te Leeuwarden.
In de inleiding staat geschreven dat Friesland voor de meeste mensen wordt gesymboliseerd door sporten zoals skûtsjesilen, fierljeppen, keatsen en Elfstedentocht, en/of ook door de eigen taal, de cultuur en het landschap.
Met dit boekje wilde de provincie Friesland iets vertellen en laten zien van de 'èchte' symbolen van Friesland, namelijk:

de Friese Vlag, 

het wapen van Friesland en 

het Friese Volkslied.

Vlag, wapen en volkslied van Friesland
Deze uitgave begint met een beschrijving van de geschiedenis van de Friese vlag en van het wapen van Friesland.
Als sinds de 11e eeuw was de Friese vlag met de zeven 'pompeblêden' bekend. De 7 pompeblêden in de Friese vlag en de 7 blokjes in het Friese wapen symboliseren de 7 vroeg-middeleeuwse Friese zeelanden, langs de kust, tussen het Westfriese Alkmaar en het Ost-Friesische' Weser.

• Het Friese wapen dateert reeds uit de Middeleeuwen.
• In de 19e eeuw schreef de Friese huisarts-auteur Eeltsje Halbertsma het lied 'De oude Friezen', op de melodie van een Duits studentenlied. Nadat de Friese versie 'De âlde Friezen' bij het oprichten van een gedenkteken ter nagedachtenis aan Halbertsma werd gezongen, werd dit als een soort nationale hymne ervaren, en groeide dit lied uit tot het 'Frysk Folksliet'.
• Vanaf het eind van de 19e eeuw werd de Friese vlag populair als symbool van het Friese volk.
• In het jaar 1957 heeft Provinciale Staten van Friesland de Friese vlag vastgesteld. Deze publicatie omschrijft ook kort de Friese vlag.

Sa faek troch stoarm yn djippe sé bedutsen,

Oerâlde leave Fryske groun,

Waerd noait dy fêste taeije bân ferbrutsen,

Dy't Friezen oan har lân ferboun, 

Klink dan en daverje fier yn it roun,

Dyn âlde eare. o Fryske groun!

Werkdruk van professionals in het Hoger Onderwijs

Woensdag 9 november 2016

Presentatie van lector Jac Christis

Organiseer ik werkdruk of heb ik een stressbaan?
Dat de ervaren werkdruk onder professionals in het Hoger Onderwijs alleen maar toeneemt, verbaast Jac Christis, lector aan de Hanzehogeschool van Groningen, niet.
Christis: “Natuurlijk zijn er professionals die hun eigen werkdruk organiseren, die baat hebben bij een cursus Time Management of bij Mindfullness. Maar we moeten niet doen alsof werkstress alleen te maken heeft met het gedrag en met de eigenschappen van de werknemer, want er zijn ook stressbanen.”
Vandaag organiseren de beide besturen van de Sectorgroepen ‘Hoger Onderwijs’ en ‘Onderwijsdienstverlening’ van CNV-Onderwijs in het CNV-gebouw te Utrecht samen een bijeenkomst over werkdruk in het Hoger Onderwijs, waarbij lector Jac Christis van het Kenniscentrum Arbeid is uitgenodigd als spreker.
Aan de orde komen allerlei vragen, zoals:

• Hoe ervaren professionals werkdruk? Hoe gaan ze daarmee om? Vanuit welke perspectieven kun je dat belichten?
• Kun je werkdruk verminderen? Hoe reduceer je werkdruk?
• Wat kan CNV-Onderwijs doen aan te hoge werkdruk in het Hoger Onderwijs?

Opening door Tiny Hekkenberg

Opening en introductie
Deze gezamenlijke bijeenkomst wordt geopend door Tiny Hekkenberg, voorzitter van de CNVO-Sectorgroep Hoger Onderwijs. Ze begint met een spreuk van Martin Luther King, over dat je de hele trap niet hoeft te zien om in vol vertrouwen de eerste stap op de eerste trede te zetten.

CNVO-jubilaris Jan Telleman

Daarna worden de twee jubilerende leden gelauwerd, die al 40 jaar lid zijn van CNVO. De eerste is Jan Telleman, voorheen werkzaam bij Windesheim en voormalig voorzitter van onze CNVO-sectorgroep, en de tweede is Bert van Goor, werkzaam bij CHE.

CNVO-speld voor Bert van Goor

Eelco van den Dool, ook lid van deze Sectorgroep, verzorgt vervolgens een introductie op het thema van vandaag.

Eelco van den Dool

Daarbij leest hij een briefgedeelte voor van een lid, die zich afmeldt wegens ervaren werkdruk, kortom heel illustratief voor het thema van deze avond. Ook geeft hij een doorkijkje in de scores van medewerkers in het medewerkerstevredenheidsonderzoek met betrekking tot ervaren werkdruk binnen de CHE. Tenslotte introduceert Eelco de spreker van vanavond.

Jac Christis over werkstress en werkdruk
Vóór de pauze wordt de presentatie over het omgaan met werkdruk in het Hoger Onderwijs verzorgd door lector Jac Christis, verbonden aan het Lectoraat Arbeidsorganisatie en Arbeidsproductiviteit.
Hij begint met een lijstje van de belangrijkste risicogroepen, zoals de dwangmatige perfectionisten, de uitstellers, de veiligheidszoekers en mensen met een ware stressbaan, wat dat dan ook moge zijn. Je moet altijd onderscheid maken tussen twee verschillende banen, en tussen twee verschillende beroepsbeoefenaars, immers, wat voor de één moeilijk is, is voor een ander gemakkelijk. Je moet dan ook op zoek gaan naar de werk-gebonden oorzaken/risico’s, en naar de persoonsgebonden oorzaken/risico’s. Werkstress heeft altijd iets in zich van werkgebonden aspecten en van persoonsgebonden zaken. We gaan nu focussen op de persoonsgebonden oorzaken van werkstress.
Je kunt overspannen raken van de aard van je beroep, van de inhoud en organisatie van je werk (werkdruk), van het gevoerde personeelsbeleid, van je collega’s en van jouw combinatie van werk en privé.  
Een stressor (conform Karasek) is een oorzaak van stress. Robert Karasek maakt onderscheid tussen angst (werkt doorgaans kortdurend) en acute paniek (‘strain’ werkt nog lang door). Karasek richt zich op een omgevingsgerichte risicobenadering. Jouw gedrag waarmee je op enige wijze reageert op oorzaken, leidt tot een bepaalde uitkomst/symptoom.
Het zijn niet de problemen op zich, die de oorzaak van stress vormen, maar wel het al dan niet bestaan van regelmogelijkheden om ze op te lossen. Werkdruk gaat over de balans tussen regelproblemen en regelmogelijkheden. Bij werkdruk is er dus sprake van een onbalans tussen een regelprobleem en een regelmogelijkheid.

Werkdruk instrument: de vicieuze bureaucratiseringscirkel
Als er in je netwerk verstoringen optreden die jou het werk niet mogelijk maken, is het de vraag of je regelmogelijkheden hebt om daar adequaat op te reageren. Zo ja, dan kan het proces ongestoord doorgaan. Zo niet, dan kan die verstoring zich over je hele netwerk verspreiden. Bij complexe netwerken is de kans op verstoring groter. Het al dan niet adequaat op verstoringen kunnen reageren, kan in jezelf liggen, maar ook in je organisatie, bijvoorbeeld samen met anderen in je netwerk.
Je kunt op je werk ook informeel, stiekem dingen regelen als de formele, reguliere wegen niet tot een oplossing leiden. Deze defensieve strategie maakt het mogelijk dat je je werk kunt blijven doen. Maar, als dit in je organisatie gebeurt, is er iets grondig fout in je organisatie.

Vragen en discussie
Aansluitend op deze presentatie is er gelegenheid tot het stellen van vragen, en om met elkaar over dit thema te discussiëren aan de hand van vragen en/of van een in te brengen eigen casus.
Hoe kan het bijvoorbeeld dat er bij werkproblemen meer naar persoonsgebonden in plaats van naar werkgebonden oorzaken wordt gekeken? Eén van de redenen is dat mensen in organisaties niet snel zijn geneigd om de organisatie van het werk te veranderen. Bij werkproblemen moet je altijd kijken naar de persoonsgebonden en naar de werkgebonden oorzaken. Vakbonden en vakbondsleden kunnen zich ervoor inzetten om ervoor te zorgen dat er bij werkdrukproblemen zowel naar die persoonsgebonden, als ook naar de werkgebonden oorzaken wordt gekeken.
De werkdruk van medewerkers in het Hoger Onderwijs is in de afgelopen jaren toegenomen. Docenten krijgen minder tijd voor hetzelfde werk. Docenten ervaren het als oneerlijk als bij werkdrukproblemen door het management overwegend wordt gekeken naar de persoonsgebonden zaken.

Verdieping van het thema
Na de pauze vervolgt Jac Christis een verdergaande verdieping van het thema Werkdruk. We gaan het nu hebben over slimmer organiseren.
Begonnen wordt met de uitkomsten van stress-onderzoek, over stressoren zoals dagelijkse irritaties, ingrijpende gebeurtenissen en traumatische gebeurtenissen. Ook hier weer komen de afzonderlijke risicogroepen aan bod, waaronder docenten die niets te zeggen hebben over de voorwaarden waaronder docenten hun werk moeten doen.
Een voortdurend gefragmentariseerde taaklasttabel (waardoor een complexe coördinatie) is één van de grootste boosdoeners. Daarvan is sprake bij veel kleine taken (met doorgaans te weinig uren), bij een gefragmenteerd curriculum, bij het ontbreken van capaciteitsbuffers, en bij een instabiel curriculum. Ook de overregulering in het onderwijs met hoge administratieve lasten zijn een belangrijke boosdoener. Centraliseren lijkt wel efficiënt, maar dat blijkt het in de praktijk echter niet te zijn. De wijze waarop je je onderwijs organiseert, heeft invloed op de werkdruk en op de kwaliteit van het onderwijs. Minder fragmentatie werkt in het voordeel van beide aspecten.

Naar een oplossing
Oplossingen liggen op het vlak van: werk met stabiele docententeams, met een stabiel curriculum, met experimenten-regelarm onderwijs en ga de staf herorganiseren tot cross-functionele groepen (bestaande uit meerdere zich verschillend specialiserende teamleden), in zowel de uitvoering als in de ondersteuning. Christis noemt als goed praktijkvoorbeeld hiervan de decentrale cross-functionele stafteams die het management van de Schools van Stenden Hogeschool ondersteunen.
Verder moet je niet al je capaciteit volledig inplannen, om tenminste nog enige flexibiliteit te behouden voor onvoorziene zaken. Er zijn ook in Nederland voldoende voorbeelden van organisaties die op een dergelijke wijze met succes organiseren, zoals bijvoorbeeld: Buurtzorg Nederland en Scania. 
Er zijn twee contrasterende principes, te weten die van capaciteit-buffers (cost based, schaalvoordelen) en van tijd-buffers (time based, flow-voordelen) als belangrijkste (voorkoming van) verspilling, Het is altijd moeilijk om dat eerste principe los te laten, om over te gaan naar het tweede principe.
Tenslotte gaat Christis nog in op schoolontwikkelingsmodellen, ziende op onderwijsbeleid (het profiel van je curriculum), arbeidsorganisatie (mobiliseren van menselijke bronnen) en personeel (managen van die menselijke bronnen).

Discussie in de verdieping
Deze verdieping mondt uit in een discussie over de rol van CNV-Onderwijs met betrekking tot de aanpak van de door professionals in het Hoger Onderwijs ervaren werkdruk.
Er komen dan vragen over de rol van digitalisering en over de toepassing van cross-functionele werkwijzen in andersoortige organisaties.
Vakbonden zijn tot op heden helaas meer geïnteresseerd in arbeidsvoorwaarden dan in arbeidsinhouden. De vakbond zou vaker en meer adviseurs - specialisten voor wat betreft arbeidsinhouden - moeten uitzenden naar hogescholen om met hen in gesprek te gaan over de arbeidsinhoud. Vakbonden zouden daarmee met specialisten op arbeidsinhoud een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het welzijn van hogeschoolpersoneel.
Aandacht voor en de verantwoordelijkheid voor werkdruk(verlichting) zijn een gezamenlijk belang van bestuur, management/staf, docenten en vakbond.

Sluiting
Het programma van deze bijeenkomst wordt afgesloten door Francis Huisman, voorzitter van de Sectorgroep Onderwijsdienstverlening van CNVO. Ze verwijst nog naar het verzoek om onze tops en tips vanavond of later aan te leveren. Ze sluit onder andere met een gedicht af van Fetze Pijlman, over de beginnende docent, die zich uren prepareerde om zijn idealen te praktiseren. 

Frieda van der Marel exposeert in De Hege Stins

Maandag 8 november 2016 

Schilderij van Frieda van Akker-van der Marel in De Hege Stins te Stiens

Tentoonstelling in De Hege Stins
In de maanden oktober, november en december 2016 exposeert Frieda van Akker-van der Marel een aantal van haar schilderijen in De Hege Stins te Stiens.
Frieda van der Marel is geboren in Katwijk aan Zee, en is na haar opleiding als lerares handvaardigheid (met de N20-akte) te Leeuwarden in Fryslân blijven wonen en werken.

Met haar beroep 'lerares' als startpunt is Frieda zich steeds meer gaan toeleggen op het schilderen als expressiemiddel.
Frieda: “Schilderen is ontspannend, inspirerend en een heerlijk iets om je in uit te leven. Maar ook een manier om de wereld om je heen te ontdekken en te leren zien! Dit geldt voor jong en oud!”
Later is ze ook schildercursussen aan gaan bieden.

De huidige expositie van voornamelijk acrylverfwerken geeft een overzicht van haar interesse en ontwikkeling.
Kleur en sfeer zijn voor Frieda in haar werk het meest belangrijk.

Each & Ear op Freonedei fan Omrop Fryslân

Snein 6 novimber 2016 

Dominy Liuwe Westra en Rein Tolsma mei Lifenote op it poadium yn'e feesttint

Jubileumprogramma foar freonen
Hjoed steane de doarren by Omrop Fryslân iepen foar de Freonen fan Omrop Fryslân. Mei-inoar fiere wy dan it 35-jierrich bestean fan de Freonen. Yn it ramt fan dat jubileum is der fan 'e moarn ek in bysûndere Fryske tsjerketsjinst foar de Freonen, ûnder lieding fan dominy Liuwe Westra fan Lollum. De muzikale begelieding is fan de populêre jongereinband Lifenote.
Om 8:30 oere set it freoneprogramma yn in grutte partytinte út ein mei in moarnsbrochje en dêrnei folget om 09:15 oere de bysûndere tsjerketsjinst. Tusken 10:00 en likernôch 12:30 oere is der in ynteraktyf programma yn it Omropgebou, dat stiet yn it teken fan de tema’s 'Doe, No en Takomst'. Der is fan alles te besjen, te beharkjen en te dwaan.

Tsjerketsjinst oer Each & Ear
By it begjin fan de tsjerketsjinst fine wy noch in sitplak oan ien fan de lange tafels yn de tinte neist it omropgebou. De tsjerketsjinst is ek live te folgjen op radio en telefyzje, En ek nei ôfrin kin de tsjinst nochris besjoen wurde op Omropfryslan.nl.
It tema fan dizze fiering is 'Eagen en Earen'. Dit tema past moai by it ferieningsblêd 'Each & Ear' fan de freonen fan Omrop Fryslân. Dominy Westra fynt dy blêdnamme fral in skot yn 'e roas.
De bibellêzing fan radio-Prelude-presintator Rein Tolsma giet passend oer 'Dy't earen hat om te hearren, dy moat se brûke, dy moat hearre, dy moat harkje'.
Dominy Liuwe Westra:

• Tusken de wurden 'eagen' en 'earen' sit mar ien letter ferskil, dochs is der in hiel grut ferskil tusen sjen en harkjen. Jo earen dogge it altyd, mar de eagen kinne jo rjochtsje om de oandacht earne op te rjochtsjen. Mar wat doch ik der dan mei? Dêr doelt Jezus op mei syn ferhaal oer de siedder. 
• Elk siedsje lit by it delkommen de grûn efkes trilje. Elk siedsje wurdt heard. Der bart wat yn de grûn mei dat siedsje. Dan komt der groei en komme der fruchten. It giet yn dit bibelferhaal om de grûn, dy't alle fermogen en krêft rjochtet op it siedsje. Sa moat it ek mei it evangeelje.
• Dit ferhaal giet om it keninkryk fan God, en it giet ek oer ús; nammentlik dat wy opheine en meitrilje, dat wy fokusje, en sykje, en doel fine. Dat hat allegearre mei leafde te krijen.
• In omrop lykas Omrop Fryslân docht ek alle dagen oars net as siedzjen. Mar dat hat pas doel as der eagen en earen binne. 
• As Friezen wolle wy dat dit stikje ierde syn gerak krijt.
• Nijs moat in krêft wurde dat de wrâld feroaret, dan set it oan ta dieden, ta blommen. 
• Ik winskje dizze omrop noch in soad jierren mei eagen en earen.

Sippy Tigchelaar & Aukje de Hoop

Moetings mei programmamakkers
Nei de tsjerketsjinst stappe der sa'n 330 Freonen fan Omrop Fryslân om. Hja krije bygelyks rûnliedings oer de redaksje en yn de studio's. Der stiet fan alles op it programma, Wy kinne apparatuer besjen, reitsje noch mear op 'e hichte fan de ûntwikkelings op ynternet en sjogge en hearre ferhalen oer de ekstreme sniewinter fan 1979.
Earst geane Durkje en ik nei it mediakafee, nei in presintaasje fan Sippy Tigchelaar & Aukje de Hoop, oer harren reportaazje foar 'Buro de Vries yn Frankryk', oer Friezen om utens yn Frankryk. Wy sjogge en hearre in soad oer bygelyks de fytsemakker fan Parys, de topless-dûnseres fan it Lido, de kastieleigners fan Normandië, in biologyske boerefamylje yn Bretagne, en oer in biotechnolooch dy't yn Frankryk dakdekker wurden is, En noch folle mear moaie ferhalen oer in programmareis fan tolve dagen mei apparatuer foar byld & lûd, troch it Franske lân.

Mei Hans Koster oer de redaksje

Dêrnei geane wy mei Hans Koster mei oer de redaksje, en troch de studio's foar radio en televyzje. Op fleurige wize bringt hy ús op alle ôfdielings, dêr't dan kollega's fan 'OF Radio' of 'OF Televyzje' oan it wurk binne, en dêr foar ús kleare steane om op byldjende wize ien en oar sjen te litten en smout te fertellen oer harrren wurk en wurkplak.
En oeral moetsje jo wer oare bekende programmamakkers, lykas: Piet Paulusma (oer it waarberjocht), Wim Brons (mei in kwis), Eelke Lok (oer de sniewinter), Arjen de Boer & Roelof Lousma (yn de tv-studio), Douwe Boersma (oer de nijste techniken), Suzanne van Zwam & Timo Jepkema (yn de Hjoed-studio), Hayo Bootsma (mei anekdoaten), 'speeddate' mei haadredakteur Klaas Geert Bakker, en oan de ein fan dizze freonedei wurdt it programma ôfsluten mei it Freoneliet fan Gurbe Douwstra, op de tekst fan Karin Bies.

Lit jim gean, freonen, freonen, lit jim gean.

Bliuw net sitten leave freonen, gean mar stean.

Wy bin bliid dat jim der binne,

wy mekoar no einlings kenne

Lit jim gean freonen, freonen, lit jim gean.