Moderne mythen in vreemde verhalen

Dinsdag 20 januari 2009

Emeritus predikant dr. Jan Ridderbos verzorgt vanavond in kerkelijk centrum de Schakel te Leeuwarden een lezing met als thema: "Hoe vreemd zijn moderne mythen?" Deze lezing wordt alle belangstellenden aangeboden in het kader van het Toerustingsprogramma van de PKN-kerk in Camminghaburen, met als seizoensthema: "Vreemde verhalen".

Met Jan Ridderbos heb ik in de afgelopen jaren regelmatig samengewerkt in de context van de Vereniging VU-Windesheim. Omdat Jan Ridderbos in het jaar 2002 landelijke bekendheid verwierf toen hij als predikant een kerkdienst wijdde aan de verhalen omtrent de door schrijfster Joanne Rowling in het verhaalleven geroepen Harry Potter èn omdat Jan Ridderbos zich in de afgelopen jaren heeft gespecialiseerd in de moderne mythen in oude en nieuwe verhalen, schatte ik in dat het een interessante avondlezing zou kunnen worden. Het blijkt inderdaad een boeiende avond te zijn.

Aan de hand van diverse filmbeelden uit "The Lord of the Ring" van Tolkien en uit Harry Potter-films kijken we gericht of we in die fragmenten christelijk beeldmateriaal herkennen. Kunstenaars zoals schrijvers, filmmakers en kunstschilders laten zich al dan niet bewust in meer of mindere mate inspireren en leiden door verinnerlijkte, christelijke beelden. We zien vanavond filmbeelden die onomstotelijk zijn afgeleid van bijbelse beelden, maar we constateren ook dat we door ons onderzoekend kijken samen in staat zijn om christelijke symboliek aan te wijzen die hoogstwaarschijnlijk niet uitdrukkelijk als zodanig in die filmbeelden zijn gecreëerd.

Bij het bekijken van de filmfragmenten letten we behalve op de personages, ook op de getoonde dieren en voorwerpen die er toe doen. In de personages zien we het goede en het kwade, we herkennen Maria en Epifanie, we zien een teken op het voorhoofd en een scène op een schedelplaats, in de beelden zien we overduidelijk de Doortocht door de Rietzee, we zien de feniks, een draak, zwarte & witte paarden en slangen, we zien tranen die helen en een zwaard als kruis; kortom zoveel christelijk beeldmateriaal dat je voortdurend aandachtig moet kijken om niets te missen, zo dat al mogelijk is.

Dat Joanne Rowlings Harry Potter-boeken als parallel met veel uitdrukkelijk christelijke literatuur toch óók zeker een moralistische inslag hebben, blijkt vanavond uit een passage uit een interview met Rowling waarin ze aangeeft dat ze met haar verhalen ook wil laten zien dat wij als mensen hier op aarde onze stoffelijkheid zouden moeten gedenken. Je kunt als kunstenaar of als hedendaagse wereldburger dan wel de kerk hebben verlaten, maar daarmee verlies je niet automatisch ook je geïnternaliseerde christelijk beeldmateriaal. De kunstenaar verwerkt ze al dan niet bewust in zijn/haar werk en de kunstkijker herkent in diens kunstwerk ook al dan niet bewust eigen-cultuurgebonden visualisaties, of je het wilt of niet.