 |
| Cover van 'De dag zal komen, Janus' |
STYX - leven en dood in de letteren
De dood (en het leven) was het tamelijk brede thema van de Nederlandse Boekenweek van het jaar 2003.
De dood hoort bij het leven, en daarmee dus ook bij de literatuur.
De Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek heeft ter gelegenheid van die 68ste Boekenweek vier auteurs gevraagd hun literaire visie te geven op het thema 'STYX - leven en dood in de letteren'.
Vier visies op de dood
Het resultaat van die actie is een set van vier essays van Nico ter Linden, Bert Keizer, Kristien Hemmerechts en Boudewijn Büch.
Die vier essays zijn in 2003 verschenen in één verzamel-cassette, met als titel 'Vier visies op de dood'.
- De arts Bert Keizer baseert zijn betoog op zijn praktijkervaringen als arts in een verpleegtehuis.
- De schrijver Boudewijn Büch schrijft over de plaats van de dood in de literatuur.
- De schrijfster Kristien Hemmerechts zegt dat ze heeft aanvaard, dat de dood haar thema is. Zij beziet de dood vanuit het persoonlijk perspectief.
- De dominee Nico ter Linden belicht de levensbeschouwelijke kant van de dood.
De dag zal komen, Janus
Nico ter Linden schrijft dat de hemel stellig een product is van onze verbeelding, maar dat dit niet betekent dat die hemel louter fantasie is.
Zijn essay kreeg als titel 'De dag zal komen, Janus' en het essay kreeg als subtitel: 'Gedachten over de dood en over de fantasie van hemel en hel'.
Nico ter Linden in zijn essay:
- Ik kom tot het besluit dat ik niet één van mijn ouders en broers & zussen kan missen.
- De dood hoeft mij geen vrees in te boezemen, want als hij er is, ben ik er niet meer, en zolang ik er ben, is hij er nog niet.
- Alle kwesties rond leven en dood kunnen je een behoorlijke depressie bezorgen. Je moet niet al te veel tijd besteden aan dit soort onoplosbare kwesties. Ze staan een gelukkig leven in de weg.
- Van de tragedie van de dood is alleen de mens zich bewust. Wij worden door niets zo in beslag genomen.
- Als ik straks weg ben, kun je nog heel even zien dat ik daar stond, maar dan gaat de regen eroverheen, en even later staat er weer een ander.
- De dood is te verschrikkelijk voor woorden.
- 'De liefde maakt de dood dragelijk. Sterk als de dood is de liefde', zing het Hooglied.
- Memento mori: Gedenk te sterven.
- In ons levensontwerp is voor dood en vergankelijkheid slechts een marginale plaats ingeruimd.
- Carpe diem: Pluk de dag.
- De joodse traditie leert stervelingen met een paar passen bij een begrafenisstoet aan te sluiten, als teken van solidariteit.
- We hebben de dood aan instituten gedelegeerd (ziekenhuis, verzorgingshuis, verpleeghuis, hospice; op nodige afstand van ons). Maar wie nog nooit iemand heeft zien sterven, lijdt wel aan een ernstige vorm van maagdelijkheid.
- Het drong tot me door dat eens de dag zal komen dat het ook met deze Janus (met mij) voorgoed gedaan is. Dat ik net bedacht heb dat ik doodga, is een hele ontdekking.
- Een mens staat boven de natuur, maar hij maakt er ook hopeloos deel van uit.
- Een mens kan niet bestaan zonder acht te slaan op zijn lot, en hoe hij ook probeert dat lot in eigen hand te nemen en er over te triomferen, zijn pogingen zijn tot mislukking gedoemd.
- Wij willen zin geven aan ons leven, en er wat van maken. En er is ook zo veel goedheid en schoonheid om van te genieten.
- Als je alleen bent zonder meester, zonder God, dan is het gewicht van de dagen loodzwaar. Je bent dan wel gedwongen een meester te zoeken, nu God uit de mode raakt.
- Het mág niet waar zijn, dat onze toeverlaat tegen de dood zèlf doodgaat en ons onbeschermd achterlaat.
- De pijn zoekt zich een uitweg, een zondebok wordt snel gevonden.
- Het wordt moeilijk om aan je woede en droefheid uiting te geven wanneer god uit de mode is, en je geen Psalmen kent.
- Rituelen zijn zinvol; ze helpen je uit het eigen leven te verwerken wat minder verkrampt met de dood te verkeren.
- Synagoge en kerk boden ons de ruimte om onze doodsangst te bezweren, onze woede en droefheid uit te zeggen, onze verdringing onder ogen te zien en onze projecties uit te zuiveren of terug te nemen.
- Het maakt nogal wat uit of je je in tijd en eeuwigheid bij God geborgen weet, of dat je gelooft dat je maar één keer leeft.
- Een mens moet een tegenover hebben, die hem uit zijn dodelijke eenzaamheid verlost. Wanneer God is opgehouden zo'n tegenover te zijn, kun je het alleen nog hier beneden zoeken. Je ziet dat mensen dan driftig gaan leven.
- Velen voor wie het religieuze domein weinig of geen betekenis meer heeft, zoeken hun heil in de religie van het lichaam.
- Menig mens heeft niet langer een doel voor ogen dat dit leven overstijgt.
- Ik besta tegenover een levende God voor wie alles mogelijk is.
- Wij hebben de God die hemel en aarde schiep niet zelf gemaakt.
- Komt geloof niet uit wensdenken voort? Mij dunkt van wel. Wij hebben een Vader die een zelfde wens in gedachten heeft.
- Geen sterveling kan zeggen dat het geloof van de ander niet deugt.
- Zowel het ene geloof als het andere kan van hoog niveau zijn, maar evengoed ondermaats. Zo wil het geloof dat iets van ons de overkant van het graf haalt.
- Wij spreken uit, in tastend geloof, dat dit het einde niet is, aldus Huub Oosterhuis. Hiermee legitimeert en ritualiseert Oosterhuis de twijfel.
- Eenmaal dom is dom, tweemaal dom is bisdom.
- Velen blijven Paasverhalen als journalistieke verslagen lezen, in plaats van als geloofsreflectie.
- In een doodsontkennende cultuur levend, zijn wij slecht voorbereid op de eigen dood en op die van een ander.
- Wij zijn in onze dagen slecht geprepareerd op de dood, voelen ons bij voorbaat te zwak het stervensproces door te maken, en onvoldoende toegerust om anderen daarbij te helpen.
- De vraag naar euthanasie is altijd een vraag om hulp, maar of die hulp altijd in levensbeëindiging moet worden gezocht, staat nog te bezien.
- Een kerk die weigert de mens die voor euthanasie koos te begraven, is onbarmhartig, en verdient het te verdwijnen.
- Geloof disfunctioneert wanneer het de werkelijkheid van de dood versluiert of ontkent; het is heilzaam wanneer het ons met onze eindigheid verzoent, en tot een levenslange 'meditatio mortis' inspireert.
- Geloof kan helpen om met 'zuster dood' op vertrouwelijke voet te geraken, het nodigt je uit je levensconflicten op te lossen, het sticht of herstelt gemeenschap en het bewerkt overgave.
- Sterven is niet alleen maar ophouden met leven. Het is ook onze laatste, beslissende verrichting, het is de laatste taak die wij hebben te vervullen.
- De medicijnman moet ook weer de priester van de polder worden, als de priester niet meer wil dokteren.
- Woorden en riten geven vorm aan ons verdriet.
- Slechts weinigen zijn in staat een eigen expressie te geven aan hun, niet zelden tegenstrijdige, gevoelens, en dat geldt eens temeer wanneer je door de dood bent overvallen en door verdriet overmand.
- Er is tijd om overmorgen iets te hebben achtergelaten. Daar moet je vandaag voor zorgen. (Herman de Coninck)
- De psychiater Rümke pleitte voor een eerherstel van de cultus van de dood.
- Het leed moet geleden worden.
- Voor stevig gelovende nabestaanden heeft het ter aarde bestellen in de dodenakker symboolwaarde.
- Het echte geloof zegt: ik weet niets van de dood, maar ik weet dat God eeuwigheid is en ik weet ook dat hij mijn God is.
- Voorstellingen (van gelovigen) van hemel en hel zijn beelden van een werkelijkheid die wij ons fantaseren.
- Hel en hemel zijn 'slechts beelden'. Wij komen niet verder dan in symbolen te spreken. De hemel is een beeld voor de vrome fantasie dat wij ook na onze dood bij God geborgen zijn. Je mag niet vragen of die beelden bestaan. Ze zijn namelijk een geloofsuitspraak, ofwel een beeld waarmee ik iets probeer te zeggen. Vraag dus nooit of hemel en hel echt bestaan, want wij zijn aan de vrome fantasie ontsproten. Deze beelden, deze symbolen van hel en hemel zijn om er beneden mee te spelen.
- De bijbelse hoop op een hiernamaals is geboren uit compassie voor de ander.
- Moslims die bereid zijn zichzelf op te blazen, wordt twaalf maagden in de hemelse gewesten in het vooruitzicht gesteld. Het zou heilzaam zijn wanneer hun geestelijke leidslieden erbij zouden zeggen dat zij er ook hun slachtoffers zullen aantreffen.
- God geve dat ik eens van mijn verdriet, mijn verbittering, mijn wrok zal worden bevrijd, verlost van alles wat mij in dit ingewikkelde leven in de weg staat om een vrij mens te zijn.
- Paus Johannes 23 wilde niet dat de angst voor de hel een mens verlamt. En hij wilde ook niet dat wij onze wraakgevoelens blijven koesteren.
- Uit een gebed van de dichter Bredero op zijn sterfbed:
"Want Ghij hebt my gemaeckt
en mooght mij weer ontmaken."
Geen opmerkingen:
Een reactie posten