Rondje 25 om de Kerken - van Witmarsum & Arum - in Noord-Fryslân

Woensdagmiddag 8 januari 2025
 

Het contourenkerkje nabij het monument voor Menno Simons in Witmarsum

Rondjes om de kerken in noord-Fryslân

Op 31 mei 2024 publiceerde de Stichting Tsjerkepaad in het Friese Pingjum haar wandelgids 'Rondjes om de kerken in noord-Fryslân'. Deze fiets- en wandelgids is geschreven door de bekende wandeljournalist Fokko Bosker.
Stichting Tsjerkepaad ijvert voor een zo ruim mogelijke openstelling van monumentale kerken in Fryslân, en zo'n wandelgids is dan een geschikt instrument om fietsers en wandelaars te laten fietsen en wandelen langs (zo mogelijk opengestelde) Friese kerken.
Deze wandelgids is naast de Kleasterrûntsjes van Stichting Tsjerkepaad deels gebaseerd op de Jabiksrûntsjes die Stichting Jabikspaad Fryslân en Stichting Tsjerkepaad jaren geleden al hebben ontwikkeld. Fokko Bosker heeft in die Kleasterrûntsjes en in die Jabiksrûntsjes de nodige aanpassingen gedaan, en voor deze wandelgids ook een aantal nieuwe wandelrondjes gecreëerd, om daarmee 26 inspirerende wandelroutes te ontwerpen langs kerken in noord-Fryslân, door het omliggende cultuurlandschap.

26 wandelrondjes

Deze 26 rondjes om de kerken liggen verspreid door het hele noorden van Fryslân, en hebben elk een lengte die varieert tussen 5,1 en 18,3 kilometer. De totale lengte van alle 26 rondjes is 337,4 kilometer, waarmee de rondjes een gemiddelde afstand van 13 kilometer hebben. 

Door de grote variatie qua afzonderlijke afstanden, kun je er per wandeldag voor kiezen om bijvoorbeeld 1, 2, 3 of meer rondjes te fietsen of te wandelen. De wandelgids vermeldt welke 12 van de 26 rondjes kunnen worden gefietst.

Het mooie van de wandelgidsen van Fokko Bosker is dat je naast de routebeschrijving en routekaartjes onderweg ook een interessante beschrijving krijgt van het landschap en van de kerken langs de route. Zo verweeft Fokko Bosker cultuurhistorie, erfgoed en landschapsgeschiedenis. 

Deze wandelgids maakt gebruik van de wandelknooppunten van het Friese wandelknooppuntennetwerk, hetgeen het navigeren in het veld vergemakkelijkt.

Elke wandelronde begint met een korte bezinningstekst, die je mee kunt nemen ter overdenking onderweg, zoals:

"Dopen dat mondig is,

spreken dat bondig is,

vrij in 't christelijk geloven,

daden gaan woorden te boven."

Op zoek naar een vreedzaam leven

Vanmorgen liepen we al Rondje 26 rondom Zurich, over een afstand van 12,3 kilometer. Vanmiddag lopen we aanvullend het rondje 25 langs de kerken van Witmarsum & Arum, over een afstand van 11,5 kilometer. Totaal wandelen we derhalve vandaag 12,3 + 11,5 = 23,8 kilometer.

Dit rondje begint in Witmarsum en gaat dan via het Flietsterbosk naar Arum, en vervolgens in het voormalige slenken-stroomgebied tussen de Harnzer Feart en de Wytmarsumer Feart over de Schuttedijk terug naar Witmarsum.

We gaan van start in het vroegmiddeleeuwse terpdorp Witmarsum, in de geboorteplaats van de 16e eeuwse room-katholieke pastoor en later doperse predikant Menno Simons (1496), die in 1536 zijn ambt van pastoor te Witmarsum stop zette, om zich aan te sluiten bij de Dopersen. Door de gewelddadigheden van die tijd af te keuren, stond hij daarmee aan de basis van de latere vredeskerk (van de Mennisten / Doopsgezinden).

Even na 11:30 uur vertrekken we bij de dorpskerk in het centrum van Zurich, en rijden we naar Witmarsum, waar we de auto parkeren bij de gotische koepelkerk (1633). 

Als we vertrekken, is het om 11.50 uur 5 graden Celsius, en bij terugkomst in Witmarsum om 14:45 uur is het nog steeds 5 graden Celsius. 

Het weer is half bewolkt en droog. Aan het begin van de middag hebben we regelmatig zonnige perioden, en de harde noordwesten wind van vanmorgen is afgezwakt, dus al met al is het goed wandelweer voor deze tijd van het jaar.

Door Witmarsum naar het monument voor Menno Simons 

Om 11:50 uur begint onze middag-wandeling op het Kerkplein, bij de koepelkerk van Witmarsum.

Door het dorp lopen we over de Molenweg langs de Wytmarsumer Feart naar Molen De Onderneming.

Voorbij Camping Mounewetter wandelen we letterlijk klokslag twaalf het Flietsterbosk in. 

Dit dorpsbos is een heel nat bosperceel, een broekbos, waarin veel dood hout ligt.

Zowel het dode hout als ook het levende hout is op veel plekken bedekt met een dikke laag heldergroen mos, hetgeen een prachtige decoratief beeld geeft.

Het bospad komt uit op It Fliet, dat we volgen naar de Easthimmerwei, die we oversteken, om dan naar het terrein van het Monument voor Menno Simons te lopen.

Op een bankje tegenover de contourenkerk op dit terrein genieten we in de aangename zonneschijn van onze lunchpauze.

Daarna lopen we nog een eindje verder het terrein op, om een bezoek te brengen aan het Monument voor Menno Simons.

We lopen om het muurtje heen met daarin de gedenksteen die verwijst naar Menno Simons, en komen dan bij de grote zuil, die het monument vormt voor deze doperse voorganger.

Op alle vier zijden van deze zuil bevindt zich een steen, waarop teksten staan, die verwijzen naar de plaatselijke geschiedenis omtrent deze locatie, waar vroeger een kleine kerk - een Vermaning ofwel Fermanje - van de Dopersen heeft gestaan.

Menno Simons sprak hier zijn eerste volgelingen indertijd toe.

Via Grauwe Kat naar Arum

Ten noorden van dit monumententerrein gaan we de Pannekoeksterweg op, die enkele honderden meters verderop overgaat in een smal betonpad over een uitgestrekte akker. Dit slingerende betonpad voert ons naar de Arumerweg, die we volgen in de richting van Arum.

Na de oversteek over de brede Hanzer Feart gaan we ter hoogte van het buurtschap Grauwe Kat de Allengaweg op, om rondom een bosperceel de Hornen op te gaan, die even later al overgaat in een graspad richting Arum.

Op de Camminghaweg wandelen we het dorp Arum binnen.

Daar passeren we een voormalig kerkgebouw, dat momenteel in gebruik is als kunstatelier. 

In het dorpscentrum maken we een rondje rondom de grote Lambertuskerk.

Deze 17e eeuwse kerk, en vooral de kerktoren, draagt de signatuur van de architect Thomas Romein, die ook de architect was van De Groate Kerk van het Bildtse Sint-Jacobiparochie.

Een gevelsteen verwijst naar de voormalige grietman Van Cammingha.

De Schuttedijk van Arum naar Witmarsum

We verlaten Arum over het Molenrak langs de Arumer Feart. Waar de Arumer Feart kruist met de Harnzer Feart, gaan we met een hooghout de Harnzer Feart over, en laten we Arum achter ons.

We lopen dan over een smal oeverpad langs de Arumer Feart naar de middeleeuwse Schuttedijk, de hoger dan het veld liggende grasdijk, waarop we verder lopen langs de Arumer Feart. 

Verderop komen we op een dijkvak waarop een kudde schapen loopt en graast.

Het loopt hier heerlijk in de zonneschijn, met - vanwege alle bochten in de grasdijk - af en toe enige zijwind en tegenwind.

Bij een groot mechanisatiebedrijf komen we weer terug op de Arumerweg, die we dan over het parallelle fietspad volgen tot in de bebouwde kom van Witmarsum.

In Witmarsum wandelen we voorbij de eenvoudige Fermanje langs Villa Meirin, dat voorheen nog de katholieke kerk met het Augustijner klooster Vinea Domini was.

Bij de Wytmarsumer Feart aangekomen, eten we tot slot fruit op een houten steiger, met uitzicht op de voormalige melkfabriek van Witmarsum.

Daarna is het nog enkele honderden meters tot aan de koepelkerk, waar onze auto staat. Om 14:45 uur rijden we vanuit Witmarsum terug naar huis in Feinsum.