Rondje 10 om de Kerken - van Aldtsjerk & Bartlehiem - in Noord-Fryslân

Maandag 16 december 2024
 

Ondergelopen land tussen de Nije Mear en het Oudkerkstermeer

Rondjes om de kerken in noord-Fryslân
Op 31 mei 2024 publiceerde de Stichting Tsjerkepaad in het Friese Pingjum haar wandelgids 'Rondjes om de kerken in noord-Fryslân'. Deze fiets- en wandelgids is geschreven door de bekende wandeljournalist Fokko Bosker. 

Stichting Tsjerkepaad ijvert voor een zo ruim mogelijke openstelling van monumentale kerken in Fryslân, en zo'n wandelgids is dan een geschikt instrument om fietsers en wandelaars te laten fietsen en wandelen langs (zo mogelijk opengestelde) Friese kerken.

Deze wandelgids is naast de Kleasterrûntsjes van Stichting Tsjerkepaad deels gebaseerd op de Jabiksrûntsjes die Stichting Jabikspaad Fryslân en Stichting Tsjerkepaad jaren geleden al hebben ontwikkeld. Fokko Bosker heeft in die Kleasterrûntsjes en in die Jabiksrûntsjes de nodige aanpassingen gedaan, en voor deze wandelgids ook een aantal nieuwe wandelrondjes gecreëerd, om daarmee 26 inspirerende wandelroutes te ontwerpen langs kerken in noord-Fryslân, door het omliggende cultuurlandschap.

26 wandelrondjes

Deze 26 rondjes om de kerken liggen verspreid door het hele noorden van Fryslân, en hebben elk een lengte die varieert tussen 5,1 en 18,3 kilometer. De totale lengte van alle 26 rondjes is 337,4 kilometer, waarmee de rondjes een gemiddelde afstand van 13 kilometer hebben. 

Door de grote variatie qua afzonderlijke afstanden, kun je er per wandeldag voor kiezen om bijvoorbeeld 1, 2, 3 of meer rondjes te fietsen of te wandelen. De wandelgids vermeldt welke 12 van de 26 rondjes kunnen worden gefietst.

Het mooie van de wandelgidsen van Fokko Bosker is dat je naast de routebeschrijving en routekaartjes onderweg ook een interessante beschrijving krijgt van het landschap en van de kerken langs de route. Zo verweeft Fokko Bosker cultuurhistorie, erfgoed en landschapsgeschiedenis. 

Deze wandelgids maakt gebruik van de wandelknooppunten van het Friese wandelknooppuntennetwerk, hetgeen het navigeren in het veld vergemakkelijkt.

Elke wandelronde begint met een korte bezinningstekst, die je mee kunt nemen ter overdenking onderweg, zoals:

"Zoek de wegen van de wijsheid,

die de schepping dansend groet.

Blijf haar volgen,

schenk haar aandacht,

proef haar woorden,

juist en goed.

Wijsheid baant het pad naar vrede,

doet ons voor wat liefde doet."

Trynwâlden hadden grote aantrekkingskracht op adel

Vanmiddag lopen we Rondje 11 in Oenkerk en omstreken over een afstand van 12,6 kilometer, maar vanmorgen lopen we éérst Rondje 10, om de kerk van Aldtsjerk, over een afstand van 13,6 kilometer. Totaal gaan we vandaag dus 26,2 kilometer wandelen.

Dit rondje begint in Aldtsjerk en gaat dan door Sânhuzen en Bartlehiem, en vervolgens door de Oudkerksterpolder, om tot slot terug te keren naar Aldtsjerk.

Het is een route door de zogenoemde Trynwâlden, die voorheen een grote aantrekkingskracht hadden op de adel.

Om 7:45 uur vertrekken we in het duister vanuit Feinsum, en rijden we naar Aldtsjerk, waar we de auto parkeren bij de dorpskerk van Aldtsjerk. Als we vertrekken, is het 9 graden Celsius, en bij terugkomst in Aldtsjerk om 11:00 uur is het 10 graden Celsius. 

Het is zwaar bewolkt, en overwegend droog. Het waait nogal hard over dit eeuwenoude landschap, met een stevige wind vanuit het westen. 

Van Aldtsjerk naar Sânhuzen en weer terug naar Aldtsjerk

Om 8:15 uur gaan we van start bij de 12e eeuwse Sint-Pauluskerk van Aldtsjerk. Over het Eysingapad lopen we naar de Van Sminiaweg.  

Op de hoek van beide wegen staat de middeleeuwse Sint-Pauluskerk nog in het donker.

We passeren de kerk om dan over het fiets- en wandelpad van de Van Sminiaweg langs de openbare basisschool te lopen. Ouders brengen hier hun kinderen naar school op deze nog donkere ochtend.

In de ochtendschemer gaan we de Zwarte Singel op. Daar kruisen we de oprijlaan naar buitenplaats De Klinze, die aan het eind van die donkere oprijlaan nog in het volle lichtschijnsel van de buitenlampen staat.

Als we vanaf de Klaas Douwesweg de Hjelburd op gaan, passeren we het kombord van Readtsjerk dat dan achter ons in de berm langs de Boskwei staat.

We steken De Moark over, en wandelen even later via de Fjildwei en de Van Sminiaweg Aldtsjerk weer binnen op het moment dat we via de brug de Aldtsjerkster Feart oversteken.

In het dorp gaan we de Rhaladijk op, ter hoogte van de met kerstverlichting versierde ophaalbrug over De Moark in het dorp.

Langs Kleaster Bethlehem naar Bartlehiem

Bij de N361 aangekomen, gaan we de ovonde op in die drukke verkeersweg.

Op de ovonde staan twee grote cortex-stalen profielen van vier schaatsers, die we in het Fries de 'Hurdriders' noemen.

Aan de overzijde van de N361 volgen we de Aldemiedwei door Polder Bethlehem langs de Aldtsjerker Feart. 

Ongeveer halverwege deze vaart steken we via een houten brug de Aldtsjerkster Feart over.

Aan de andere kant van de vaart gaan we een smal fiets- en voetgangerspad op, dat momenteel door gemeentewerkers wordt ontdaan van het overwoekerende gras. De mannen staken hun klus tijdelijk, om de kantensnijder - die niet goed functioneert - te vervangen. Eén van de mannen zou dat gaan doen, maar dat zou betekenen dat diens collega hier midden in het open veld in deze harde wind alleen achter zou blijven, zonder enige beschutting tegen bijvoorbeeld regen en harde wind. Daarom vertrekken ze beiden met hun auto en aanhangwagen. Straks zullen ze hun werk hier hervatten.

Wij gaan dan de Wiereweg op. Daar komen we langs twee van kloostermoppen (Alde Friezen) opgemetselde zuilen, met daarop de woorden 'Kleaster' en 'Bethlehem', verwijzend naar de middeleeuwse kloostervestiging van de premonstratenzer nonnen, die verbonden waren aan het klooster Mariëngaard nabij het Friese Hallum.

Voorbij die kloosterzuilen wandelen we de bebouwde kom van Bartlehiem binnen, dat haar naam ontleent aan het voormalige klooster Bethlehem.

In Bartlehiem gaan we het terrein op van de voormalige melkfabriek, waar momenteel de woonzorginstelling voor dementen bewoners - de Herbergier - is gevestigd. Op het erf ontmoeten we één van de ondernemers-eigenaren, en nemen we de tijd voor een koffiepauze, op een houten bank, heerlijk in de luwte tegen de harde wind.

Door de Oudkerksterpolder terug naar Aldtsjerk

In Bartlehiem steken we de Aldtsjerkster Feart weer over, waar we aan het eind van de vaart de Dokkumer Ee zien stromen, ter hoogte van het beroemde Elfstedenbruggetje van Bartlehiem.

We lopen parallel aan de Dokkumer Ee, en gaan ten zuiden van Bartlehiem de Rhaladijk op, waarmee we de Oudkerksterpolder doorkruisen naar De Oudkerkermolen, die dateert van 1864. Daar volgen we het schouwpad langs de Nije Mear langs deze poldermolen.

Op de plek waar we bij het ondergelopen land komen dat ligt tussen de Nije Mear en het Oudkerkstermeer, kunnen we de Nije Mear oversteken.

Aan de overzijde blijven we het schouwpad volgen. Enkele ganzen verlaten de vaart, gaan de wal op, en lopen naar het ondergelopen land ten zuiden van de Nije Mear.

Wij lopen dan langs de Nije Mear naar de N361, die we oversteken, om dan langs het jachthaventje Aldtsjerk weer binnen te wandelen. 

Door Aldtsjerk lopen we door naar de Sint-Pauluskerk, het eindpunt van dit rondje, waar we om 11:00 uur arriveren.

Bij deze middeleeuwse dorpskerk stappen we in de auto, en dan rijden we direct naar Oenkerk, waar we onze auto parkeren bij het buurthuis, aan de voet van de opgang naar de Mariakerk, waar we straks onze middagronde zullen aanvangen.