Gedachten over de Namiddag van het Christendom

Donderdagavond 7 maart 2024

 

Publicaties van èn over Tomás Halík

De Kerk in een veranderend tijdperk

Vanavond verdiepen we ons in de ideeën van Tomás Halik over de toekomst van de kerk. 

Halik heeft daarover namelijk een boek geschreven, met als titel: ‘De namiddag van het christendom’.

Tomás Halík (1948) is priester en hoogleraar Filosofie en Sociologie aan de Karelsuniversiteit te Praag. Hij was onder andere de vertrouweling en raadsman van de Tsjechische president Havel, van de Tsjechische aartsbisschop Tomásek en van paus Johannes Paulus II. 

In dat theologisch-filosofische boek schetst Tomáš Halík op profetische wijze de toekomst van de kerk. Hij stelt dat we niet leven in een ‘tijdperk van verandering’, maar in de ‘verandering van een tijdperk’. 

Al die crises die de Kerk nu doormaakt, zijn volgens hem nodig om tot een volwassener christendom te komen. Halik ziet de volwassener Kerk als een Kerk die over haar grenzen heen stapt, die een wereldwijde broederschap helpt vormen. Hij is ervan overtuigd dat de huidige crisis de deur kan openen naar een nieuw middag-tijdperk in de geschiedenis van het christendom.

Zijn boek biedt een analyse van de huidige tijd, en wordt beschouwd als een met grote overtuigingskracht geschreven meesterwerk.

Op weg naar een nieuw tijdperk

Met z'n tienen komen we hiertoe vanavond bijeen in De Hege Stins van de Protestantse Gemeente te Stiens.

Dominee Jak Verwaal geeft de deelnemers van vanavond eerst een mondelinge samenvatting van dit boek. 

Tomás Halík is in de tijd van het communisme ietwat stiekem christen geworden in Tsjechië. Hij is een geliefd pastor, en bekend schrijver over het evangelie. 

Wellicht zijn enkele van zijn suggesties van hem voor ons van belang (?).

We maken eerst een inventariserend rondje over onze verwachtingen en vragen, en over onze aanleidingen om hier vanavond bij te zijn. 

Het boek is in de corona-tijd geschreven, waarvan de sporen zichtbaar zijn.

Halík meent dat de namiddag van het christendom is aangebroken, wat hij - als analogie - ontleent aan de ontwikkelingspsychologie van het kind. 

• Wat betekent het eigenlijk wat je naar buiten toe hebt opgebouwd? 
• Vind ik dat ik het goed gedaan heb? 
• En hoe moet het nu verder? 
• Kiezen we voor waarden en keuzes maken?; of niet? 
• Integreren we al het voorgaande van ons leven in het vervolg van ons leven, aangaande dat wat je waarde(n)vol vindt, en door wilt geven?

En dat is nu wat Tómas Halík toepast op de Kerk. Hij spreekt dan over het begin, de kindertijd van de Kerk. In de Kerk van de vroege gemeenten had men nogal wat voor elkaar over.

In de tijd van Constantijn de Grote verschenen de kerken in Italië, wat je kunt zien als de uitbouw van de Kerk. Het christendom wordt mede daardoor verspreid over de wereld. Dit is (wat je dan noemt) de middag van het christendom.

Maar, omstreeks 1400 ontstaan er scheuren in de Kerk, en komen er tegenkrachten; ontstaat er kritiek. De Kerk reageert eerst defensief en stram. Tomás ziet dat als een reactie van de Kerk om het oude (zoveel mogelijk) te handhaven. De Kerk versterkte zichzelf daarmee. Dit wordt - in de lijn van het voorgaande - óók nog gezien als de middag van het christendom.

De namiddag

En dán komt de namiddag van het christendom, waarin we ons beseffen dat het oude niet meer werkt. Dat oude moeten we loslaten. 

• Waar staan we nu nog voor? 
• Wat doet er nog toe? 
• Wat is nog de kern van het christendom en van de Kerk? 

Dat is dus een kwestie van keuzes maken. Laten we daarover in discussie gaan, vindt Halík, want we kunnen niet terug naar het oude, en dus kunnen we alleen nog maar vooruit, in de namiddag (van het christendom).

Je hoeft nergens bang voor te zijn, vindt Halik, want je kunt overal (met wat je ook doet, bijvoorbeeld met kunst of muziek) en altijd weer bij het geloof uit komen. 

Halík staat overal open voor, maar heeft een hekel aan traditionalisten.

Maar wat komt er dan wel uit

Christus is in de ogen van Halík universeel. Je komt altijd bij Christus uit. 

Halík vindt derhalve dat hij (en ook jij) niet angstig hoeft te zijn, en kan dan ook met een gerust hart heel open zijn naar bijvoorbeeld de cultuur.

Op de Dag der Opstanding zal te zijner tijd wel aan het licht komen wat al dan niet klopt.

Ga dus maar gewoon alle kanten op; wees niet bang; doe maar wat je goed dunkt te doen (ga maar lezen, ga maar kijken, ga maar doen), want je komt vanzelf Christus wel een keer tegen. 

Hij gaat voor radicale openheid naar alle mensen. Ga maar gewoon doen; vertrouw er maar op dat het goed komt.

Wees ook open voor de trauma’s (in de wereld), voor alle wonden van alle mensen (in grote noden), ofwel’ raak de wonden aan’, zoals Jezus dat (in de Bijbel lezen we daarover) ook vroeg aan (de ongelovige) Thomas. 

Alles wat je aan de mensen, aan de wereld hebt gedaan, heb je aan Jezus gedaan. 

Toekomst van de Kerk

Tomás Halík onderscheidt in grote lijnen voor ons de volgende vier levenstaken inzake de toekomst van de kerk:

• 1. We moeten reiziger/wandelaar worden in de tijd; niets staat dan vast;  we moeten loslaten. 
• 2. Vorm een school van levenswijsheid; laten we zoeken naar wijsheid; houd gezichtspunten open; de Kerk verzamelt wijsheid; en daar is alles bespreekbaar.  
• 3. Richt een veldhospitaal in, ofwel doe iets aan de nood van de wereld; zorg voor diaconaat in nieuwe vormen.
• 4. Creëer een plaats van ontmoeting en van verzoening, want dáár vooral vinden we God.

Geloof kan ongelofelijk veel.