Armoede en geld

Maandagavond 4 maart 2024

 

Lezing van Annemarie van Gaal in De Lawei

Annemarie van Gaal 

Annemarie van Gaal is onderneemster, investeerder, columniste en tv-persoonlijkheid. Haar ondernemerscarrière begon in de negentiger jaren in Rusland, waar ze de grootste onafhankelijke uitgeverij van Rusland èn Oekraïne opzette. 

Naast haar ondernemerschap is ze enorm begaan met de financiële gezondheid van gezinnen in ons land. Ze schreef er boeken over, en hielp gezinnen met hun geldzaken in televisieprogramma’s.

Presentatie over armoede en geld 

In ons welvarende land - met al haar vangnetten, uitkeringen, toeslagen en regelingen - komt nog steeds veel armoede voor, en heeft één op de vijf Nederlanders dagelijks stress vanwege geld. 

• Waar ligt dat aan? 
• Hoe groot is armoede in ons land?
• Wat kunnen we eraan doen? 

Rijk zijn maakt niet per se gelukkig, maar een financieel gezond leven is vaak wel een voorwaarde om gelukkig te zijn. 

Vanavond is Annemarie van Gaal gastspreekster tijdens de ledenvergadering van de coöperatieve Rabobank. Deze lezing vindt plaats in Schouwburg De Lawei te Drachten.

Annemarie van Gaal deelt vanavond met ons haar beste tips en adviezen voor een financieel gezond leven.

Inleiding over Rusland

De genodigden worden in de grote zaal van De Lawei welkom geheten door Durk Mous, directeur van de regio Noordoost van de coöperatieve Rabobank. Hij vertelt dat deze grote zaal van De Lawei in één dag geheel was volgeboekt. Met dus zo'n 900 gasten vanavond kun je dus wel van een succes spreken. 

Annemarie van Gaal geeft aan dat ze zich trots voelt dat zoveel mensen vanavond voor haar naar De Lawei in Drachten zijn gekomen.

De Rabobank heeft haar gevraagd vanavond iets te presenteren in een mix van ondernemerschap en financieel gezond leven. Ze sluit straks ook af met belangrijkste tips om financieel gezond te leven.

De helft van haar tijd besteedt Van Gaal momenteel - naast haar ondernemersactiviteiten - aan financiële zelfredzaamheid. De oorsprong van die missie ligt in Rusland.

Ze is geboren en getogen in Heerlen, ging op jonge leeftijd naar Amsterdam omdat ‘het’ daar gebeurt. 

In haar Amsterdamse jaren was alles erop gericht om alleenstaande moeders in de bijstand te krijgen. Maar dat wilde zij als alleenstaande moeder niet, dus bleef ze altijd fulltime werken, inclusief bijbaantjes, en werkte ze zelfs voor een uitzendburo in haar vakanties van haar reguliere werk.

Haar kasboekje was haar 'life saver', waarmee ze een goed overzicht hield van haar financiële situatie. Weten hoe groot je schuld is, maakt al gelukkiger, omdat je dan inzicht hebt in hoe erg de situatie al dan niet is. Je kunt de ernst van je schuld maar beter weten, want daarmee blijf je baas over je eigen financiën.

• Ze werkte in Amsterdam in haar jonge jaren bij tijdschriftenuitgever VNU, die een buitenlandse joint venture had met een Russische partij. Dat was destijds overigens in een heel andere tijd: de Muur was gevallen, Gorbatsjov kwam in Rusland aan de macht, het marktdenken begon er, er kwamen vrije verkiezingen, en het was het begin van de vrije media en van vrijheid van meningsuiting in Rusland. 
• In die stroom zwom VNU mee in Rusland, waar Annemarie (toen in Amsterdam nog projectmanager) op haar uitdrukkelijk verzoek naar toe werd gestuurd in de periode dat die joint venture moest worden opgestart. Aanvankelijk kreeg ze als vrouw en als alleenstaande moeder bij VNU geen kans om bij VNU-Rusland door te groeien. Maar toen na zes weken niemand zich had gemeld voor die vacature in Rusland, kwam Annemarie uiteindelijk toch in Rusland terecht.
• Eigenlijk wilde ze naar VNU-Rusland om daarmee een financiële buffer op te bouwen voor het moment dat ze na enkele jaren weer terug zou komen in Nederland.
• Maar, ze bleef in Rusland, samen met haar compagnon Derk Sauer. Beiden wilden ze niet terug naar Nederland. Door VNU werden ze echter wel terug geroepen, dus namen ze ontslag, leenden hier en daar in eigen kring een beetje geld, en begonnen toen met hun mediabedrijf 'Independent Media'. Dat bedrijf groeide van 10 man naar 800 man personeel. In vijf jaar tijd steeg hun jaaromzet van 1 miljoen naar 120 miljoen dollar. Ze maakten en publiceerden onder andere vakbladen, dagbladen, en consumentenbladen, afzonderlijk en specifiek zowel voor de Russische als voor de Oekraïense lezersmarkt.
• Rusland en Oekraïne wijken meer af van elkaar dan Nederland en Duitsland, want zij hebben een andere taal, andere regels, een andere houding, en een andere moraal. Kortom, Rusland en Oekraïne zijn een totaal verschillend volk en cultuur. Ze horen niet bij elkaar, aldus Annemarie van Gaal.
• Rusland was ook in financieel opzicht een heel ander land. Daar werkten ze indertijd namelijk met een kassysteem. Afschrijvingen - bijvoorbeeld - kenden ze er niet. Een begrip als ‘korting' was in de ogen van Russen een onbegrijpelijk iets, want waar was dat geld van die korting dan gebleven? Dat zal iemand dan vast en zeker in eigen zak hebben gestoken(?).
• VNU had geen vertrouwen meer in de toekomst daar, dus vertrok, maar Derk en Annemarie bleven daar. VNU vertrok uit Rusland vanwege geldzaken. VNU vertrouwde de banken in Rusland niet. Er kon bijvoorbeeld niet meer worden gepind. Binnen twee weken gingen alle banken failliet in Rusland. Iedereen was alle geld kwijt, dus alle spaargeld en salaris waren weg. Ook Annemarie en Derk waren toen nagenoeg alles kwijt. 
• Ze moesten toen 200 van de 800 personeelsleden ontslaan, maar ja, hoe doe je dat als je ze zelf hebt aangenomen? Per afdeling keek ze heel menselijk, om niet te kiezen wie ze sowieso kwijt wilde, maar wie in zijn of haar persoonlijke situatie het beste kon lijden, omdat er bijvoorbeeld in familiekring wel een financiële buffer zou zijn. Voor die 200 ontslagen mensen had Rusland namelijk geen financieel vangnet. Geen werk betekende dus geen inkomen.
• Op de dag dat 200 van de 800 medewerkers ontslagen moesten worden, hadden alle 800 mensen zich op hun zondags aangekleed. Waarom dat zo was, weet ze nog steeds niet. Van Gaal heeft toen één voor één die 200 mensen ontslagen, waarbij aangetekend dat niemand van hen daartegen protesteerde. Ze toonden namelijk zelfs hun medelijden met Annemarie.
• Drommen mensen liepen in die financiële crisistijd doelloos als zombies door de straten. Velen waren dakloos geworden, omdat ze geen inkomen meer hadden.
• Later konden gelukkig velen wel weer worden aangenomen. Dat gebeurde toen zo overigens bij veel bedrijven in Rusland. 
• Die armoede en ellende greep haar naar de keel, en dat hield ze bijna niet meer vol. Overal op straat zag je de armoede. 
• Derk en Annemarie bouwden hun onderneming weer op na de crisis, en gingen nadenken over een exit uit Rusland. Hun bedrijf hebben ze verkocht in 2001, en na 11 jaar in Rusland te hebben gewerkt, ging Annemarie terug naar Nederland. Inmiddels is Derk ook weer terug in Nederland. Derk is in Nederland in de media blijven werken.
• Poetin kwam toen aan de macht in Rusland. Eerst was er nog geen vuiltje aan de lucht, maar na 2005 is hij de dictator geworden die hij nu is, aldus Annemarie. Ze is ervan overtuigd dat de Russen worden opgezet tegen de Westerlingen.

Vervolg over armoede in Nederland

Terug in Nederland, dacht Annemarie eerst nog dat alles hier zo goed geregeld was, met een altijd eerlijke overheid. Maar, ze zag na haar terugkeer uit Rusland dat we er in Nederland een zootje van hebben gemaakt. 

Mensen met financiële problemen moeten in Nederland erg slim zijn, te midden van die enorme regelgeving die Nederland ‘rijk’ is.

Bijna alle schulden (van vaak ook jongeren) in Nederland zijn ontstaan door ooit één boete. Veel bekeuringen zijn zo hoog, en worden - bij niet of te laat betalen - zo sterk verhoogd, dat ze voor mensen al snel helemaal niet meer te betalen zijn. Aan de oplossing voor deze armoedeproblematiek wilde Annemarie de helft van haar tijd besteden.

We hebben in Nederland een enorme schuldhulpverleningsorganisatie opgebouwd, met al die bedrijven die hier (goed) aan verdienen. De totale schuld in Nederland bedraagt ongeveer 2,3 miljard.

We moeten een handelingsperspectief gaan bieden voor mensen met schulden, om uit die schulden te komen.

Eén van de oplossingen die ze heeft bedacht, is dat ze mensen met bijvoorbeeld voor 1.200 euro schuld ongeveer 60 uren laten werken, op een goede duurzame manier. Met die hulp lossen de mensen met schulden zo hun eigen probleem op.

Met geld wil ze als het ware ‘kleien’, namelijk met andere dan de gebruikelijke oplossingen komen.

• In navolging van de econoom Milton Friedman onderscheidt Annemarie van Gaal de volgende vier soorten geld:
• 1. Met geld van jezelf, en voor jezelf, ga je doorgaans heel secuur om.
• 2. Geld van jezelf, dat je aan anderen geeft; ook daarvan wil je dat het goed terecht komt.
• 3. De derde soort is het geld van een ander, dat je aan jezelf kunt geven, bijvoorbeeld ontvangen declaratiegeld; hier komt veelal fraude en corruptie voor. 
• 4. De vierde geldsoort is geld van een ander, dat je aan een ander geeft, bijvoorbeeld aan de overheid. Hierbij komt vaak verspilling voor; kijk maar naar wat er gebeurt bij de overheid, die bakken met geld uitgeeft. Dat kan allemaal zoveel beter.

Bij het coachen van bedrijven probeert ze de vierde geldsoort zoveel mogelijk naar de eerste of naar de tweede soort geld te trekken. Dat doet ze tijdens haar bedrijfsadvisering met alle kostenposten van een bedrijf.

 

Geldtips van Annemarie van Gaal 

• Je moet een andere soort mindset zien te krijgen met betrekking tot geld.
• Kinderen met een bijbaantje hebben nog geen besef van het geld dat ze uitgeven. Van alle impulsaankopen laat ze kinderen uitrekenen hoe lang ze daarvoor moeten werken. Daarmee worden die jongeren bewust van wat ze doen.
• Veel gezinnen hebben heel veel geld besteed aan verzamelingen. Weet dat je daar later niet of nauwelijks wat voor terug krijgt. Kijk maar naar postzegels; die zijn helemaal niets meer waard.
• Klussen: voor alles halen we vaak een vakman in huis. Maar op YouTube staan zoveel instructiefilmpjes van heel veel klussen, waarmee je die klusjes voortaan heel goed allemaal zelf kunt doen. Of ga een cursus (bijvoorbeeld stucadoren) doen, en doe het daarna thuis zelf; en daarna wellicht tegen betaling ook voor/bij anderen.
• Drie maanden lang laat ze mensen die bang zijn voor hun schulden een kasboekje bijhouden, en dan organiseren ze een feestmiddag: een 'vergelijk je rijk'-middag. Van alle kosten kijk je dan of er een goedkoper alternatief voor is; want die is er vaak wel. Zo zijn er wel honderden goedkopere alternatieven, zonder dat je inlevert op comfort. Zo kun je minimaal duizend euro besparen per jaar.
• Ga bij bepaalde aankopen vooral onderhandelen, zeker ook in Nederland, en vooral als je iets groots aanschaft. Als je iets niet goedkoper kunt krijgen, lukt het soms wel om er gratis iets bij te krijgen. Kortom, krijg lol in het onderhandelen. Er is zoveel mogelijk.
• Bij mensen bij wie sprake is van schaarste aan geld, zie je doorgaans dat het functioneren van hun hersenen lager wordt alsof je als het ware 12-15 punten op je intelligentiequotiënt zou verliezen. In zo'n financiële crisissituatie zie je dan een heel groot verschil tussen enerzijds totaal onverstandig en anderzijds (normaal gesproken) redelijk denken & handelen.
• Armoede en schaarste maken arm, en daar doen we niets aan. Sterker nog; we maken het als samenleving en overheid alleen maar moeilijker, kijk maar naar al die formulieren, dossiers, die  compleet en foutloos ingevuld en aangeleverd moeten worden. Iemand die het geld niet nodig heeft, heeft in zijn hoofd meestal nog wel de bandbreedte om iets aan te vragen, terwijl mensen die het niet breed hebben, dat niet meer kunnen opbrengen. 
• Aan de onderkant van onze samenleving moet de ingewikkeldheid eraf; iedereen zou een financieel gezond leven moeten kunnen leiden, want dat is een voorwaarde om gelukkig te zijn.

Schaamte speelt een belangrijke rol bij mensen die in armoede leven. Kinderen die geen merkartikelen dragen, maar iets anders uit de kringloopwinkel dragen, worden op school bijvoorbeeld geplaagd. 

We moeten naar een eenvoudiger overheid, die geen geld in zinloze zaken stopt.

We zouden voor bijvoorbeeld ouderen kleine woongemeenschappen kunnen vormen die allen met een basisinkomen samen nagenoeg zelfvoorzienend kunnen worden.