Lezing over ‘Lang leve de mens’ van Ralf Bodelier in Stiens

Woensdagavond 15 november 2023 

 

Ralph Bodelier in Stiens

Toch optimistisch zijn

De werkgroep Vorming & Toerusting van de Protestantse Gemeente te Stiens organiseert vanavond in De Hege Stins een lezing over waarom we – ondanks alle ellende in de wereld veraf en dichtbij – toch nog wel optimistisch mogen zijn.

De spreker vanavond is dr. Ralf Bodelier, de schrijver en filosoof, die is geïnspireerd door Genesis 1 (van de Bijbel), en in het kader daarvan met name door de idee dat wij mensen zijn geschapen naar het beeld en de gelijkenis van God. 

Wellicht maakt het ons blijere mensen als we ook deze positieve stem vanavond eens kunnen horen, zo staat in de uitnodiging aan allen.

Beter dan voorheen

Niet alleen het leven in Nederland wordt beter. Gemiddeld genomen geldt dat ook wereldwijd. 

• We worden bijvoorbeeld gezonder, ouder, slimmer, aardiger en toleranter. 
• Tot de Russische invasie in Oekraïne nam het percentage oorlogsslachtoffers wereldwijd af. 
• We lijden minder pijn, we worden minder vaak bestolen, beroofd, of erger. 
• Bovendien is ons leven comfortabeler dan ooit tevoren. 

Dat alles blijkt uit harde cijfers, verzameld door duizenden instanties wereldwijd, en samengebracht door de Verenigde Naties.

Zelfs over klimaatverandering valt niet alleen slecht nieuws te melden. Hoewel er meer stormen, droogtes, hittegolven en overstromingen komen, kunnen we ons er beter tegen beschermen. Het aantal mensen dat omkomt als gevolg van het klimaat daalt al een volle eeuw, en dat terwijl de wereldbevolking enorm toenam.

Hoe mensen hun leven verbeteren

Ralf Bodelier (1961) studeerde geschiedenis en theologie. Hij promoveerde als filosoof, en werkt als journalist en onderzoeker veelvuldig in Afrika en in het Midden-Oosten. 

Hij publiceerde boeken over uiteenlopende onderwerpen met daarin één rode lijn: hoe mensen overal ter wereld bezig zijn hun leven te verbeteren. 

In 2020/'21 liep hij van Jeruzalem naar Bouillon, zijnde de route van de Eerste Kruistocht, maar dan in omgekeerde richting. 

Ralf Bodelier: ‘Wie vaak naar het Journaal kijkt of dagelijks de krant leest, zal het niet geloven. Er is oorlog in Oekraïne en in Israël, het klimaat en de biodiversiteit staan onder druk, en in Niger en Congo is de armoede dramatisch. En toch, met vallen en opstaan, boeken we op tal van terreinen ook vooruitgang. We lijken zelfs wat betere mensen te worden. De vooruitgang is niet uit de lucht komen vallen. Dat gebeurt omdat miljoenen mensen - dag in, dag uit - werken aan een betere wereld. Van mantelzorgers tot politici, van ondernemers tot milieuactivisten. Willen we ons in blijven zetten voor een betere wereld, dan is het nodig om onszelf te inspireren met de vooruitgang die we dagelijks boeken.’

Redden we het ook met 10 miljard?

We beginnen deze avondbijeenkomst in Stiens met een quiz, want: wat weten we eigenlijk over ons land en over de wereld?

We zien wel waar het fout gaat, maar niet waar het in de wereld goed gaat. We kijken dus veelal met een wat al te negatief gekleurde bril naar onze wereld.

De gegevensbank 'Our World in Data' van de universiteit van Oxford, biedt kwantitatieve antwoorden op de vragen die ons vanavond in de quiz van Bodelier worden voorgelegd, als quiz uitgaande van de 17 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (de zogenoemde Millenniumdoelen). Het is een quiz over onder andere: Armoede, Honger, Gezondheid & welzijn, Kwaliteitsonderwijs, Gendergelijkheid, en ook concreet over de verandering in het percentage van klimaatgerelateerde doden. 

Aan het eind van de quiz blijkt dat in alle meerkeuze-alternatieven het meest positieve alternatief op de vraagstelling van toepassing is.

Bodelier kreeg in de 60er jaren als kind de boodschap mee dat de wereld stapje voor stapje beter werd. 

Maar in het voorgezet onderwijs kreeg hij op zeker moment een poster over overbevolking te zien. Dat ging over de Club van Rome (1968) (denk maar aan haar rapport 'Grenzen aan de groei (1972)), die aandroeg dat de wereld helemaal niet beter werd, want alles raakt op en wordt vervuild. We moesten gaan afbouwen. Alle kranten stonden vol van de meldingen van de Club van Rome. We zouden met veel teveel mensen zijn. Geboortebeperking zou een belangrijk middel zijn. Verder ging het over hoe een en ander op aarde verdeeld kan worden. Onze voetafdruk zou te groot zijn, en de natuurlijke middelen op aarde te weinig. Er zou niets overblijven voor komende generaties.

Na 1850 (in de tijd van de Industriële Revolutie) is de bevolkingstoename extreem geweest. Demografen zijn het erover eens dat de bevolking uiteindelijk zal gaan afnemen, om wellicht in 2065 weer op 8 miljard uit te komen, zijnde het huidige aantal mensen op aarde.

• De 1e eeuwse kerkvader Tertullianus schreef rond het jaar 200 al over de bevolkingsgroei. 
• Ook Plato en Aristoteles schreven ervoor en erna over de noodzaak tot bevolkingsbeperking, of anders zou dat leiden tot armoede (armoede zou de 'ouder van revolutie en misdaad' zijn).
• Thomas/Robert Malthus schreef in 1798 over principes van bevolking, onder andere over de bevolkingsgroei. De voedselproductie zou in zijn ogen de bevolkingsgroei niet bij kunnen houden. We zouden daar iets aan moeten doen, door bijvoorbeeld mensen in ongezonde omgevingen te laten (blijven) wonen, en ziektes over de mensen heen te laten komen. Dat denken werkte door in Ierland en in India, waar zijn principes werden gevolgd.
• Dr. Paul R. Ehrlich schreef in 1968 zijn boek over de bevolkingsbom ook aanbevelingen om de bevolking kleiner te laten worden. Hij vond dat dat zou kunnen via verplichte geboorteregeling door onder andere chemicaliën aan het drinkwater toe te voegen, waardoor mensen onvruchtbaar zouden worden.
• De Chinese één-kind-politiek is afgeleid van de boodschap van de Club van Rome. De gevolgen daarvan in China, waar door die denkbeelden 336 miljoen kinderen stierven, zijn geheel terug te leiden naar de ideeën van de Club van Rome.

Dergelijke ideeën van ook wetenschappers hebben dus in de loop der eeuwen tot gruwelijke ideeën en gevolgen geleid.

Als je echter naar de onderzoeksresultaten in de wereldwijde database van 'Our World in Data' kijkt, zie je dat sinds de 60er jaren de extreme armoede heel sterk is afgenomen, en dat gelijktijdig het aantal mensen dat in welvaart leefde en leeft wereldwijd heel erg is toegenomen.

Na de pauze

De boodschap van Bodelier vanavond gaat er vooral ook over dat er door de jaren heen altijd mensen zijn geweest die allerlei wereldproblemen hebben opgelost.

Daarentegen lichten de media vooral de negatieve kanten van de wereld eruit. Zij schrijven namelijk vooral over de uitzonderingen, en niet over de positieve zaken, die er wel degelijk zijn. In het jaar 2019 is bijvoorbeeld geen enkel vliegtuig wereldwijd neergestort. Maar daarover schrijven de media niet.

• De scheppende kracht van God wordt door God meegegeven aan de mens. Wij mensen scheppen door, en maken de wereld elke keer een stapje beter. Dat heeft ook te maken met het feit dat wij denkende mensen zijn, die samenwerken met andere denkende mensen. Voorbeelden daarvan uit de historie zijn onder andere: terpenbouw, betere landbouw, en een betere gezondheidszorg.
• Toen we op aarde nog met heel weinig mensen waren, konden we ook heel weinig, maar toen er meer mensen op de wereld kwamen, konden we (ook meer) gaan samenwerken, en dat heeft de vooruitgang op aarde flink bewerkstelligd. En daar kunnen wij als mensen van vandaag de dag en van morgen nog behoorlijk verder mee gaan en verder mee komen.

Toch ziet Ralph Bodelier ook wel een zorgpunt, want - zo zegt hij - wat je wel als probleem zou kunnen beschouwen, is de afname van het aantal democratieën in de wereld, en ook de toename van het aantal conflicten in de wereld. Dat ziet Bodelier persoonlijk dan wèl als zorgpunt.