Gewoon bijzonder

Zondag 3 april 2022

Cover van 'Gewoon bijzonder'

Over de griffioen
In het jaar 2001 publiceerde de Vrije Universiteit (VU) te Amsterdam haar door Gert Jan Peelen geschreven boek 'Gewoon bijzonder'.

Dit boek begint met een beschrijving 'Over de griffioen'; over het beeldmerk van de VU, zijnde de griffioen: een beest, half leeuw, half adelaar.

Deze publicatie beoogt samen te vatten hoe de VU probeert haar eigen koers te bepalen, namelijk: gedegen, vernieuwend en betrokken.

Voordat de griffioen op de vleugels gaat naar de toekomst, richt de scherpe blik van het dier zich (met dit boek) nog even op het verleden, op wat daarin goed was en ook voor de toekomst bewaard dient te blijven.

Beeld van een betrokken universiteit

Dit boekje geeft een antwoord op de vraag waar het bijzondere van de Vrije Universiteit in schuilt. Dat bijzondere beschouwt de VU niet als pretentie, maar als intentie.

• De VU wil een complete, compacte campusuniversiteit zijn.
• Het bijzondere karakter is tweeledig: (1) de VU is namelijk een christelijke instelling, en (2) zij is ontstaan uit particulier initiatief. Idealiter leidt haar inclusieve aanpak tot een maatschappelijke en levensbeschouwelijke inbedding van de wetenschap, van de wetenschapsbeoefening, én van de (toekomstige) academici en academicus.
• De VU is in de allereerste plaats een levensbeschouwelijke en maatschappelijk betrokken universiteit. Haar opstelling komt tot uitdrukking in een respectvol en zorgvuldig omgaan met mens, natuur en samenleving. Hier leeft de overtuiging dat de wetenschap nooit het laatste woord heeft.
• Andersdenkenden worden hartelijk uitgenodigd royaal en loyaal mee te werken aan de verwezenlijking van het (niet exclusief) christelijke karakter van de VU.
• Deze bijzondere universiteit blijft trouw aan haar reformatorische traditie, vanuit de intentie ook in de toekomst van waarde te zijn voor wetenschap en samenleving.

De rode draad

Het conflict van de groep protestanten die zich met de vrijzinnige koers van haar (hervormde) moederkerk niet kon verenigen, leidde tot de oprichting van de gereformeerde kerken. Initiator was Abraham Kuyper, die ook een belangrijke rol speelde bij de oprichting van de Vrije Universiteit. Praktisch motief voor de oprichting van de VU was dat de gereformeerden greep wilden krijgen op de academische vorming, met name de theologische, van hun eigen toekomstige intelligentsia.

• De eigen Vrije Universiteit diende in dubbel opzicht vrij te zijn, namelijk vrij van kerk, én vrij van staat.
• De oprichting van de VU was meer dan een geloofsdaad. De oprichters hadden een gewone, volwaardige universiteit op het oog. De VU stond in principe open voor een ieder die er wilde studeren. Zo werd de VU de motor van de gereformeerde verzuiling.
• In de jaren 60 van de vorige eeuw - in een tijd van schaalvergroting en democratisering - moest de VU haar exclusief gereformeerde karakter laten varen.
• In de kennisexplosie van de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw bleef de VU van mening dat de ethiek van het wetenschapsbedrijf aan de orde moest blijven komen.
• In 1971 stelt de VU zich ten doel, overeenkomstig de grondslag der Vereniging, al haar arbeid in gehoorzaamheid aan het Evangelie van Jezus Christus te richten op het dienen van God en Zijn wereld. Die nieuwe doelstelling laat een veelvoud van interpretaties en invullingen toe, waarbij ook andersdenkenden van harte zijn uitgenodigd hun inbreng te leveren.
• Een vruchtbare levensbeschouwelijke bezinning op de wetenschap vergt ruimte, tolerantie en wederzijds respect. Ruimte en openheid; een continu proces van bezinning op de wetenschappelijke ontwikkeling.
• Het Grote Verhaal van het christelijke geloof heeft ook in de VU plaatsgemaakt voor talloze kleinere, die dienst doen als 'zoek-ontwerp', die inspireren tot een speurtocht naar zin en samenhang in ons leven hier op aarde en in de ons omringende kosmos.
• Naast kwaliteit en betrokkenheid is ook het actief bevorderen van het grensverkeer tussen wetenschap, kunst, cultuur en religie een taak die de VU uit overtuiging op zich wil nemen.

Naar een inclusieve wetenschapsbeoefening

De aandachtsgebieden van de Vrije Universiteit zijn: onderwijs, onderzoek en maatschappelijke dienstverlening.

Uitgangspunt van de VU is dat de maatschappij vooral behoefte heeft aan breed opgeleide academici, die tijdens hun studie verder hebben leren kijken dan de grenzen van hun eigen vakgebied.

De VU moet omwille van haar bijzondere karakter de nodige zelfstandigheid en onafhankelijkheid blijven bewaren. Samenwerking is dan een vruchtbaar en zinvol streven, maar houdt op waar fusie begint.

• Het waardenproject van 1994 binnen de VU had tot doel het wetenschappelijk onderwijs zo in te richten dat het stimuleert tot verantwoord en verantwoordelijk gedrag.
• In haar visie is de ontwikkeling van studenten tot integere academici met een gezonde dosis wetenschappelijk én maatschappelijk verantwoordelijkheidsbesef een belangrijk onderwijsdoel.
• Het is noodzakelijk dat VU-docenten bij elke onderwijsactiviteit waarden overdragen, en dat die waarden weer van invloed zijn op de ontwikkeling van de verantwoordelijkheid van de student.
• De VU wil voorrang geven aan onderzoeksgebieden waarin haar streven naar een respectvolle en zorgvuldige omgang met mens, natuur en samenleving zich weerspiegelt.
• Het Instituut voor Ethiek van de VU concentreert zich rond drie thema's: (1) individualisering en identiteit, (2) ethiek en levensbeschouwing en (3) wetenschap, praktijk en ethiek. 
• Het Bezinningscentrum van de VU is opgericht voor permanente reflectie op wetenschap, levensbeschouwing en samenleving, en op hun onderlinge relaties. Dit centrum zet zich in als een intellectuele dienstverlening aan en vanuit de VU.
• Het VU-podium van de VU richt zich op een breed, geïnteresseerd, maar niet noodzakelijkerwijs academisch opgeleid publiek. Dit samenwerkingsverband van VU, VU-medisch centrum en VU-Vereniging heeft tot doel publieksactiviteiten te initiëren die de meningsvorming helpen bevorderen over de levensbeschouwelijke, culturele en maatschappelijke aspecten van de wetenschap.
• De VU richtte haar HOVO op voor ouderen die zich op academisch niveau ontwikkelen, zonder aan de eisen van een strak gereglementeerd universitaire studie te hoeven voldoen.
• De VU-Vereniging stelt zich ten doel het bevorderen van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek ten dienste van de samenleving, en het stimuleren van informatievoorziening en bezinning over vraagstukken van wetenschap, levensbeschouwing en samenleving.
• De VU-Vereniging had in 2001 circa 10.000 leden en donateurs, die geïnteresseerd zijn in wetenschappelijke ontwikkelingen, en die belangstelling tonen voor vragen van zingeving, normativiteit en waarden rond wetenschappelijk onderwijs en onderzoek in de samenleving.