Lunchlezing van Ron Fresen over Acht jaar Achtuur

Donderdag 18 november 2021
  

Ron Fresen in Tresoar

Over naar Ron Fresen in Den Haag
Ron Fresen is al jaren het politieke gezicht van het NOS-Journaal. Als de gebeurtenissen op het Binnenhof duiding nodig hebben, gaat de nieuwlezer van dienst om acht uur al snel ‘over naar Ron in Den Haag’. Vanaf een Haags dakterras legt Fresen vervolgens met zijn vertrouwde stem aan miljoenen kijkers helder en betrouwbaar uit welke politieke ontwikkelingen er die dag zijn.
Het lijkt misschien gemakkelijk, zo’n duiding van een paar minuten, maar:

• Hoe kom je als journalist aan al die informatie?
• Hoe beoordeel je wat nieuws is voor het grote Journaal?
• Hoe, waarom en door wie wordt er gelekt?
• Hoe ga je om met politici, hoe zorg je dat je niet wordt gemanipuleerd?
• Wat doe je als je live op tv een fout maakt?

Acht jaar Achtuur
In zijn even fascinerende als onthullende boek ‘Acht jaar Achtuur’ neemt Fresen je mee in de wereld achter het politieke nieuws.

• Aan de hand van talloze anekdotes en persoonlijke verhalen vertelt hij openhartig en onderhoudend over zijn jaren aan het Binnenhof.
• Hij laat zien hoe de hazen normaal gesproken lopen, hoe Corona alles veranderde en hoe de vertrouwenscrisis na de toeslagenaffaire ook de dunne scheidslijn tussen journalistiek en politiek weer eens pijnlijk blootlegde.
• Hij toont de impact van de sociale media en beschrijft van dichtbij hoe het klimaat voor journalisten nog altijd grimmiger wordt.

Het boek ‘Acht jaar Achtuur’ is een indrukwekkend, persoonlijk verslag van één van onze meest gerenommeerde politieke journalisten. Daarnaast is het een scherp inside-portret van een Binnenhof dat in crisis verkeert.

Lunchlezing in Tresoar

Vandaag bezoek ik de lunchlezing van Ron Fresen in Tresoar te Leeuwarden. Tientallen belangstellenden zijn naar Tresoar gekomen om eerst te luisteren naar de lezing van Ron Fresen, waarna men een gesigneerd exemplaar van zijn boek kan kopen.

Bij de opening blijkt hoe verheugd de organisatie is met de de aanwezigheid van Ron Fresen, die - zo wordt bij de introductie gezegd - voor ons allen thuis bijkans bij onze familie hoort, aangezien Ron Fresen bijna elke dag bij ons thuis in de woonkamer aanwezig is, in het NOS-journaal.
Bij aanvang van zijn lezing geeft Ron Fresen aan dat een lezing toch wel heel iets anders is dan het NOS-journaal, immers: bij het Journaal kijk je alleen in het zwarte gat van de camera, maar hier bij deze lezing kijken alle hier aanwezigen je heel direct aan. Daarnaast duurt zijn Journaal-reportage normaal doorgaans maar zo’n 2 minuten, maar van een lezing mag je als toehoorder van de spreker veel meer verwachten. Deze tv-journalist blijkt ons zijn volle drie kwartier echter te kunnen boeien.

Inhoud van de lezing van Ron Fresen

Hieronder geeft ik een impressie van een aantal zaken die Ron Fresen tijdens zijn lezing vanmiddag aan de orde stelt:

• Hij maakt zich zorgen over het politieke klimaat van vandaag de dag. Voorheen was je eraan gewend dat de grotere coalities - ondanks de meningsverschillen tussen de coalitiepartijen - er toch samen goed uit wilden komen. Daarentegen zie je de laatste tijd echter dat steeds meer politieke partijen zich terug trekken in het eigen gelijk en in de eigen waarheid. Dat is zorgelijk, en dat waren we voorheen zo niet gewend. Hij ziet daar momenteel geen verbetering optreden; en de Corona-crisis helpt daarin ook al niet. De verharding zet zich duidelijk door.
• Framing en beeldvorming worden steeds belangrijker in de politiek; in plaats van dat het om de inhoud gaat en in plaats van dat voor ons land goede keuzes worden gemaakt.
• Iedereen heeft zijn eigen waarheid en zijn eigen werkelijkheid. Dat kun je accepteren, maar het helpt ons allen bepaald niet als je de feiten gaat betwisten.
• We constateren ook een vèrgaande versnippering, vooral gericht op het eigenbelang van de eigen politieke partij, en een alleen maar met jezelf bezig zijn. 
• De nuance verdwijnt uit het politieke debat. Daar maakt hij zich de meeste zorgen over. Het gaat er momenteel vooral om hoe ik mezelf af zet tégen de ander. Het blijven hangen in deze situatie draagt niet bij aan een betere bestuurscultuur.
• Het huidige politieke systeem komt steeds meer onder druk te staan, omdat sommige politieke partijen zich niet verantwoordelijk voelen voor het collectief.
• De angst regeert, waar zelfvertrouwen dat zou moeten doen.
• Sociale media versterken de neerwaartse spiraal waarin we verkeren.
• Ook in de berichtgeving komt steeds minder nuance.
• Ron Fresen kreeg al heel vaak de vraag hoe het nu allemaal werkt in Den Haag.
• Op het Binnenhof heb je geen vrienden.
• Een kritische beschouwing van een politicus door een journalist in de media mag je beschouwen als professioneel handelen; en die kritische houding neem je in Den Haag als journalist óók aan als je een goede relatie hebt met de politicus, en zelfs ook als je met een politicus intieme gesprekken hebt gevoerd. Je moet als journalist daarbij altijd onderscheid (kunnen) maken tussen enerzijds de persoon van de politicus en anderzijds de politicus in functie.
• Je zou de vraag kunnen stellen of journalisten niet te close zijn met politici. Dat 'close zijn' is echter wèl nodig, want journalisten en politici hebben elkaar wederzijds nodig. Het Haagse Binnenhof is als het ware een soort dansvloer, waar je heel close met elkaar de tango danst, dus nu een close aanhalen, maar dan ook de ander ver van je wegduwen. Dat hoort er allemaal bij.
• Daarbij komt de vraag naar boven: hoe ga dan om met elkaars verschillende belangen; immers: het NOS-Journaal heeft haar eigen belang, en de politicus heeft dat óók.
• In formatietijd wordt er meer niet gezegd, dan wèl gezegd.
• De NOS gaat altijd zelf over wat politici aan journalisten vertellen. De NOS is en blijft altijd zèlf de baas over de verkregen informatie, en ook over wat ze daar al dan niet mee doen. Dat is een belangrijke scheidslijn, die er ook echt moet zijn.
• Het tweede deel van zijn boek gaat vooral over de journalistiek: over bijvoorbeeld de rol van de journalistiek, en over de fouten die ze maken,
• Stel dat we het verwijt krijgen dat we 'fake news' brengen. Als mensen dat vinden, is dat wel iets om serieus over na te denken. Tòch moeten we dat langs ons heen laten glijden. Fake news komt vaak uit de flanken van onze samenleving. Journalisten moeten dat ordenen. Wij proberen bij de NOS ons werk goed te doen, en we kiezen nooit voor één belang en nooit voor één uitgangspunt.
• We leven in een tijd van polarisatie. Tegenstellingen worden door journalisten vaak als nieuws gezien. 
• Ron Fresen vindt dat we het moeten zoeken in een andere cultuur; in een andere manier van met elkaar omgaan. De journalistiek moet daar toch óók een andere rol in gaan spelen. Wij moeten alles laten zien, en daarover vertellen; over de ingewikkeldheid van de huidige samenleving, en over de geldende dilemma's. Het is echter niet altijd eenvoudig. Misschien moeten we als NOS wel veel meer het verhaal vertellen over hoe ingewikkeld het verhaal is, met in elk geval meer inhoud. Dàt is de weg die we als journalisten zouden moeten gaan.
• Wat op het journaal komt, is altijd een samenspel van heel veel redactiemedewerkers bij de NOS.
• Hoe kan het dan anders? Wij moeten het verhaal achter de dingen zoeken en vinden, en daarover vertellen.
• Wij moeten als journalisten kritische verhalen maken, en goed onderzoek doen. Dan is er een kans dat de politiek meebeweegt met wat de samenleving wil.
• In de journalist zit ook altijd idealisme.
• Een politicus komt niet zomaar in het Journaal. Wel als hij of zij een goed verhaal heeft. Die kant zouden we op moeten gaan.
• Een politicus heeft er recht op om de feiten op zijn of haar eigen manier te interpreteren.
• Ik heb nooit overwogen om zelf in de politiek te gaan.
• Hoe zit het met planmatig lekken? Gebeurt dat? Dat heeft Ron Fresen zich vaak afgevraagd. Vaak is (dan) niet belangrijk wàt de politicus vertelt, maar waarom hij/zij dat vertelt. Daar moet je als journalist ook achter zien te komen. Soms is het ook zo simpel dat een politicus iets weet wat hij graag wil vertellen aan iemand die dat nog niet weet. Dat is heel menselijk. Soms is er ook het mechanisme dat het kabinet het niet zo erg vindt dat iets te vroeg al bekend wordt gemaakt, want dan kan het volk zich er alvast een beetje op voorbereiden; en dan hoeft de politicus in zo'n uitgelekte situatie minder te vertellen over de maatregel zelf, en kan zij/hij meer vertellen over waarom zo'n maatregel wordt genomen.
• We regisseren voorafgaand aan het NOS-journaal de interactie tussen de nieuwslezer en de politiek verslaggever. Soms gaat dat echter niet, en moet je op het moment van de waarheid schakelen, bijvoorbeeld als tijdens het journaal een nieuwsfeit ontstaat, zoals bijvoorbeeld het aftreden van een minister.
• Af en toe hebben politici wel gelijk als ze journalisten bekritiseren over de wijze waarop ze het nieuws brengen, en over wat ze brengen. Maar, stelselmatig de hele journalistiek in de verdachtenbank zetten, is ondermijnend.