Keltische spiritualiteit: Geloven onderweg

Woensdag 8 februari 2017

Keltisch kruis

Pelgrimeren, natuur en landschap, toen en nu
Op pelgrimstocht gaan, betekent je vertrouwde omgeving verlaten, Je huis en familie, je werk en vrienden, de straat en de buurt waarin je woont. Je laat het los, laat het achter je.
Je komt dan in een nieuwe omgeving – niet in één, maar in meerdere entourages. Daar ontmoet je dan andere mensen, je maakt kennis met andere gewoontes, je komt in een ander taalgebied en je ziet andere bouwstijlen en wandelt door onbekende landschappen. Daar ervaar je de natuur (weer opnieuw).
Hierover nadenken, roept enkele vragen op, zoals:

• Dat wandelen door natuur en landschap, wat doet dat met je als pelgrim?
• Ervaar je het landschap dan ook? Maak je er deel van uit, of is het voor jou slechts een decor?
• Is de natuur meer dan een stoffig pad, meer dan zon, weer en wind?

In een vijftal lezingen gaan gerenommeerde sprekers in op de betekenis van natuur en landschap voor de pelgrim, vroeger en nu. In dit voorjaar van 2017 organiseert de Werkgroep Geschiedenis en Cultuur van ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob opnieuw een cyclus van vijf lezingen, dit jaar met het thema: 'Pelgrimeren, natuur en landschap, toen en nu'.
Met deze lezingenserie - in het Institutio Cervantes te Utrecht - willen de werkgroepleden je bewust laten worden van wat natuur en landschap met je (kan) doen.

• De eerste lezing ging over: Natuur en landschap als inspiratiebron voor de pelgrim.

Lezing 2 - Keltische spiritualiteit: Geloven onderweg
Voor vanavond is Roel Bosch (1958) uitgenodigd, die predikant is van de PKN-NoorderLichtgemeente van Zeist, voor wie zijn speciale aandacht voor de combinatie van natuur en geloof hem bijna als vanzelfsprekend verbond met de spiritualiteit vanuit Keltische kringen.
Bosch gaat in zijn lezing vanavond vooral uit van de vormen van christelijk geloof zoals we die kennen uit Ierland en Schotland.
Nico van Heijingen opent als avondvoorzitter deze bijeenkomst met een korte inleiding over de thematiek van vanavond.

spreker Roel Bosch

Pelgrimage op Iona
Bosch begint bij het Keltische kruis van Iona. We vragen ons nog steeds af: Is de cirkel van dit kruis nu ter versteviging, of is die bedoeld als de zon? Precies op 21 juni valt de schaduw van dit kruis op de ingang van de kapel iets verderop. Bij het kruis van Iona begint de pelgrimstocht van Iona.
Een pelgrimage is ook bedoeld om na te denken over in wiens voetsporen wij voortgaan. Je staat hier op Iona ook stil bij vroegere bewoners, die gastvrij bleven, ook als het levensgevaarlijk was. en je kunt hier op Iona stilstaan bij het harde leven. En je kunt een steentje meenemen van de kust, dat symbool staat voor de last die je meedraagt in je leven. Die last kun je later elders achter je laten. Aan het eind van de pelgrimstocht van Iona kom je bij de kerk uit, het oudste kapelletje van Iona. Daar ga je naar binnen. Vanaf deze heilige plek zijn koningen naar hun laatste rustplaats gebracht.

Dat de weg je tegemoet komt,

dat de wind je steunt in de rug ...,

dat de zon je gezicht warmt,

de regen je veld vruchtbaar maakt

en totdat we elkaar weer zien:

dat God je in de palm van Zijn hand bewaart.

Dat de weg je tegemoet komt ....
De vraag is waarom dit lied zoveel mensen vergezelt, waarom is het zo geliefd? Het is in elk geval als tekst een voorbeeld van een vorm van christelijk geloof, waar ruimte is voor een positieve visie op God.
De Kelten als volksgroep zijn misschien wel afkomstig uit India en Turkije; helemaal zeker weten we het niet.
Keltisch is een taal. In de Keltische taal 'heb je geen boek', maar 'is het boek bij mij'. In de Keltische tradities 'heet ik niet' Wiep Koehoorn, maar 'ligt mijn naam op mij'.

Presence
Roel Bosch vertelt ons vanavond over drie / vier Keltische kernwoorden, die de Keltische spiritualiteit kenmerken en toelichten, te weten: Presence. Poetry, Pilgrimage / en Penitence.
'Presence' gaat over de Aanwezige, over de Eeuwige, in (en door) wat je ziet. De Presence van God als Vader, Zoon en Heilige Geest, werd door de Kelten aangeroepen, ook over bijvoorbeeld de gebruiksvoorwerpen waarmee je werkte. In Keltische spirituele teksten (her)kennen en weten we van Gods nabijheid.

Poetry
Poetry gaat over de schoonheid van taal en beeld en klank, dus ook het Keltische kruis bijvoorbeeld mag worden beschouwd als poetry. Poetry zit daarmee in heel veel van het leven.
Poëzie is een vorm die zomaar opduikt, die je ineens ziet, en die je niet had verwacht.
De eenvoud en de schoonheid van het landschap en de schoonheid van de taal horen bij elkaar. Over de merel bijvoorbeeld gaat de oudste tekst in het Gaelic, op schrift gezet in de marge van een Iers gebedenboek. Ook de Psalmen waren bij de Kelten vroeger al heel geliefd.

Pilgrimage
In de oude Keltische tijd waren er wel heilige plaatsen en heilige mensen. Die trokken rond, waren een vreemdeling (ofwel pelgrim) hier op aarde. Het gaat fout als die rondtrekkende vreemdeling zich vestigt op één vaste plaats. De pelgrim is een oerbeeld van de mens, zowel in het Oude Testament als in het Nieuwe Testament van de Bijbel. Ook de bisschoppen, vagant/reizend, trokken rond. Gelovigen waren reizenden, die tekenden zo het beeld van de Kelten. Als eeuwige zwerver zijn wij onderweg naar de plaats waar wij uiteindelijk willen/gaan herrijzen op 'De Jongste Dag', namelijk op die plaats waar je moet zijn, waar je thuis hoort. Zó zoeken mensen een plaats in deze wereld.

Penitence
Bij pilgrimage hoort ook altijd iets van boetedoening. Áls je vroeger al terugkwam van de toch ook wel gevaarlijke pelgrimage, was je vast en zeker wel een heel ander mens geworden. De pelgrimage vormde - en vormt nog steeds - de kern van de opbouw van het geloof.
De pelgrimstochten van onze voeten, van ons hart - over bergen en door dalen, over zee en over land - spelen mede een rol in de Keltische spiritualiteit. De Keltische spiritualiteit is de eerste christelijke vindplaats van zogenoemde boete-boeken, met eindeloze voorschriften, die ons nu nog veel sociologische inzichten bieden. Zo blijkt bijvoorbeeld uit die boeken dat pesten eigenlijk wel iets van alle tijden is. Gezien het feit dat die penitentieboeken uit oude kloosters komen, kwam dat pesten (ofwel ongewenste onregelmatigheden) dus ook wel in kloosters voor.

Varia

• Roel Bosch leest vanavond tijdens zijn lezing ook enkele Keltische spirituele teksten voor; het zijn woorden van overgave, rust en vrede.
• Iona Abbey was eeuwen geleden vervallen; het klooster lag in puin. In 1930 werd de plek door een predikant weer herbouwd, en daar ontstond toen de Iona Community, waar men nu ook bezig is met de heelheid van de schepping. 
• Soberheid, eenvoud, een trekkend geloof onderweg. Tegenwoordig zie je wel meer dat nieuwe vormen van spiritualiteit ook aansluiten bij Keltische vormen van spiritualiteit.

Vraag & antwoord
Tot slot is er nog volop gelegenheid voor het stellen van vragen aan de spreker. Dan komen in relatie tot het avondthema allerlei vragen, zoals over Bonifatius & Willibrord, over kloosters en hun ordes, over oude en nieuwe vormen van kruisen, over de vraag of er al een Keltisch-religieuze spiritualiteit was voordat het christendom zich verbreidde naar het uiterste westen van Europa,
Gevraagd wordt ook naar de relatie tussen Kelten en natuur. Natuur in onze ogen is iets geheel anders dan natuur zoals die werd beschouwd door de oude Kelten. Die natuur kon – en kan overigens nog steeds – heel gevaarlijk, zelfs levensbedreigend zijn. Voor de Kelten was de wereld – inclusief de mens en de natuur - één geheel; de Kelt maakten daar dus onlosmakelijk deel van uit.
Een pelgrimage hoef je niet alleen ver van huis op weg naar Santiago te doen, maar het kan ook in de stad, of een in een stiltewandeling, of zelfs ook in het met volle aandacht lezen en overdenken van spirituele teksten.

Zegen, God, alles .....
Bosch sluit af met een zegentekst, als een echte dominee, als een ware Kelt:

Zegen, God, onze ziel die bij U vandaan komt,

zegen, God, ons lichaam, gevormd uit aarde,

zegen, God. alles dat onze ogen zien,

elk geluid dat onze oren horen.

Zegen, God, elke geur die onze neus bereikt.

alles dat onze lippen proeven,

elke lichtstraal die ons de weg wijst.

Amen.