Woensdag 21 oktober
2015
 |
| Falling Leaves - Shalekhet - in het Joods Museum te Berlijn |
Heftige historie van Berlijn
Aan de hand van de stadswandelgids ‘100% Berlijn’ hebben
Durkje en ik het plan om vandaag in het bijzonder aandacht te besteden aan de
geschiedenis van de Joden en van de Oost-Duitse inwoners van Berlijn. Vandaag
volgen we dus niet - zoals (eer)gisteren
– een bepaalde route uit deze wandelgids, maar volgen we meer een thematische lijn over de onmenselijke behandeling van de ene groep onderdrukte Duitsers
door de andere, overheersende groep Duitsers. Vandaag dus niet zozeer een
vrolijk thema, maar wel een thematische benadering die recht doet aan de
historie van deze Duitse stad, die haar heftige geschiedenis tot op de dag van
vandaag nog zo sterk beleeft en voelt.
Aan het voornemen om elke dag hier in Berlijn ook een
markante kerk te bezoeken, voldoen we vandaag eveneens, al weten we bij aanvang
van ons dagprogramma vanmorgen nog niet welke kerk dat op deze dag zal worden.
Vanuit ons hotel
wandelen we over de Kurfürstendamm in de richting van het station Zoologischer
Garten, om van daar uit naar het dichtstbijzijnde station nabij het Joods
Museum van Berlijn te reizen.
Joods Museum
Evenals op meer plaatsen in Berlijn wordt ook hier aan de
straatzijde het Joods Museum zichtbaar beveiligd door de politie. Aan beide
zijden van de weg staan diagonaal tegenover elkaar twee politieauto’s, en één
van de agenten loopt op het trottoir voortdurend heen en weer om een oogje in
het zeil te houden. Bij binnenkomst in het museum wordt ons gevraagd om alle
meegenomen electronische apparatuur door de scanner te laten halen, en ook zelf
moeten we door een detectiepoort om het museum binnen te mogen gaan.
We gaan het museum binnen in het oude deel van het museum,
maar de museumroute begint in de aangebouwde
nieuwbouw, die zowel aan de binnenzijde als aan de buitenzijde futuristisch
oogt.
De museumroute begint in het 'Learning Center', waar ook een
groot aantal leerplekken met computers zijn gecreëerd, waar je de nodige
inhoudelijke verdieping kunt vinden op diverse onderwerpen zoals bijvoorbeeld 'kosher' eten.
Aan het eind van de as van het gebouw dat handelt over de
Jodenvervolging en de Jodenvernietiging komt je in de zogenoemde ‘Holocaust
Tower’; een kille, smalle, hoge en lege toren, waaruit je enige geluiden van
buiten kunt horen, en voor de rest de schrille geluiden die de enkele museumbezoekers
hier in deze betonnen toren zelf produceren.
Aan het eind van de volgende as van het gebouw kom je buiten
bij de ‘Garden of Exile’ (Tuin van de Ballingschap), die bestaat uit 7 bij 7 = 49 hoge betonnen zuilen,
die zijn gevuld met aarde, waar bovenop de zuilen (olijf)bomen groeien. Dit is
de enige volmaakte rechthoekige vorm van dit hele museum.
Het gebouw met een
stil & schril verhaal & boodschap
Niet alleen de collectie van het Joods Museum vertelt een
verhaal. De architect van dit bijzondere museumgebouw heeft ervoor gezorgd dat
ook het gebouw zelf een essentieel deel van het verhaal vertelt over de
geschiedenis van de Joden, ook in Berlijn. Opvallend zijn de grote delen van
het gebouw die akelig leeg zijn. Die gapende delen van het gebouw vertellen het
verhaal in stilte over de Joden die er niet meer zijn, niet meer hier in
Berlijn en ook niet erbuiten. De doodse stilte van al de vermoorde Joden zingt en
schreeuwt ons in de leegte van het gebouw als het ware toe.
Shalekhet
Buitengewoon indrukwekkend is hier de museum-installatie van
de Israëlische kunstenaar Menashe Kadishman (1932). Zijn inbreng heet
‘Shalekhet’, wat ‘Vallende bladeren’ betekent.
Je komt als museumbezoeker in een smalle en hoge ruimte met
aan beide zijden harde betonnen wanden. Op de grond liggen over een lange
afstand in deze kloof van het gebouw ijzeren platen. Die platen
ijzer zijn over de volle lengte geheel bedekt met meer dan 10.000 los liggende platte
ijzeren gezichten van Joodse slachtoffers, die het uitschreeuwen van pijn en
ontzetting, als gevolg van oorlog en geweld. Het is de bedoeling dat de
museumbezoekers over deze ijzeren gezichten lopen, en als je dat al met bijvoorbeeld zo’n
twintig lopers tegelijk doet, klinkt er tussen de harde betonnen muren een
alles doordringend lawaai in je oren van al die ruwe ijzeren schijven die over
elkaar heen schuren, knarsen en knerpen. Deze ijzeren schreeuw is een boodschap die je ziel
pijnlijk snijdt. Het is een niet mis te verstane aanklacht tegen de vervolging
en de vernietiging van miljoenen doden, en tegelijk een doordringende oproep
dat zoiets verschrikkelijks nooit meer mag gebeuren.
Permanente expositie
van het Joods Museum
Daarna kom je in de permanente tentoonstelling van het Joods
Museum, met een groot aantal thema’s, die worden geëxposeerd in woord en beeld,
met veel foto’s en films, met gebruiksvoorwerpen uit de Joodse historie en
traditie van eeuwen geleden tot op heden. Enkele thema’s die de revue passeren,
zijn: de Joodse minderheid in Duitsland, modern Jodendom, Oost- en
West-Berlijn, nationaal-socialisme, Joodse gemeenschappen, Joods gezinsleven,
tradities en verandering, geloofszaken en het leven van de Joodse vrouw.
Tränenpalast
Na dit indrukwekkende museumbezoek van ruim vier uren gaan
we met de metro naar de Brandenburger Tor. We wandelen dan over ‘Unter den
Linden’, om iets verderop af te buigen naar de rivier die de stad doorsnijdt.
Bij het station Friedrichstrasse nemen we een verlate lunchpauze, om daarna
door te lopen naar het Tränenpalast. Dit is een tentoonstelling in een grote
hal naast Bahnhof Friedrichstrasse. Dit was ten tijde van de Berlijnse Muur de
plek waar Oost-Duitsers bij grote uitzondering in de gelegenheid werden gesteld
om bijvoorbeeld een familiebezoek aan West-Berlijn te brengen. Deze hal werd
het Tranenpaleis genoemd, omdat deze hal de plek was waar Oost-Duitse en
West-Duitse familieleden elkaar na lange tijd weer konden verwelkomen, om
daarna na het bezoek weer hartverscheurend afscheid van elkaar te moeten nemen.
De expositie laat allerlei aspecten zien van het ontstaan
van de Berlijnse Muur en het IJzeren Gordijn, van het leven in Oost- en
West-Berlijn, en van de grote vreugde toen de Berlijnse Muur weer verdween en
er een begin kon worden gemaakt met de Duitse Eenwording.
Hedwig en Humboldt
Hierna wandelen we door de Friedrichstrasse weer terug naar
Unter den Linden, om onze wandeling richting Alexanderplatz verder voort te
zetten.
Dan is ook het moment aangebroken om ons dagelijkse
kerkbezoek te laten plaatsvinden. Ter hoogte van de Humboldt Universiteit
verlaten we onze route tijdelijk om een bezoek te brengen aan de Sint Hedwig
Kathedraal. Dit is een groot kerkgebouw dat bestaat uit een bovenkerk
bovengronds en een onderkerk ondergronds. Een enorme koepel overspant deze grote
kathedraal.
Iets verderop – tegenover de Berlijnse Dom – staat de
zogenoemde ‘Humboldt Box’ naast het in herbouw zijnde ‘Berliner Schloss’. We
gaan de kubistisch ogende Humboldt Box binnen om ons te laten informeren over
het grootschalige nieuwbouwproject van het 100 miljoen Euro kostende Berliner
Schloss, dat het voormalige Berliner Schloss geheel zal moeten vervangen, nadat
dat in de Tweede Wereldoorlog werd verwoest tijdens bombardementen, en
de Oost-Duitse regering tegen de wil van de West-Berlijners na de bouw van de
Berlijnse Muur het beschadigde Berliner Schloss geheel met de grond gelijk
heeft gemaakt, om op die grond een groot plein te creëren. Nu, vele jaren
later na de Eenwording, wordt op dezelfde plek een geheel nieuw Berliner
Schloss gebouwd. De helft van het nieuwbouwbudget is al binnen, maar de andere
helft van de bouwbegroting moet nog worden gedekt, dus het gebouw is nog lang
niet klaar.
De Duitse keuken
Vlakbij het Alexanderplatz nemen we de S-Bahn weer terug in de
richting van ons hotel. In het restaurant naast ons hotel - in een zijstraat
van de Kurfürstendamm – vinden we in tegenstelling tot gisteravond nu wel een vrije ‘tafel voor twee’, om deze laatste vakantiedag af te sluiten met een heerlijke
avondmaaltijd uit de traditionele Duitse keuken. Tijdens dit diner blikken we
terug op de drie goede dagen van onze stedentrip naar en in Berlijn.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten