 |
| Cover van het boek Pelgrims |
Pelgrim-kado voor een pelgrim
Van mijn drie collega's van de afdeling Quality Assurance van het Corporate Office van Stenden Hogeschool kreeg ik ter gelegenheid van mijn verjaardag in 2011 het boek 'Pelgrims' kado. De ondertitel van dit mooie boek luidt: 'Onderweg naar Santiago de Compostela'. Dit prachtig geïllustreerde pelgrimsboek is een publicatie van het Museum Catharijneconvent in Utrecht en van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob te Utrecht, waarvan Durkje en ik pelgrimerend lid zijn.
Jubileumboek
Het boek is gescheven onder tekstredactie van Daniëlle Lokin (Nederlands Genootschap van Sint Jacob) en onder beeldredactie van Kees van Schooten (Museum Catharijneconvent). Het boek is uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Pelgrims, Onderweg naar Santiago de Compostela', die van oktober 2011 tot en met februari 2012 werd gehouden in Museum Catharijneconvent te Utrecht. Deze tentoonstelling werd georganiseerd in het kader van het 25-jarig bestaan van ons Nederlands Genootschap van Sint Jacob. Dit boek is geschreven door Daniëlle Lokin, Marije de Nood, Mireille Madou, Martin Kellens, Dirk Aerts en Paul Post.
Pelgrims in het voetspoor van pelgrims
Alles achter je laten om duizenden kilometers af te leggen naar een heilige plek. Een tocht maken vol ontberingen, met de kans dat je het er niet levend vanaf brengt. Miljoenen mensen uit heel Europa en daarbuiten reizen sinds de elfde eeuw bijvoorbeeld te voet of te paard over de Spaanse pelgrimsweg, de 'Camino de Santiago' naar Santiago de Compostela, een stad in het noordwesten van Spanje. Tegenwoordig arriveren jaarlijks ruim 200.000 pelgrims bij de kathedraal van Santiago de Compostela om onder andere het graf van de heilige apostel Jacobus de Meerdere te bezoeken. Wat drijft hen?
Wat beweegt de pelgrim
In het boek 'Pelgrims' komt het pelgrimeren in veel facetten aan bod: van de voorbereidingen van de reis tot de aankomst op de plek van bestemming en tot slot over de terugkeer naar huis. Veel hoogtepunten van de eeuwenoude traditie van het pelgrimeren zijn bijeengebracht in dit rijk geïllustreerde boek. Het boek informeert je over het ontstaan van de pelgrim, over hun pelgrimsliederen die zij tijdens de tocht zongen en zingen en over de achtergrond en de betekenis van het pelgrimeren.
De beschrijving van de fysieke pelgrimstocht op grond van eigen ervaring en dagboekfragmenten wordt gevolgd door beschouwingen over de vraag wat pelgrimeren bij de pelgrim teweegbrengt. De hedendaagse christelijke of niet-christelijke pelgrim heeft tal van redenen om op pelgrimsreis te gaan. Men gaat bijvoorbeeld op pad met een religieuze, culturele of spirituele bedoeling en/of uit behoefte aan rust en bezinning en/of ziet de pelgrimstocht als een sportieve uitdaging.
Woord vooraf & Inleiding en verantwoording
In hun 'Woord vooraf' schrijven Joost Bol (voorzitter Nederlands Genootschap van Sint Jacob) en Ruud Priem (inhoudelijk directeur Museum Catharijneconvent) dat de nog steeds groeiende belangstelling voor pelgrimeren zou kunnen samenhangen met de toegenomen belangstellig die onze geïndividualiseerde samenleving aan de dag legt voor intuïtieve ervaring, bezinning en spiritualiteit.
In hun inleidende woorden en verantwoording geven Daniëlle Lokin en Marije de Nood aan waar het van oorsprong bij deze pelgrimage om draait: de apostel Jacobus, in het Spaans 'Santiago' genoemd, ook bekend als Sint Jacob(us), en als Matamoros: de Morendoder.
Eerst was er de pelgrim
Mireille Madou schreef dit eerste hoofdstuk. Ze gaat in op de betekenis van het woord 'peregrinus", vreemdeling, pelgrim. Daarna schetst ze fysieke beelden van de peregrinus, over het hoofddeksel, de kleding, de staf, de tas en de schelp.
Sicut peregrinus
In de gedaante van een pelgrim
In haar tweede hoofdstuk beschrijft Mireille Madou de kledij van de pelgrim, specifiek in gaand op de kledij in de kunst van de 13e, de 14e en de 15e eeuw. Opvallend is de verscheidenheid in de uitbeelding, bijvoorbeeld Sint-Jacob als apostel, als pelgrim of als apostel-pelgrim.
Zingende pelgrims van Santiago
"Pelgrims zingen", schrijft Mireille Madou in haar derde hoofdstuk. "Samen liederen zingen schept een band, bevordert de saamhorigheid." Ze gaat in op het beroemd geworden lied 'Ultreia' en daarna over de gezongen gebeden en tot slot het meest populaire lied 'La grande chanson'.
De mythe van de vier wegen
Martin Kellens schrijft in hoofdstuk 4 over de vier vermeende hoofdroutes die naar Santiago de Compostela leiden. Daarbij komen de 'Gids voor de pelgrim' en de oude routes en kaarten aan de orde. Gaat het bijvoorbeeld primair om pelgrimsroutes, of zijn het de oude, belangrijkste handelsroutes waarover we spreken? Erkenning van de Raad van Europa en van Unesco (Werelderfgoed) zijn essentieel, maar duidelijk wordt in dit hoofdstuk dat verder onderzoek naar oude pelgrimswegen wenselijk is.
Hoge bergen, diepe dalen
Onderweg naar Santiago de Compostela
Marije de Nood schrijft in hoofdstuk 5 dat pelgrims een onzeker avontuur tegemoet gaan. Pelgrims nemen tijdelijk afstand van thuis, van hun sociale en maatschappelijke status. Marije schrijft over wat de pelgrim thuis laat, over het gezegend vertrek, over het begin van het avontuur, over het dak boven je hoofd voor de nacht en over de razende honger en een bezeten wereld vol gevaar. Ze schrijft over de pijn en de dood onderweg, maar ook over de vriendschappen, de geluksmomenten en de rituelen onderweg. En dan is na vele kilometers heel in de verte het einde in zicht en kom je als pelgrim oog in oog te staan met de apostel Sint Jacob.
Pelgrims op weg naar het hemelse Jeruzalem
De weg van buiten naar binnen
Daniëlle Lokin wijst in hoofdstuk 6 de lezer op het middeleeuwse geloofsleven, waarin het aardse leven als een lange pelgrimstocht werd gezien, onderweg naar het hemelse Jeruzalem. Ze noemt de motieven voor de pelgrim om op pelgrimstocht te gaan en beschrijft het zogenoemde 'geestelijk pelgrimeren', ofwel: de reis naar binnen. Ze verwijst daarbij ook naar het boek 'The pilgrim's progress' (1678) van John Bunyan. Uiteindelijk draait alles om de vraag of de bedevaart naar de apostel een ommekeer heeft bewerkstelligd in het leven van de (weer thuisgekomen) pelgrim.
De lokroep van de Jacobsweg
Pelgrimeren in de eenentwintigste eeuw
In hoofdstuk 7 verdedigt Dick Aerts zijn stelling dat de hedendaagse pelgrimage als een spel kan worden beschouwd. Het tweede thema dat hij behandelt, houdt verband met de verschuiving van het doel van de Santiagotocht. Ook gaat Aerts nader in op de gele camino-pijl. Mooi beschrijft hij ook het geheim van de geslaagd weer thuisgekomen pelgrim, die dàn pas waarlijk begrijpt wat het geheim van 'ons thuis' betekent.
De moderne pelgrim: het perspectief van actuele sacrale velden
Mij sprak met name dit achtste, verdiepende, hoofdstuk van Paul Post aan. Post schrijft over de 'rituele of de religieuze paradox', waar we aan de ene kant ritueel en religie zien verdwijnen, terwijl we aan de andere kant nieuwe en oude vormen van ritueel en religie ook in Nederland weer zien opkomen. De 'camino' noemt Post bijvoorbeeld zo'n opbloeiend devotioneel ritueel.
Eerst presenteert Paul Post iets van de achtergronden van het instrument van de zogenoemde 'sacrale velden', waarna hij de onderscheiden sacrale velden beschrijft, om tenslotte te laten zien wat we daarmee kunnen en hoe 'het werkt'.
De sacrale velden die Post onderscheidt, zijn:
- Religieus veld;
- Veld van healing;
- Herdenkingsveld;
- Veld van kunst en cultuur;
- Veld van leisure culture.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten