Hannekemaaierspad van Rahden naar Dielingen

Woensdag 23 oktober 2024

 

Zicht op Wehdem vanaf de Stemwederberg

Stichting Hannekemaaierspad

De Stichting Hannekemaaierspad is opgericht om cultuurhistorisch waardevolle wandelpaden te behouden. Om haar doel te bereiken, houdt deze stichting zich sinds 1999 bezig met het ontwikkelen van een wandelpadennetwerk van meerdaagse trektochten, die zijn gebaseerd op de historische reisroutes van de zogenoemde Hannekemaaiers, de trekkende seizoen-arbeiders die al vanaf circa 1600-1650 vanuit Duitsland in Nederland kwamen werken.

Deze stichting vindt het belangrijk dat de bovengenoemde cultuurhistorische paden blijven bestaan, want anders zouden die meestal onverharde paden in rap tempo dreigen te verdwijnen. De stichting beijvert zich er derhalve voor om deze oude wandelpaden op te sporen, teneinde die cultuurhistorische wandelpaden op te nemen in wandelroutegidsen. Zo neemt de bekendheid ervan toe, en worden deze oude paden weer en meer belopen. 

Hannekemaaierspaden tussen Duitsland en Noord-Nederland

De stichting Hannekemaaierspad wil meerdere routes van Hannekemaaierspaden uitwerken. Daarbij wordt aangesloten op een oorspronkelijk trekroute van Bourtange via Bakkeveen naar Lemmer, en daar omheen komen uitbreidingen door het noorden van Nederland, vice versa tussen Duitsland en Nederland.

Een deel van de voormalige hannekemaaiers (1600-1900) ging vanuit Duitsland richting westen eerst aan de slag als veenarbeider in Nederlandse turfwinningsprojecten, voordat men verder trok naar de meer seizoensgebonden maaigebieden op de weidegronden in Fryslân.

Na de Nederlandse landbouwcrisis rond 1880 kwam er ook een omgekeerde stroom van trekarbeiders op gang.

De routes van het Hannekemaaierspad zijn beschreven in enkele handzame wandelgidsen, die zijn voorzien van wandelkaarten met bijbehorende routebeschrijvingen. Verder zijn de gidsen voorzien van  achtergrondinformatie over met name de geschiedenis, cultuur en natuur.

Deze routes zijn overigens niet bewegwijzerd, en ze maken ook geen gebruik van het wandelknooppuntennetwerk.

Hannekemaaierspad Rahden - Fürstenau

Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 100,3 kilometer lange trektocht van het Duitse Rahden naar het Duitse Fürstenau, beginnend bij de Museumhof in Rahden en eindigend bij het Slot in Fürstenau. 

Hannekemaaiers liepen over oude wegen, waarvan sommige delen nog uit de Romeinse of Keltische tijd. De Romeinse hoofdwegen werden ook wel Hellwegen genoemd. Veel van die oude wegen verbonden de Hanzesteden.

Deze wandelgids is de oostelijke voorloper van de wandelgids van het Hannekemaaierspad van het Duitse Fürstenau via het Duitse Lingen naar het Nederlandse Hardenberg, ook wel de oude Hollanderweg genoemd.

Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de eerste druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2018.

Westfalen over Hunte en Hase

Deze wandelgids beschrijft in 16 etappes een route die begint in Noordrijn-Westfalen, en in de westelijke richting gaat van de Duits-Nederlandse grens, via Wehdem, Dielingen, (knooppunt) Hunteburg, (knooppunt) Bramsche, (knooppunt) Merzen en Schwagstorf naar de voormalige Hanzestad Fürstenau. 

Uit deze regio van Westfalen kwam aanvankelijk het grootste deel van de Duitse trekarbeiders naar Nederland. Veiligheidshalve vertrokken de hannekemaaiers in groepen. Rahden was één van de grotere vertrekplaatsen.  

Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers, ook wel de Hollandgangers genoemd.

Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel en klompen), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur. 

Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.

Deze wandelgids volgt zoveel mogelijk de oorspronkelijke route, die voor een groot deel uit zeer oude verbindingen bestaat, die ook nu nog gedeeltelijk in gebruik zijn als lokale verbindingswegen. Elementen als onverharde paden en wandelen door oude landschappen staan bij deze route centraal, waarbij je door soms uitgestrekte en rustige gebieden wandelt.

Aanvankelijk liepen deze trekarbeiders, maar later werd ook wel gereisd in trekschuiten op turfvaartroutes of over de Zuiderzee.

Traject 1 van Rahden naar Dielingen

Vandaag bewandelen Durkje en ik de eerste van onze vijf trajecten van dit Hannekemaaierspad tussen Rahden en Fürstenau, namelijk van Rahden naar Dielingen, over een afstand van 24,0 kilometer.

Gisteren zijn we al afgereisd naar Bramsche, waar we een accommodatie voor zes overnachtingen hebben geboekt, ten behoeve van onze tiendaagse wandeltocht van het Duitse Rahden naar het Nederlands Hardenberg.

Om het traject vandaag te lopen, vertrekken we vanmorgen rond 7:45 uur met de auto vanuit het Duitse Bramsche, waar we vannacht hebben overnacht, om naar Dielingen te rijden, waar we de auto parkeren bij een bejaardencentrum.

Bij vertrek vanmorgen is het 9 graden Celsius en bewolkt met hier en daar laaghangende mist. Het blijft vandaag overwegend bewolkt, met af en toe een korte zonnige periode. 

De temperatuur loopt tijdens deze etappe op tot 14 graden Celsius. Het is vandaag aangenaam herfstwandelweer.

Hieronder staat een beschrijving van de wijze waarop we vandaag dit traject hebben gelopen.

Geschiedenisles over Rahden en omstreken

Vanuit Dielingen rijden we door naar Rahden, waar we de auto parkeren bij het Museumshof van Rahden.

Langs het Museumshof gaan we het parkgebied in, dat tussen het museum en de autoweg 239 ligt.

In dat park passeren we onder andere de ruïne van de 13e eeuwse Wasserburg van Rahden.

Even later ontmoeten we in het park een wandelaar. We raken in gesprek met de Duitser, die ons met passie veel vertelt over de geschiedenis van Rahden en van deze regio. Als ik de man vraag of hij voorheen wellicht leraar geschiedenis is geweest, blijkt dat te kloppen. We nemen afscheid na een aangename ontmoeting, en dan wandelen we even later ter hoogte van Kleinendorf de stad Rahden uit, door vanuit Kleinendorf de autoweg 239 over te steken. 

Op het moment dat we zo’n twintig minuten later eerst het meanderende traject en vrij snel daarna het gekanaliseerde traject van de Grosse Aue oversteken, komt dezelfde man – maar nu op de fiets – naderbij. Hij vraagt of we nog even tijd hebben, want hij heeft thuisgekomen voor ons in de kelder vier brochures gezocht en gevonden met veel informatie over de stad en regio van Rahden, inclusief een folder over de enorme zwerfkei – der Grosse Stein – van het naburige Tonnenheide. Hij vertelt honderduit over geschiedenis en daarna ook over zijn eigen langeafstandswandelingen in het westen van Duitsland. Aangezien hij geschiedenisdocent was, verwondert het ons niet dat hij weet wat Hannekemaaiers zijn, en hij vertelt dat het Museumshof een afdeling heeft over de Duitse Hollandgangers van die tijd.

We bedanken de vriendelijke Duitser hartelijk voor zijn grote inzet om ons uitgebreid te informeren over de streekhistorie van de regio van Rahden. Een heel interessant en mooi begin van deze eerste dag op dit Hannekemaaierspad.

Varl

Over de Lehmkuhle wandelen we richting Varl langs een boerderij.

Op het boerenerf ligt een lange rij kleine zwerfkeien, en verderop enkele grotere.

Eén van de oude boerderijenschuren van deze boerenhoeve is gebouwd in vakwerk-stijl. 

Ter hoogte van de kerk – de Kapelle – van de Evangelisch-Lutherse gemeente komen we aan in Varl. 

Het is een opvallende kerk, met hele grote raampartijen van glas-in-lood. Wat zou het mooi zijn dat de  kerk open is, zodat we die prachtige ramen ook van binnenuit kunnen bewonderen, maar helaas, deze kerk is gesloten.

We lopen om Varl heen, en gaan dan over de Wedemer Weg en de Westerheide een eind verder in westelijke richting.

Vlak nadat we de Kleiner Diekfluss over zijn gestoken, zien we in de verte op een akker vier reeën lopen, die zich gelukkig niet storen aan ons voorbijgaan.

Koffie-gesprek in het Deutsche Windkraftmuseum

Ten oosten van Oppendorf komen we langs het Deutsches Windkraftmuseum.

Op het terrein van dit openluchtmuseum staan meerdere modellen van verschillende soorten windmolen.

We gaan het open museumterrein op, en vragen binnen of we buiten even mogen pauzeren op een houten bank. Dat mag wel, en dan ontstaat een interessant gesprek over dit windenergiemuseum (ook voor educatieve doeleinden), en vertellen we dat Pieter tot september jongstleden enkele jaren heeft gewerkt bij windmolenfabrikant EAZ Wind in Hoogezand. 

Daarover is de jonge museummedewerker nogal belangstellend, want hij kende EAZ Wind nog niet, en hij vertelt nog maar een half jaar geleden hier als museummedewerker te zijn begonnen en dat hij zeker open staat voor alles wat met windkracht en windenergie te maken heeft.

De andere museummedewerkster haalt voor ons koffie, en dan gaan we rond een tafeltje in de binnenruimte voor een aangenaam gesprek over windmolens, en over allerhande andere onderwerpen. 

Na een lange koffiepauze nemen we afscheid van elkaar en gaan Durkje en ik verder. Alweer een prachtige ontmoeting onderweg.

Naar het panoramapunt van Wehdem

We steken de Oppendorfer Strasse over, en gaan dan over Am Stau een asfaltweggetje op, waarlangs de bomen in prachtige herfstkleuren staan.

Op een hoger gelegen punt van de Berkenbüscher Strasse krijgen we alvast een prachtig uitzicht over de beboste heuvels van de Stemweder Berg waar we straks doorheen zullen trekken.

Bij een boerderij aan de Berkenbüscher Strasse is de boomstam van een gerooide boom veranderd in het houtsnijwerk van een mooie grote uil.

Op deze Berkenbüscher Strasse wandelen we de bebouwde kom van Wehdem binnen.

In de berm langs de weg staan prachtige grote paddenstoelen, rood met witte stippen.

In Wehdem gaan we Am Kirchberg heuvelopwaarts naar de witte dorpskerk. Op het kerkhof staan grote gedenkstenen, met daarop de namen van de lokale slachtoffers van de Eerste en Tweede Wereldoorlog, en de tekst op de stenen meldt dat de namen worden gegeven om te herdenken en om een volgende oorlog te voorkómen. 

Voorbij de kerk vinden we een houten picknickbank vóór het plaatselijke Heimathaus, waar we onze lunchpauze houden.

Daarna verlaten we Wehdem heuvelopwaarts, tot aan het panoramapunt bovenop de heuvel.

Op deze plek – op een hoogte van 92,80 meter – hebben we een mooi uitzicht over de omgeving rondom, nog wel enigszins gehinderd door de mist en bewolking rondom.

Stil en verlaten Waldfrieden Events en Wilhelmshöhe

Vanaf dit uitzichtpunt gaat het heuvelafwaarts en heuvelopwaarts naar de beboste heuvels vóór ons van de Stemweder Berg.

Bij de eerste gebouwen van Waldfrieden Events gaan we het bos in.

In het bos komen we dan direct al door de tweede locatie van Waldfrieden Events. 

Dit is een artistiek ingericht festivalterrein.

Overal staan gebouwtjes met muur-schilderingen.

Aan de linkerkant van het pad staat een hele grote yurt.

Hier op dit nu stille evenemententerrein in het bos wordt jaarlijks het Wonderland Festival gehouden.

Hier worden dance parties gehouden met muziek van psychedelische trance disc jockeys.

Voorbij dit festivalterrein dat we doorkruisen, gaat het iets verderop behoorlijk steil heuvelopwaarts over een breed bospad. 

In het bos nemen we na een lichte afdaling linksaf het bospad van de Weisse Weg, waarna we na het passeren van een zendmast aankomen op een open plek in het bos, waar het Hotel-Restaurant Wilhelmshöhe staat. Dit grote horeca-complex blijkt niet meer in gebruik te zijn, aangezien het na de Corona-crisis niet meer in staat was om succesvol her op te starten. Een man op een zitmaaier maait het gras van het grote complex, maar verder is het hier helaas geheel stil en verlaten. Zonde van zo’n mooi horeca-complex op deze prachtige locatie op de Stemweder Berg en in het bos.

 

Via Haldem naar Dielingen

We gaan hoog op de heuvelkam over een asfaltpad het bos uit, in de richting van Haldem beneden in het dal.

Langs een maïs-akker wandelen we de buitenste bebouwing van Haldem binnen.

Met een boog om de noord lopen we rond Haldem.

Voorbij Haldem verlaten we de Westernort, waarna we over een asfaltweg betrekkelijk hoog over in de richting van Dielingen wandelen.

Een boer die op de akker verderop aan het ploegen is, zoekt in de berm langs de asfaltweg naar de plek waar de grens zo ongeveer ligt van zijn akker en van de naastliggende akker. Hij vertelt dat zijn grootvader vroeger ergens op deze plek schroeven in het wegdek heeft geschroefd, maar dat die zijn verdwenen onder een nieuwe asfaltlaag.

In een haakse bocht krijgen we van bovenaf het zicht op de plaats Dielingen.

Via een viaduct steken we de autoweg van de Haldemer Strasse over, en dan wandelen we de bebouwde kom van Dielingen binnen.

Op Unter den Linden passeren we de Sankt-Marienkirche.

De witte kerk met witte kerktoren staat hier te midden van een mooi hofje in Dielingen.

Aan de Dielinger Strasse passeren we om 15:00 uur het pension Dümmer-Bierman. Een tekst op de vakwerkgevel vermeldt dat God dit huis en de mensen die erin en eruit gaan, zal behoeden.

Met dit pension achter ons gaan we op de Reiniger Strasse de spoorlijn over, waarna we van het hoge talud afdalen naar onze auto, die aan de overzijde van de spoorlijn staat geparkeerd. 

Met deze auto rijden we terug naar Rahden, waar we onze andere auto afhalen, om tot slot terug te rijden naar onze overnachtingsaccommodatie bij Bramsche.