Hannekemaaierspad Neurhede - Bakkeveen
Eén van de wandelgidsen van het Hannekemaaierspad beschrijft de 106,3 kilometer lange trektocht van het Duitse Neurhede naar het Friese Bakkeveen, beginnend bij het Poepekruis in het Duitse Neurhede en eindigend bij het Poepekruis in het Friese Bakkeveen.
Durkje en ik hebben gebruik gemaakt van de derde druk van deze wandelgids, die is uitgegeven in het jaar 2014.
Een trektocht van Poepekruis tot Poepekruis
Deze wandelgids beschrijft in 18 etappes een route die voor een groot deel door Groningen en Drenthe loopt.
Dergelijke routes werden tussen de 16e en de 20e eeuw als jaarlijks terugkerende tocht van Duitsland naar Nederland gelopen door marskramers, turfstekers, blekers, steenbakkers of grasmaaiers.
Zulke Duitse mannelijke maar ook wel vrouwelijke trek-handelaren (in textiel), werkten soms zelfstandig, maar soms ook wel voor de Tödden (Duitse kooplui). Deze zogenoemde lapkepoepen (kiepkerels of marskramers) gingen in eerste instantie - doeken en lakens verkopend - van deur tot deur.
Daarnaast richt deze wandelgids zich ook op de Duitsers die vroeger (circa 1650-1920) als grasmaaiers (hannekemaaiers) seizoensarbeid verrichtten voor bijvoorbeeld Friese (greid)boeren.
Maar het bleef niet alleen bij arbeiders, want deze regio was ook in trek bij Duitse predikanten, en mensen die een functie hadden in het leger en in het bestuur. Behalve economische, hadden deze Duitse migranten dus ook wel religieuze of politieke motieven om in het noorden van Nederland te komen werken.
Deze wandelgids laat je over zandruggen en door beekdalen wandelen, door ontveende gebieden, van schans naar schans, onder andere langs de Zwartendijksterschans (Een) en het Poepenhemeltje (Rolde).
Aanvankelijk liepen deze trekarbeiders, maar later werd ook wel gereisd in trekschuiten op turfvaartroutes naar bijvoorbeeld Groningen of Lemmer.
Traject 1 van Neurhede (D) naar Onstwedde (NL)
Vandaag bewandelen Durkje en ik het eerste van onze vijf trajecten van dit Hannekemaaierspad, van Neurhede naar Bakkeveen, over een afstand van 20 kilometer, van het Duitse Neurhede naar het Groningse Onstwedde.
Daartoe vertrekken we vanmorgen om 7:50 uur met de auto vanuit Feinsum, om naar Onstwedde te rijden, waar we de auto parkeren aan de Musselmeeweg.
Daar halen we onze fietsen van het fietsenrek, en dan fietsen we de circa 18 kilometers via Vlagtwedde en Bourtange en dan over de Nederlands-Duitse landsgrens naar de kruising van de Bourtangerstrasse en de Hauptstrasse van het Duitse Neurhede.
Bij vertrek vanmorgen in Feinsum is het nog maar 3 graden Celsius, maar we staan wel aan het begin van een zonnige ochtend. Naarmate de dag vordert, neemt de bewolking toe. De temperatuur loopt tijdens deze etappe op tot 10 graden Celsius bij aankomst in Onstwedde. Het is vandaag aangenaam nazomers wandelweer, en daarmee een hele mooie start van deze eerste etappe van dit Duits-Nederlandse Hannekemaaierspad.
Dodte Man van Neurhede
Om 10:45 uur staan we bij Neurhede klaar voor vertrek. De fietsen hebben we gestald bij het lokale Gasthof, en daar is ook de start van dit Hannekemaaierspad, en van deze etappe, bij het Poepekruis van Neurhede. Eerst drinken we hier nog even een kop koffie alvorens we vertrekken.
Dit Poepekruis hier is een stenen kruisbeeld, dat de naam 'Dodte Man' draagt.
Bij dit monument staat een informatie-paneel, waarop wordt beschreven waarom dit kruisbeeld hier staat.
In het jaar 1760 heeft hier vermoedelijk een man illegaal de landsgrens willen oversteken, waarbij hij is verdronken in het onherbergzame veenmoeras hier in de buurt.
Van het geld dat de dode man bij zich had, is het kruisbeeld betaald, met het opschrift 'Dodte Man'.
Bij dit oude stenen monument gaat dit Hannekemaaierspad van start.
We lopen langs de Bourtangerstrasse in de richting van de Duits-Nederlandse landsgrens.
Rechts van de weg heeft een boer zojuist aardappelen vanuit de aardappelrooier op de aardappelbult op de akkerrand gestort.
Iets verderop wordt aan beide zijden van de weg parallel aan de landsgrens in een lang tracé een electriciteitsnetwerk aangelegd, waarschijnlijk voor nadien te bouwen windturbines, die momenteel al op veel plaatsen de landsgrens markeren.
De dikke kabels liggen nog boven de grond, maar die zullen vast en zeker binnenkort ondergronds gaan.
Links van de weg staat een boorinstallatie, waarmee ze de dikke electriciteitskabels onder de brede asfaltweg door kunnen boren.
Dan komen we langs de voormalige Duitse grenspost, die momenteel als woonruimte wordt gebruikt.
Hier gaan we vlak vóór de voormalige grens-slagboom het onverharde pad van de Dodte Man Weg op in noordelijke richting.
Dit is de onverharde grensweg noordwaarts, aan Duitse zijde.
Over de Liniedijk naar de Redoute van Bakovensmee
Bij een klaphek passeren we linksaf de Duits-Nederlandse landsgrens. Daar gaan we de Liniedijk op in noordelijke richting.
Deze Liniedijk is een oud soldatenpad uit de tijd van de 80-jarige oorlog.
De Liniedijk draait af in westelijke richting, en loopt door het Bourtangerveld. Links en rechts onderaan de Liniedijk grazen Konikpaarden.
Aan het eind van de Liniedijk steken we bij een stuw een waterloop over. Hier in het huidige buurtschap Bakoversmee lag vroeger een sluis.
Die sluis werd bewaakt door soldaten, met als doel het waterpeil hoog te houden, en bedoeld om de omwonende boeren te beletten dat zij de sluis zouden saboteren, omdat deze boeren het waterpeil lager wilden hebben, om de omliggende gronden te kunnen gebruiken voor agrarische doeleinden.
Die soldaten bevonden zich hier in een redoute, een kleine rechthoekige aarden schans.
Voorbij die schans (redoute) gaan we het onverharde pad van de Redoute op, richting Bourtange.
Pelgrims ontmoeten elkaar in de vesting van Bourtange
Langs het Stobbenkanaal lopen we om het vestingwerk van Bourtange.
Via de ophaalbrug van de Batterijenstraat steken we de vestinggracht over.
Rechtdoor lopend, komen we dan op het Marktplein van de vesting Bourtange, waar het al gezellig druk is aan het eind van deze zaterdagochtend.
Op het plein van de Kapitein Prottstraat is een exercitie gaande van enkele mannen die verkleed zijn in oude soldatenkostuums.
Ze staan op linie tegenover een overste, en één van de jongemannen neemt met zijn lange geweer een schiethouding aan.
Wij gaan bij café-restaurant 's Landshuis naar binnen om daar een kop koffie te drinken.
Het wordt ondertussen een drukte van belang, want er komen gasten binnen, die waarschijnlijk deel uitmaken van een reisgezelschap.
Wij gaan naar buiten, en tot onze verrassing ontmoeten we dan op het Marktplein de ons welbekende mede-pelgrim André Brouwer uit Noord-Holland, net als wij ook lid van het Nederlands Genootschap van Sint Jacob, die hier op dit moment aanwezig als buschauffeur en reisleider van een reisgezelschap dat met een touringcar het noorden van Nederland door reist. Resultaat is een gezellige ontmoeting met André en met zijn buspassagier Carla.
Langs vier waterwegen
We verlaten de vesting Bourtange, en steken buiten de bebouwde kom verderop middels een hoge houten brug het Bourtangerkanaal over.
Dan volgen we het pad langs het kanaal, tot aan de T-kruising met het Ruiten Aa Kanaal, waar we via de ophaalbrug dat kanaal oversteken.
Aan de overzijde van het kanaal gaan we over een graspad langs een brede sloot, met aan weerszijden gerooide akkers of akkers waarop nog gewassen zoals bijvoorbeeld nog te rooien aardappelen staan.
Aan de westkant van de Achterweg gaan we vanaf de Renneweg in noordelijke richting een prachtig singelpad op.
Aan de overzijde van de Wollinghuizenweg lopen we door een mooi golvend landschap over een breed graspad eerst parallel aan de meanderende Ruiten Aa, waarna we even later via een bruggetje die hier zo prachtig meanderende rivier oversteken.
Barlage
Vanaf de Weenderstraat gaan we ter hoogte van het buurtschap Weende de Rondweg op, en dan wandelen we langs het Lieftinghsbroek-bos. Langs het bospad vinden we een grote houten bank, waarop we onze lunchpauze houden, een beetje in de zon, met net genoeg bescherming tegen de toch wel frisse wind.
Daarna gaat de route verder over de Beneden Markeweg, waarna een lang en recht traject volgt over het schouwpad langs een brede sloot.
Over het karrenspoor van de Weikenweg gaat het dan verder naar het Mussel Aa Kanaal. Daar steken we via een houten brug het kanaal over.
Vanaf het kanaal maken we een lange doorsteek, eerst naar de 2e Barlageweg en dan naar de 1e Barlageweg. In de berm van die 1e Barlageweg zien we een drietal grote zwammenfamilies, die ondergronds misschien wel met elkaar zijn verbonden.
Nu rest alleen nog het uitlopen van de Musselmeeweg, naar onze auto op de hoek met de Barkhoornweg.
Daar stappen we in de auto, om eerst onze fietsen af te halen uit Neurhede, waarna we terug rijden naar Feinsum, waar we exact om 18:00 uur arriveren.
